Gisterezis va domenlar nazariyasi. Magnit singdiruvchanlik - Fizika - Referatlar

Gisterezis va domenlar nazariyasi. Magnit singdiruvchanlik

Yuklangan vaqt:

13.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

230.765625 KB

Ko'chirib olish

Gisterezis va domenlar nazariyasi.Magnit singdiruvchanlik Reja: 1. Magnit maydonning energiyasi 2. Magnetiklar. Diamagnetiklar, paramagnetiklar va ferromagnetiklar 3. Gisterezis va domenlar nazariyasi 4. Magnit singdiruvchanlaik

 0  0  Magnit maydonning energiyasi. Bilamiz-ki magnit maydoni elektr toki bilan uzviy bog’langan: tok paydo bo’lsa, magnit maydoni ham paydo bo’ladi, tok yo’qolsa, magnit maydoni xam yo’qoladi. Demak, tok energiyasining bir qismi magnit maydonini hosil qilishga ketar ekan. Boshqacha ayitganda, magnit maydoni uni hosil qilishga ketgan elektr energiyasiga teng energiyaga ega bo’lishi kerak. Bundan shunday xulosa chiqarish mumkin-ki, agar magnit maydoni yo’qolsa, uning energiyasi yo’qolmaydi, bu energiya o’zinduktsiya tokining energiyasiga aylanadi. Demak, elektromagnit induktsiya hodisasi elektr va magnit energiyalarining bir-biriga aylanish jarayoniga asoslangan. Faraz qilaylik, bir konturda (induktivligi L ) tok oqa boshlasin. Tok, noldan maksimal I qiymatiga ko’tarilguncha, Ф magnit oqimini hosil qiladi:   LI (1) Tok kichik dI qiymatga o’zgarsa oqim ham kichik d  d   LdI qiymatga o’zgaradi. Lekin bilamiz-ki magnit oqimi kerak. d  ga o’zgarishi uchun tok dA ishini bajarish dA  Id   LIdI U holda, tok 0 dan I gacha o’zgarganda A ishini bajaradi ILI 2 A   LIdI  0 (2) 2 Demak, kontur bilan bog’liq magnit energiya barobar LI 2 W 2 (3) Biz kondensatorlarni ko’rib chiqqanimizda ko’rgan edik-ki,elektr  E 2 energiyasining zichligi   0 ; Analogiya sifatida aytish mumkin-ki,magnit э 2  H 2 maydonining zichligi   0 ; Demak, fazoda elektr va magnit maydonlari bir m 2 paytda bo’lsa, u holda elektromagnit energiyasining zichligi эм  1  2 E 2   H 2  bo’ladi. Elektromagnit energiya fazoda to’lqin ko’rinishda tarqladi, tarqalish tezligi teng:   1 (4) Bu formulaga  0 va  0 larning qiymatini qo’ysak:   3 10 8 м Vakuum uchun     1 bo’lgani uchun elektromagnit to’lqining vakuumdagi tezligi   с  300000 км сек ga teng bo’ladi. Magnetiklar. Diamagnetiklar, paramagnetiklar va ferromagnetiklar. Tajriba va nazariya shuni ko’rsatadi-ki agar jismni tashqi magnit maydoniga 0 0 с

joylashtirilsa bu jism magnit xossalariga ega bo’lib qolar ekan. Bunda ba’zi jismlar tashqi maydonni susaytirar ekanlar, boshqalari kuchaytirar ekanlar. Susaytirdiganlari diamagnit, kuchaytiradiganlari paramagnitlar deb ataladi. Agar kuchaytirishi juda katta bo’lsa, bunday jismlar ferromagnetiklar deb ataladi. Dia- para va ferromagnetizm sabablari qanday. Har qanday atom va molekulalarda o’z orbitalarida aylanayotgan elektronlarni aylana yoki orbital tok deb qarash mumkin. Har bir orbital tokning orbital magnit momenti bo’ladi: P m  IS , bu yerda I  e , e -elektron zaryadi, T -T aylanish davri. Magnit moment vektor qiymatiga ega bo’lib,aylanish tekisligiga perpendikulyardir.Bundan tashqari elektron o’z o’qi atrofida aylanishi bilan bogliq bo’lgan spin magnit momentiga ega. Spin momentiga yana yadro ham ega bo’ladi.Elektronning orbital va spin momentlarining va yadroning spin momentlarining geometrik yigindisi atomning (molekulaning) magnit momentini hosil qiladi. Diamagnit jismlarda atomning (molekulaning) momentlar yig’indisi nolga teng,chunki orbital, spin va yadro momentlari bir-birini kompensatsiya qiladi (5.1.a-rasmga qarang) . H a) b) 1. rasm Lekin diamagnit magnit maydoniga olib kirilsa atomlarda magnit momentlari paydo bo’ladi va ular tashqi maydonga qarshi yo’nalgan bo’ladi. Natijada diamagnit magnitlanadi va uning magnit maydoni tashqi maydonga qarshi yo’nalgan bo’ladi va uni kamaytiradi (5.1.b-rasm). Tashqi maydon yo’qolsa diamagnit yana magnit xossasini yo’qotadi. Paramagnit jismlarda orbital spin va yadro momentlari bir-birini kompensatsiyalamaydi va har bir atom yoki molekulaning o’zgarmas momenti bo’ladi. H=O bo’lsa bu momentlar xaotik yo’nalgan bo’ladi va modda magnit xususiyatiga ega bo’lmaydi (5.2.a-rasmga qarang) H a) b ) 2. rasm

Tashqi magnit maydon ta’sirida bu momentlar burila boshlaydilar va tashqi H maydonga parallel tizila boshlaydilar (5.2.b-rasm). Shundan so’ng paramagnetik o’zining magnit maydoniga ega bo’ladi va bu maydon har doim tashqi magnit maydonga parallel yo’nalgan buladi. Natijada tashqi maydon kuchayadi.Agar bo’sh fazoda H kuchlanishli magnit maydoni bo’lsa va bu bo’shliq bir jinsli muhit bilan to’ldirilsa, u holda natijaviy magnit maydon kuchlanganligi H  hosil bo’ladi va u teng:H   H  - o’lchovsiz koeffitsiyent bo’lib, nisbiy magnit singdiruvchanlik deb ataladi. Bu koeffitsent muhitning tashqi maydon ta’sirida magnitlanish qobilyatiini bildiradi. Vakkum uchun   1 ( H   H ) diamagnetiklar uchun   1 ( H   H ) va paramagnetiklar uchun (tablitsaga qarang)   1 ( H   H ) ferromagnetiklar uchun   1 ( H   H ) Diamag- netiklar  Paramag- netiklar  Ferroma g- netiklar  Suv 0,9999 Kislorod 1,00001 7 Nikel 200 – 300 Mis 0,9999 Alyumin iy 1,00002 3 Temir 500 – 1000 Vismut 0,9998 Volfram 1,00017 5 Po’lat 1000 – 2000 Ko’pincha muhitdagi magnit maydonni kuchlanganlik H  bilan emas, magnit induktsiyasi B bilan xarakterlaydilar. B  0 H B  0 H  (3)  0 va  - muhitning absolyut singdiruvchanligi deb ataladi. Vakkum uchun   1 va BB  0 H . U holda muhit uchun B   B 0 . Demak  vakuum ma’lum muhit bilan to’ldirilganda magnit induktsiyasi necha marta o’zgarishini anglatar ekan. Tablitsadan ko’rinib turibdi-ki ferromagnetik deb ataluvchi jismlarda  juda katta bo’lar ekan, boshqacha ayitganda ular tashqi magnit maydonni juda kuchaytirib yuborar ekanlar. Bundan tashqari ularda  tashqi maydon kuchlanganligi H ga bog’liq bo’ladilar(5.3.a-rasm), H oshgan sari  ham osha boradi va maksimumga erishgach kamayishini boshlaydi. H ning katta qiymatlarida 1 ga qarab intiladi(5.3.b-rasm).    m 1   m  a) b)1

a. rasm

Shuning uchun ferromagnilarda magnit induktsiyasi endi H ga proportsional bo’lmaydi. (5.5) ning ma’lum qiymatida o’zining katta B m qiymatiga erishadi va shundan so’ng H ga proportsional ravishda oshibboradi (5.3.b-rasm ) Agar B m gacha magnitlangan ferromagnitikda maydon kuchlanganligini kamaytira boshlasam, induktsiya B ham kamaya boradi,lekin bu kamayish rasmdagi 0-2 chizig’i bo’ylab emas, 1-2 chizigi bo’ylab yuz beradi H=O bo’lganda ferromagnetikda B nolga teng bo’lmaydi unda qandaydir qoldiq magnit induktsiyasi B k bo’ladi. B k ni yo’qotib ferromagnetikni butunlay magnitsizlantirish uchun unda H   H k maydonni hosil qilish kerak,shunda B=0 bo’ladi. H k qiymat koertsetiv kuch deb ataladi (5.4-rasm). H ni manfiy tarafda oshirgan sari B ham osha boradi (manfiyligini saqlab) va 4 nuqtada maksimum B   B k ga erishadi. Endi kuchlanganlik H ni kamaytirishni boshlasak B 4-5-6 chiziq bo’yicha kamaya boshlaydi va H=O bo’lganda B   B k bo’ladi. H   H m bo’lganda B=0 bo’ladi. H  H m ga intilganda B- B m ga intiladi. Ko’rib chiqilgan jarayon-magnit induktsiyasining o’zgarishi magnitlovchi maydon kuchlanganligining o’zgarishidan kechga qolib yuz berishi magnit gisterezisi deb ataladi, berk chiziq 1-2-3-4-5-6-1 esa gisterezis petlyasi deb ataladi. Ferromagnitlarda yana bir xususiyat bor: ma’lum  temperaturada ular o’zlarini magnit hususiyatlarini yo’qotadilar (temperatura uchun  770 0 C nikel uchun   360 0 C ). Bu temperatura Kyuri nuqtasi deb ataladi. t   bo’lganda ferromagnetik oddiy paramagnetik bo’lib qoladi. Gisterezis va domenlar nazariyasi. Ferromagnetiklarning yuqorida ko’rib chiqilgan xossalarini fan ularda o’z-o’zidan magnitlanib qolgan va domen deb ataluvchi nisbatan katta sohalar borligi bilan tushuntiradi. Domenlarning razmeri taxmina n 10  2 sm bo’ladi. Demak domenlarda milliardlab atomlar bo’ladi va bu

  1 m k    3    k     5 4  k 0 62atomlar domen ichida o’z magnit momentlari bilan bir tarafga qarab oriyentatsiya olgan bo’ladilar. b. rasm Lekin domenlarning o’zlari jism ichida har xil oriyentatsiyada bo’lganligi uchun ferromagnetik magnitlanmagan bo’ladi. Agar tashqi magnit maydon H paydo bo’lsa domenlar H ga qarab burila boshlaydilar va nisbatan katta maydonda ( H  H ш ) domenlarning deyarlik hammasi H ga parallel bo’lib oriyentatsiya oladilar va ferromagnetik kuchli magnitlanib qoladi. H yo’qolsa ferromagnetikda qoldiq magnit induktsiya saqlanib qoladi, chunki issiqlik xarakati hamma domenlarni dezoriyentatsiya qila olmaydi, domenlarning bir qismi bir yo’nalishga qarab qolaveradi. Buni ham yo’qotish uchun ferromagnetikka H   H л magnit maydonini berish kerak, shunda B=0 bo’ladi. Bu mexanizm bilan ferromagnetiklarning boshqa xossalarini ham tushuntirsa bo’ladi.

O'xshashlar

Moddalardagi magnit maydoni

O’ta o’tkazuvchanlik hodisasi. Magnetiklar

Magnit dipol momenti. Dia, para va feromagnitiklar

Magnit maydoni va moddaning magnit xossalari

Magnit maydoni