Asinxron dvigatellar - Fizika - Referatlar

Asinxron dvigatellar

Yuklangan vaqt:

10.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

615.306640625 KB

Ko'chirib olish

Asinxron dvigatellar Elektr mashinalari elektr stantsiyalarida, sanoat, transport, aviatsiya, avtomatik rostlash va boshkarish sistemalarida hamda turmushda keng ishlatiladi. Elektr mashinalari mexanikaviy energiyani elektr energiyaga va aksincha elektr energiyani elektr energiyaga aylantiruvchi mashinalar generatorlar deb, elektr energiyasini mexanikaviy energiyaga aylantiruvchi mashinalar esa dvigatellar deb ataladi. Har qanday elektr mashinasi ham generator, ham dvigatel sifatida ishlatilishi mumkin. Elektr mashinalarining uz energiyasining yo’nalishini o’zga rtirish xususiyatiga kaytuvchanlik deyiladi. Elektr mashinalari bir tur energiyani ikkinchi tur energiyaga aylantirishda ham kullaniladi. Bunday elektr mashinalarga o’zga rtirgichlar deyiladi. Elektr mashinasi tok tipiga karab o’zgarmas va o’zgaruvchan tok mashinalariga bulinadi. O’zgaruvchan tok mashinalari bir fazali yoki ko’p fazali bulishi mumkin. Bulardan eng ko’p ishlatiladiganlari uch fazali sinxron asinxron mashinalardir. Elektr mashinalarining ishlash printsipi elektromagnit induktsiya qonuniga asoslangan. Agar o’zgarmas magnit yoki elektromagnit kutblari orasiga o’tkazgich joylashtirib, uni xarakatlantirilsa, o’tkazgichda quyidagi formula bilan ifodalanadigan e.yu.k. hosil bo’ladi: е = В  bu yerda V-magnit induktsiyasi; l…-o’tkazgichning aktiv uzunligi; (…- magnit maydonida o’tkazgichning xarakatlanishi tezligi. Utkazgichdan induktsiyalangan E. YU. K. yo’nalishi ung kul koidasiga asosan aniklanadi. Agar o’tkazgichni biror energiya is’temolchisi bilan tutashtirilsa, bunday zanjirda

yo’nalishi o’tkazgichdagi E.YU. K yo’nalishi bilan bir xil bulgan tok hosil bo’ladi. Utkazgichdagi tok I bilan kutblar magnit maydonining o’zaro ta’siri natijasida yo’nalishi chap kul koidasi bilan aniklanadigan elektromagnit kuch Fe hosil bo’ladi. Bu kuchning yo’nalishi o’tkazgichni magnit maydonida xarakatlantiradigan kuchga karama- qarshi bo’ladi. Agar bu kuchlar teng, ya’ni F 1 = Fe bo’lsa o’tkazgich o’zgarmas tezlik bilan xarakatlanadi. Demak, bunday eng sodda elektr mashinasida o’tkazgichni xarakatlantirishga sarflangan mexanikaviy energiya tashki iste’molchi qarshiligiga beriladigan elektr energiyaga aylanadi, ya’ni mashina generator sifatida ishlaydi. Xuddi shu elektr mashinasi dvigatel sifatida ham ishlash mumkin. Utkazgichni biror tashki elektr manbaiga ulab, undan tok utkazsak, o’tkazgichdagi tok bilan magnit maydonining o’zaro ta’siri natijasida elektromagnit kuch Fe hosil bo’ladi. Bu kuch ta’sirida o’tkazgich mexanikaviy energiya iste’molchisi qarshiligini yengib, magnit maydonida xarakatlanadi. Shunday qilib, bu mashina xar qanday elektr mashinasi kabi ham generator, ham dvigatel sifatida ishlay oladi. E. YU. K va elektromexanikaviy kuchni oshirish uchun elektr mashinalar ko’p miqdordagi simlardan iborat bulgan chulg’amlar bilan ta’minlanadi. Chulgam simlari o’zaro shunday ulanadiki, ulardagi E. YU. K ning yo’nalishi bir xil bulib, qiymatlari esa kushiladi. Elektr mashinalari asinxron va sinxron mashinalarga bulinadi. Asinxron dvigatelning ishlash printsipi. Asinxron dvigatel- xozirgi zamon dvigatellarining eng ko’p tarkalgan xilidir. Yuksak texnikaviy va iktisodiy kursatkichlari tufayli asinxron dvigatel sanoat va kishlok xujaligida keng ishlatilmokda. Asinxron dvigatelni birinchi bulib 1889 yili rus elektrotexnigi D.O. Dolivo -Dobrovolskiy kashf qilgan. Asinxron dvigatel tuzilishining soddaligi va qulay ishlashi bilan boshka dvigatellardan fark kiladi. Asinxron dvigatel ikki kismdan - stator va rotordan iborat bo’ladi. Mashinaning ko’zga lmas kismi stator deb, aylanadigan kismi esa rotor deb yuritiladi. Har qanday elektr mashinasi kabi asinxron dvigatel ham kaytuvchanlik xossasiga ega, ya’ni u ham generator, ham dvigatel bulib ishlay oladi. Biz asinxron mashinaning dvigatel rejimida ishlashini, ya’ni elektr energiyani

mexanikaviy energiyaga aylantirish protsessini kurib utaylik. O’zgaruvchan tok mashinasining ishlash printsipi aylanuvchi magnit maydonidan foydalanishga asoslangan. Chulgamdan uch fazali o’zgaruvchan tok utganda bir minutdagi aylanishlari soni n1 = 60 f/p bulgan aylanuvchi magnit maydoni hosil bo’ladi. Agar rotorning aylanish tezligi n2 magnit maydonining aylanish tezligi n1 ga teng bulmasa n2(n1 bunday tezlik asinxron tezlik deyiladi. Asinxron dvigatel fakat asinxron tezlikda, ya’ni rotorning aylanish tezligi magnit maydonining aylanish tezligiga teng bo’lmagan holdagina ishlaydi. Rotor tezligi maydon tezligidan juda kam fark qilishi mumkin, lekin ish jarayonida u xar doim maydon tezligidan kichik, ya’ni … …bo’ladi. Asinxron dvigatelning ishlash printsipini elektromagnit mexanizmi asosida tushuntirish mumkin. Ikki kutbli takasimon magnit o’zgarmas n 0 tezlik bilan A-A 1 uk atrofida aylanmokda, deb faraz qilaylik . Magnitning kutblari urtasiga B-B 1 …ukda aylanadigan baraban-rotor joylashtirilgan. Magnit maydonning kuch chiziqlari rotorning a,b,c,…h sterjenlarini kesib o’tib, unda ea,eb…eh… E.YU.K larni hosil kiladi. Bu sterjenlar buylab ia,ib…ih uyurma toklar yunaladi. Bu uyurma toklar bilan doimiy magnitning magnit maydonining o’zaro ta’siri natijasida diskni aylantiruvchi kuch hosil bo’ladi. Lents qonuniga asosan xar qanday induktsion tok uni hosil qilgan sababga qarshilik kiladigan tomonga karab yo’nalgan bo’ladi. Shu sababli diskda hosil bulgan uyurma toklar magnitning aylanishini tuxtatishga intiladi, lekin tuxtata olmaganidan disk magnitga ergashib aylana boshlaydi. Bunda diskni aylanish tezligi magnit maydonning aylanish tezligidan doimo kam bo’ladi. Agar biror sabab bilan bu tezliklar tenglashib kolganda edi, diskni kesib utgan

magnit maydon okimlari o’zga rmagan, natijada unda xech qanday uyurma toklar hosil bo’lmagan va nixoyat, diskni aylanma xarakatga keltiruvchan kuchlar vujudga kelmagan bular edi. Asinxron dvigatellarda aylanuvchi doimiy magnit urniga aylanuvchi magnit maydoni olinadi: bu maydon statorning uch fazali chulg’amidan uch fazali o’zgaruvchan tok utganda hosil bo’ladi. Statorning aylanuvchan magnit maydoni rotor chulg’ami simlarini kesib o’tib, ularda E. YU. K induktsiyalaydi. Agar rotor chulg’ami uchlari biror qarshilik orqali yoki o’zaro kiska tutashtirilsa, bu induktsion e.yu.k. rotor chulg’amida tok hosil kiladi. Rotor chulg’amida tok hosil kiladi. Rotor chulg’amidagi tok bilan stator chulg’amining aylanuvchi magnit maydonining o’zaro ta’siri natijasida hosil bulgan aylantiruvchi moment rotorni aylanish xarakatga keltiradi. Rotorning aylanish tezligi doimo stator magnit maydonining aylanish tezligidan kichik bo’ladi. Agar biror paytda rotorning aylanishlari soni statorning aylanishlari soniga teng bulib koladi, deb faraz kilinsa, bu paytda rotor chulg’amining simlarini stator maydonining magnit chiziqlari kesmaydigan bulib koladi va rotorda tok bulmaydi. Bu holda aylantiruvchi moment nolga bulib kolib, rotorning aylanish tezligi stator maydonining aylanish tezligiga nisbatan kamayib ketadi. Bu kamayish valdagi nagruzka momenti bilan mashinadagi ishkalanish kuchlari momenti yig’indisiga teng bulgan tormozlash momentini muvozanatlovchi moment hosil bulguncha davom etadi. Asinxron dvigatelning tuzilishi. Asinxron dvigatel ikkita asosiy kismdan: stator ... va rotor. dan iborat. Elektr dvigatelining statori ayrim pulat listlardan yigiladi. Statorning ichki sirtidagi pazlarda stator chulg’amlari joylashgan bo’ladi. Elektr dvigatelining rotori ham pulat listlardan yigilib bu listlar valga maxkamlangandir. Rotorning pazlarida mis sterjinlar joylashgan bulib ularning uchlari bir-biri bilan mis xalkalar yordamida ulangan va «beliche koleso»( olmaxon gildiragi) deb atalgan

chulg’amni hosil kiladi. Rotorida bunday chulg’am bulgan asinxron dvigatel kiska tutashtirilgan rotorli dvigatel deb yuritiladi. Asinxron dvigatellardan birining tarmokka ulanishi quyidagi rasmda ko’rsatilgan. Uch fazali asinxron elektr dvigatelning stator chulg’ami sodda holda bir-biriga nisbatan 1200 burchakka siljitilgan uchta g’altak dan tuzilgan. Bu g’altak lar yulduz yoki uchburchak shaklida ulanadi va uch fazali tok tarmogiga kushiladi. Uch fazali tok stator chulg’amlaridan uta turib, dvigatelning magnit maydonida aylanuvchi magnit oqimini vjudga keltiradi. Asinxron dvigatelning aylantiruvchi momenti. Asinxron dvigatelning aylantiruvchi momenti statorning aylanuvchi magnit maydoni bilan rotor chulg’ami simlardagi toklarning o’zaro ta’siri natijasida hosil bo’ladi. Shuning uchun aylantiruvchi moment statorning magnit oqimi Ф м ga ham, rotor chulg’amidagi I2 ga ham boglik. Lekin aylantiruvchi momentni dvigatelning tarmokdan olgan aktiv quvvatigina hosil kiladi. Shuning uchun aylantiruvchi moment rotor chulg’amidagi tok I ning hammasiga emas, balki uning aktiv tashkil etuvchisi I2 cos (2 ga boglik bo’ladi, bu yerda (2 - rotor chulg’amida E.YU.K. bilan tok orasidagi fazalar farki. Asinxron dvigatel ishlayotganda stator olgan quvvat Р 1 valga berilayotgan mexanikaviy quvvat Р 2 ga aylanadi. Bunda dvigatelda energiya isrofi ruy beradi: Р ст 1 - stator pulatida; Р т 1 – stator chulg’amida; Р т 2 .. – rotor chulg’amida va x. k. Elektr quvvati Р . ning dvigatel validagi mexanikaviy quvvat Р 2 aylanish protsessini quyidagi energetik diagramma asosida tushuntirish mumkin.

Diagrammada: Р эм – elektromagnit quvvat; Р мех - dvigatelning foydali mexanikaviy quvvati. Dvigatelning aylantiruvchi momentini elektromagnit quvvat yoki mexanikaviy quvvat orqali aniqlash mumkin. М = Р эм /  1 М = Р м ex /  2 Bu yerda (1- magnitaviy okimning aylanish burchak tezligi. (2…- rotorning aylanish burchak tezligi. Energetik diagramma buyicha rotordagi energiya isrofi quyidagicha bo’ladi: М = К м Ф I 2 cos  2 = К м Ф I 2 hosil bo’ladi, bu yerda Km = 4,44mW2K2f1 / (1 berilgan dvigatel uchun doimiy kattalikdir. Demak, asinxron dvigatelning aylantiruvchi momenti magnit oqimiga va tokning tashkil etuvchisiga proportsional ekan. Asinxron dvigatelning xarakteristkalari. n = n o (1- S) = 60 f1 P (1−S) formulani xisobga olib n(M) grafigini kurish ham mumkin. M(S) ning M(n) ga boglikligi asinxron dvigatelning mexanikaviy xarakteristkasi deyiladi. Sirpanish S=1 ga teng bo’lganda dvigatelning yurgizish momenti quyidagiga teng bo’ladi: М ю = 28 ,6 no ⋅ U12R2 [(R1+R2)2+xk2] ….. Dvigatelning yurgizish momenti statik momentdan katta, ya’ni M M bo’lsarotor

aylana boshlaydi. Aylantiruvchi moment statik momentga tenglashgunga kadar rotorning aylanish tezligi orta boradi. Shu bilan dvigatel turgun ishlay boshlaydi. Amalda asinxron dvigatelning induktiv qarshiligi (X.) uning aktiv qarshiligi (R..) dan katta bo’ladi. Aylantiruvchi moment induktiv qarshilikka ham boglik. Bundan tashkari, dvigatelning tezligi ortgan sari sirpanish kamaya boradi. Sirpanish S=0 bo’lsaaylantiruvchi moment ham M=0 bo’ladi. Sirpanish S ning, rotor aylanishlari soni n. ning, hosil qilingan moment M ning, iste’mol kilinadigan tok kuchi I. ning, sarflanadigan quvvat R. ning, quvvat koeffitsiyenti cos. va f. i. k…. ning dvigatel validagi foydali quvvat R. ga boglanishini kursatuvchi grafiklar asinxron dvigatelning ish xarakteristkalari bulib xisoblanadi. Bu xarakteristkalar dvigatelning tabiiy ish sharoitida, ya’ni dvigatel idora kilinmaydigan, f chastota, tarmokning U. kuchlanishi kattaligi o’zga rmaydigan va fakat dvigatel validagi nagruzka o’zgaradigan sharoitdagina olinadi. Olingan ma’lumotlar asosida M, cos. va I.=f(R..) egri chiziqlar kuriladi. 136-rasmda asinxron dvigatelning ish xarakteristkasi tasvirlangan. Dvigatel ish xarakteristkalarining ba’zilari bilan tanishib chiqamiz: tezlik xarakteristkasi, ya’ni boglanish egri chizigi n=f(R.), bunda n. Kuyidagicha aniklanadi: Bunda sirpanish quyidagicha bo’ladi. Demak, asinxron dvigatelning sirpanishi rotor chulg’amida isrof bulgan quvvatning elektromagnitaviy quvvatga nisbati bilan aniklanadi. Dvigatel salt ishlaganda rotor chulg’amidagi isrof bulgan quvvat elektromagnitaviy quvvatga karaganda juda kichik bo’ladi, u e’tiborga olinmasa ( Р = о ), u holda S=0 va bo’ladi. 1) Nagruzka ortishi bilan sirpanish qiymati ortadi va nagruzka nominal bo’lganda sirpanish ham nominal qiymatga erishadi. Demak, dvigatel nominal nagruzka bilan ishlaganda bo’ladi. Dvigatel aylantiruvchi momentning foydali quvvatga boglanish egri chizigi М =f( Р ..), bunda M ning nominal qiymati bo’ladi. 2) Agar= const bo’lsa М = f( Р ..) boglanish tugri chiziqdan iborat bo’ladi.

Quvvat koeffitsiyentining foydali quvvat bilan boglanish egri chizigi cos …= f(R..). Bunda asinxron dvigatel quvvat koeffitsiyentining dvigatel nagruzkasi kattaligiga boglikligi tasvirlanadi. Nagruzka nominal qiymatga yakin bo’lsaquvvat koeffitsiyenti eng katta bo’ladi. 4) Foydali ish koeffitsentining foydali quvvat bilan boglanish egri chizigi = f(..) Bunda dvigatelning foydali quvvat R ni aniqlash uchun u oladigan quvvat Р dan Р ni ayirish kerak bo’ladi. Nagruzkaning xar xil qiymati uchun quvvatlar aniqlanadi va =f(…) egri chizigi chiziladi

O'xshashlar

O‘zgarmas tok dvigatellarini rostlash xususiyatlari va mexanik tavsiflari

Elektr yuritma va boshqarish apparaturasi

O‘zgaruvchan tok elektr mashinalari

O‘zgaruvchan tok elektr mashinalari

O‘zgarmas tok elektr yuritmalarining rostlash xususiyatlari va mexanik tavsiflari