logo

Соғлом авлод - жамият тарақиётининг ҳал килувчи омили

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

52 KB
www.arxiv.uz Режа: 1. Оила тушунчаси унинг жамиятдаги ўрни 2. Оиланинг вазифалари. 3. Соғлом авлодни тарбиялаш Давлат дастури ва унинг йўналиши. 4.Оилавий бурч ва маъсулиятнинг ижтимоий маънавий асослари 5. Никох — оила барқарорлигининг асосий омили. 6. Оила шаклланишига таъсир этадиган омиллар. 7. Оила— маънавият сарчашмасидир. www.arxiv.uz 1. Оила - ижтимоий, табиий омиллар асосида шаклланган кичик жамоа сифатида икки жинсга мансуб бўлган шахслар ўртасидаги муносабатларнинг бирга хаёт қуриб насл колдириш фақат фарзандни дунёга келтириш эмас, балки уларни маънавий ва жисмоний камол топдириб, хаётга мустақил қадам қуйишига шароит яратишдир. Оилани бошқариш жамият хаётини бошқаришнинг оила аъзолари ўртасидаги яқинлик ишонч хурмат, самимийлик, бурч, талабчанликдан ёшларнинг ички шаклланишига таъсир этадиган мухим омиллардандир. Жамият ривожланган сари маънавий омилларнинг ижтимоий тараққиётдаги ахамияти ортгани сари оиладаги тарбияга эътибор хам кучайиб боради. 2. Оила олдида қуйидаги вазифалар келиб чиқади. Оиладаги маънавий мухитни баркарорлаштириш, ота оиладаги маънавий мухитни баркарорлаштириш ота-онада фарзандлар, фарзандлар олдида ота - онага нисбатан бурчларни, уларнинг жамият олдидаги бурч ва маъсулиятини кучайтиришдир. Хозир нафакат бизда балки жаҳондаги барча демократик дунёвий давлатларда оилани мустахкамлаш, тарбияни яхшилаш, хотин - кизлар, болаларнинг хукукларини химоя килиш, жисмоний ва маънавий соғлом авлодни тарбиялаш масалаларига эътибор каратишмокда. Фитрат шундай деган: Хар бир оиланинг саодати ва иззати шу халкнинг ички интизоми ва тотувлигига боғлик. Тинчлик ва тотувлик эса миллат оилаларининг интизомига таянади, мамлакат ва миллатлар хам шунча кучли булади. Агарда бир мамлакатнинг ахолиси ахлоқсиз ва жохиллик билан оилавий муносабатларни заифлаштириб юборса ва интизомсизликка йул қуйса шунда бу миллатнинг саодати ва хаёти шубха остида колади. З.Оилани мустахкамлашни таминлашга жахондаги нуфузли ташкилотлар хам эътибор қаратмокда. 1970 йил 18 декабрь БМТ "Хотин кизлар хуқуқларини барча шаклларига бархам бериш туғрисида конвенция" кабул килинди. Бу конвенция жамиятдаги маънавий мухитни баркарорлаштириш, оиланинг ижтимоий, иктисодий асосларини мустахкамлаш, ёшлар тарбиясини www.arxiv.uz яхшилашга каратилган хужжатдир. Оилада фарзанд тарбиясини аёлнинг урни биқёсдир.Мустакил Узбекистонда оилани мустахкамлаш куп болали оналарни ижтимоий химоя килиш маънавий етук, жисмонан соғлом авлодни тарбиялашдаги тадбирлар, чиқарилаётган қарорларга асосланган. Президент Ислом Каримов "Оила қадриятлари ва қон қариндошлик муносабатларини кайта тикланиш хар бир оиланинг иктисодий маданий ва касбий жихатларини эркин булиши имконияларини англаш лозим"дир деган эди. 1998 йил "Оила йили", 1999 йил !| Аёллар йили" деб эълон қилинди.1998 йил май ойида "Ўзбекистон Республикаси Оила кодекси" кабул килинди. Бу хужжатларнинг мақсади мохиятига кура мамлакатимиздаги маънавий мухитни баркарорлашга оналик ва болалик хукуларини химоя килишга ёшлар тарбиясини яхшилаш учун барча шароит ва имкониятларни яратишга каратилган - унда оилавий муносабатларнинг хуқуқий ахлоқий асослари ота- оналарнинг жамият ва фарзандлари олдидаги бурч масаласига катта урин берилган. Унда яна бир масала оила қуришда ёшларнинг жинси, ирки, миллати, тили, диний эътикоди, келиб чикиши ва барча холатларда камситилмасдигидир. Оила кодексида мустақил Ўзбекистонда оила, оталик, оналик ва болалик хуқуқи давлат химоясидалигига кенг урин берилган. Ўзбекистон Республикасининг халк таълимини ривожлантиришнинг дастурида хам оилани мустахкамлаш укув юрти билан ота-оналар, жамоатчилар уртасидаги хамкорликни янада яхшилаш масаларига катта эътибор берилган. 2000 йил Ўзбекистонда "Соғлом авлод йили" дейилди. Соғлом авлод - жисмонан бакувватликда эмас, балки биринчи навбатда маънавий етуклик белгисидир. Соғлом авлод тушунчаси инсон танаси ва рухиятига бу икки жихатнинг муштарак бирлигдир. Бу ўзбек халкининг миллий тарбия борасидаги анъаналар заминида ётган асосий тамойилларидан биридир. 2000 йил 15 феврал Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Соғлом авлод дастури туғрисидаги карори кабул килинди. Соғлом авлод дастурининг амалга оширишнинг мувофиклаштириш ва назорат килиш учун махсус Республика www.arxiv.uz комиссияси тузилди. Оиладаги икки мухим масала ёшларда соғлом оила хакидаги тушунчани шакллантиришдадир. Ёшлар оиланинг буюк маънавият, кадрият бурч ва маъсулият эканини англаб етишлари зарур. - Оналар ва ёшлар болаларга ғамхурлик килиш,уларнинг саломатлигини мустахкамлаш учун шароитлар яратиши лозим. - Бир ёшгача булган даврда уларнинг саломатлигини мустахкамлаш. - Беш - олти ёшгача булган даврда уларнинг саломатлигини мустахкамлаш. - Ногирон болаларни давлат томонидан химоялашни кучайтириш - Болалрни мактаб даврлигида тарбиялаш. - Ёшларни буш вақтини банд этиш. -Ёшларнинг хуқуқий маданиятини шакллантириш хам маънавий етук инсонни тарбиялашнинг мухим шартидир.Оилавий бурч ва маъсулиятнинг ижтимоий маънавий асослари 1.Оила жамиятнинг мухим таркибий кисмидир. Унинг шаклланиши ва ривожланишида жамият хақидаги сиёсий, ижтимоий маънавий муносабатлар билан амалга ошади. Жамият хаётидагй узгаришлар кишиларнинг турмуш тарзи яшаш ва мехнат килиш шароитлари миллий ахлоқий меёрларни диний этиқодлари оилавий муносабатларнинг шакли мазмунига тасир этади. Шу сабабли оиланинг ахлоқий хуқуқий меёрий мезонлари хам узгариб туради. Асосланган муносабатларнинг хам мавжудлигиги жамият таракқиётининг юкоридаги ўзига хос имкониятлари тақозо этган. Тарихда оила қурган эр — билан хотин бирга эмас балки узлари мансуб бўлган уруғ ва қабиларда яшаганлар. Оила доимо харакатда шакллари тарбиявий имкониятлари ўзгариб турган. Бир эр бир хотиндан оиланинг шаклланиши хам жамият тарақиётининг муайян давридаги имкониятлари эхтиёжлари маънавий эътиқодлари туфайли юзага келган. Тарихий тараққиёт оилавий муносабатларни хам бошқа карши www.arxiv.uz кун тартибига қуйди. Шу тариқа никох билн борлиқ муносабатлар келиб чиқди. Никох қураётган икки ёш ўртасидаги муносабатларни давлат, жамият томонидан муайян ахлоқий хуқуқий мезонлар асосида бошқариш зарурияти туфайли вужудга келган маросимдир. Никох икки ёшнинг розилиги асосида қайд этилади. Никохни икки ёшнинг бир —бирлари жамиятга фарзандларга нисбатан маънавий хуқуқий бурчи ва маъсулиятини белгилашдир. Никох— оила барқарорлигининг асосий омилларидан биридир. Янги авлод маънавиятининг шаклланиши никохнинг хаққонийлигига ва оиланинг мустақиллигига боғлиқдир. Маънавий бирлик севги — мухаббат этиборга олинмай тузилган никох оилани фақат заифлаштиради,фарзандлар маънавиятига салбий таъсир этади. Оила мустахкам булмаса жамият хам мустахкам булмайди Оила мустахкамлиги эса жамият баркарорлигининг мухим шартидир. Ислом фалсафаси ва хукук билимдони Ризоуддин Ибн Фахриддин ёзади. Инсонлар дину—дунёни тузат булса, энг аввало гузал хулқга эга булмоқ ила оилаларни тузатингиз. Оила тузалгандан хам дин хам дунё тузалади. (Шарк юлдузи журнали 1992 10 — сон 84 —бет) Оила шакллантиришга даъват этган ахлоқий хуқуқий ижтимоий омиллар каратилган. 1. Оила икки жинсга мансуб ёшларнинг балоғатга етиб бирлашуви табиий эхтиёж муайяан анаъналар ахлоқий кадриятлар хуқуқий муносабатга таяниб бирга турмуш қурушидир. 2. Оила инсонларга хос ахлоқий кадриятларини узаро хурмат ишонч мухаббат хамкорлик хамдардлик й игит киз бир — бирини севгани бир умрга бирга булиб ахл яшашга ҳ аётнинг оғир енгил аччик ширинликларини енгиб утишга учун оила куришидир. Оила муносабатларида табиий эхтиёждан кура ижтимоий маънавий омиллар устувордир. 3. Оилада болалар тарбияси катта ижтимоий ахамиятга эга. Болалар www.arxiv.uzақлли обобли мехнатсевар халол ота —она хам бутун жамият хам манфаатдор. Чунки жамият тараққиётининг маънавий Жисмоний соғлом ёшлар таъминлаайди. 4. Оилада қариндош уруғликка асосланган муносабатлар шаклланади. Бу хам инсоният учун ғоят мухим хаёти ва тараққиётида катта урин тутади. Уларнинг бурч ва маъсулиятига асосланган хамкорлиги хамжихатлиги муносабатларни баркарорлаштиришнинг мухим шартидир. Ўзбек оилаларда мунсабат масаласига хукуқий бурч нисбатан ахлоқий маъсулят устиворлик килади.Ўзбекларда келин ёки куёв сихат саломатлигини суриштириш хам ажойиб ва нисбий анаъна булган Бу анаъналар ёшларнинг оилавий турмуши жамият ва фарзандларнинг оиладаги бурчлари билан боғлик масулятларини оширади. Соғлом оиланинг маънавий мустахкам булганлиги сабабли эр ва хотиннинг ажралиб кетиши фарзандларнинг қаровсиз колиши учрайди. Оила инсон янада ривожланишининг давомийлигини таминлайди. Оилада камол топган бола жисмоний етук муайан маънавий фазилатларни эгаллаган ижтимоий ва хуқуқий бурчини англаган инсон сифатида тарбияланади. Инсоннинг асосий мохияти маънавият экан унинг тарбия жараёнида шаклланади. Хаёти давомида инсоннинг маънавий камолотига жуда куп омиллар тасир этади лекин биронтаси хам оиладаги тарбиянинг урнини боса олмайди. Оиланинг жамият учун мухимлилиги инсон маънавий камолотидаги узига хос бетакрор мактаб эканлигидир. Давлат оиланинг мустахкамланиши унинг модддй таминоти ва манавий холати эр ва хотин фарзандлар билан ота оналар уртасцдага муносабатларнинг бошқариш билан муаммоларни хал килишни уз зиммасига олади.