O`zbekiston mustaqilligini mustahkamlashda milliy g`oyaning zarurligi va ahamiyati - Falsafa - Referatlar

O`zbekiston mustaqilligini mustahkamlashda milliy g`oyaning zarurligi va ahamiyati

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

81 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja : 1.Mustaqillikni mustaxqamlashda milliy g`oyadan ko`zlangan maqsadlar. 2. Milliy g`oya O` zbekiston xalkining asosiy maksad va muddaolarining ifodasi. 3. Milliy istiqlol g`oyasining mustaqillikni mustaxdsamlashda namoyon bo`lishi

www.arxiv.uz Mustaqillik yillarida erishilgan yutuqlar, mavjud muammolarni xolisona tahlil qilish, tegishli xulosa hamda saboqlar chiqarish — milliy g`oyaning zarurligi va ahamiyatining tobora ortib borishini ko`rsatmoqda. Mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimov milliy istiqlol g`oyasi va mafkurasini shakllantirish zarurati haqida mustaqillikning dastlabki yillaridayoq fikr yuritishi tasodifiy hol emas edi. Negaki, "Milliy mustaqil davlat bor ekan, uning mustaqilligi va erkinligiga, an`ana va urfodatlariga tahdid soladigan, uni o`z ta`siriga olish, uning ustidan hukmroshshk qilish, uning boyliklaridan o`z manfaati yo`lida foydalanishga qaratilgan intilish va harakatlar doimiy xavf sifatida saqlanib qolishi muqarrar" 1 . Demak milliy g`oyaning zarurligi, eng avvalo, mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlash uchun zarurdir. Uning zarurati quyidagi maqsadlarni amalga oshirish bilan bogliq holda namoyon bo`ladi.  oldimizga qo`ygan olijanob maqsadmuddaolarimizga, ya`ni ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish;  eski mafkuraviy asoratlardan batamom xalos bo`lish;  g`oyaviy bo`shliq paydo bo`lishiga yo`l qo`ymaslik;  uzoq davrlar mobaynida odamlar ongida hukmron bo`lgan begona va yot g`oyalarning yanada qaytadan tiklanishiga yo`l qo`ymaslik; — xalqimiz tabiatiga zid bo`lgan o`zga g`oyalardan, ayniqyesh avlodni himoya qilish; — har qanday tajovvuzkor g`oyalarga qarshi tura oladi V; har tomonlama barkamol avlodni voyaga yetkazish zaru ratining mustaqillikni mustahkamlashdagi o`rnini anglash orqali harakat dasturiga ega bo`lish; — mustaqil davlatimizning har bir fuqarosida Vatan taqdiri uchun mas`ullik tuyg`usi bo`lishi uchun ham zarur.

www.arxiv.uz Mustaqillikni mustaxdamlashda milliy g`oyadan ko`zlangan maqsadlarning keng qamrovli ilmiynazariy va amaliy yo`nalishlari Prezident Islom Karimovning asarlarida, nutq va ma`ruzalarida o`zinint aniq konseptual ifodasini topgan. Mustaqillik yillarida jamiyatimiz a`zolarining dunyoqarashi, fikrlash tarzida teran o`zgarishlar yuz bermoqsa. Ana shunday sharoitda xalqimizni birlashtiradigan, bunyodkorlik faoliyatiga safarbar etadigan, uning ezgu maqsadlari va hayotiy manfaatlarini o`zida mujassam etadigan milliy g`oya va mafkurani yaratish ijtimoiysiyosiy va ma`naviy taraqqiyotimizning muhim sharti hamda zaruratiga aylandi. Mustaqillikni mustahkamlashda milliy g`oyaning zarurligi va uning ahamiyati ham ichki, ham tashqi siyosatimiz istiqbollari, samaradorligi bilan bog`liq. Shu nuqtai nazardan milliy ROYANING zarurligi jamiyatimizni taraqqiy topgan demokratik mamlakatlardagi kabi erkin va farovon hayot barpo etipsh bilan ham bogliq. Demak milliy g`oyaning negizidagi muhim ustuvor maqsad mustaqillikni bundan buyon ham asrabavaylash, himoya qilish va mustahkamlash bo`lib qolaverar ekan, uning zarurligi hyech bir davrda o`z ahamiyatini yo`qotmaydi. Hayotiy kuzatishlar ba`zan ziyolilarimiz o`rtasida ham bizga milliy g`oya, milliy mafkura nima uchun, kim uchun kerak uning ma`nomohiyati nimadan iborat, degan muhim masalaga yana bir bor oydinlik kiritish zaruratini yuzaga keltirmoqda. Bunda, ya`ni Milliy royada O`zbekiston xalqining mamlakatimiz rivojiDa belgilab olgan asosiy maqsad va muddaolarining ifodasi Mujassamlashgan. Birinchidan, o`zining kelajagini ko`rmoqchi va qurmoqchi bo`lgan har qanday davlat yoxud jamiyat, albatta, o`z milliy g`oyasiga suyanishi va tayanishi zarurligi bilan bogliq; Prezident Islom Karimov ta`biri bilan aytganda, "davlat tizimi, uni boshqarish va olib borilayotgan siyosat, avvalo, aniq va ravshan ifodalangan mafkura asosiga qurilmogi lozim. Ya`ni, oldin davlat qurilishi va undan keyin mafkura paydo

www.arxiv.uz bo`lishi o`zi g`ayritabiiy hol. Buni yaxshi anglab olishimiz lozim. Ya`ni, oldin g`oya paydo bo`ladi, undan keyin g`oya asosida mafkura, mafkura asosida esa tizim, siyosat paydo bo`ladi" 1 . Demak o`z milliy g`oyasiga tayanmagan jamiyat inqirozga duchor bo`lishi, o`z yo`lini yo`qotib qo`yishi muqarrar. Ikkinchidan. milliy g`oya O`zbekiston xalqining asosiy maqsad va muddaolarining ifodasi sifatida shuning uchun ham zarurki, odamlar ongini, tafakkurini o`zgartirmasdan turib, ko`zlangan oliy maqsad — ozod va obod jamiyatni, erkin va farovon hayotni barpo etib bo`lmaydi. Buning uchun esa, odamlar muayyan g`oyaga ishonishi va tayanishi zarur. Bu jarayon o`zo`zidan harakatga kelmaydi, albatta. Negaki, keng xalq ommasini biron bir g`oyaning ilgor va insonparvar ekaniga ishontirmoq uchun, avvalo, mazkur toyaning to`gri, hayotiy va ilgor ekanligiga ishontirish zarur. Ishontirmoq uchun uning ilmiy va hayotiyligaga alohida e`tibor qaratish bilan birga milliy g`oyaning o`zi mamlakatimiz xalqining asosiy maqsad va muddaolari hamda manfaatlarini ifodalashi kerak. Uchinchidan. milliy g`oyaning zarurligi millatning o`zligini to`la anglash jarayoni bilan bogliq. Negaki, millat o`zligini to`la anglamas ekan, bironbir buyuk o`zgarishlar qilib bo`lmaydi. Milliy o`zo`zini anglash u yoki bu millatni o`zga millatlardan ajralib ketishiga emas, balki o`zligini anglagan millatlarning ma`rifatlashgan hamkorliklarining mustahkamlanib borishiga xizmat qiladi. Ana shunday o`ta murakkab vaziyatda milliy o`zlikni anglashda milliy g`oyaga asosiy tayanch kuch, ilmiynazariy va amaliy dastur sifatida har bir insonning ruhi, kayfiyati, hissiy kechinmalariga kirib borish orqali uning qalbi hamda ongiga ta`sir ko`rsatadi. Bu milliy g`oyaning xalq qayotiga yaqin, unga bevosyata daxldor ekanligini ta`kidlash lozimdir. Demak O`zbekiston mustaqilligini mustahkamlashda mil L yy g`oyada bugungi hayotning eng dolzarb muammolari, uning strategik maqsadlari bilan dialektik boglanishi uning yashash shartidir. To`rtinchidan. mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlashda milliy g`oyaning zarurligi yana bir muhim holat bilan, ya`ni bugun bizning tarixiy o`zgarishlar

www.arxiv.uz davrida totalitar tuzumdan erkin demokratik bozor munosabatlariga asoslangan demokratik tuzumga o`tish sharoitida yashayotganligimizdan kelib chiqmoqDa. "Bu o`tish davri o`ziga xos, juda katta g`ov va to`siqlarga duch kelishi, qattiq kurashlar orqali kechishi barchamiz uchun ayon bo`lmog`i darkor. Xalqimiz va jamiyatimizni mana shu davrida yangi ufqlar sari boshlash, da`vat qilishda maqsadlarimiz aniq bo`liish kerak. Bunday maqsadlarga esa, avvalo, chuqur o`ylangan va puxta ishlangan mafkura asosida yetishish mumkin". Demak milliy g`oya mustaqillikni mustahkamlash ROYASINING o`zagi bo`lgan — tanlagan taraqqiyot yo`limizning to`gri, adolatli va haqqoniy ekanligiga, u mana shu zaminda istiqomat qiladigan har bir insonning hayotiy manfaatlariga mos tushishiga keng ommani ishontirish orqali ularni bunyodkorlik ishlariga safarbar etish uchun xizmat qiladi. Mustaqillikni asrabavaylash, himoya qilishda milliy yuyaning o`rnini boshqa biron bir omil bosolmaydi. Shu nuqtai nazardan davlat siyosatining ustuvor yo`nalishlari, maqsad va vazifalarini ma`naviy jihatdan ta`minlash, bugungi kunda mamlakatimiz taqdiri uchun o`ta dolzarb masaladir. Buning yorqin ifodasi Prezident I.A.Karimovning O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining o`n to`rtinchi sessiyasi (2004 yil 29 aprel)dagi "Vatanimizning tinchligi va xavfsizligi o`z kuchqudratimizga, xalqimizning hamjiHatligi va bukilmas irodasiga bogliq"ligi haqidagi nutqiDa hamda Oliy Majlisning mamlakatimiz fuqarolariga muRojaatnomasida bayon etdi. Xususan, unda shunday deyilgan: "Bugun bashariyat o`ziga xos va ziddiyatli bir davrda yasha. Bir tomondan ilmfan va texnika, yuksak texnologiyataraqqiy etib, insonparvarlik g`oyalari, demokratik qadriyatlar, o`zaro hamkorlik dunyo bo`ylab qaror topib bormoqda. Ayni vaqtda, yer yuzining turli mintaqalarida qurolli mojarolar ro`y berayotgan, xalqaro terrorizmning yangi-yangi xurujlari oqibatida mingminglab odamlarning hayotdan ko`z yumayotgani ham shu zamonning ochiq haqiqatidir" 1 . "Mafkura xar kanday jamiyat xayotida zarur. Mafkura bo`lmasa odam, jamiyat, davlat o`z yo`lini yo`sotishi mukarrar. Q,ayerdaki, mafkuraviy bo`shliq vujudga •kelsa, o`sha yerda begona mafkura xukmronlik silishi xam tayin".

www.arxiv.uz "Jamiyatimiz mafkurasi xalkni — xalk, millatni — millat kslishga xizmat etsin". I.A.KARIMOV Ma`lumki, mustaqillik tufayli boshqa xalqlar qatori biz ham o`z milliy tabiatimiz va ming yillik an`analarimizga, urfodatlarimizga zid bo`lgan soxta kommunistik g`oyadan voz kechdik. Lekin insoniyat tarixi shu narsani qat`iy ravishda isbotlaganki, mafkura dunyosida bo`shliqqa yo`l qo`yib bo`lmas ekan. Qayerda shunday holat yuz bergan taqdirda bo`sh qolgan mafkura maydonini bizga begona, orzuintilishlarimizga mutlaqo yot g`oyalar egallashga urinishi ham tarixan isbotlanganligi, shubhasiz. Agarda yonatrofimizdagi voqyelikka teranroq nazar tashlaydigan bo`lsak tabiiy zaxiralarga boy, geopolitik nuqtai nazardan g`oya T qulay hududda joylashgan yurtimizga ko`z olaytiradigan, bizga ta`sirini o`tkazishni istaydigan turli nosog`lom kuchlar mavjudligini inkor etolmaymiz. "Ular, — deb ta`kidlaydi, Prezident Islom Karimov, — o`z niyatlarini amalga oshirish uchun hyech narsadan tap tortmasligi bugungi kunda ayon bo`lib qoldi. Bu kuchlar katta mablag va zamonaviy qurolaslahalarga ega. Lekin ularning eng yovuz quroli — milliy qadriyatlarimizga to`rri kelmaydigan, eng yomoni, ertaga o`rnimizni egallaydi. Hozirgi paytda ro`y berayotgan ayrim salbiy holatlar, nojo`ya xattiharakatlar, yovuz ishlar, avvalo, mafkuraviy bo`shliq tufayli sodir bo`lmoqda". Shu o`rinda nega aynan uanimlarimiz hali hayotiy tajribaga ega bo`lmagan, oqqorani tanib ulgurmagan yoshlarga qaratmoqda, degan savol tug`iladi. Chunki aynan yoshlar mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlashda asosiy tayanch kuch. Ayni paytda, yoshlarimizning ko`ngli ochiq, sodda, ishonuvchan. Milliy istiqlol g`oyasiyushg mustaqillikni mustahkamlashda namoyon bo`lish jarayoni o`zining bir qator xususiyatlariga ham ega. Ular quyidagilardan iborat. • Butungi kunda odamzod ma`lum bir davlatlar va siyosiy kuchlarning manfaatlarigagina xizmat qiladigan, olisyaqin manbalardan tark^ladigan, turli ma`nomazmundagi mafkuraviy kuchlarshshg ta`sirini doimiy ravishda sezib

www.arxiv.uz yashashi. Axborot asri, elektronika asri deb atalayotgan XXI asrning bugungi kunida bu ta`sirlardan xoli bo`lish deyarli imkonsizdir. Demak butungi kunda "mafkura poligonlari yadro poligonlari"ga nisbatan ham ko`proq kuchga ega. Bu uning xususiyatlaridan biridir. • Agar harbiy, iqtisodiy, siyosiy tazyiq bo`lsa, buni sezish, ko`rish, oldini olish mumkin. Ammo g`oyaviy tazyiq, uning ta`siri va oqibatlarini tezda ilg`ab yetish nihoyatda qiyin. • Milliy g`oya — millat tafakkuri va ongining mahsuli. Lekin, ayni vaqtda, siyosiy ong darajasi har bir millatning rivojini belgilaydigan omil hamdir. Demak ongni, tafakkurni o`zgartirmasdan turib hyech bir jamiyat o`zining oliy maqsadiga erisha olmaydi. Biz ham kishilar ongi va tafakkurini o`zgartirmasdan turib ozod va obod jamiyatni barpo etolmaymiz. Milliy istiqlol g`oyasi mustaqillikni mustahkamlashda namoyon bo`lishi uchun u o`zida nimalarni mujassamlashtiriShi va qanday talablarga javob berishi lozim. Milliy mafkura, — avvalambor. o`zligimizni, muqaddas an`analarimizni anglashga yordam berishi, xalqimizning ko`p a srlar davomida shakllangan ezgu orzularini, jamiyatimiz oldiga qo`ygan oliy maqsad va vazifalarni qamrab olishi shart. • Jamiyatimizda bugun mavjud bo`lgan xilmaxil fikrlar va g`oyalar, erkin qarashlardan, har qanday toifalar va guruhlarning intilishlari va umidlaridan, har qanday insonning e`tiqodi va dunyoqarashidan qat`iy nazar, ularning barchasini mushtarak milliy bayroq atrofida birlashtiradigan, xalqimiz va davlatimizning daxlsizligini asraydigan, elyurtimizni eng buyuk maqsadlar sari chorlaydigan milliy istiqlol g`oyasi — mafkura bo`lishi kerak. • Milliy mafkura har qanday tajavvuzkor millatchilik va shunga o`xshagan unsurlardan, boshqa elat va xalkdarni mensimaslik ularni kamsitish kayfiyati va qarashlaridan mutlaqo xoli bo`lib, qo`shni davlat va xalqlar, umuman, jahon hamjamiyatida, xalqaro maydonda o`zimizga munosib hurmat va izzat qozonishda poydevor bo`la olishi lozim. • Milliy ROYA , birinchi navbatda, yosh avlodimizni vatanparvarlik elyurtga sadoqat ruhida tarbiyalash, ularning qalbiga milliyma`naviy qadriyatimizga mos

www.arxiv.uz insonparvarlik va odamiylik fazilatlarini payvand qshgashdek olijanob ishlarimizda madadkor bo`la oladi. Milliy g`oya Vatanimizning shonli o`tmishi va buyuk kelajagini uzviy bog`lab turishga, o`zimizni ulug` ajdodlarimiz boqiy merosining munosib vorislari deb his qilish, shu bilan birga, jahon va zamonning umumbashariy yutuqlariga erishmoqqa yo`l ochib beradigan va shu maqsadlarga muttasil da`vat qiladigan g`oyadir. Demak milliy g`oya, milliy iftixor kundalik mashaqqatli ishlarimizda va bunyodkorlik faoliyatimizda kuchimizga kuch, g`ayratimizga rayrat qo`shib, haqiqatan ham kelajagi buyuk davlat qurayotganimizga mustahkam ishonch bagishlaydi. Mustaqil O`zbekiston uchun, uning taraqqiyoti va buyuk kelajagi uchun endilikda bir qancha muxim vazifa va muammolarni hal etish asosiy masalalardan biri bo`lib qolmoqda. Ana shunday vazifalardan biri milliy istiqlol mafkurasiga ishonch va e`tiqodni mustahkamlashdan iboratdir. Milliy istiqlol mafkurasini mustahkamlash zarurligi, fikrimizcha, bir qator shartsharoitlardan kelib chiqadi. Ular asosan quyidagilardan iborat: • O`zbekiston o`zining mustaqil taraqqiyot yo`liga qadam qo`ygan dastlabki paytlarda — eski, yagona mafkuradan butunlay voz kechilayotgan, yangi mafkura esa hali ishlab chiqilmagan, ilmiy asoslab berilmaganligi bilan bog`liq edi. • Umumbashariy tarixiy taraqqiyot tahlili shuni ko`rsatadiki, hyech qanday jamiyat mafkurasiz yashay olmagan. Dunyodagi har bir jamiyatning, har bir davlatning o`ziga xos, o`ziga los keladigan, uning uchun xizmat qiladigan, tub maqsadlari va manfaatlarini himoya qiladigan mafkurasi bo`lgan. Demak odamlar qaysi bir jamiyatda yashamasin nimagadir ishonishi, e`tiqod qilishi, qandaydir bir sog`lom g`oyaga, ta`limotga asoslanib ish ko`rishi, faoliyat ko`rsatishi tarixiy zaruratdir. • Mustaqil O`zbekiston uchun, milliy istiqlol mafkurasining tarixiy zarurati shundaki, demokratik jamiyat qurish uchun uning ijtimoiyiqtisodiy, siyosiy, huquqiy, madaniyma`naviy zaminlarini yaratish va mustahkamlash uchun o`zimizga xos va mos milliy mafkura suv va havodek zarur. Buni bizga mustaqilligimizning hayotiy tajribasi ochiqravshan ko`rsatib turibdi. Demak milliy

www.arxiv.uz g`oya — jamiyat hayotining barcha jabhalarini o`zida qamrab oladi va uning ma`naviy negizining mezoniga aylanadi. Shu nuqtai nazardan qaralsa, kishilarga ma`naviy ta`sir etishyushg asosiy vositasi hamdir. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov keng jamoatchshshkni, olimlar, shoirlar, yozuvchilarni mafkura masalasiga jiddiy e`tibor berishga chaqirib, 1993 yildayoq, ya`ni mustaqillikning dastlabki yillaridayoq "oldimizda turgan eng muhim masala, bu milliy istiqlol mafkurasini yaratish va hayotimizga tadbiq etishdir" — deb uqtirgan edi 1 . Darhaqiqat, mustaqil O`zbekistonning milliy istiqlol mafkurasi oldida buyuk maqsadmuddaolar, o`ta dolzarb vazifalar turibdi. Uning asosiy maqsadlaridan biri O`zbekiston hududida yashovchi har bir fuqaroni, har bir millat va elat kishilarini barkamol inson qilib tarbiyalash, mustaqillikning ongli fidoyisiga aylantirishdir. Negaki, jamiyat taraqqiyoti, mustaqillik bilan bogliq bo`lgan ulkan vazifalarni bajarishga ommani safarbar etishni milliy g`oyasiz tasavvur etish mumkin emas. Insonning faolligi uning ilgor, bunyodkor, o`zimizga xos va mos milliy g`oyaga qat`iy amal va e`tiqod qilishiga bogliq. Demak istiqlol mafkurasi butun O`zbekiston xalqining milliy ruhini, madaniy merosini, histuyg`usini, milliy gurur va iftixorini kuchqudratini, orzu-intilishlarini o`zida mujassamlashtiradi. Ana shunday qudratli omil bo`lgan mafkuraning shakllanishida tarixiy bilimlar, tarixiy xotiralarning ahamiyati beqiyosdir. Shu o`rinda N.Ostroumov afsus bilan aytgan xulosalarini keltirish maqsadga muvofiq: "Beixtiyer o`ylab qolasan kishi, — deb yozadi u o`z kundaliklarida qoloq va ojiz, qurollanmagan begona xalqlarni bosib olishimiz mumkin ekanu, biroq boshqa kamchiliklarimizni hisobga olmaganda, o`zimizga ortiqcha baho berishimiz, beparvo tanballigimiz hamda davlat idora usulidagi qoloqligimiz tufayli ularni boshqarishni bilmas ekanmiz. Biz chet mamlakatlarga nisbatan madaniyatimiz pastligicha qolmoqdamiz... Biz mahalliy aholining na tilini, na urfodatlarini, na dinini o`rgandik".

www.arxiv.uz Mustaqillikni mustahkamlashda O`zbekiston uchun milliy istiqlol mafkurasining tarixiy zarurligi va uning demokratik jamiyat qurishdagi o`rni yana bir qator mavjud muammolarni hal etish bilan bog`liq. Ular quyidagilardan iborat: birinchidan, milliy istiqlol mafkurasi kishilarda milliy madaniyatning, milliy ongning, milliy g`ururning o`sishi va rivojlanishini ta`minlash omili sifatida mustaqillikni mustahkamlashda muhim ahamiyatga ega; ikkinchidan, milliy istiqlol mafkurasi kishilarda milliy birdamlik va hamjihatlik tuygusini shakllantirish orqali yoshlarda vatanparvarlikni tarbiyalaydi va mustaqillikni mustahkamlashga xizmat qiladi; uchinchidan, mustaqil O`zbekiston uchun milliy istiqlol mafkurasi xalqni mehnatni sevish va qadrlashga da`vat etish, mehnatsiz rizqnasiba, moddiyma`naviy boylik va kelajak yo`q ekanligini, mustaqilligimizning barqarorligi va taqdiri ham unga bog`liqligini odamlar ongi va qalbiga chuqur singdiradi. Milliy istiqlol mafkurasi bir millat o`zbeklarning manfaati bilangina bog`langan emasligini alohida ta`kidlash zarur. O`zbekistonda istiqomat qilayotgan o`zbeklar, qozoqlar, qirgizlar, tojiklar, turkmanlar, ruslar, ukrainlar, yahudiylar, xullas, Respublikamizni o`zining jonajon Vatani deb bilgan, u bilan faxrlanadigan barcha millat va elatlarning teng huquqligini, milliy g`ururini manfaatlarini himoya qilish mafkuramiz mohiyatida asosiy urinni egallaydi. Shuningdek milliy istiqlol mafkurasi inida jahondagi barcha ilg`or davlatlar, xalqlar tomonidan e`tirof etilgan umuminsoniy qadriyatlarni, ijobiy ta yafibalarni ham hisobga oladi va tayanadi. Mustaqil O`zbekiston uchun milliy istiqlol mafkurasyanyang tarixiy zarurligi va uning demokratik jamiyat qurishdagi o`rni — Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan mutlaqo yangi g`oyalarning ishlab chiqilishi bilan bir qatorda, bir qancha davlatlarning tajribalari o`rganilmoqda. Fikrimizning isboti sifatida birgina O`zbekiston Krnstitusiyasi loyihasini tayyorlashda 30 ga yaqin xorijiy davlatlardagi qonunchilik tajribalari o`rganilganligini keltirish o`rinlidir. Natijada, kommunistik mafkuradan, sinfiylikdan, partiyaviylikdan xoli bo`lgan asosiy qonun yaratildi.

www.arxiv.uz Mustaqillik tufayli birinchi marotaba Konstitusiyamizda mafkuralar va fikrlarning xilmaxilligi qaror topishi uchun shartsharoit yaratildi. Masalan, Konstitusiyaning 12moddasida: "O`zbekiston Respublikasida ijtimoiy hayot siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlarning xilmaxilligi asosida rivojlanadi. Hyech qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida o`rnatilishi mumkin emas", deb yozib qo`yilgan. Bu qoida Respublikada ijtimoiysiyosiy barqarorlik va istiqlol mafkurasini ishlab chiqishda hamda mustaqillikni mustahkamlashda muhim ahamiyatga ega bo`lmoqda. Insoniyat tarixiy taraqqiyotidan shu narsa ma`lumki, har qanday SOGLOM yangi g`oya keng jamoatchilikning ongiga chukur singsa, hayotda chuqur ildiz otsa, amaliyotda o`zini to`la oqlasa o`shanda real voqyelikka, katta ijtimoiy kuchga aylanadi, Ayni paytda, odamlarimizda mustaqilligimiz haqida bilim va g`oya, milliy istiqlol mafkurasi to`g`risida tasavvur bo`lsayu, lekin ana shu bilim va g`oya iymon va e`tiqodga, dunyoqarashga aylanmasa, bunday mafkuraning zamini bo`sh bo`ladi, mustaqillikni mustahkamlashda, asrab avaylashda amaliy ahamiyati bo`lmaydi. Shu nuqtai nazardan Prezident Islom Karimovning "O`zbekistonning o`z istiqlol va taraqyo`li", "O`zbekiston kelajagi buyuk davlat", "Yangi uy qurmay turib, eskini buzmang", "Buyuk maqsad yo`lidan ogishmaylik", "O`zbekiston XX asr bo`sagasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik sharoitlari va taraqqiyot kafolatlari" "O`zbekiston XXI asrga intilmoqda", "Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q", "Jamiyatimiz mafkurasi xalqni — xalq millatni — millat qilishga xizmat qilsin", "Milliy istiqlol mafkurasi xalq e`tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir" va uning Oliy Majlis 2chaqiriq 9sessiyasida qilgan ma`ruzasida hamda asarlaridagi bebaho ilmiy-nazariy qoidalar, dasturiy yo`lyo`riqlar xalqimizning g`oyaviysi siyosiy, umuman, butun ma`naviy dunyosini milliy istiqlol g`oyasi negizlari asosida boyitishda, unga ishonch va e`tiqodni mustahkamlashda, ayniqsa, katta ahamiyatga ega. Ushbu kitoblarda mustaqilligimizni mustahkamlashning eng dolzarb muammolari, nazariy asoslari, ilmiyamaliy yechimlari chuqur va har tomonlama yoritilibgina qolmay, ayni bir paytda milliy istiqlol mafkuramizni odamlar ongi va qalbiga singdirishning yo`lyo`riqlari ham ko`rsatib berilgan.

www.arxiv.uz Biroq bu ancha murakkab, mas`uliyatli jarayondir. Shoshma shosharlik qilish, o`ylamasdan ish tutish, o`zibo`larchilik asosida harakat qilish, yuksak mas`uliyatni unutib qo`yish milliy istiqlol mafkurasini turmushga joriy etish masalasiga katta ziyon yetkazishi hyech gap emas. Bundan juda ehtiyot bo`lmoq lozim. Chunki "Mafkura — o`tmish va kelajak o`rtasidagi ko`prikdir" 1 . Shu o`rinda biz yana insoniyat jamiyati o`z taraqqiyotida erishgan barcha yutuqlar, eng avvalo, umum- milliy mafkuraning barchani birlashtiruvchi kuch bo`lganligini ta`kidlamoqchimiz. Prezident Islom Karimov bu masalaning dolzarbligini Oliy Majlisning 2chaqiriq I sessiyasida so`zlagan ma`ruzasida (22 yanvar 2000 yil) "Bizning bosh strategik maqsadimiz qat`iy va o`zgarmas bo`lib, bozor iqtisodiyotiga asoslangan erkin demokratik davlat barpo etish, fuqarolik jamiyatining mustahkam poydevorini shakllantirishdan iborat. Bu — lo`nda qilib aytganda, rivojlangan davlatlarning tajriba va taraqqiyot modellaridan ko`r-ko`rona nusxa ko`chirmagan holda, ularga xos yuksak hayot darajasi va sifatiga erishish demakdir. Bu mamlakatimizda millati, tili va dinidan qat`iy nazar har bir insonning barcha xukuq va erkinliklari kafolatlanadigan, farovon turmush Z i ta`minlanadigan demokratik rivojlanish yo`lini iz yL davom ettirish demakdir". Bu borada quyidagi muhim yasalalarga alohida e`tibor berildi: • Mamlakatimiz siyosiy hayotining barcha sohalarini, davlat va jamiyat qurilishini erkinlashtirish. Bunda jamiyatimizda mavjud bo`lgan turli manfaatlar, qaramaqarshi kuchlar va harakatlar o`rtasidagi muvozanatni ta`minlaydigan samarali mexanizmni shakllantirsak hayotimizning barqaror va mustaxdam taraqqiyotini mukammal kafolatlagan bo`lar edik. Doilliy istiqlol mafkurasi va uning demokratik jamiyat qurishdagi o`rni, eng avvalo, mamlakatimiz siyosiy hayotida haqiqiy ma`nodagi ko`ppartiyaviylik muhiti qaror topishi bilan bog`liqdir. Bu borada Prezident Islom Karimov ikkinchi chaqiriq O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining birinchi sessiyasida qilgan ma`ruzasida quyidagi vazifani qo`ydi: "Har bir partiya muayyan ijtimoiy qatlamga tayangan holda, ana shu toifa manfaatlarining himoyachisi sifatida o`zining aniq va ravshan harakat dasturiga ega bo`lishi kerak. Unda har qaysi partiyaning maqsad va vazifalari, jamiyat

www.arxiv.uz taraqqiyoti borasidagi muqobil takliflari o`z ifodasini topishi lozim. • Amaldagi ko`ppartiyaviylik — bu har xil qarash va g`oyalar o`rtasidagi bahsmunozara, turli partiyalar, jumladan, muxolif partiyalar uchun ham siyosiy raqobat maydoni demakdir" 1 . Biroq, bizning fikrimizcha, o`tish davrida, har qanday jamiyatda bo`lganidek muxolifat, basharti u jamiyatni yangilashning tashkilotchisi bo`lishga intilayotgan bo`lsa, aholining muayyan ijtimoiy qatlamlari va guruhlarining manfaatlari va intilishlarining haqiqiy ifodachisi va himoyachisi bo`lishi lozim. • Muxolifat konstitusiyaviy mezonlar doirasida faoliyat ko`rsatib, aniq dasturiy hujjatga ega bo`lishi kerak. Ana shu dasturiy maqsadlaridan kelib chiqib, aholini, ayniqsa, saylov davrida, o`zi taklif etayotgan islohotlar va yangilanish yo`li hozirgi sharoitda jamiyat uchun eng to`gri va eng maqbul yo`l ekanligiga ishontira olishi lozim. • Xaqiqiy muxolifatning vujudga kelishi uchun, uning hokimiyat bilan g`oyaviy va amaliy takliflar kirita biladigan, jamiyatimizning turli siyosiy qatlamlari manfaatlarining ifodachisi tariqasida maydonga chiqa oladigan muxolifat bo`lishi uchun siyosiy vaziyat va barqarorlikni ta`minlovchi mexanizm va sistemalar kuchli bo`lishi kerak. Bugungi kunda barcha soglom fikr yurituvchi, mustaqilligimizni mustahkamlash va Vatanimizning buyuk kelajagi uchun kurashayotgan kishilarning barchasi siyosiy muxolifatni, aynan shunday holdagi muxolifatni ko`rishni istaydi. Albatta, buning uchun matbuot, axborot vositalari demokratik tamoyillarga tayanib astoydil ishlashi lozim. Binobarin har bir davlat, jamiyat o`zi bajarayotgan tarixiy vazifani asoslovchi va barcha ijtimoiy qatlamlar, millatlar va elatlar, diniy e`tiqodlar vakillarini shu vazifa atrofida birlashtiruvchi, jipslovchi umummilliy mafkuraga ega bo`lganlar. Chunki shunday qilingandagina, birinchidan, biron bir mafkura davlat mafkurasi darajasiga chiqmaydi. Ikkinchidan, bunday ish umummilliy mafkurani yanada boyitishga xizmat qiladi, uning har bir fuqaroga yetib borishini ta`min etadi. Bunday fikrga kelishimizning ilmiynazariy asosi, uchinchidan, hozirgi davrda ilg`or davlatlarda barcha yjtimoiy qatlamlar o`z g`oyalarini

www.arxiv.uz demokratiya, insonparvarlik ijtimoiy adolat qoidalari hamda talablari asosida yaratishga intilayotganliklaridir. Ularning orasidagi murosasizlik o`rniga har bir masalada konsensus, ya`ni murosayumadora tamoyillaridan kelib chiqish tobora ustun kelmoqda, Mustaqil O`zbekiston xuddi shu yo`ldan bormoqda. Bu mafkura xalqimiz tarixini, madaniyatini, falsafasini, axloqini, siyosiy ongini, badiiy didini, diniy an`analarini va kelajak istiqbollarini aniq belgilab berishi bilan ham alohida ajralib turadi. "O`zbekiston Rossiyadan keltirilgan kommunistik mafkurani qabul qilmaydi, qabul qila olmasdi ham. Yevropada ildiz otishi mumkin bo`lgan narsa Sharqda unib o`sa olmaydi. Buni hamisha hisobga olmoq kerak. Bu o`rinda Sharqning turmush tarzini, ruhiyatini, falsafasini, uning buyuk Islom dinini hisobga olmoq zarurAsosiy vazifamiz hyech qanday ijtimoiy larzalarsiz, ochlik qashshoqliksiz, odamlarga ziyon yetmaydigan tarzda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning yangi bosqichiga o`tishdan iborat. Bu ma`noda ham O`zbekistonning o`z yo`li bor". Bu mustaqilligimizning o`ziga xos poydevoridir. Shunga tayangan holda qurilayotgan jamiyat mustaqil va mustahkam bo`ladi. Demak mustaqillikni mustahkamlashda O`zbekiston milliy istiqlol mafkurasining ilmiynazariy jihatlari quyidagi xulosalarda o`z ifodasini topadi: Mafkura O`zbekiston jamiyati hayotida juda zarur, chunki mafkura bo`lmasa odam, jamiyat, davlat o`z yo`lini yo`qotishi muqarrar. — O`z poyoniga yetgan XX asrda yashagan zamondoshlarimizning ko`p sinovlar, azobu uqubatlar, xatolar fojialar, urushlar, qatag`onlarni boshidan kechirishining asosiy sabablaridan biri YEOYAVIY kurashlar, milliymadaniy meros va qadriyatlarni inkor etish, o`zga g`oyalarni zo`rlab kiritish zaminida ro`y berdi. Bu haqiqatni hyech qachon yodimizdan chiqarmasligimiz kerak. — Insoniyat tarixida axborot asri deb tan olinayotgan, ya`ni XXI asrda ham, turli mafkuralarning o`zaro kurashi har qachongidan ko`ra shiddatli tus olmoqda. Darhaqiqat hozirgi davrda dunyoda ikki qaramaqarshi qutb barham topgan bo`lsada, turli xil maqsad va manfaatlarni ifoda etuvchi mafkuralar tortishuvi

www.arxiv.uz to`xtagani yo`q. Natijada, bugungi kunda ham ba`zan birbiriga mutlaqo zid dunyoqarashlar, siyosiy, milliy, diniy oqimlar, mazhab va sektalar o`rtasidagi fikr talashuvlari goho bahsmunozara doirasidan chiqib qonli to`qnashuvlar, ommaviy qirg`inlarga sabab bo`lmoqda. Bu mustaqillik uchun katta xavfxatardir. Ana shunday fojialarning oldini olish, ularni tinch yo`l bilan Hal etishning birdan bir vositasi mafkuraviy tahdidlarDan saqlanishdir, o`z milliy istiqlol g`oyasiga ega bo`lishDir. Negaki, g`oyaviy kurash va tortishuvlardan ko`zlangan asosiy maqsad — inson, avvalambor, yoshlar qalbini egallash, ularni o`z dunyoqarashiga bo`ysundirish, ma`naviy jihatdan zaif va tobe qilish. Prezident Islom Karimov iboraot bilan aytganda, "fikr qaramligi, tafakkur qulligi esa har qanday iqtisodiy va siyosiy qaramlikdan ham ko`ra dahshatlidir" 1 . Ta`bir joiz bo`lsa, aytish mumkinki, axborot va elektronika asri deb atalayotgan yangi XXI asrd a inson har qachongidan turli ma`nomazmundagi mafkuraviy kuchlarning ta`siridan xoli bo`lishi deyarli imkonsizdir. Xulosa qilib aytganda, bugungi kunda mafkura poligonlari yadro poligonlariga nisbatan ham ko`proq kuchga ega. Ikkinchidan, mafkuraviy kurashning kishilarni doimo ogoh bo`lishga undovchi tomoni shundaki, agar harbiy, iqtisodiy, siyosiy tazyiq bo`lsa, buni sezish, ko`rish, oldini olish mumkin. Ammo g`oyaviy tazyiq, uning ta`siri va oqibatlarini tezda ilg`ab yetish nihoyatda qiyinligi bilan ajralib turadi. Uning ilmiynazariy asoslari haqidagi yana bir xulosa bu tabiatda ham, jamiyatda ham bo`shliq bo`lishi mumkin bo`lmaganidek mafkura sohasida ham bo`shliq vujudga kelishiga aslo yo`l qo`yib bo`lmasligidir. Bu mustaqillikni asrabavaylash, mustahkamlashning muhim shartidir. Xulosa qilib aytganda, milliy g`oyaning zarurligi 21 asr vabosi bo`lgan xalqaro terrorizm, ekstremizm va radikalizmga qarshi kurashda ham muhim ahamiyat kasb etadi. Davlatimiz rahbarining Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Senatining qo`shma majlisidagi ma`ruzasida ta`kidlaganidek «islom dinini siyosatga aylantirayotgan, yovuzlik va terrorchilik mafkurasini yaratayotgan ko`plab radikal va ekstremistik markazlarning, birinchi navbatda, yoshlar ongini zaharlab, zombiga aylantirib, ulardan terrorchilar tayyorlash bo`yicha konveyer

www.arxiv.uz tashkil etayotgan, xalifalik tuzishdek turli xom xayollarni amalga oshirishga urinayotgan qabih kuchlarning ildizini qirqib tashlash kerak». Demak milliy g`oyaga ishonch va e`tiqod qancha mustahkam bo`lsa, u insonlarning shaxsiy, oilaviy hayotida, ijtimoiy hayotning barcha jabhalari orqali mustaqillikni mustahkamlab berishga xizmat qiladi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1. Milliy istiqlol g`oyasi: asosiy xususiyatlari, falsafiy va tarixiy ildizlari. Mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent 2001 y. 2. G`oya va mafkura. Mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent — 2001 y. 3. Milliy istiqlol g`oyasini xalqimiz ongiga singdirish omillari va vositalari. Mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent 2001 y. 4. Markaziy Osiyo: G ` OYAVIY jarayonlar va mafkuraviy tahdid. Mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent — 2001 y. 5. Milliy istiqlol g`oyasining amal qilish tamoyillari. Toshkent 2001 y. 6. Milliy istiqlol g`oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. Mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent — 2001 y. 7. Milliy g`oya inson va zamon. mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent — 2001 y. 8. Milliy istiqlol g`oyasi: nazariya va amaliyot. Mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent — 2001 y. 9. O`zbekistonning mustaqil taraqqiyoti va mafkuraviy jarayonlar. mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent 2001 y. 10. Insoniyat tarixi g`oya va mafkuralar tarixidir. Mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent — 2001 y. 11. Q.Nazarov. Milliy istiqlol royasining asosiy maqsad va vazifalari. Toshkent — 2001 y. 12. Bunyodkor g`oya. Mas`ul muharrir K.Nazarov. Toshkent— 2001 y. 13. Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasi. Mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent — 2001 y. 14. Yeoya, tarix va milliy tafakkur. Mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent 2002 y. 15.Taraqqiyotning o`zbek modeli. Mas`ul muharrir Q.Nazarov. Toshkent 2001 y. 16. L.Levitin. O`zbekiston tarixiy burilish pallasida.— T.: O`zbekiston, 2001. 17. M.Sharifxo`jayev. O`zbekiston yangi royalar, yangi yutuqlar. — T.: 2002 y. 18. M.Sharifxo`jayev, F.Rahimov. Davrni belgilab bergan inson. — T.: 2004 y.

O'xshashlar

Milliy g`oyaning umumbashariy tamoyillari

Milliy g`oya-o`zlikni anglash

Milliy g`oya-o`zlikni anglash

Milliy g`oya va ma`naviy qadriyatlar

Milliy g`oya - xalqning ishonchi va e`tiqodi