Милий ғоя ва мафкурани шакллантиришда таълим тарбиянинг роли - Falsafa - Referatlar

Милий ғоя ва мафкурани шакллантиришда таълим тарбиянинг роли

Yuklangan vaqt:

19.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

177.5 KB

Ko'chirib olish

М илий ғоя ва мафкурани шакллантиришда таълим-тарбиянинг роли Режа: 1. Миллий таълим-тарбиянинг истиқлол ғоясини ёшлар онгига сингдир иш имкониятлари. 2. Миллий ғояни инсон онги ва қалбига сингдиришда Янги педагогик технологияларни такомиллаштириш вазифалари. 3. Миллий ғояни ривожлантиришда оммавий ва сиёсий ташкилотларнинг ролини ошириш масалалари. 4. Миллий ғоя тарғиботи ва ташвиқотида маданий-маърифий муассасаларнинг ўрни.

Инсон ва инсоният ҳеч қачон ташқи дунёдан ўзини қуршаб турган оламдаги ўзгаришлар, ривожланишлар, рўй бераётган ҳодисалар, воқеалар, жараёнлардан ажралиб қолган, уларни ҳис этмаган ҳолда яшай олмайди. Дунёдаги давлатлар , халқлар, миллатлар, ижтимоий-сийёси кучлар, улар ўртасидаги муносабатлар , айниқса ижтимоий жараёнлардаги мафкуравий таъсирлар одамлар онги, тафакури ва дунёқараш и га таъсир этмасдан қолмайди. Чунки, ҳозирги мураккаб ва таҳликали даврда, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 25 августдаги 451-сонли Қарорида таъкидланганидек, “ёшларимизни турли мафкуравий хуружлардан ҳимоя қилиш, юртдошларимизнинг ҳаётга онгли муносабатини шакллантириш, ён-атрофда юз бераётган воқеаларга дахлдорлик ҳиссини ошириш, мамлакатимиз мустақиллиги, тинч- осойишта ҳаётимизга хавф туғдириши мумкин бўлган тажовузларга қарши изчил кураш олиб бориш вазифаси ушбу соҳадаги ишларни ... қайта кўриб чиқишни тақозо этмоқда”. Бу борадаги энг долзарб вазифа – талаба ёшлар қалби ва онгига она юртга муҳаббат ҳамда садоқат туйғуларини чуқур сингдириш, миллий ғурурни тарбиялаш масаласидир. Ушбу вазифа билан узвий боғлиқ бўлган муаммо – ёшларнинг фаол гражданлик позициясини шакллантириш, ҳаётга онгли муносабат, доимо огоҳ ва ҳушёр бўлиб яшаш туйғусини оширишдир. Шу маънода олиб қаралганда ҳар қандай жамият ўз истиқболини кишиларни эътиқод даражасига айланган муайян ғоясида кўра олади. Чунки, «жамиятнинг, жамият аҳлининг мустаҳкам ва равшан мафкураси бўлмаса, ўз олдига қўйган аниқ бир мақсад-муддаоси бўлмаса, у муқаррар равишда инқирозга юз тутади» 1 . Ғоявий-мафкуравий таълим-тарбия ўзининг мазмуни, тамойиллари, услублари ва шакллари га кўр а мураккаб ҳодисадир. У нда ғоявий душманларнинг : 1 Каримов И.А.. Жамиятимиз мафкураси халқни-халқ миллатни –миллат қилишга хизмат этсин. Т. «ўзбекистон», 1999 й, 5- бет. Аҳолининг барча қатламларида мафкуравий, маданий-маърифий, тарбиявий ишларни изчил равишда олиб бориш бу замон талабидир. Ислом Каримов. ( Миллат қудрати – ҳамжиҳатликда Хоразм вилояти халқ депутатлари Кенгашининг навбатдан ташқари сессиясида сўзланган нутқдан, 1999 йил март ).

1) м устақил Ўзбекистоннинг ҳаётий ютуқларини далил-исботсиз атайлаб қоралаш, мустақилликка эришган мамлакатларнинг барчасида мавжуд бўлган умумий муаммоларни «фақат Ўзбекистонда бор» деб талқин қилиш, олиб борилаётган ижтимоий-иқтисодий сиёсат ютуқлари мо ҳ иятини , ҳукуматимизнинг таш қ и ва ички сиёсатини сохталаштириш , бузиб кўрсатиш ; 2) айрим мамлакатлар турмуш тарзи , сиёсий тизими ни бир ёқлама кўкка кўтариш; миллий ғояларимизни обрўсизлантириш; 3) тўқилган афсонани астойдил такрорлайвериш; 4) кўпмиллатли Ўзбекистон аҳоли ўртасида ижтимоий ҳамкорликни бузишга қаратилган кайфиятларни тарқатиш ва низолар келтириб чиқаришга уриниш; 5) одамларнинг диний туйғуларини жунбушга келтириш, диний ксенофобияни пайдо қилиш каби усулларига қарши турилади . Улар м афкуравий дезинформация ташкил қилишда, энг аввало, ёшлар айрим гуруҳларининг ғоявий-сиёсий тажрибасизлигига таянади. Мана шунинг учун ҳам мо ҳ ият жи ҳ атидан мустақиллигимизга ёт бўлган сохта ғояларни фош қ илиш мафкуравий иммунитет тарбияси тизимидаги муҳим , зарурий б ў ғиндир. Бу эса мафкуравий тарбияда лоқайдлик, бефарқлик кайфиятининг ҳар қандай к ў ринишларига муросасизликни шакллантиришни тақозо қилади. Ўз навбатида кишилар онги ва қалбини макон тутган ғоя ва мафкуралар таълим ҳамда тарбиясиз шаклланмайди, жамият равнақига, миллат ва халқни келажагига хизмат қилувчи қудратли ботиний кучга айлана олмайди. Зеро, жамият мафкураси, ўтмиш билан хозирги давр ва келажакни, кечаги кун билан эртанги кунни боғлаб, туташтириб, алоқадорлигини мустаҳкамлаб туриш учун хизмат қилишга қодир ижтимоий ғоялар мажмуи бўлиб, уларнинг моҳиятини белгиловчи устувор тамойил, бу жамиятимиз табиатига, миллатимиз

менталитетига хос бўлган инсонпарварлик туб негизи ҳисобланади. Бинобарин, ёшларимиз руҳиятига инсонга меҳр-муҳаббат туйғулларини сингдириш жараёнида миллий ғоянинг ана шу тамойилини таълим-тарбия тизимини бош мақсадига айлантириш бугунги куннинг долзарб вазифасидир. Президентимиз И.А.Каримов таъкидлаганидек, «эркин фуқаро маънавиятини, озод шахсни шакллантириш масаласи олдимизда турган энг долзарб вазифалардандир. Бошқача айтганда, биз ўз хақ-ҳуқуқларини танийдиган, ўз кучи ва имкониятларига таянадиган, атрофида содир бўлаётган воқеа-ҳодисаларга мустақил муносабат билан ёндашадиган, айни замонда шахсий манфаатларини мамлакат ва халқ манфаатлари билан уйғун ҳолда кўрадиган эркин, ҳар жиҳатдан баркамол инсонларни тарбиялашимиз керак» 2 . Ёшларни имон-эътиқодли, миллий ғояга садоқат, бир-бирларига меҳр оқибатни, ўз Ватанига, миллати, дини, тили, тарихи, маданияти урф-одатларига ҳурмат руҳида тарбиялаш бугунги кун талабидир. Зеро, фуқароларни янгича тафаккур асосида тарбиялаш орқали миллий ғоя ва мафкуранинг ҳаётбахш инсонпарварлик томойилларига, умумбашарий қадриятларга мос келадиган хулқ-атворни шакллантириш ва камолга етказиш, яъни жамиятда меҳр- мурувват маданиятини қарор топтириш мумкин. Юртимизда ҳар бир йилнинг муайян ижтимоий масалага бағишланишида ҳам чуқур рамзий маъно бор эди. Зотан, ҳар бир нарсага, инсон қалбидаги олий туйғу меҳр билан ёндашилмаса кутилган натижага эришиб бўлмайди. Шу боис миллий ғоя ва мафкурага ҳам ихлос билан муносабатда бўлиш, унинг тарихий, фалсафий, диний, аҳлоқий илдизларини мунтазам ўрганиб бориш, аждодларимиз меросини таълимнинг ҳар бир бўғинида ёшларимиз онги тафаккурига сингдириш муҳимдир. Ўз навбатида, йилларда белгиланган махсус вазифалар бир марталик ҳаракат ҳам, «тадбирлар комплекси» ҳам эмас, балки дунёқараш ва феъл-атвордир, инсон ички 2 Ислом Каримов. Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда Ташкент. 1999й. 17-18 бетлар. Фарзандларимизни мустақил ва кенг фикрлаш қобилиятига эга бўлган, онгли яшайдиган комил инсонлар этиб вояга етказиш — таълим-тарбия соҳасининг асосий мақсади ва вазифаси бўлиши лозим. Ислом Каримов . (“Юксак маънавият – енгилмас куч” асаридан).

маънавиятининг таркибий қисми жамият маданиятининг аломатидир. Юқоридаги фикрларга таяниб, миллий ғоя ва мафкура шаклланишида таълим тарбия тизимидаги ўрни нимадан иборат деган масалага ойдинлик киритиш зарур, деб ўйлаймиз. Фикримизча, ҳар бир йилда устувор вазифани белгилаб олиш миллий мустақиллик ғоясининг инсонпарварлик томойилларидан кўзланган асосий мақсаддир. Шунинг учун ҳам тарбия жараёнида худди шу конкрет мақсаддан келиб чиққан вазифаларга жиддий эътибор бериш зарур. Маълумки тарбия ўз моҳиятига кўра, кенг ва тор маъноларда истефода этилади ҳамда ижтимоий ҳаётда амал қилади. Кенг маънода оладиган бўлсак, тарбия - ижтимоий-маданий тажрибаларни аниқ мақсадни кўзлаган ҳолда авлоддан-авлодга ўтказадиган ва шахснинг камол топиши учун шарт- шароитлар яратадиган алоҳида жараёндир. Тор маънода эса, маънавий маданиятни тарбиялаш - ёшларни ижтимоий турмушнинг мураккаб вазиятларига мослаштириш йўлида катталарнинг биргаликдаги аниқ мақсадга йўналтирган фаолиятини, яъни етук шахсни камол топтириш учун зарур шарт-шароитларни яратиш жараёнини англатади. Ушбу жараёнлар бир-бири билан узвий боғлиқдир. Худди шунинг учун ҳам ёшлар маънавий маданиятини шакллантиришнинг самарали ташкилий ва педагогик услублари, воситалари ишлаб чиқи ли ши ҳамда амалиётга жорий этилиши зарур . Миллий таълим-тарбия тизимининг турли шакл ва воситалари миллий ғояни рўёбга чиқариш, баркамол авлодни шакллантиришдан иборат бош мақсадга эришишни таъминловчи халқимизнинг миллий маданий-тарихий анъаналарига, урф-одатларига ва умуминсоний қадриятларига асосланган бўлиши лозим. Таълим-тарбия барча даврларда ҳам инсоният олдида ҳал этилиши зарур бўлган энг муҳим долзарб вазифа бўлиб турган. Шунингдек, у одамларнинг амал қилиб келаётган тажрибалари, ютуқлари, урф-одатлари ва анъаналари асосида ташкил қилинган. Яъни, таълим-тарбияга доир шаклланган урф- одатларимиз, боқий анъаналаримиз кўп. Бугунги кунда ҳам улардан ёшларни

тарбиялашда кенг фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Бинобарин, Президентимиз И.А.Каримов таъкидлаб кўрсатганидек «Биз мамлакатимизнинг истиқболи ёш авлодимиз қандай тарбия топишига, қандай маънавий фазилатлар эгаси бўлиб вояга етишига, фарзандларимизнинг ҳаётга нечоғли фаол муносабатда бўлишига, қандай олий мақсадларга хизмат қилишига боғлиқ эканини ҳамиша ёдда тутишимиз керак» 3 . Билимлар ва ахборотлар ҳажмининг кўпайиши одамлар дунёқарашининг кенгайиши ва маънавиятининг юксалишига туртки бўлиши шубҳасиз. Айни пайтда, тинимсиз ва тизимсиз келаётган хабарлар ичидан ҳаққоний, объектив ва фойдали маълумотларни ажрата олиш қобилиятини шакллантириш жуда муҳим вазифа бўлиб боради. Ҳар бир давлат ўз аҳолисини, айниқса билим ва янгиликка чанқоқ ёшларини илмий билимлар, маърифий-маънавий озуқ бўладиган ахборотлар билан таъминланишидан манфаатдордир. Ўзбекистонда ҳам ўсиб келаётган ёш ав - лоднинг интеллектуал эҳтиёжларини қондиришга, ма даний, маънавий-ахлоқий қадриятларни сақлаб қолишга йўналтирилган, принципиал “ахборот сиёсати” шакллантирилди ва ҳаётга жорий этилмоқда. 3амонавий информацион вазият талабларини ҳисобга олган ҳолда аҳолини янада кенгроқ ва тизимли ахбо рот билан таъминлаш учун зарур шарт- шароитлар яра тиш мақсадида 2006 йили махсус қарор қабул қилинди. Бундан кўзланган асосий мақсад янги ахборот марказларини барпо этиш, мамлакатдаги кутуб хоналар тармоғини тубдан такомиллашти риш эди. Мазкур қарорда олий ва ўрта махсус таълим муассасалари ҳамда кўп сонли умумтаълим мактаблари ҳузурида ахборот-ресурс марказлари тузиш кўзда тутилди. Ахбо рот-ресурс марказларининг асосий вазифалари этиб қуйидагилар белгиланди:  таълим муассасалари ўқувчилари ҳaмдa аҳоли нинг замонавий ахборот технологияларидан фойда ланган ҳолда мунтазам таъ лим олиши ва мустақил ра вишда таьлим олишига кўмаклашиш; 3 Мулоқот журнали, 1999 йил. № 4. 21-бет.

 миллий маънавий-ахло қий қадриятларни кенг кўламда тарғиб қилиш, халқнинг маданий-тарихий меросидан баҳраманд бўли шини таъминлаш, маънавий бой ва уйғун камол топган шахснинг ижодий ўсиши учун имконият яратиб бе риш;  янги ахборот техно логиялари (маълумотлар электрон базалари, интер нет ресурслари) асосида аҳолига ахборот хизмати кўрсатиш;  маданий, таълим, ахбо рот ҳамда бошқа дастур ва лойиҳаларни биргаликда амалга ошириш учун таъ лим муассасалари, маҳал лий ўзини ўзи бошқариш органлари, миллий мадани ят марказлари билан ҳам - корликни ривожлантириш ва ҳоказолар. Республикамизда таълим-тарбия тизимини ислоҳ қилиш борасида амалга оширилаётган ишлар худди мана шу мақсадга йўналтирилган. Зеро, ушбу масала ғоявий нуқтаи назардан «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» ва «Таълим тўғрисида»ги Қонун принципларига тўла мувофиқ келади. Таълим-тарбияга оид миллий меросимизни ўрганишнинг долзарблиги назарий жиҳатдан асослидир. Хусусан, кадрлар тайёрлаш миллий дастурида зикр этилган узлуксиз таълимнинг миллий модели тамойиллари моҳиятан таълимнинг миллий- маърифий, миллий тарих, халқ анъаналари, миллий меросимиз билан уйғунликда олиб борилишини англатади. Шунинг учун «Таълим тўғрисида»ги Қонуннинг 4-бобида, маънавий-ахлоқий тарбия ва маърифий ишларни такомиллаштириш, унинг замонавий тарбиявий шакл ва воситаларини ишлаб чиқиб, амалиётга тадбиқ этиш, миллий тарихий анъаналар ва умумбашарий қадриятларга асосланиш муҳим аҳамият касб этиши Шуни яна бир бор таъкидлашни истардимки, жамиятни доимий ҳаракатга келтириб турадиган куч – миллий ғоя, миллий манфаатга хизмат қиладиган қадриятларни, илғор демократик қоида ва тушунчаларни аниқ-равшан тасаввур этиш, уларни ўрганиш, борини асраб-авайлаш, йўғини шакллантириш, бойитиш, ривожлантириш, халқни, аввало, ўсиб келаётган ёш авлодимизни ана шу билим ва кўникмалар билан тарбиялаш – маънавият соҳасидаги энг асосий вазифамиз бўлиши лозим. Исло Каримов. (“Ўз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурмоқдамиз” асаридан).

алоҳида қайд этилган. Умуман таълим-тарбиянинг миллий моделига кўра, таълим тизимини янгилаш – табиий равишда миллий меросимизни ўрганиш ва уни педагогик тафаккур истеъмолига олиб кириш заруриятини вужудга келтирмоқда. Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг биринчи компоненти шахсдир. Чин маънодаги шахс ўзини-ўзи қайта тарбиялаш салоҳиятига эга бўлади. Ўзи ва миллат учун бефойда, зарарли одатларидан воз кечади. Миллат манфаатларини ўз манфаати, ўз манфаатини эса миллат манфаатига эришиш шарти деб тушунади. Ўз вазифасини миллатнинг кунига яраш, оғирини енгил қилишда кўради. Шу сабабли у ўз шахсий қобиғидан чиқиб кўтарилади ва миллат манфаати учун, миллат фаровонлиги орқали ўзини камолотга эриштириш учун бошқалардан кўпроқ, самаралироқ меҳнат қилади. Умуммиллий ғоя, мақсадга ишонади, уни ҳимоя қилади. Талабада бу фазилатлар бирданига пайдо бўлиб қолмайди. У, аввало, оилада ота-она, оиладан ташқарида қариндош-уруғ, қўшни-маҳалладошлар орасидаги тарбиявий муҳитни рағбатлантириб бориш, сўнгра олий ўқув юртида - мафкуравий билимларни эгаллаш орқали тарбияланади. Шу сабабли бу жараёнга ижтимоий педагогиканинг устувор йўналишларидан бири сифатида қараш лозим. Бу бежиз эмас, албатта. Чунки, миллий меросимизнинг ғоявий негизи – шахс тарбияси, унинг маънавий эҳтиёжларига даъвогар бўлган омилларни ўрганишдан иборат бўлиб келган, ушбу муаммо ҳозирда ҳам жамиятимизда олиб борилаётган сиёсатда энг муҳим масалалардан бири сифатида намоён бўлмоқда. Таълим жараёни дунё бўйича турли мамлакатларнинг яқинлашуви, том маънода глобал, инсоният цивилизацияси тақдири учун ҳал этувчи аҳамиятга эга бўлган кўплаб омиллар билан белгиланади. Бу омиллар орасида юзага келган умумий ва миллий ўзига хосликлар алоҳида аҳамиятга эга. Таълимнинг ноёб имкониятлари ҳозир нафақат инсон ақлини янги тезкор имкониятлар билан қуроллантириш, балки унинг онгини қайта қуриш билан

боғлиқ. Инсоният цивилизацияси ривожининг янги босқичи инсоннинг шаклланиш жараёни, шахсий фазилатлар, ҳаётий мақсадлар ва қадриятлар ҳақидаги тасаввурларини ўзгартиради. Ўсиб келаётган ёш авлод учун таълим тизими сифат жиҳатдан янгича талаблар қўяди. XXI аср - инновациялар асридир. Мамлакатимиз келажаги жамият ҳаётининг бошқа соҳалари билан бирга таълим тарбия тизимини янги замон талаблари даражасига кўтаришга йўналтирилган ишларнинг самарадорлиги билан белгиланади. Таълим-тарбия тизимини такомиллаштириш ўз навбатида бу соҳада янги, замонавий, илғор педагогик технологияларни изчил жорий этишга кўп жиҳатдан боғлиқ. Таълим самарадорлиги ўқувчи бу жараёнда қай даражада фаол қатнашаётганлиги билан белгиланишини ҳисобга олган холда янги ўқитиш услублари, шакллари таълим олувчиларга мустақил фикрлаш, ижодий ёндашиш учун имконият яратади. Навқирон авлод давр руҳида маънавий камол топиб, буюк аждодларимиз барҳаёт мевасидан озиқланиб, замонавий билимларни эгаллаб, уларни онги, шуурига сингдириб бормас экан, бизнинг ўз олдимизга қўйган улуғвор мақсадларимизга эришишимиз, нурли истиқболимизни бунёд этишимиз ҳам қийин. Мана шу боис ҳам ёшлар тарбияси, уларни баркамол инсонлар этиб шакллантириш, вояга етказиш масаласи ҳар доим давлатимиз олдидаги биринчи даражали вазифалардан биридир. Аждодларимизнинг яратувчанлиги шахс манфаатларига қаратилган бўлса, айни вақтда мустақил давлатимизда амалга оширилаётган барча янгиликлар ҳам инсон келажаги учун хизмат қилиши кўзда тутилган. Замонавий таълим- тарбия тизими ва миллий мерос асосидаги ғоявий уйғунлик – таълим-тарбия жараёнида миллий мероснинг маънавий-маърифий заминларига таяниш зарурлигини ҳам англатади. Шу жиҳатдан олиб қараганда ўтмиш алломалари, мутафаккирларининг маънавий меросларини ёш авлоднинг тарбиясидаги аҳамияти бугунги кунда ҳам ғоят беқиёсдир.

Ислом Каримов ташаббуси ва бевосита раҳбарлигида ишлаб чиқилган кадрлар тайёрлаш миллий моделидан бош муддао қилиб, Комил инсон ва етук малакали мутахассисни тайёрлашни қўйилишида ҳам юқоридаги масалалар билан мантиқий алоқадорлик мавжуд. Зеро, кадрлар тайёрлаш миллий модели, фақат таълим-тарбиядангина иборат эмас, балки бир-бирига боғлиқ бўлган кўпгина ҳаёт босқичларини ўз ичига олади. Миллий моделимиз, бу – шахс, давлат ва жамият, узлуксиз таълим, фан, ишлаб чиқаришнинг узвий бирлиги ва ҳамкорлиги, уларнинг ўзаро бир-бирига алоқасини акс эттиради. Шахс – кадрлар тайёрлаш тизимининг бош субъекти ва объекти, таълим соҳасидаги хизматларнинг истеъмолчиси ҳамда уларни амалга оширувчисидир 4 . Шунинг учун ҳам бизнинг аждодларимиз таълим-тарбия масаласида инсон шахси унинг хусусиятларини ҳисобга олиб иш кўрганлар. Буюк мутафаккирларимиздан Абу Наср Фаробий ёзганидек, таълим-тарбия ишини бошлашдан аввал тарбияланувчиларнинг шахсий хислатларини ўрганиш лозим. Аллома ўзининг «Бахт-саодатга эришув тўғрисида» асарида билимларни ўрганиш тартиби ҳақида батафсил фикр баён этади 5 . Фаробий таълимотида инсон таълим ёрдамида барча фанларни пухта ўзлаштириш билан маънавий- ахлоқий фазилатларга, одоб меъёрлари ва касб-ҳунарга оид малакаларга эга бўлади. У «Таълим-тарбияда рағбатлантириш, одатлантириш, мажбур этиш методларини илгари сурди. Бу усуллар эса, ўз навбатида, Фаробийнинг «Фозил инсонлар жамияти»да ахлоқан пок, баркамол авлоднинг тарбияси учун хизмат қилиш керак эди. Фаробий таълим-тарбияга биринчи марта таъриф берган мутафаккир саналади. Таълим деган сўз инсонга ўқитиш, тушунтириш асосида назарий билим бериш, тарбия - инсоний фазилатни ҳамда маълум ҳунарни 4 Баркамол авлод орзуси. Т. , «Шарқ» нашриёти матбаа концерни. 1999 йил, -Б. 144. 5 Комилжон Носиров. Аждодлар сабоғи. Жамият ва бошқарув 1999 йил, №1-2. -Б. 45. Тараққиёт тақдирини маънавий жиҳатдан етук одамлар ҳал қилади. Техникавий билим, мураккаб технологияни эгаллаш қобилияти маънавий баркамоллик билан, мустақил тафаккур билан бирга бориши керак. Ақлий заковат ва руҳий- маънавий салоҳият - маърифатли инсоннинг икки қанотидир. Ислом Каримов. (“Ўзбекистоннинг сиёсий- ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари” асаридан)

эгаллаш учун зарур бўлган хулқ нормаларини ва амалий малакаларни ўргатишдир, дейди олим. IX-X асрдан кейинги даврларда яшаб ўтган алломалар ҳам инсон ахлоқи, ёшлар тарбияси масаласига оид кўп иш олиб борганлар. Бу хайрли ишга тасаввуф оламининг алломалари Нажмиддин Кубро, Фариддин Аттор, Баховуддин Нақшбанд, Аҳмад Яссавий, Жалолиддин Румий, Абдураҳмон Жомий, Азизиддин Насафий, Алишер Навоий ва бошқа лар катта ҳисса қўшдилар. Бу алломаларнинг ижодий фаолияти, бой маънавияти туфайли миллий тарбия тизимининг асослари вужудга келди. Шуни алоҳида таъкидлаш керак-ки, миллий таълим-тарбия модели концепциясининг мазмуни миллий турмуш тарзи ва маънавий-ахлоқий анъаналари билан боғлиқдир. Ш у боис дан ҳам республикамиз жамиятшунос олимлари файласуфлар, таълим-тарбия тизимида миллий моделининг асосий хусусиятларини таҳлил этаётганда кўпроқ унинг миллий тарбиядаги ўрни ҳамда аҳамиятини очиб беришга ҳаракат қилишмоқда. Жумладан, таниқли файласуф, академик Э.Ю.Юсупов мазкур моделнинг миллий тарбиянинг қуйидаги хусусиятлари билан боғлиқ жиҳатларини кўрсат ган эди : -миллий тарбияда, юксак аҳлоқий фазилатларни шакллантириш; - ёшларга миллий мерос ва қадриятларни ўргатиш; - инсон омилини шакллантириш; - кишиларни ҳ алол меҳнат қилишга , ишбилармонлик ва тадбиркорликка ўргатиш; - ёшларда миллий ғурур туйғусини тарбиялаш; - таълим ва тарбия узвийлигини таъминлаш. Олимнинг фикрича , миллий тарбиянинг бу хусусиятлари замонавий таълим тизими билан уйғунлаша олиши билан бир қаторда миллий анъаналаримиз, қадриятларимиз билан боғлансагина ижобий самара беради. Тарбия муаммолари, деб хулоса қилади Э.Юсупов, инсоният тарихининг барча даврларидаги ғоялар, мафкуралар тизимидан ҳам катта ўрин олган. Инсоннинг онги, эътиқоди учун бўлган курашлар ҳам ёшларга тарбиявий

йўллар орқали таъсир этиш шаклида намоён бўлади. Шу сабабли ҳам жисмоний соғлом, маънавий баркамол инсонни тарбиялаш Ўзбекистон миллий истиқлол мафкурасининг асосий тамойилларидан бири бўлиб қолмоқда 6 . Маълумки, миллий таълим-тарбия моделнинг бош м ақсади комил инсонни тарбиялашдир. Ушбу масалада ҳам республикамиз олимлари ўзига хос концепцияларни илгари суришмоқда. Жумладан, файласуф олим Ж.Туленов, маънавий баркамол инсон ақл-идрок асосида ҳаракат қилади. Ватан и га, халқи ва миллатига содиқ бўлиш ҳам маданиятлилик, маънавийлик, баркамоллик, ахлоқий поклик белгиларидан ҳисобланади 7 - деган фикрни илгари суради. Улфат Маҳкамов эса, одамлардаги яхшилик қилиш, ростгўйлик, ҳаёли бўлиш каби энг улуғ фазилатлар бирлашсагина, у комил инсон бўлиб етишишини таъкидлайди 8 . Нозар Тўраев, Мансур Олтиновлар «Юқори малакали мутахассис олим, меъмор, санъаткор, ҳ арбий ходим бўлиш баркамолликни англатмайди, инсон камолотга етиш учун зарур ҳаёт мактабини ўташ и , иймон - эътиқод йўлига кириш талаб этилади» , 9 деб таъкидлайдилар. Фалсафа фанлари доктори М.Холматова эса комилликнинг шакллантиришда кўпроқ ўзимизга мос шарқона маданий-маънавий анъаналар, унинг ўзига хослиги, афзалликларига оид адабиётларни чоп этиш, тарғиб қилиш мақсадга мувофиқдир – деган фикрга таянади. Аввалги мавзуларда айтилган мулоҳазалар ва комил инсон ҳақидаги олимларимиз билдирган фикр ва қарашларга таяниб, шундай хулоса қилиш мумкинки, комил инсон тушунчасига ҳали мукаммал таъриф берилиб, унинг моҳияти тўла ва узил кесил ёритилмаган. Зеро, халқимиз тилида «беайиб Парвардигор», «Хом сут эмган банда», «Ҳар тўкисда бир айиб», деган ҳ икматлар юрадики, бу маълум маънода «Комиллик – фақат Аллоҳга хос» деган ақидани эсга олишга ҳам ундайди. Бу билан биз комил инсон ғояси амалда бўлмаган гап деган х улосадан йироқмиз. Балки , комилликка эришиш 6 Эркин Юсупов, Ўткир Юсупов. Оила – маънавият булоғи. Тошкент, 2003, 18-бет. 7 Ж. Туленов, З. Ғофуров. Фалсафа. Олий ўқув юртлари учун. Т. , «Ўқитувчи», 1997, 294-бет. 8 Қаранг. У. Маҳкамов. Ахлоқ-одоб сабоқлари. Т. , «Фан», 1994, 72-бет. 9 М. Холматова. Оилавий муносабатлар маданияти ва соғлом авлод тарбияси. Т. , «Ўзбекистон», 2000, 174-бет.

ўта мураккаб ва масъулиятли жараён эканлигини бу жараёнда инсон фитратини тузатмоқ учун аввало, балои-нафсни, х у дбинликни, мунофиқликни, эгоизмни, кишилардаги лоқай д ликни бартараф этиш зарурлигини, бу эса жўн иш эмаслигини таъкидламоқчимиз, халос. Зотан , инсон мавжуд экан, у хато қилишга мо й ил лиги , агар унинг маърифати саёз, маънавияти паст бўлса, бу ҳ атто фожеага айланиши муқаррар. Ана шундай иллатларга мубтало кишилардан кўпчилик ўзини олиб қочади, уларга яхши одамларни ибратини сингдириш, жамоа маҳалла-кўйни таъсирини ўтказиш ҳам қийин кечади. Шунинг учун ҳам Ҳазрат А.Навоий : Эл қочса бировдин, эл ёмони бил они, Аҳволидан идбор нишони бил они Феъл ичра улус балойи жон бил они Олам элининг ёмон-ёмони бил они , деб бежиз ёзмаган. У мумлаштириб айтганда, комил инсон тушунчасига қуйидагича таъриф бериш мумкин . Комил инсон шундай инсондирки, у аввало дину-диёнатини муста ҳ кам тутган, муайян ғоя ва маслакни эътиқод даражасига кўтарган, ўзидаги қус у рларни илм-маърифат неъматлари асосида бартараф эта олган, нафс ва хою- ҳ авасни иродасига таяниб бошқара олган кишидир . Бизда қадимдан «Маърифатли инсон тушунчаси анча кенг маънони англатган. Унутмаслигимиз керакки, маърифат халқимиз, миллатимиз қонидадир. Анъанавий шарқона қарашга кўра маърифатлилик –билим , маънавият ва гўзал аҳлоқ дегани ҳамдир. Халқимиз билимли, комил инсон деганда айнан шундай одамларни кўз олдига келтиради. Миллий меоделимизда комил инсон ғояси га , уни тарбиялаш масалаласига алоҳида эътибор берилганлиги ҳам айни ана шу ҳақиқат билан боғлиқдир. Биз комил инсон тарбиясини давлат сиёсатининг устувор соҳаси деб эълон қилганмиз. Комил инсон деганда, биз, аввало, онги юксак, мустақил фикрлай оладиган, хулқ- атвори билан ўзгаларга ибрат бўладиган билимли, маърифатли кишиларни тушунамиз. Ислом Каримов . (“ Тарихий хотирасиз келажак йўқ ” асаридан) .

Эртанги кунимиз, ҳаётимизнинг фаровонлиги, замондан орқада қолмаслик, тараққий топган давлатлардан ва халқлардан кам бўлмаслик, бир сўз билан айтганда, эртанги истиқболимиз, барча эзгу ниятларимизнинг амалга оширилишида, биринчи навбатда , бизнинг ўрнимизга келаётган ёш авлодимизни ҳар томонлама етук инсонлар қилиб тарбиялашга, вояга етказишга боғлиқдир. Маълумки, тарбия - инсон шахси, маънавий қиёфасини шакллантиришга қаратилган тадбирлар тизимидир. Таълим эса ахлоқли, одобли шахсга ҳунар ўргатиш, билим беришдир. Инсон шахсини шакллантириш билан боғлиқ бўлган тарбия ва таълим бир-бири билан узвий боғланган жараёндир. Абдулла Авлоний таълим ва тарбиянинг муштараклиги ҳақида шундай ёзади: «Дарс (яъни таълим) ила тарбия орасида бироз фарқ бўлса ҳам, иккиси бир-биридан айрилмайдиган, бирининг вужуди бирига бойланган жон ила тан кабидир. Чунки дарс олувчи - тарбия олувчи, амал қилувчи демакдир» 10 . И н сон шахси шаклланишида тарбия уст у вор аҳамиятга эга бўлади. У муман айтганда, тарбия таълим бериш жараёнини нг барча маърифий мажмуасини ҳам вазифасини ҳам ўз ичига олади. Ҳар қандай таълим, тарбия билан уйғунлашгандагина етук маънавиятга замин бўлади. Тарбия, хусусан миллий тарбия х ақи да сўз борганда, бу тушунчанинг моҳияти устида алоҳида тўхтаб ўтиш лозим. Тарбия сўзи асли арабча бўлиб, «парвариш қилиш, таълим бериш, ўргатиш» деган маънони англатади. Тарбиячи эса юқоридаги мақсадларни амалга оширувчи шахсдир. Мукаммал тарбия бериш маънавий камолотнинг барча жабҳаларини ривожлантириш учун субъектив омил бўлиб, унга асос ҳам ярат ади Шунинг учун ҳ амма даврлар да ҳам тарбиячилар ёшларни ахлоқи ва одоби, иймони ва виждони, билими ҳамда малакасини давр талаблари ва эҳтиёжлари билан уйғунлаштириб шакллантиришга ҳаракат қилганлар. Шунга кўра, “ ҳар қандай тарбия жараёни охир-оқибат, ўз мақсад ва моҳиятига кўра ғоявий тарбиядир 11 . 10 Абдулла Авлоний. Туркий Гулистон ёхуд аҳлоқ. Тошкент, «Ўзбекистон», 1992 йил, 15-16-бет. 11 Миллий истиқлол ғоясини халқимиз онгига сингдириш, омиллари ва воситалари. Т. , «Ijod dunyosi» нашриёт уйи. 2002 йил, 7-бет.

Соғлом ғоявий тарбия – юксак дунёқараш ва эътиқод тарбиясини ҳам англатади. Шу ўринда тарбия ҳамда таълим берувчининг шахсий сифати ҳамда ўз ишига фидойилиги бу масалада ғоят муҳим эканлигини унитмаслик керак. Бу хусусда Ғаззолий шундай ёзади. «Шайхнинг (тарбиячининг) муридини тарбиялаш калити - ердан унган неъматнинг яхши ҳосил бермоғи учун деҳқон унинг атрофини бегона ўтлар, тиканлардан тозалагани каби бир ҳол» 12 . Олимларнинг таъкидлашича, информацион ёки психологик хуружлар икки муҳим объектга зарба беришни мақсад қилиб қўяди. Бу, биринчидан , компьютерлар ва маълумотлар тизимидир, чунки бугун ҳаётни ахборот технологияларисиз, Интернетсиз тасаввур қилиш қийин. Иккинчидан - ҳар биримизнинг индивидуал онгимиз ҳамда барчамизга хос бўлган ва биз амал қиладиган ижтимоий хатти-ҳаракат нормаларига таъсир алоҳида эътиборга олинади. Маълумотлар асри бўлган ХХ1 асрда психологик уруш ва информацион хуружлар ҳам айрим геосиёсий кучлар қўлида ўз гегемонлигини ўтказишнинг ўзига яраша таъсир воситаси бўлиб бормоқда. Улар аксарият холларда ёшлар аудиториясига қаратилган, чунки бундай урушнинг моҳияти рақибни осон йўл билан, қаршиликсиз енгишдир. Яъни, маълумотлар оқими шундай етакзиладики, маълумотни қабул қилувчи шахс қаршилик кўрсатиш бемаъни иш эканлигига ишониб қолади. Бундан ташқари, оммавий ахборот воситалари орқали атайлаб қарама-қарши характердаги маълумотлар пойма-пой бериладики, бу ҳам охир-оқибат одамларнинг 12 Абу Хамид Муҳаммад ал-Ғаззолий. Охиратнома. Бухоро, 1992 йил 18-бет. Мақсадларимизга эришиш, янги, демократик жамият қуриш ислоҳотларнинг тақдири қандай интелектуал кучларга эгалигимизга, ёшларимиз қандай маданий ва профессионал савияга эришганлигига, қандай идеалларга эътиқод қилишига, маънавий жиҳатдан қанчалик бойишига боғлиқдир. Шу боис аҳолининг маълумот олиш имкониятини ошириш, миллий тикланиш ғоясини амалга оширишга қодир янги авлодни тарбиялаш энг муҳим вазифаларимиздан биридир... Ислом Каримов. (“Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида” асаридан).

маънавий идроки сусайишига олиб келади. Демак, бу харакатларнинг барчаси тингловчи, томошабин ёки ўқувчининг фикрини ўзгартиришга қаратилгандир. Дунёқарашимизга ҳамоханг тарзда шаклланиб бораётган амалий ҳатти- ҳаракатларимизда янгиликлар шу қадар кўпки, уларни охирги пайтда и жтимоий инновациялар тушунчаси орқали изоҳламоқдамиз. И жтимоий инновациялар - бу инсон ақли ва кучи, маънавий дунёсини мутаносиблиги шароитида унинг моҳиятини сақлаш, ҳимоя қилиш, такомиллаштириш, самарадорлигига эришиш йўлларини кўрсатувчи қарашлар мажмуи бўлиб, у бугунги кунда ҳар биримизнинг турли ташқи ва ички маънавий тазйиқлардан ҳимояланишимизнинг кафолатларини белгилайди. Шу маънода глобализация шароитида миллий таълим-тарбиянинг технологик хусусиятларини белгилашда қуйидагиларни эътибордан қочирмаслик лозим: 1. Муносиб турмуш кечиришга бўлган интилишнинг унга эришишга олиб келувчи аниқ мақсад-муддаолар, маслаклар, фикрлаш тарзи билан уйғунлиги. Яъни, бугунги иқтисодий ислоҳотларнинг аниқ самараси ҳар бир оила, шахс манфаатига мутаносиблигини таъминлашнинг миллий ғояга бевосита боғлиқ жиҳатларини ҳар бир фуқаро онгига етказиш. Аниқроқ айтадиган бўлсак, мамлакатимиз ҳар бир фуқароси ҳалол меҳнат қилмаган инсон маънавий- ахлоқий камолотга эришиши мумкин эмаслигини, фаровон ҳаётга эриша олмаслиги ғоясини англаб етишига кўмаклашиш зарур. Барча эзгуликларнинг бошланиши тинимсиз изланиш, илм ўрганиш, яъни, меҳнат эканлиги бизларга аждодларимиздан қолган мерос эканлигини унутмаслигимиз даркор. 2. Жамиятдаги туб ислоҳотлар, глобал ўзгаришлар ҳар бир фуқарони бир қарашда ноаниқлик, англашилмовчилик вазиятига солиши муқаррар. Шунда унга миллий ғоя керак бўлади, яъни, миллатнинг манфаатини ифодаловчи ғоя аниқ билим, тафаккурга таяниб оқилона иш кўришга, таваккал қилмасликка, ҳаётда қоқилмасликка ундайди. Чунки ноаниқликлар, мавҳумликлар инсон қалбидаги хатарнинг белгисини билдирса, унинг акси бўлмиш миллий

манфаатга мос ҳаракатлар хавфсизликнинг кафолатлари рамзи сифатида одамни яшашга, ўз лаёқати ва истеъдодини тўла намоён этишга замин яратади. 3. Миллий ғоя ҳар бир фуқарога жамият нормалари, у ишлаб чиққан қонунлар доирасида яшашга, ўзига раво кўрмаган нарсани бировларга ҳам раво кўрмай яшашга қргатади. Шу маънода миллий ғоямиз ҳар бир инсон манфаатини халқ ва миллат манфаати билан шу қадар уйғунлаштирадики, бу холат ҳуқуқий онгнинг шаклланганлик даражасида белгиланади. Биз қураётган эркин жамият, ҳуқуқий давлат ҳар бир фуқаронинг мақсад-муддаоларига мосл бўлиб, унинг истиқболини қонунан кафолатлайди. 4. Мустақиллик ва эркинлик, қонуний кафолатлар одамларни турли вазиятларда ностандарт қарорлар чиқаришга, ўз фикр-мулоҳазаларини эркин, мустақил баён этишга имкон берадики, бу ўз навбатида миллий мафкуранинг такомилига хизмат қилса-да, иккинчи томондан, ижтимоий фикрда айрим эврилишлардай идрок этилиши мумкин. Шундай вазиятларда ҳам халқ онгига миллий ғоянинг сингиши турли вазиятларда одамларнинг бир-бирларини тушунишларига, миллий бирликка, ҳамжиҳатликни таъминлашга хизмат қилади. Хурфикрлилик ва ноёб қобилиятлар истиқлол мафкурасини янада бойитади, мустаҳкамлайди. 5. Жамият миқёсида турли зиддиятлар, инқирозлар рўй бераётган бир шароитда аҳоли онгига миллий ғояни сингдиришнинг энг таъсирчан механизмини ишлаб чиқиш мушкул иш. Чунки омма, биринчи навбатда таълим билан қамраб олинган аҳоли, ёшлар ахборот оқимининг барча жабҳаларидан хохлаган пайтда, хоҳлаганча маълумотларни олиши мумкин ва унга ўз муносабатини билдиришга хақли. Лекин биз тутадиган йўл, миллатни миллат, халқ халқ қилиш йўли кенгмиқёсли Ҳозирги мураккаб шароитда халқимиз, аввало, ўсиб-униб келаётган ёш авлодимиз онги ва қалбида мафкуравий иммунитет ҳосил қилиш муҳим аҳамиятга эга. Бу ишни бамисоли ёш ниҳолга мевали дарахт куртагини пайванд қиладиган уста боғбондек нозиклик ва меҳр билан, оқилона йўл билан амалга ошириш лозим. Ислом Каримов . (“Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар” рисоласидаги сўз бошидан).

таъсирлар шароитида ўам эътиқодли, собит иродали ёшларни тарбиялаш ва улар онгига энг эзгу ғояларни сингдира олишдан иборатдир. Шунинг учун Юртбошимиз, тарбия, муаллим ҳамда мураббийнинг таълим тизимидаги ўрнини атрофлича таҳлил этиб шундай деган эди: «Тарбиячиларнинг ўзига замонавий билим бериш, уларнинг маълумотини ошириш каби пайсалга солиб бўлмайдиган долзарб масалага дуч келмоқдамиз. Менинг фикримча, «Таълим-тарбия тизимини ўзгартиришдаги асосий муаммо ҳам шу ерда, ўқитувчи болаларимизга замонавий билим берсин, деб талаб қиламиз. Аммо замонавий билим бериш учун, аввало мураббийнинг ўзи ҳам шундай билимга эга бўлиши керак». Шу билан бирга, ўқитувчи ва мураббийларнинг ҳаётий талабларини қондириш, уларни рағбатлантириш, уларни ўз иши, касбидан мамнун бўлишини таъминлашимиз лозим. Албатта бу масалани бирданига ечиш қийин, лекин уни ечмасдан туриб келажак авлоднинг тарбияси тўғрисида гапиришнинг ўзи мутлоқо номақбулдир» 13 . Зеро, биз янги асрда ва янги бир цивилизация даврида яшаяпмиз. Бу цивилизацияда меҳнат қилиб , ўзининг устида тинмай ишлайдиган, узлуксиз таълим оладиган, доимий равишда ўз билим эҳтиёжларини қондириб, олган билимларини оиласи, халқи ва давлати ривожланишига сарф қила оладиган шахсгина муносиб ўринни эгаллаши мумкин. Шунинг учун ҳам Миллий моделимизда узлуксиз таълимга катта аҳамият берилган. Чунки , жамиятимиз ўз олдига қўйган олий мақсад – келажаги буюк Ўзбекистонни, озод, обод Ватанни яратиш ва умуман, ислоҳотларнинг тақдири охир-оқибатда бугун шаклланаётган авлоднинг дунёқарашига, ижтимоий мўлжаллига замонавий илм-фан ва касбларни эгаллашига, амалий ташкилотчилигига бевосита боғлиқ. Бизнинг давримизда муайян эътиқод, аниқ умид ва эзгу ниятларга эга, ўз мавқеи, ҳуқуқини англаган билимдон, ўз ватани бурчига садоқатли фуқаросиз ижтимоий тараққиёт мумкин эмас. ХХI аср ёшлари турли-туман мафкуралар тажовузи кучайиб бораётган шароитда яшамоқдалар. Бундай вазиятда педагогика фани ёшларимизда ҳар қандай ёт мафкуравий таъсирга қарши 13 Баркамол авлод орзуси. Т. , «Шарқ» нашриёт матбаа концерни Бош таҳририяти. Т. , 1999 йил, 12-бет

муайян муносабатни ҳамма жойда ҳар доим намоён бўлишини таъминлашга қодир бўлмоғи керак. Ушбу ўта муҳим ижтимоий-педагогик муаммо ечилмас экан, келажакда ёшларимизнинг ёт мафкуралар таъсирига қарши жавоб қайтара олмасликлари табиийдир. Бунга эса йўл қўйиб бўлмайди. Мафкуравий тарбия талабанинг маънавий, маърифий, сиёсий, иқтисодий билимларини оддийгина қабул қилиб олиш и нигина эмас, балки уларни онгли равишда тушуниб етишини, бу билимлардан замонавий ижтимоий ҳодисалар га мафкуравий курашлар воқелигидан келиб чиқиб, муносабат билдириш кўникмаларини шакллантиришга ўргатишни кўзда тутади. Бу кўникмалар т алаба дунёқарашини, билимларини миллий истиқлол ғояси – Ватан равнақи, юрт тинчлиги, халқ фаровонлиги, комил инсон, ижтимоий ҳамкорлик, миллатлараро тотувлик, динлараро бағрикенглик (толерантлик) нуқтаи назаридан секин-аста бойи ти б бориш билан таъминланади . Шунинг учун ёш авлодни тарбиялашда унинг дунёқараши, билим даражаси, маданий ва сиёсий савияси, хулқ-атвори умуминсоний қадриятларга ва қонун-қоидаларга мос келиши энг муҳим аҳамиятга эга. Чунки, инсон мавқеи жамият тараққиёти билан бевосита боғлиқ бўлиб, шахс камолининг асосий манбаи жамиятда, унинг фаолияти билан боғлиқ ижтимоий ва оилавий-маиший муносабатлар тузумида эканлигини тарих тажрибаси тасдиқлаб берган. Инсон моҳияти масаласини, унинг жамиятда тутган ўрнини, шахснинг дунёсини ифодаловчи ўзаро узвий боғланган эътиқод (иймон), ҳуқуқ, бурч, диёнат (виждон), адолат, ҳалоллик каби қадриятлар орқали тўғри идрок қилиши мумкин. Аслида ҳар бир фуқаро ҳаётдаги ўрнини, мавқеини ўз жамияти, ватани, теварак-атрофидаги муҳим (оила, меҳнат жамоаси, маҳалла ва ҳ.к.) олдидаги бурчи ва масъулиятини ички ҳис-туйғулари, виждони орқали чуқур тушуниб олса, мустақил фикри бўлса ижтимоий тараққиётнинг муҳим омилига айланади. Шундай қилиб, мустақил фикрлаш - шахснинг бевосита ўзига боғлиқ бўлган, уни ташқи муҳитнинг турли таъсирларига нисбатан фикр- ўйлари воситасида муносабатда бўлиб, керак бўлса, унга қаршилик кўрсатиш қобилиятидир.

Мустақил фикрнинг йўқлиги, афсуски, айрим тоифалар, хусусан олий ва ўрта махсус таълим тизимига тортилмаган ёшлар, аёллар ўртасида учраб туради. Бундай ҳолатда одамларнинг бузғунчи ғоялар таъсирига, ёт мафкуралар гирдобига тушиб қолиш хавфи ортиб боради. Шахснинг фикрга қарши фикр билан, ғояга қарши ғоя билан, жаҳолатга қарши маърифат билан қаршилик кўрсата олиш имконияти тораяди. Бу, айтиш мумкинки, ёшларни мафкуравий нуқтаи назардан тарбиялашдаги энг катта муаммолардан биридир. Ҳозирги мураккаб даврда биз фуқароларимизнинг, айниқса, ёшларнинг дунёқараши ва онги қандай бўлишига бефарқ қарай олмаймиз, келажакда ҳам ҳар томонлама камол топган, билимдон ва ишбилармон, реал ҳаётни ва қонун-қоидаларни тўғри идрок қила оладиган, онгли ва фаол, ўз бурчига садоқатли эркин шахсни тарбиялашимиз зарур. Эркин шахс яшаш мақсадини ва ўз мавқеини тўғри аниқлаб олишга, хурофий тасаввурлардан озод ҳолда ақл-идроки, куч-ғайрати ва виждонига таяниб, ҳалол меҳнат ва фаолияти билан турмуш шароитини яхшилашга интиладиган бўлиши зарур. Биз ўз маданиятимиз ва бизни ўраб турган ижтимоий борлиқнинг ҳосиласи эканмиз, вазиятларга боғлиқмиз ва бошқаларнинг бизга кўрсатаётган таъсирлари комида бўламиз. Айрим ёшларнинг жаҳолат ва диний ақидапарастликка берилиши, ўзи тўла англамаган холда турли хил бузғунчи ғоя ва даъватларига қўшилиб кетиши, терроризмнинг манфур харакатларига, жиноятга сабаб бўлган кўплаб воқеаларга бош қўшиши айнан шундай вазият хукмида амалга ошганлиги маълум. Шунинг учун асосий вазифа – ҳар бир одамни, у вазиятдан ҳам кўра ўзининг шахсий дунёқараши ва эътиқодини, Агар биз ўз куч, салоҳиятига ишонадиган, боқимандаликни ор деб биладиган, энг ривожланган мамлакатларнинг илғор кишилари билан тепа-тенг муомала қила оладиган, оқни қорадан, яхшини ёмондан ажрата биладиган, бу мураккаб, бешафқат ҳаётнинг пасту баланд, тангу тор кўчаларидан Аллоҳ берган ақл-заковати билан тўғри йўлни адашмай топа олишга қодир бўлган баркамол авлодни тарбиялаб етиштирсак, ўйлайманки, ўз мақсадимизга тўла эришган бўламиз. Ислом Каримов. (“Ҳушёрликка даъват” асаридан)

соғлом қарашларини у ёки бу таҳдидли ва таҳликали ёки конфликтли вазиятларга қарши қўя оладиган қилиб тарбиялаш керак. Демак, шахсий фикр катта аҳамиятга эга. Одамларнинг турли ижтимоий вазиятларда ўзларини турлича тутишлари, аслида уларнинг турлича ўйлашларидан келиб чиқади, ўйлаш, фикрлаш, совуқ мулоҳаза юритиш санъати миллий мафкура тарбиясида биз катталарга қўл келадиган педагогик воситадир. Демак, позитив тафаккур, ижобий фикрлаш – яхши оқибатларга, ижобий натижаларга олиб келади. Агар биз фарзандларимизга “Ўз юртингнинг эркин фуқароси бўл! Ўз тақдирингнинг ўзинг эга бўл! Сен шунга муносибсан!” десак, унинг ҳам фикри, ҳам хулқи шу зайлга тушади. Биз ёшларга ватанпарварлик тўғрисида фақат баландпарвоз гапларни гапиришдан, асл ватанпарварликнинг моҳиятини тушунтиришга, Ватанни севишини исбот қила оладиган ҳаракатлари тўғрисида фикр алмашинишга ўргатишимиз даркор. Бу ҳозир даврда педагогика ва психология фанлари амалиётида ўзини оқлаган интерфаол усуллар воситасида амалга оширилади. Бозор муносабатлари фақат пул топиш йўлини излашдангина иборат эмас. Бозор муносабатлари ривожи учун кишиларда даромад топишга интилишдан ташқари юксак маънавият ҳам бўлиши керак. Агар одамларда ҳалоллик, ҳаромдан ҳазар қилиш, имон, инсоф, адолат, инсонпарварлик сингари фазилатлар бўлмаса, бозор тараққиёт йўли бўлмай қолади, жамиятда маънавий инқироз кучаяди. Бозорнинг мезони «ё мен бировни алдайман, ё биров мени алдайди», деган қоида эмас. Бозор муносабатларига асос бўладиган миллий, диний, маънавий қадриятлар – ҳар бир шахс ўзининг, бошқаларнинг қадри қиммати, манфаатини ҳам адолатли равишда ҳисобга ола билишидир. Ёшлар тижоратга интилишининг ижобий ва салбий томонлари ҳам бор. Ҳозирча бу интилишнинг салбий томонларига етарли эътибор берилаётгани йўқ. Ёшларни пулБизнинг энг катта ишончимиз, мадад-таянчимиз – бу ўсиб келаётган ёш авлодимиздир. Такроран айтаманки, мен ўзимнинг тақдиримни ҳам, мамлакатимиз ва мустақиллигимиз тақдири ва келажагини ҳам анна шу ёшлар қиёфасида, уларнинг пок қалби, эркин тафаккури, мустаҳкам иродаси ва дунёқарашида кўраман. Ислом Каримов . (“ Адолат ҳар ишда ҳамроҳимиз ва дастуримиз бўлсин” асаридан).

топишгагина ўргатмай, уларни кўпроқ ақлий, илмий, амалий камолот йўлига бошламоқ керак. Барча ёшлар олди-соттига берилиб, пул топиш йўлига ўтиб кетаверса , Ўзбекистон келажакда буюк, қудратли давлат бўла олмайди. Мамлакатимиз истиқболи , биринчи навбатда , ёшлар замонавий фан асосларини, энг янги техника ва технологияни, миллий ва умуминсоний маънавият қадрият ларини қанчалик чуқур эгаллашига боғлиқ. Бу фикрлар оиладаги тарбия масаласига ҳам оиддир. Ота-оналар фарзандларининг мактабда, олий ўқув юртларида олаётган билимларига, касб танлаш маданияти, эҳтиёжи шаклланишига бефарқ қарашлари мумкин эмас. Ёш авлодни бугунги кун имкониятларигагина эмас, балки эртанги кун эҳтиёжларига таяниб тарбияламоқ зарур. Умуман тарбияда эртанги кунни ўйлаш, кўра билиш устивор аҳамиятга эга. Болалар доим бирор фойдали иш билан банд бўлишини таъминлаш ҳам катта аҳамиятга эга. Бирор иш билан банд бўлишга ўрганган ёшлар меҳнатсевар бўладилар, уларда жуда ёшлигиданоқ маълум меҳнат малакалари шаклланади. Бўш вақт ларида , улар ўзлари севган иш билан шуғулланишга ўрганиб қоладилар. Бундай болаларнинг жиноят қилишга ёки ножўя ишлар билан шуғулланишга вақти ҳам бўлмайди. Одобли, меҳнатсевар, сабр-тоқатли фарзандлар ота-она қолдирган бойликка бойлик қўшади, ҳалол меҳнати билан жамиятда ўз ўрнини, қадр - қимматини топади. Ота-онадан мерос бўлиб қолган ахлоқ ва одоб эса бир умр тугамайдиган энг катта бойликдир. Ўзбек халқи мақолида айтилганидек, мерос йўли билан орттирилган моддий бойлик ёмон, акадан қолган бойлик ундан ҳам ёмонроқ, хотиндан қолган бойлик эса буларнинг ҳаммасидан ҳам ёмонроқдир. Ёшлар ўз меҳнати, пешона тери билан топган бойликни кўпроқ қадрлайдилар. Ота-оналар билиши, амал қилиши лозим яна бир муҳим масала фарзандларига б е раётган тарбия давр руҳига, замон имконияти ва эҳтиёжларига, давлат белгилаган режалар тизимига қай даражада мос келишини яхши тасаввур этишдир. Ота-онанинг кўзи олдида ширин

фарзандлари билан бир қаторда, уларнинг жамият, миллат тараққиёти, давр эҳтиёжлари ва имконияти билан узвий боғланган келажаги ҳам турмоғи керак. Ота-оналар фарзанд тарбиясида асрлар давомида ш аклланган анъаналарга, бу борадаги умуминсоний қадриятларга таянганида, давр руҳи ва эҳтиёжларини эътиборга олганида яхши натижаларга эришадилар. Бу ишнинг самараси кўпроқ тарбиянинг мақсади ва усулларига боғлиқ бўлади. Тарбиявий ишларнинг мазмуни, йўналиши, усуллари эса ўзгариб, янгиланиб, такомиллашиб туради. Бунга ҳар бир конкрет тарихий даврнинг сиёсий, иқтисодий, ижтимоий, маънавий, мафкуравий, эҳтиёжлари ҳам таъсир этади. Шу боис ақлан етук, руҳан тетик ва соғлом, эркин ва танқидий фикрловчи, айни пайтда, ижтимоий масъулиятни тўғри ҳис этадиган, муайян касб-ҳунарни эгаллаган баркамол авлодни тарбиялаш Ўзбекистонда янги жамият барпо этишнинг таркибий қисмига, асосий шарт-шароитига ва мақсадига айланди 14 . Шу ўринда таълим-тарбия жараёни билан боғлиқ яна бир масалага ҳам эътибор бериш керак. Миллий ахлоқий қадриятларнинг, миллий тарбия усулларининг аҳамиятини камситмаган ҳолда шуни ҳам айтиш мумкинки, ҳар қандай шароитда ҳам тарбия соф миллий мезонлар доирасида қолиб кетиши миллат маънавий камолоти имкониятларини чеклаб қўяди. Жамият тараққиётининг барча даврларида тарбиянинг мазмуни ва йўналиши миллий ва умуминсоний қадриятлар уйғунлиги асосида белгиланади. Бу фикр мустақил Ўзбекистонда амалга оширилаётган таълим-тарбия ишлари йўналишларини белгилаш учун ҳам катта аҳамиятга эга. Миллий тарбиянинг асосий хусусиятларидан бири ёшларда юксак ахлоқий фазилатларни шакллантиришдир. Олимат ул Банотнинг миллий тарбия анъаналари ҳақида қуйидаги фикрларида ҳам чуқур маъно бор. У шундай деб ёзган эди: «Ота- оналар қўлида болалар азиз омонатлардир. Шунинг учун ҳам уларни гўзал тарбия этмоқ яхши хулқларга ўргатмоқ ва кўркам одатларни тушунтирмоқ лозим. 14 Қаранг: Ўзбекистонда барпо этилаётган жамият. Т.: «Ijod dunyosi» нашриёти, 2002. –Б. 20.

Тарбия билан бир болани олтин этмоқлик мумкин, тупроқ қилмоқ ҳам мумкин 15 . Тарбияланган кишилар дин амри билан яшайдилар, уларнинг тили билан дили, сўзи билан иши бир бўлади. Бундай фазилатларни шакллантириш биринчи навбатда оилада ота-онага ҳамда қолаверса тарбиячиларга боғлиқдир. Айниқса, бозор муносабатларига ўтилган ҳозирги шароитда оила ва ундаги ота- онанинг фарзанд тарбиясида масъулияти яна да ошди, деб айтишга тўла асосимиз бор. Шахс маънавияти, унинг дунёқараши, инсоннинг тасаввур ва эътиқодига алоқадор кўникмалар мажмуи асосан оилада шаклланади. Шу маънода оила - ҳақиқий маънавият ўчоғи , мафкуравий тарбия омили ва муҳитидир. Бинобарин, миллий мафкурамизга хос илк тушунчалар инсон қалби ва онгига, аввало, оила муҳитида сингади. Бу жараён боболар ўгити, ота ибрати, она меҳри орқали амалга оширилади. “ Ҳар бир инсон учун, - деб таъкидлаган эди И.А.Каримов, - Ватан тушунчаси, аввало оиладан бошланади. Шу боис, оила ва мафкура тушунчалари чамбарчас боғлиқдир. Оиланинг жамиятдаги ўрни, тарбиявий-ахлоқий аҳамияти, қадр-қимматини англаб етмасдан, оилага миллий манфаат нуқтаи- назаридан ёндошмасдан туриб, халқчил мафкура ярата олмаймиз» 16 . Юртбошимизнинг “Юксак маънавият – енгилмас куч” асарида ҳам бу масалага алоҳида эътибор қаратиб: “Ҳар қайси миллатнинг ўзига хос маънавиятини шакллантириш ва юксалтиришда, ҳеч шубҳасиз, оиланинг тўрни ва таъсири беқиёсдир” 17 , дейди. 15 Қаранг: Эркин Юсупов. Инсон камолотининг маънавий асослари. -Т.:Университет, 1998, -Б. 120. 16 Каримов И. Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. --Т.:Ўзбекистон, 2000. –Б. 23. 17 Каримов И. Юксак маънавият – енгилмас куч. –Т.:Маънавият, 2008. –Б. 52. Ўз мустақил фикрига эга бўлган, ўз кучига, ўзи танлаган йўлнинг тўғрилигига ишонган инсон доимо келажакка ишонч билан қарайди. У жамиятдаги фикрлар хилма- хиллигидан чўчимайди, балки замонавий билим ва фалсафий қарашларига, ҳаёт ҳақиқатига суянган ҳолда ҳар қандай ғаразли ният, таҳдид ва интилишларни фош қилишга қодир бўлади. Ислом Каримов. (“Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюук келажакка ишончдир”).

Бинобарин, жамият фақат ўз шахсий манфаатини кўзлайдиган одамлар йиғиндисидан иборат эмас. Умумий манфаатларни теран англаш, кишиларнинг жамият бўлиб уюшишларига, ижтимоий талаб ва нормаларни эътироф этиб, уларга амал қилишларига сабаб бўлади. Бу айниқса, ҳозирги ўтиш даврида ниҳоятда муҳим аҳамият касб этмоқда. Ана шу сабабдан ҳам жамият аъзоларини умумий мақсад ва манфаатлар йўлида бирлаштириш мафкуранинг асосий вазифаларидан биридир. Ўзининг Ватан деб аталмиш улуғ бир оиласига мансублигини ҳис этиш туйғуси ўз- ўзидан пайдо бўлмайди, балки муттасил ва изчил ғоявий тарбия самараси ўлароқ, юзага келади 18 . Оиладаги тотувлик, аҳиллик, меҳр-шафқат ҳислатлари улуксиз равишда турли шаклларда олиб бориладиган ахлоқий тарбиянинг ғоят хилма-хил қатламларини умумий манфаатлари атрофида жипслаштириш, одамлар ўртасида ҳамжиҳатлик тотувлик, ўзаро ёрдам хислатларини шакллантириш ҳам изчил мафкуравий тарбия воситасида амалга оширилади. Диққат қилинса, таълимнинг миллий моделида илгари сурилган мақсадларнинг моҳияти айнан миллий ғоя ва мафкурадаги асосий тамойиллар билан уйғунлигини англаб олиш қийин эмас. Кадрлар тайёрлаш миллий моделида белгиланган мақсад ва вазифаларнинг тўла амалга ошиши мамлакатимиздаги ижтимоий-сиёсий муҳитнинг янада яхшиланишига олиб келади, жамиятда янги шахс - комил инсонлар вужудга келади. Улар ҳаётга тамомила бошқача ёндашадилар ва бошқача нигоҳ билан қарайдилар. Иккинчидан, миллий модел тадбиқи кишининг жамиятда ўз ўрнини топиш жараёнини тезлаштиради. «Таълимнинг янги модели ишга тушгач, – деб кўрсатган эди И.А.Каримов, - инсоннинг ҳаётдан ўз ўрнини топиш жараёни тезлашади. Ҳар қандай одам ҳам ўсмирлик чоғида, эндигина вояга етиб келаётган даврда жамиятдан муносиб ўрин топиши керак» 19 . 18 Қаранг: Миллий истиқлол ғоясининг асосий мақсад ва вазифалари. -Т.:«Ижод дунёси» нашриёт уйи, 2002. – Б. 9. 19 Баркамол авлод орзуси. –Т., 1999, -Б. 179.

Миллий моделнинг такомиллашуви жамиятда мустақил фикрлайдиган шахснинг шаклланишига олиб келади. Бундай шахсларнинг кўпайиши жамиятда онгли ҳаёт кечириш тизимини вужудга келтиради. Яъни, одамлар оламон бўлиб яшашдан бош тортадилар, ҳар бир киши ўз ақли, ўз меҳнати, ўз хулосаси билан яшай бошлайди. Энг муҳими, бундай кишиларга четдан ҳеч қандай нопок куч, бузуқ ғоялар, қуруқ шиорлар, чақириқлар билан таъсир этиб бўлмайди. Бундай одамларни ўзи танлаган йўллари, мақсадларидан ҳеч қандай куч тойдира олмайди. Юксак ғоялар одамларни олижаноб мақсадлар сари етаклайди. ғояси етук, эътиқоди бутун, қадриятлари юксак инсонгина мардлик намуналарини кўрсата олади 20 . Шундай экан, «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»да илгари сурилган таълимнинг миллий модели масаласи, аввало, жамиятимиз ҳаётининг ўзига хос мазмунига айланган, халқ таянадиган куч бўлмиш миллий ғоядаги асосий тамойилларни ҳам ўзида акс эттирган. Президентимиз И.А.Каримов ёзганидек «Халқни буюк келажак ва улуғвор мақсадлар сари бирлаштириш, мамлакатимизда яшайдиган, миллати тили ва динидан қатъий назар, ҳар бир фуқаронинг ягона Ватан бахт-саодати учун доимо масъулият сезиб яшашига чорлаш, аждодларимиз бебаҳо мероси, миллий қадрият ва анъаналаримизга муносиб бўлишга эришиш, юксак фазилатли ва комил инсонларни тарбиялаш, уларни яратувчилик ишларига даъват қилиш, шу муқаддас замин учун фидоийликни ҳаёт мезонига айлантириш – миллий мафкуранинг бош мақсадидир» 21 . Бизнинг эзгу мақсадимиз эса таълим-тарбия жараёнини такомиллаштириш асосида ғоя ва мафкурамизни эътиқод қилинадиган муқаддас туйғуга айлантиришдир. Чунки, эътиқодга айланмаган ғояни ғоя, миллий мафкурани мафкура деб бўлмайди 22 . Шунинг учун ҳам «Таълим тўғрисида»ги Қонун ва «Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида, давлат, жамият ва инсон фаолиятининг барча соҳаларини 20 Қаранг: Ғоя ва мафкура. –Т. , 2002 йил, «Ijod dunyosi» нашриёти. 25-бет. 21 Бобоев Х. ва бошқалар. Миллий истиқлол мафкураси ва тараққиёт. -Т.:Янги аср авлоди, 2001. –Б. 3. 22 Қаранг: Абдуллажон Бегматов. Маънавият фалсафаси ёхуд Ислом Каримов асарларида янги фалсафий тизимнинг яратилиши. -Т.: 2000. –Б. 21.

қамраб оладиган, бутун таълим тизимини тубдан ислоҳ қилишга қаратилган муҳим ҳаётий масалалар илгари сурилган. Унга кўра, ўқув-тарбия жараёни сифатини жаҳон стандартлари даражасига кўтариш, таълим жараёнига замонавий педагогик ва ахборот технологияларининг бутунлай янги усулларини жорий этиш; -ўқув юртлари тузилмаларини такомиллаштириш..., ёшларга миллий ва умуминсоний қадриятларни идрок этиш мафкураси асосида, Ватанга меҳр- муҳаббат, мустақиллик ғояларига, садоқат руҳида таълим-тарбия бериш; -ёшлар билан мунтазам равишда тинимсиз ишлаш, иқтидорли болаларни қидириб топиш, уларнинг энг яхши хорижий ўқув марказларида профессионал таълим олиши учун шароит яратиш; -Ўзбекистоннинг иқтисодий ва маънавий эҳтиёжига мос келадиган, юксак малакали хорижий мутахассислар билан рақобат қила оладиган кадрлар салоҳиятини юзага чиқариш ва уни ривожлантириш; -таълим муассасаларининг моддий-техник базасини янги ўқув адабиётлари, замонавий жиҳозлар ва компьютер техникаси билан мустаҳкамлаш ва ҳ. к. Бинобарин, таълим соҳасида белгиланган бу вазифалар, миллий ғоя ва мафкуранинг асосий тамойиллари, унинг мақсади ва моҳияти билан ҳам узвий боғлиқдир. Фикримизни асослаш учун миллий мафкуранинг мазмунига эътибор берайлик: - иқтисодий, ижтимоий-сиёсий, маданий-маънавий ҳаётнинг барча соҳаларига сингиб кетган собиқ Иттифоқдан, эски мустабид тузумдан қолган ярамас меросни узил-кесил тугатишдан; - мустақилликнинг ижтимоий-иқтисодий, маданий, сиёсий-ҳуқуқий заминларини муста ҳ камлашдан; - Ўзбекистоннинг ўзига хос ва ўзига мос тараққиёт йўлини асослашдан; - фан-техника ютуқларини ривожлантириб, жамики замонавий янгиликларни чуқур ўрганиб, уларни ҳаётга, ишлаб чиқаришга ижодий, оқилона жорий этиш

ва Ўзбекистонни жаҳон бозори талабларига мос келадиган тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқарадиган мамлакатга айлантириш; - ижтимоий адолат, қонунчилик тантана қилишини таъминлайдиган фуқаролик жамияти қуриш, тинчлик, осойишталик, миллий ҳамкорлик, ҳамжиҳатлик, барқарорликни таъминлашдан; - инсон маънавий камолотини тезлаштиришдан; - эскича ақидалардан, диний экстремизм, ваҳобийчиликдан, ҳар қандай миллатчилик ва шунга ўхшаш унсурлардан, бошқа элат ва халқларни менсимасликдан, уларни камситиш кайфияти ва қарашларидан мутлақо холи бўлган, мустақил ва янгича фикрлайдиган, эътиқоди мустаҳкам, иймони бутун, иродаси бақувват, ғоявий-сиёсий жиҳатдан етук, ўз Ватанига меҳр-садоқат туйғуси кучли кишиларни тайёрлаш, тарбиялашдан; - ёшлар қалбига ватанпарварлик, эл юртга садоқат, инсонпарварлик ва одамийлик фазилатларини сингдиришдан; - кишиларни доимо огоҳ бўлиб туришга даъват этиш..., мафкура полигонлари ядро полигонларига нисбатан ҳам кўпроқ кучга эга эканлигини одамлар онги ва қалбига етказишдан; - ёшларда меҳнатсеварлик ва инсонпарварлик, виждонлилик ва имонлилик, ҳалоллик, миллий ғурур туйғуларини тарбиялашдан; - ижтимоий онг, ахлоқ ва одобнинг миллий ва умуминсоний заминларини мустаҳкамлашдан иборат жараёнларнинг барчаси миллий ғоянинг асосий тамойиллари мазмунини англатади. Агар диққат билан қаралса, таълимнинг миллий моделида илм-фан ҳамда ишлаб чиқаришни узвий алоқадорлигини таъминлаш асосида аввало шахс, сўнгра давлат ва жамият манфаатини Ўз мустақил фикрига эга бўлган, ўз кучига, ўзи танлаган йўлнинг тўғрилигига ишонган инсон доимо келажакка ишонч билан қарайди. У жамиятдаги фикрлар хилма- хиллигидан чўчимайди, балки замонавий билим ва фалсафий қарашларига, ҳаёт ҳақиқатига суянган ҳолда ҳар қандай ғаразли ният, таҳдид ва интилишларни фош қилишга қодир бўлади. Ислом Каримов. (“Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюук келажакка ишончдир”).

таъминлаш масаласида ҳам миллий ғоянинг асосий тамойилларидан бири - комил инсонни тарбиялаш ғояси етакчилик қилади. Мамлакатимизда «Таълим тўғрисида»ги Қонун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг қабул қилиниши маънавий-маърифий ишларнинг миллий сиёсатимизнинг энг муҳим ва устувор йўналишларидан бирига айланиши, бу борада амалга оширилган кенг кўламдаги ишлар халқимизнинг феъл-атвори, тафаккуридаги ўзгаришларга жиддий туртки берди. Иккинчи жиҳатдан эса, мамлакатимизнинг ривожланган давлатлар билан ҳамкорлик алоқаларининг илмий-техникавий, маданий муносабатлари миқёсининг мунтазам кенгайиб бориши кишиларимиз дунёқараши, турмуш тарзида янгича хусусиятларни таркиб топтираётир 23 . Бинобарин, ҳар қандай тараққиёт ва тамаддунлар турли халқлар маънавияти, маданияти, эришган ютуқлари ва интилишлари уйғунлашувидан туғилади. Ижтимоий тараққиётнинг ҳозирги ўта мураккаб, қалтис ва масъулиятли даври маънавий-маърифий ишлар, мафкуравий таълим- тарбия марказида ёш авлод туриши зарурлигини, фарзандларимизнинг ақл- заковатли, теран фикрли, мустаҳкам эътиқодли қилиб тарбияланишларига жиддий эътибор беришни, уларнинг соддалик қилиб сохта оқимлар йўлига кириб пана-пасқадамларда писиб юрган ҳар хил жоҳил одамларнинг гапи ва йўлига кириб кетишларига асло йўл қўйиб, бепарво қараб бўлмайди. Ўз навбатида, халқимиз тарихидаги буюк алломаларни, хусусан, маърифатли дунё бухорийлар, фарғонийлар, хоразмийлар, берунийлар, ибн синолар, улуғбекларни қанчалик иззат икром қилган бўлса, йигирма биринчи асрда биз халқимиз, миллатимизга нисбатан ана шундай эҳтиромни қайтадан қўлга киритишимиз керак. Бунинг учун эса таълим-тарбия тизимини мунтазам такомиллаштириб, миллий моделнинг ҳаётийлигини, унинг миллий ғоя тамойиллари билан узвий алоқадорликда ривожлантиришни 23 Мансур Бекмуродов. Ўзбек менталитети кеча ва бугун. Тафаккур журнали. №2. 2002 йил, 15-бет. Миллий ва дунё маданиятларининг энг яхши намуналарини кенг тарғиб қилиш ва оммалаштириш ўсиб келаётган авлодни, замонавий ёшларимизни маънавий тарбиялашнинг асоси бўлмоғи лозим. Ислом Каримов. (ЮНЕСКО Ижроия Кенгаши 155- сессиясининг якунловчи мажлисида сўзланган нутқдан).

таъминлай олишимиз зарур. Ана шундагина биз кутилган натижаларга эриша оламиз.

Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. –Т. , 2003 . 2. Ўзбекистон Республикасининг”Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури”.-Т.: Шарқ, 1998. 3. Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида”ги Қонуни.- Т.: Ўзбекистон, 2003. 4. Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Миллий ғоя ва маънавий- маърифий ишлар самарадорлигини ошириш тўғрисида”ги Қарори.-«Халқ сўзи». 2006 йил, 26 август. 5. Каримов И. Миллий истиқлол мафкураси – халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. -Т. , «Ўзбекистон», 2000. 6. Миллий истиқлол ғоясининг асосий мақсад ва вазифалари. -Т. , «Ижод дунёси» нашриёт уйи, 2002. 7. Миллий истиқлол ғояси. Олий ўқув ютрлари учун дарслик. –Т.:Академия, 2005. 8. Миллий истиқлол ғоясини халқимиз онгига сингдириш, омиллари ва воситалари. Т. , «Ijod dunyosi» нашриёт уйи. 2002 йил, 7-бет. 9. Абу Хамид Муҳаммад ал-Ғаззолий. Охиратнома. Бухоро, 1992 йил 18-бет. 10. Баркамол авлод орзуси. Т. , «Шарқ», -Т. , 1999 йил, 12-бет

O'xshashlar

Жамият ривожида миллий истиқлол ғояси ва мафкуранинг ўрни

Мафкуравий тарбия муаммо ва ечимлар

Ғоя ва мафкура категориялари

Миллий истиклол гояси ва мафкурасининг дунёвий мазмуни

Санъат асарини нафосатли идрок этиш ва нафосатли тарбия