Mantiqning asosiy qonunlari - Falsafa - Referatlar

Mantiqning asosiy qonunlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

31 KB

Ko'chirib olish

Mantiqning asosiy qonunlari Reja: 1. Tafakkur shakllarining aloqadorligi va uning buzilish sabablari. 2. Mantiq qonunlarining o`ziga xos xususiyatlari. 3. Ayniyat qonunining ta`riflanishi. 4. Ziddiyatsizlik qonunining ifodalanishi. 5. Uchinchisi mustasno qonunining mohiyati. 6. Yetarli asos qonunining ahamiyati.

- 1 – Tafakkur shakllari bir-biri bilan uzviy bog`liqdir. Xususan,tushuncha hukm yuritish uchun zamin tayyorlaydi. Hukm esa har qanday xulosaning tarkibiy qismidir. Chiqarilgan xulosa yangi tushuncha-ning shakllanishiga olib keladi. Xullas,tafakkur zanjirsimon jarayondir. Biroq,tafakkur „zanjiri” vaqti-vaqti bilan „uzilib” turadi. Aks holda noto`g`ri bilimlar yuzaga kelmagan bo`lur edi. Xo`sh,bunday „uzilish”ning sababi nimada? Fikrimizcha,bu sabablar quyidagilardan iborat. a) tushunchaning noaniqligi; b) hukmlarning bir-biriga zidligi; v) xulosaning asosssizligi. Ushbu mantiqiy xatolardan tafakkurni „sug`urta” qilish uchun mantiq-ning asosiy qonunlariga rioya etish darkor. - 2- Mantiq qonunlari tafakkur shakllari orasidagi muhim va takrorlanuvchan aloqalarni ifodalaydi. Ushbu aloqalar inson hohish-irodasi bilan joriy etilgan emas,u miya faoliyatining obyektiv atributidir. Bunday aloqalar ongli yoki ongsiz ravishda buzilsa,biz yuqorida ko`rsatgan mantiqiy xatolar kelib chiqadi. Mantiq qonunlari fikrlarning izchil,aniq va asosli bo`lishini ta`minlaydi. Mantiq qonunlari quyidagilardan iborat; a) ayniyat qonuni; b) ziddiyatsizlik qonuni; v) uchinchisi istisno qonuni; g) yetarli asos qonuni.

Ularning birinchi uchtasi Aristotel, to`rtinchisi T. Leybnix tomonidan ifodalangan. -3- Ayniyat qonuni tushunchaning aniq bo`lishini ta`minlaydi. Unga ko`ra tafakkurda tushuncha o`ziga o`zi aynan xos bo`lmog`i lozim. Boshqacha aytadigan bo`lsak,bir tushuncha xususida fikr yuritmoq zarur. Mulohaza jarayonida tushunchalarning almashtirilishi xulosa chiqarishga xalal beradi,fikrlarni chalkashtiradi. - 4 - Hukmlarning ziddiyatlardan xoli bo`lishini ta`minlash,mulohazani zid bo`lmagan hukmlar asosida yuritishda ziddiyatsizlik qonuni ahamiyatlidir. Unga ko`ra,tafakkur bir-biriga zid fikrlardan xoli bo`lishi kerak. Chunki, ikki bir-biriga zid fikr bir vaqtning o`zida chin bo`lmaydi. Turli munosabatlarda olingan fikrlar bir-biriga zid bo`lmaydi. Masalan: „Alisherning birinchi razryadi bor (boks bo`yicha)” degan hukmlar bir-biriga zid hisoblanmaydi. - 5 - Mulohazada faqat chin hukmdan foydalanish zarur. Aks holda, xulosalar noto`g`ri chiqadi. To`g`ri xulosa chiqarish uchun chin hukmni tanlab olish kkerak bo`ladi. Bunda uchinchisi istisno qonunining ahamiyati kattadir. Unga ko`ra, ikki bir-biriga zid fikrdan biri chin, ikkinchisi xato, uchinchisining bo`lishi mumkin emas. Zid fikrlar ichidan chinini ajratib olish uchun ularni qarama-qarshi fikrlardan farqlay bilish kerak. Qarama-qarshi fikrlar uchinchi fikrning mavjud bo`lishiga joy qoldirsa,zid fikrlar bunday imkoniyat qoldirmaydi.

- 6 - Yetarli asos qonuni xulosaning asoslangan bo`lishini ta`minlaydi. Unga ko`ra,yetarli darajada isbotlangan fikrgina chin hisoblanadi. Fikrni isbotlash uchun faqat chin argumentlar olinishi shart. Yolg`on faktlar, ma`lumotlar yordamida isbotlangan xulosa chin, yetarli asoslangan deb hisoblanmaydi.

O'xshashlar

O‘zaro aloqadorlik va rivojlanish qonunlari

Axloqshunoslikning asosiy mezoniy tushunchalari

Yevropa mutafakkirlari Platon, Dekart va Yumning falsafaga oid qarashlari

Falsafaning asosiy mavzulari va muammolari

Metod va metodologiya asosiy tushunchalar