logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Falsafa
  4. Мантиқнинг асосий қонунлари

Мантиқнинг асосий қонунлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

32.5 KB
Ko'chirib olish
www.arxiv.uz Р е ж а: 1. Тафаккур шаклларининг алоқадорлиги ва унинг бузилиш сабаблари. 2. Мантиқ қонунларининг ўзига хос хусусиятлари. 3. Айният қонунининг таърифланиши. 4. Зиддиятсизлик қонунининг ифодаланиши. 5. Учинчиси мустасно қонунининг моҳияти. 6. Етарли асос қонунининг аҳамияти. www.arxiv.uz - 1 – Тафаккур шакллари бир-бири билан узвий боғлиқдир. Хусусан,тушунча ҳукм юритиш учун замин тайёрлайди. Ҳукм эса ҳар қандай хулосанинг таркибий қисмидир. Чиқарилган хулоса янги тушунча-нинг шаклланишига олиб келади. Хуллас,тафаккур занжирсимон жараёндир. Бироқ,тафаккур „занжири” вақти-вақти билан „узилиб” туради. Акс ҳолда нотўғри билимлар юзага келмаган бўлур эди. Хўш,бундай „узилиш”нинг сабаби нимада? Фикримизча,бу сабаблар қуйидагилардан иборат. а) тушунчанинг ноаниқлиги; б) ҳукмларнинг бир-бирига зидлиги; в) хулосанинг асосссизлиги. Ушбу мантиқий хатолардан тафаккурни „суғурта” қилиш учун мантиқ - нинг асосий қонунлариг а риоя этиш даркор. - 2- Мантиқ қонунлари тафаккур шакллари орасидаги муҳим ва такрорланувчан алоқаларни ифодалайди. Ушбу алоқалар инсон ҳоҳиш-иродаси билан жорий этилган эмас,у мия фаолиятининг объектив атрибутидир. Бундай алоқалар онгли ёки онгсиз равишда бузилса,биз юқорида кўрсатган мантиқий хатолар келиб чиқади. Мантиқ қонунлари фикрларнинг изчил,аниқ ва асосли бўлишини таъминлайди. Мантиқ қонунлари қуйидагилардан иборат; а) айният қонуни; б) зиддиятсизлик қонуни; в) учинчиси истисно қонуни; г) етарли асос қонуни. Уларнинг биринчи учтаси Аристотель, тўртинчиси Т. Лейбних томонидан ифодаланган. -3- www.arxiv.uz Айният қонуни тушунчанинг аниқ бўлишини таъминлайди. Унга кўра тафаккурда тушунча ўзига ўзи айнан хос бўлмоғи лозим. Бошқача айтадиган бўлсак,бир тушунча хусусида фикр юритмоқ зарур. Мулоҳаза жараёнида тушунчаларнинг алмаштирилиши хулоса чиқаришга халал беради,фикрларни чалкаштиради. - 4 - Ҳукмларнинг зиддиятлардан холи бўлишини таъминлаш,мулоҳазани зид бўлмаган ҳукмлар асосида юритишда зиддиятсизлик қонуни аҳамиятлидир. Унга кўра,тафаккур бир-бирига зид фикрлардан холи бўлиши керак. Чунки, икки бир-бирига зид фикр бир вақтнинг ўзида чин бўлмайди. Турли муносабатларда олинган фикрлар бир-бирига зид бўлмайди. Масалан: „Алишернинг биринчи разряди бор (бокс бўйича)” деган ҳукмлар бир- бирига зид ҳисобланмайди. - 5 - Мулоҳазада фақат чин ҳукмдан фойдаланиш зарур. Акс ҳолда, хулосалар нотўғри чиқади. Тўғри хулоса чиқариш учун чин ҳукмни танлаб олиш ккерак бўлади. Бунда учинчиси истисно қонунининг аҳамияти каттадир. Унга кўра, икки бир-бирига зид фикрдан бири чин, иккинчиси хато, учинчисининг бўлиши мумкин эмас. Зид фикрлар ичидан чинини ажратиб олиш учун уларни қарама-қарши фикрлардан фарқлай билиш керак. Қарама-қарши фикрлар учинчи фикрнинг мавжуд бўлишига жой қолдирса,зид фикрлар бундай имконият қолдирмайди. - 6 - Етарли асос қонуни хулосанинг асосланган бўлишини таъминлайди. Унга кўра,етарли даражада исботланган фикргина чин ҳисобланади. Фикрни исботлаш учун фақат чин аргументлар олиниши шарт. Ёлғон фактлар, маълумотлар ёрдамида исботланган хулоса чин, етарли асосланган деб ҳисобланмайди.

O'xshashlar

Мантиқнинг асосий қонунлари
Мантиқнинг асосий қонунлари
Мантиқ илмининг предмети, асосий қонунлари. Тушунча тафаккур шакли сифатида
Фалсафанинг қонунлари, категориялари ва методлари
Мантик фани ривожланишининг асосий боскичлари