Глобаллашув ва интернет

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

85.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Глобаллашув ва инсон тафаккури. 2. Информацион жамият. 3. Интернет. 4. Замонавий тараққиёт ва гносеологиянинг долзарб масалалари.

www.arxiv.uz Инсоният тараккиети ва жамият хаётининг жаҳон миқиёсида интеграциялашиши натижасида содир булаётган жараёнларнинг оламшумул ахамият касб этиши «глобаллашув» тушунчасида уз ифодасини топ мокда. Дунёга янгича оламшумул нуктаи назарнинг вужудга кели ши коммуникация воситаларидаги туб узгаришлар; инвестиция лардаги янги жараёнлар, универсал технологияларнинг таркалиши глобализациянинг асосий омилларидир. Унинг такомиллашиб бориши, биринчи навбатда, ижтимоий- иктисодий, сиёсий ва миллий-этник жараёнларни тезлаштирди. Айникса, ахборот ва икти сод, молия ва ишлаб чикаришнинг глобализациялашуви давлат лар, корпорация ва шахслараро алокаларни кучайтирди, натижада халкаро хукук, тамойилларига асосланган умумбашарий тамойил ларнинг ахамияти ортиб бормокда. Илмий билишнинг «Глобалис тика» ва «Антиглобалистика” сохалари, глобалистлар ва антиглобалистлар ҳаракатлари пайдо бўлди. Бу эса, ўз навбатида, глобализация жараёнларини билиш фал сафаси нуқтаи назаридан чуқур ўрганишни талаб қилмоқца. Айн иқса, кейинги даврда, «Ушбу жараён миллий чегаралар ва мил лий манфаатларга хавф солмайдими?», «У халқларнинг минг йиллардан буён сақланиб келган миллий ва минтақавий анъана ва урф-одатлари тизимини йўқ қилиб юбормайдими?» - деган хаво тирлар кўзгусида бу масаланинг фалсафий талқини ва ташббуси ниҳоятда муҳим ахамият касб этмоқда. Илмий адабиётларда хозиргача глобализациянинг иқтисодий омилларига кўпроқ эътибор қаратилмоқда. Ҳақиқатда, иқтисод ий омил катта аҳамиятга эга, аммо бу омил ягона эмас. Балки бундай мезонлар ҳаётнинг барча моддий ва маънавий соҳаларини қамраб олади. Глобаллашув жараёни инсоният ҳаётининг барча соҳаларига таъсир қилиб, алоҳида мамлакатларни жаҳон ҳамжамиятига, алоҳида кишиларни эса бутун дунё универсал технологиялари ва ахборот тизимларига боглайди. Натижада, илм-фан ва инсон билиши чегара лари кенгайиб, янги бозорлар (капитал, валюта бозори, суғурта бозори ва ҳоказо) янги воситалар пайдо бўлади (турли ахборот

www.arxiv.uz тизимлари, интернет, уяли алоқа). Булар эса, ўз навбатида, янги назорат воситаларини талаб этади. Бутунги кунда иқтисодий-сиёсий ҳамкорлик, интедлектуал мулк, интернетдан фойдаланиш со ҳаларида янги халқаро меъёрий ҳужжатлар ишлаб чиқилиб, мамла катларнинг ички қонунлари ҳам уларга мослаштириб борилмоқда. Глобаллашувнинг қуйидаги асосий белгилари мавжуд: электрон коммуникация инқилоби натижасида ижтимоий муносабатларда содир бўлган чуқур ўзгаришлар, трансмиллий корпорациялар фао лиятининг кенгайиши, халқаро савдонинг кенгайиши ва эркинлашиши, халқаро капитал айланмаси ва унинг йўлидаги тўсиқлар нинг бартараф этилиши, халқаро молиявий ва иқтисодий институтларнииг ташкил топиши. Жаҳон миқёсидаги бундай умумий глобал тараққиёт: - одамлар дунёқарашининг ўзгариши, коммуникациялар юк салиши, халқаро муносабатларнинг ривожланиши ва унинг одам зот ҳаётига таъсирини кучайтиради; - давлатлар ва халқлар ўртасида бирлашишга интилишни ку чайтирган ҳолда, айни вақтда миллий хусусиятлар, анъаналар ва маънавий меросни саклаб қолиш орқали мустақил сиёсий тамой илларни ишлаб чиқиш зарурлигини ҳам кўрсатиб берди. Турли давлатлараро ва ҳукуматга дахли бўлмаган халқаро таш килотларнинг аҳамияти ошиб, дунё янги тизимга ўтиши даври да уларнинг фаолиятини қайта қуриш ва ислоҳ этиш эҳтиёжини тугдирди. Дастлаб халқаро ташкилотларнинг фаолиятлари асосан давлатларнинг узаро муросасини таъминлашга қаратилган эди, холос. Бугунги аҳвол халқаро ташкилотлардан энг йирик муаммоларга аҳамият беришни, жараёнлар ичига кириб боришни, таъсир доира сини кенгайтиришни талаб этмоқда. Бироқ чуқурроқ фикр юри тилганда, «глобализация» жаҳон тараққиётига кўрсатадиган ижобий таъсир билан бир қаторда чуқур тафовутларни ҳам ўз ичига оладики, бу тафовутларни эътиборга олмаса, улар инсоният тарақ қиётига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.

www.arxiv.uz Биринчидан, бу баъзи мамлакатларнинг технологик ютуқлар соҳасида мутлақ илғорликни қўлга киритганлиги асносида сайё рамиз заҳираларига ҳам, инсоният ҳаёти ва фаолиятига ҳам жаҳон миқёсида транснационал корпорациялар томонидан таъсирнинг тобора кучайиб бораётганлигидан далолат беради. Иккинчидаи, ҳозирги даврда баъзи мутахассисларнннг глобализация дунёда ижтимоий тенгликка эришишни енгиллаштирмай ди, аксинча, буни қийинлаштиради. Улар нинг фикрича, ривожланган мамлакатлар аҳолиси даромадлари нинг даромади паст ва ўрта даражали мамлакатлар аҳолиси турмуш даражасига нисбатан илгарилаб ўсиши тенденцияси сақланиб келмоқда. Учинчидан, глобал иқтисодий жараёнларнинг тазйиқига бардош бера олмай, узоқ вақт мобайнида жаҳон силсиласининг «қуйи қаватларидан чиқиб кета олмаётган мамлакатлар жиддии ижти моий ва фуқаро низоларининг хавфи остида қолмоқда. Баъзи Африка мамлакатларида доимий равишда кечаётган маҳаллий фуқаролараро урушлар, давлат тўнтаришлари, бир қатор Осиё ва Лотин Америкаси давлатларида ҳукм сураётган беқарорлик бунинг ёрқин мисолидир. Туртинчидан, жахондаги иктисодий ва ижтимоий нотекис лик энг кашшоқ, мамлакатлардан бадавлат мамлакатларга томон тобора ортиб бораётган ахали кучиши (миграция) окимини туғ дирмокда. Бунда «тафаккурнинг окиб кетиши» туфайли малака ли кадрларни тайёрлаш буйича харажатлар ривожданаётган мам лакатлар зиммасига тушади, фойдани эса ривожланган мамла катлар олади. Бешинчидан, замонавий ахборот ва мулокот воситалари ёрдамида улкан молиявий бозорга айланган жараён молия бозори инсо ният хаётида алохида ахамият касб этмокда. Олтинчидан, жиноий муомалага хар кандай, мисли курилма ган даромад келтирувчи «мол»ларни, яъни курол-яроқ ва гиёҳ ванд моддалардан тортиб, инсон тана органларигача булган то варларни жалб килаётган транснационал

www.arxiv.uz жиноий, шу жумладан, мафия тузилмаларининг пайдо булиши билан боглик, глобал жа раёнлар рўй бермокда. Афсуски, янги аср бусагасида дунё на т ў ла баркарорлик, на мутлак; ижтимоий тенглик хукм сургани билан макта н а олади. Шу холни англашнинг узи жамият тараккиетининг самарали тех нологияларини излашни давом эттиришга ундайди. Глобал муаммоларнинг келиб чи қ иши, мавжудлиги ва хал этилиши зарурати инсоният жа м ияти янги цивилизациявий си фат узгаришини та қ азо этмокда. Бу жараён мохиятини англаш учун унинг жадаллигига, чукурлигига ва ми қ ёсига эътибор бе риш лозим. Зеро, унлаб ва хатто юзлаб йиллар давомида узгар мас булиб куринган ижтимоий муносабатлар гоят қисқа вактда тубдан узгармокда. Бу х о л кишилар хаёти катламларининг барча б ўғ инларида куринмокда. Куламига кура, бу жараён бирон мин такани четлаб утмаган. Хуш, глобал дунё қ ан д ай цивилизация булади? Хозирги ду нёда кадриятларнииг барча со ҳ аларда аҳамияти тан олинган ва Кабул килаётганини урганган футуролог мутахассислар ахборот- техникавий ёки ахборот-компьютер ц ивилизацияси ҳакида ба шорат килмокда л ар . Бошка мутахассислар эса «Информаци он жа мият» атамасини кулламокдалар. Кибернетиканинг келиб чики ши ва ривожланиши бу тушунчани «алока» ва «бошқарув» ту шунчалари билан бирга кенг кулланишига олиб келди. Хозирги вактда ахборотларни ҳосил килиш, қайта ишлаш, саклаш, купайтириш ва таркатиш алохида илмий соҳа - информатика сохасини ташкил этади. Ана шу соха билан боглик, шаклланган «Информациология» (лотинча: таништириш, тушунтириш ва юнонча: суз, таълимот сузларидан тузилган) тирик ҳамда нотирик табиатдаги ва умуман, оламдаги барча жараёнларни ахборотлар асосида умумлаштириб урганувчи фан хисобланади. Жамиятнинг компьютерлашуви ва интернет туфайли вужудга келаётган фалсафий муаммоларнинг мухим спектри ижти моий тараккиёт, унинг манбалари, боскич ва ривожланиш ме зонлари билан боглик. Ахборотлар сохасининг тез суръатлар билан усиши, уни автоматлаштириш

www.arxiv.uz усулларининг ривожлан тирилиши компьютерларнинг яратилишига ва кишилар хаётининг турли сохаларини компьютерлаштиришга олиб келди. Бу эса, уз навбатида, «Информацион жамият» назариясини майдонга келтирди. Ахборот технологияси қатор таянч жиҳатларга эга. Улардан биринчиси инсон фаолиятини мақсадга мувофиқ йўлга қўйиш билан боғлиқ. Иккинчи таянч — турли табиатга эга бўлган объект лар ўртасидаги ўзаро мувофиқликни билдириб, ЭҲМга татбиқан унинг инсон мияси билан функционал умумийлигини анг латади. Ахборотлашганликнинг учинчи таянчи техника ҳисобла нади. Дарҳақиқат, жиддий техникавий ривожланишсиз компьютерларнинг ўзи ҳам яратилмаган бўлур эди. Ахборот тех нологиясининг тўртинчи таянчи шундаки, унинг келиб чиқиши учун иқтисодий бошқарув — сиёсий ва маънавий сохаларда асо сий манба бўлиши лозим. Масалан, демократия ва озодлик иде аллари ривожланмаган жойда ахборотлашганлик технологияси юз бермаган бўлур эди. Оламнинг келиб чиқиши ва ривожлани ши қонуниятларига, коинотий жараёнларнинг кишилар ҳаётига таъсирига оид масалалар бўйича ҳам янгича нуқтаи назарлар шак лланмоқда. Компьютерлаштириш кишилик жамияти динамикасининг навбатдаги йўналиши сифатида, ҳаётнинг қатор соҳала рида бўлгани каби санъатда ҳам юксак равнақни тақозо этади. Маориф сохасида жиддий ўзгаришлар бўлмокда. Жумладан, ке чаётган фан инқилоби ва ахборотлашув туфайли ўқиш, ўқитиш ишларининг самарадорлигини янада ошириш имконияти яратил моқда. Бунинг натижасида ривожланган мамлакатлар бўлмиш АҚШ ва Японияда XXI асрда ялпи электрон олий таълимга ўтиш вазифаси кун тартибига қўйилмокда. Сиёсий соҳада ҳам ахбо ротлашув инқилоби туфайли жиддий ўзгаришлар кутилмокда. Чу нончи, давлат ҳокимияти марказлашганлиги ўрнига шахс эр кинлиги салмоғи ошиб бормоқда. Натижада фуқароларни ҳар би рининг демократик қарорлар қабул қилииишида бевосита иштирок этиши таъминланади. Бошқа томондан

www.arxiv.uz қараганда, дав лат марказлашганлигининг кучсизланиши ахборотларга эгалик қилиш натижалари билан ҳам боғлиқ бўлмоқда. Информацион жамият белгилари ташқи сиёсат соҳасида, айниқса, яққол намоён бўлмоқда. АҚШдан ташқари қатор мамлакатлар, жумладан, Хитой, Япония, Германия, Россия жаҳон миқёсида мустақил етакчи ўринга даъвогарлик қилмоқда. Айни вақтда минтақалараро иттифоқларнинг (масалан, Ғарбий Евро па, Шимолий Америка) ўрни кучаймоқда. Шунингдек, халқаро ташкилотларнинг аҳамияти тобора ортиб бормоқда. Бугунги дунё мислсиз кўламдаги ахборотлар оқими Интернетнинг босими остида яшамоқда. Инсоният ҳаётинннг барча соҳалари унинг асосий структуравий элементи бўлган интернет тизими билан қамраб олинган. Ўтган асрнинг 80- йиллари ўрталарига келиб, кўпгина мамлакатлар ахборот ривожла ниши йўлига - интернет, мультимедия, космонавтика, ОАВ, ривожланган сим ўтказувчи, уяли, радио ва сунъий йўлдош алоқаси га асосланган ахборот тизимига ўтдилар. Шуни таъкидлаш керакки, бутунги дунёда ахборот технологиясида сифат жиҳатидан хам жуда муҳим ўзгаришлар юз бермоқда. Агар биринчи компьютерлар 30-йилларда электромеханик реле асосида ҳисоблаш мақсадида фой даланилган бўлса, 60-йиллардаги иккинчи авлоддан бошлаб компьютерлар ярим ўтказгичли транзисторлардан фойдаланиб тайёрланмоқда. Илгари бу компьютерлар бир-бири билан жуда яқин масофада боғланган бўлсалар, эндиликда дунёнинг хоҳлаган нуктасидаги компьютер бошқа жойдагиси билан бемалол боғланиши мумкин. Компьтерлараро узатилаётган хабар эса оддий ёзишма, шахсий мактуб ёки инсоният ва халқлар тақдирига хавф солаётган террористик ҳаракатлар дастури бўлиши ҳам мумкин. Компьютерларнинг бешинчи авлоди ҳатто интеллектуал вази фаларни ҳам ечишга қодир. Компьютерларнинг олтинчи ва еттин чи авлодлари ҳар бирининг процессорида 80-100 миллион транзистор бўлиб, ҳар сонияда 2 миллиардгача вазифани бажара олади. Улар бугунги кунда бутун дунё бўйлаб рўй бераётган

www.arxiv.uz воқеалар оқимига мос ҳолда ахборотларни интернет тармоғи орқали тарқат моқдалар. Бир қарашда ахборотлар дунёсидаги алоқа тизими бўлган ин тернетнинг билиш фалсафасига тегишли томони йўққа ўхшаб туюл ади. Аммо айнан ана шу тизим инсоният ҳаёти ва алоқалари тузилмасида катта инқилобий ўзгаришга олиб келдики, ҳозирча му тахассислар асосан унинг ахборот алмашув функциясига кўпроқ эътибор бермоқдалар. Фақат кейинги йиллардагина интернет тар моғи ниҳоятда тезлик билан тарқалаётган ғоялар оқими эканлиги, унинг таъсири билан боғлиқ масалаларга эътибор қаратил моқда. Бу янги технологиядан инсоният жамияти тараққиётини жа даллаштириш эмас, балки унинг тараққиётига тўсқинлик қилиш мақсадида фойдаланиш ҳолатлари ҳам мавжуд. Бунга кибертер роризм яққол мисол бўла олади. Кибертерроризм (кибер уруш) - компьютер ва интернет тизимларига ҳужум маъносини англата ди. Бу ҳодиса 1990 йилдарда биринчи марта содир этилган. Унинг мақсади - муайян ҳужжатлар бирон-бир компьютерда сақланган лигини ҳисобга олиб, унинг фаолиятида узилиш ҳосил қилиш бўлса, иккинчидан, муҳим ахборотларни йўқотиш ҳисобланади. Масалан, 1997 йил августида кибер гуруҳлар Шри-Ланка давлатининг «Қора шерли иитернет» номли электр почтасига ҳужум қилганлар, 1998 йил май ойида хаккерлар ҳиндларнинг ядрони синаб кўришига қаршилик қилиб, Бадқа шаҳридаги Ҳинд атом тадқиқотлари мар казининг компьютеридаги қайд дафтарчасини ҳамда электрон почтасини йўқ қилишган. 2003 йилда биргина Канада давлатида турли маҳкама ва ташкилотларнинг компьютер заҳирасига 442 та ана шундай хуружлар бўлган. Кўп ҳолларда бундай хатти-ҳаракатлар банкларга қаратилган бўлиб, баъзида хаккерлар мўмайгина пул ишлаб олган ҳоллар ҳам содир бўлмокда. Шунингдек, кибертеррористлар ўзларининг баъзи бузгунчи ғоя, мақсад ва вазифаларини тарқатишда интернетдан ҳам фойдаланишмокда. Муайян мафкуравий полигонларнинг муттасил тарқатилган ахборотдаридаги ёвуз ва зарарли ғоялар оқими, телеэкранлар орқ али доимий намойиш этиладиган жангари фильмлар, болаларга мўлжалланган бузғунчи гоялар асосида

www.arxiv.uz ишланган ўйинлар, компь ютер тармоқлари дастурларини ишдан чиқарадиган «вирус»ларни тарқатиш бунга мисол бўлади. Ана шу сабабдан ҳам бутунги кунда мамлакатимизнинг мил лий хавфсизлигини таъминлаш, халқимизнинг барча қатламла ри, айниқса ёшлар қалби, онгида бунёдкор ғояларга ишонч ва эътиқод туиғусини шакллантириш ниҳоятда муҳим аҳамият касб этмоқда. Бу борада Ватан равнақи, юрт тинчлиги, аҳолининг маъ навий камолоти учун масъул бўлган барча давлат ва жамоат ташки лотлари, оила, маҳалла ва оммавий ахборот воситаларннинг фао лиятини уйғунлаштириш ҳозирги даврнинг энг долзарб вазифала ридан бирига айланиб бормоқда. Ҳозирги даврда гносеологиянинг ечими ни кутаётган муҳим муаммоларига жаҳон фалсафасининг тараққиёт босқичлари, ўтмишдаги фалсафий оқимлар ва мактаб лар, уларнинг шу соҳадаги назариялари ва таълимотлари, Ғарб ва Шарқ гносеологиясини қиёсий ўрганиш каби масалалар киради. Шарқ мамлакатлари халқлари тафаккуридаги ўзига хослик, унинг Ғарбга таъсири, уларнинг бир-биридан фарқи, ҳозирги замондаги аҳамияти ва бошқа кўплаб масалалар ҳам ўз тадқиқотчиларини кутмоқда. Бунда ҳозирги даврдаги глобал муаммолар, яъни ер юзида ялпи тинчликни сақлаш, термоядро уришининг олдини олиш ва адолат ли халқаро иқтисодий тартибот ўрнатиш; атроф-муҳитни самарали муҳофаза қилиш; аҳоли сони ва таркиби билан моддий ва маъна вий қадриятлар яратилиши мутаносиблигига эришиш; ер юзи аҳоли сини зарур озиқ-овқат ва қувват манбалари билан ишончли таъ минлаш; очлик, қашшоклик ва қолокликни тугатиш; инсон маъ навий муҳити софлигини таъминлаш кабиларни илмий нуқтаи назардан анализ қилиш билиш фалсафасининг энг долзарб муам моларидан бирига айланди. Бугунги кунда ижтимоий тараққиётга цивилизацион ёндашув, цивилизация ва маданият, қадриятлар масалалари ҳам янгича тал қин этишни талаб этмоқда. Унда Шарқ, жумладан Ўзбекистоннинг турли цивилизациялар бешиги эканлиги, Ғарб мамлакатлари нинг цивилизациявий ривожланиши, уларнинг

www.arxiv.uz ўзаро таъсири ма салаларини ҳам билиш фалсафаси нуқтаи назаридан ўрганиш ниҳоятда муҳим. Инсоният ҳаётининг барча соҳаларидаги ахборот инқилобини, ахборотлашган жамият белгиларини, интернет тармоғининг шахсий ланиши ва инсоният онги ва тафаккурига таъсирини илмий изоҳ лаш ҳам гносеология мутахассисларининг асосий вазифаларидир. Бугунги кунда фаннинг барча соҳалари каби билиш фалсафаси да ҳам бир томонлама мафкуравийлик, синфийлик ва партиявий ликдан холи бўлган цивилизацион ёндашув инсон омилини, унинг онги, тафаккури, ақл кучи билан боғлиқ масалаларни барча жараёнларнинг марказига айлантирди. Натижада ижтимоий тараққиёт маҳсулот ишлаб чиқаришни кўпайтириш билан эмас, балки ин соннинг инсонга хос ва мос яшаши учун қандай имкониятлар яратиб берилиши, унинг таълими, СОҒЛИГИНИ саклаш, узоқ умр кўриши учун қандай тадбирлар амалга оширилаётганлиги билан белгиланади. Мана шу нуқтаи иазардан иисоннинг мақомини юк салтириш, унинг хуқуқ ва эркинлигини таъминлаш демократик жамиятнинг асосий мақсади эканлигини гносеологик тахлил этиш ҳ ам долзарб муаммолардандир. Бунда, аввало, жаҳон фалсафаси ва унинг таркибий қисми булган Марказий Осиё халқларининг бу соҳадаги меросини ўрганиш ни ҳоятда муҳим. Маълумки, шўролар даврида ўтмиш авлод-аждодла римизнинг ғояларини ўрганишга етарли эътибор берилмади. Ле кин, иккинчи томондан, мутафаккирларнинг инсонпарварлик тўғри сидаги қарашлари тамоман ўрганилмади, лекин ноҳақлик бўлур эди. Ўша даврда баъзи мутафаккирларнинг мероси ҳақида муайяи асарлар (масалан, Абу Наср Форобий, Алишер Навоий) нашр этилди. Аммо уларда юқоридаги мутафаккирларнинг дунёқараши кўпроқ коммунистик мафкура ва синфийлик нуқтаи назаридан ёритилган эди... Мазкур маънавий меросни ҳозирги кун, тарихийлик, илмий холислик ва шу каби тамойиллар асосида қайта талқин этиш зарур. Билиш масалалари билан шуғулланувчи мутахассислар олдида турган долзарб муаммолардан бири, улуғ алломаларимиз - Форо бий, Ибн Сино, Беруний, Юсуф Хос Ҳожиб, Аҳмад Югнакий, Паҳлавон

www.arxiv.uz Маҳмуд, Ҳусайн Воиз Кошифий, Навоий, Беруний, Бобур, Машраб, Бедил, Муқимий, Фурқат, Завқий ҳамда жа дидлариинг ижтимоий-фалсафий ғояларини гносеология нуқтаи назаридан махсус ўрганишдир. Шу билан бирга мустақилликдан сўнг маънавий меросини ўрганишга кенг имконият яратилган Имом Бухорий, Термизий, Мотуридий, Марғиноний, Ғиждуво ний, Яссавий, Нажмиддин Кубро, Баҳоуддин Нақшбанд, Хўжа Аҳрор ва бошқаларнинг тасаввуфий тафаккурининг асосий қирраларини ва гояларини, мавжуд манбалар асосида, тарихий-фал сафий нуқтаи назардан гносеологик тахлил қилишга эътиборни кучайтириш зарур. Ўзбекистон Рсспубликасининг мустақилликка эришуви унинг умумсайёравий жараёнига қушилишига имконият туғдирди. Шу боис, жаҳон тараққиётида Узбекистоннинг ўрни, мамлакатимиз ривожида «Ўзбек модели»нинг аҳамияти, янги давлатчилик ти зимининг вужудга келишидаги таркибий ўзгаришларнинг ўзига хослиги, жамиятни эркинлаштириш масалаларини таҳлил этиш, маънавият тараққиётни ҳаракатлантирувчи куч эканлигини ҳар томонлама тадқиқ қилиш зарур. Миллий фалсафамизнинг ривожи, тафаккуримиздаги ўзгариш лар хам кўп жиҳатдан мамлакатимиз тараққиёти билан узвий боғлиқ. Унинг долзарб вазифалари орасида Ўзбекистоннинг мус тақиллиги, утган даврда юртимизда амалга оширилган туб ўзга ришлар, ислоҳотлар жараёнини фалсафий жиҳатдан ўрганиш, таҳлил қилиш ва шу асосда амалиёт учун зарур хулоса ва таклифлар ишлаб чиқиш масалалари муҳим аҳамият касб этади. Шунингдек, истиқлол йилларида халқимиз тафаккуридаги янгиланишлар, маънавий меросимизнинг тикланиши, миллий узликни англаш соҳаларидаги ўзгаришларни илмий изохлаш маса лалари ҳам долзарб вазифалар қаторига киради. Булар орасида мус тақиллик, унга асосланган ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, маъна вий, ҳуқуқий жараёнларга фалсафий ёндашув билан боғлиқ вазифалар алоҳида ўрии тутади. Хуллас, билиш фалсафасининг бугунги долзарб вазифалари жаҳон ва Ватанимиз гносеологиясига доир бой маънавий мерос, ҳозирги даврдаги

www.arxiv.uz гносеологик таълимотларнинг тавсифи, мамла катимизда амалга оширилаётган ўзига хос тараққиёт йўлининг объектив қонуниятлари, инсоният ҳаёти ва тафаккурида рўй бера ётган ўзгаришлар диалектикасига асосланади.

$www.arxiv.uz Адабиётлар: 1. Ислом Каримов “Илму фан мамлакат тараққиётига хизмат қилсин”. Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси умумий йиғилишида сўзлаган нутқ – Халқ сўзи, 1994 йил 8 июль. 2. Ислом Каримов. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт – пировард мақсадимиз. Т. 8. Т.: Ўзбекистон, 2000. 3. Ислом Каримов. “Мактаб – тараққиёт, маданият ва саодат калити”. \\ Тинчлик ва хавфсизлигимиз ўз куч-қудратимизга, ҳамжиҳатлигимиз ва қатъий иродамизга боғлиқ. Т. 12. Т.: “Ўзбекистон”, 2004, 276-бет. 4. Муҳаммад ибн Мусо ал-Хоразмий. Танланган асарлар. Т.: Фан, 1983. 5. Абу Райхон Беруний. Қадимги халқлардан қолган ёдгорликлар. Танланган асарлар. 1-том. Т.: Фан, 1972. 6. Абу Али ибн Сино. Тиб қонунлари. Т: Мерос, 1993. 7. Аҳмад Яссавий. Ҳикматлар. Т.: Фан, 1993. 8. Алишер Навоий. Хожа Баҳоуддин Нақшбанд. \\ “Шарқ юлдузи”, 1993. 9. Машраб. Девон. Т: Ғулом нашриёти, 1980. 10. Қиссаи Машраб. Т.: Ёзувчи, 1992. 11. Аҳмад Дониш. Наводир ул вақое. Т. Фан, 1964. 12. Авлоний А. Туркий гулистон ёҳуд ахлоқ. Т.: Ёзувчи, 1992. 13. Фалсафа: қисқа изоҳли луғат. Т.: Шарқ, 2003. 14. Фалсафа: қомусий луғат. Т.: Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти нашриёти, 2004. 15. Фалсафа асослари. Т.: Ўзбекистон, 2005.$

O'xshashlar

Глобаллашув ва интернет

Глобаллашув ва умумбашарий муаммоларнинг фалсафий жиҳатлари

Ҳозирги дунёдаги ғоявий-мафкуравий жараёнларнинг хусусиятлари

Ҳозирги замон цивилизацияси янги парадигмаларни шакллантириш йўлидаги изланишлар

Миллий гоя – миллат хавфсизлигини таъминлашнинг асоси