Миллий гоя – миллат хавфсизлигини таъминлашнинг асоси - Falsafa - Referatlar

Миллий гоя – миллат хавфсизлигини таъминлашнинг асоси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

64.5 KB

Ko'chirib olish

М иллий ғоя – миллат хавфсизлигини таъминлашнинг асоси Бугунги кунда «глобаллашув» жараёнига ва унинг инсоният тараққиётидаги ўрни масаласига қизиқиш ортиб бормоқда. Чунки ҳеч бир восита мамлакат ва халқларни глобаллашув жараёни сингари бир-бири билан узвий боғлаб қўймаган. Бу жараён шу даражада кучайиб бормоқдаки, дунёнинг бирон-бир ҳудуди унинг таъсиридан холи қолаётгани йўқ. Ўтган асрнинг охирларида пайдо бўлган “глобаллашув” атамаси дастлаб давлатларнинг ўзаро молиявий ва иқтисодий ҳаётининг умумлашиб бораётганлигини би л дирар эди. Бугунги кунга келиб, у кенг қамровли тушунчага айланди, давлат ва халқлар ҳаётининг барча соҳаларида ялпи умумлашув жараёнини англатмоқда. Глобаллашув жараёнларининг ҳам ижобий, ҳам салбий томонлари мавжуд. Ўзбекистон ҳам ушбу жараёндан четда қолаётгани йўқ. Юртимизда фан-техника, технология ютуқларининг кириб келиши глобаллашув жараёни туфайлидир. Бу ҳолат ўз ўрнида мамлакатимизнинг иқтисодий жиҳатдан ривожланишига, халқимиз турмуш тарзининг салбий томони шундаки, минг- минглаб майда, ўрта, ривожланаётган миллатларнинг маданияти, тили, расм- русумлари катта миллатлар, давлатлар маданиятлари билан рақобатлаша олмай, ўз-ўзидан унинг таъсирига тушиб қолиши ҳам мумкин. Бу жараёнда глобал давр технологиялари: замонавий телекуммуникация, телевидение, реактив самолёт, космик йўлдош, компьютер, уяли телефон ва интернет каби алоқа воситалари орқали ўзга хорижий ҳудудга хос миллий-маънавий қадриятларни халқимизга сингдириш ва шу йўл билан мамлакатимизда миллий-маънавий ҳукмронликни ўрнатишга уриниш ҳоллари ҳам кузатилмоқда. Мафкуравий глобаллашув савияси паст аудио ва видеокассеталар, ахлоқсизлик, тубанлик ва ёвузликни тарғиб қиладиган «санъат асарлари»нинг ҳам кенг тарқалишига сабаб бўлмоқда. Энг ачинарлиси шундаки, баъзи «демократияпарвар» давлатлар

иқтисодий интеграцияни кучайтириш, фан-техника, технология, таълим соҳасида юртимизга ёрдам бериш баҳонасида миллий-маънавий таъсир ўтказишга ҳаракат қилмоқдалар. Натижада одамзод маълум бир давлатлар ва сиёсий кучларнинг манфаатларига хизмат қиладиган, олис-яқин манбалардан тарқаладиган, турли мафкуравий марказларнинг босимини доимий равишда сезиб яшамоқда. Глобаллашув жараёнининг асосий субъекти ва ҳаракатлантирувчи кучи – иқтисодий жиҳатдан юксак тараққий этган мамлакатлар, шунингдек, улар ҳудудида жойлашган трансмиллий корпорациялар ва молиявий марказлардир. Бу давлатлар бутун дунё табиий заҳираларидан фойдаланиш имкониятига эга бўлгани боис глобаллашув жараёни жаҳонни тўлиқ қамраб олишдан манфаатдор экани сир эмас. Масалан, АҚШ дунё аҳолисининг 5 фоизини ташкил этгани ҳолда, сайёрамиз табиий захираларининг 25 фоизини тасарруф этади. Глобализацияни четлаб ўтиш мумкин эмас, у жамият тараққиётидаги тарихий жараёндир. Лекин глобализация жамиятдаги муайян унсурлар ва тузилмаларга салбий таъсир кўрсатишга йўл қўймаслик ХХ I аср халқлари ва давлатлари олдида турган энг муҳим вазифалардан биридир. Чунки ғоявий- мафкуравий тазйиқ ва тажовузларнинг олдини олиш учун эса ҳар бир миллат, давлат ўзининг ғоявий-мафкуравий дахлсизлигини таъминлайдиган чора- тадбирларни кўриши зарур бўлиб қолмоқда. Инсон боласининг улуғлиги унинг ўз миллатини англаши ва бундан фахрланиб яшашида намоён бўлади. Миллий туйғу, миллат олдида катта масъулият билан яшаш, меҳнат қилиш, фидойи бўлишга ундайди. Бу туйғу эртанги кунга ишончни орттиради. Демак, миллатни англамаган инсон ўзининг кимлигини билмаган манқуртдир. Инсониятни асраш қанчалик буюк ва муқаддас иш бўлса, миллатни асраш ҳам шундан кам эмас. Бундай шароитда ҳар бир онгли Ўзбекистон фуқаросининг вазифаси – ўз миллатининг рақобатбардошлигини кўтариш, уни англаган ҳолда унинг фаол

сиёсати, тадбиркор иқтисодиёти, маданиятида салмоқли ютуқлари учун курашишдир. Бунинг учун Ўзбекистоннинг ҳар бир фуқароси, биринчи навбатда, ҳозирги кун амалиёти талаб қилаётган 4 сифатга эга бўлиши шарт: 1) замонавий мутахассис бўлиши; 2) ўзбек давлат тили, рус тили, инглиз тилларини мукаммал билиши; 3) доим ўз билим доирасини янгилаб бориши ва 4) тадбиркор-ташаббускор бўлиши керак. Миллий ўзига хосликка қарши таъсирнинг авж олиши нафақат вужудга келаётган таҳдидни англаш, балки унинг олдини олиш учун амалий фаолият олиб боришни тақозо этади. Бу борада, миллий ғоявий иммунитетни шакллантириш муҳим аҳамиятга эга. Ана шу мафкуравий иммунитетни шакллантириш йўллари, ўзига хос хусусиятларини қуйидагича келтириш мумкин: 1. Инсоннинг умумий иммунитет тизими туғма бўлса, мафкуравий иммунитет шакллантириб борилади. Бунинг асоси билимдир, аммо билимларнинг ҳам тури кўп. Мафкуравий иммунитет тизимидаги билимлар объектив бўлса, воқеликни тўғри ва тўлиқ акс эттириши, инсон маънавиятининг бойиши, халқ, жамият тараққиятига хизмат қилиши лозим. 2. Ҳар бир авлод учун алоҳида хусусиятга эга. Яъни, мафкуравий элемент иккинчи асосий элементи ана шу билимлар замирида шаклланадиган баҳолар, қадриятлар тизимидир. Қадриятлар тизими мафкуравий иммунитетнинг имкониятларини белгилаб беради ва унга қалқон бўлиб хизмат қилади. 3. Иммунитет тизими шакллангандагина жамиятда мафкуравий дахлсизлик таъминланади. Бунда ижтимоий-иқтисодий, сиёсий, маданий ва маърифий соҳалардаги мақсадлар тизими билан боғлиқ. Чунки мақсадлар тизими бўлмаса, инсон, миллат, жамият мафкуравий тизимларга бардош бериши қийин. Бу жараёнлар, яъни мафкуравий иммунитетни шакллантириш ўз навбатида мафкуравий профилактика билан боғлиқ. Мафкуравий профилактика – ижтимоий институтлар томонидан (таълим, дин, маънавий-

маърифий муассасалар ва ҳ.к.) амалга ошириладиган турли шакллардаги ғоявий-тарбиявий, маънавий-мафкуравий ишлар мажмуи бўлиб, у бутун ғоявий тарбия тизимини қамраб олади. Мафкуравий профилактика ғоявий бўшлиқни тўлдиради. Бу тезкор ва қисқа суръатларда амалга оширилиши мумкин. Биринчи ҳолатда зудлик билан чора-тадбирлар кўриш лозим бўлса, иккинчи ҳолда доимий ва собит қадамлик билан иш олиб бориш кўпроқ натижа беради. Таълим-тарбия ва тарғибот-ташвиқот тизими мафкуравий профилактикани амалга оширишга ёрдам беради. Ҳозирги даврда мафкуравий кураш ўта мураккаблашиб, алоҳида давлатлар чегараларидан чиқиб, энг долзарб умуминсоний муаммолардан бирига айланмоқда. Унинг шакллари, усул ва воситалари кундан-кун ўзгариб, такомиллашиб бормоқда. Бундай вазиятда турли таъсир ва таҳдидларга фақат халқнинг, талаба ва ёшларнинг онгини мустаҳкам эгаллаган кучли ғоя, мафкура билан демократик, дунёвий тафаккур асосида доимо ҳушёр ва огоҳ бўлиб, унга қарши тура олиш мумкин. Айниқса, «ғояга қарши ғоя, фикрга қарши фақат фикр, жаҳолатга қарши фақат маърифат билан баҳсга кириша олиши мумкин» тамойилига амал қилган ҳолда, мафкуравий-маънавий ишларни узлуксиз амалга ошириш катта аҳамиятга эга. Албатта биринчи навбатда ёт ғояларга қарши биз ўз олижаноб ғоямиздан мактабларимизда, академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежларида, олий ўқув юртларида, жамиятимизнинг барча қатламларида бизга мутлақо бегона бўлган заҳарли интилишларга, хуруж ва ҳаракатларга қарши чиқишимиз даркор. Бунда энг муҳим масалалардан бири одамлар ўз фикрини айтишга, эркин фикрлашга ўрганиши керак. Фикрга қарши фикр бўлиши зарур. Шу боис ёшларимизни мактаб ва олий ўқув юртларида эркин фикрлашга, баҳслашишга ўргатишни янада чуқурлаштиришимиз лозим. Учинчи масала – жаҳолатга қарши маърифат. Бу ўринда ХХ аср бошида халқни маърифат ва миллий уйғонишга чорлаган жадидчилик ҳаракати намоёндалари ҳаётини, ижодини, интилишларини ўрганиш, уларнинг

бугунги кундаги моҳияти ва аҳамияти ҳақида ҳам гапиришимиз зарур. Уларнинг мероси бугунги кунда қандай ўқитилмоқда? Умуман айтганда, маърифий озуқа қандай бўлиши керак? Болаларимиз ўқиётган китобларда маърифат зиёси борми? Биз истаётган миллий ғурур, миллий мафкура, миллий ғоя уларда етарли даражада акс этганми? (Каримов И.А. асарлар, Т.8. 468-469-б.) Мазкур тамойилга кўра ғояга қарши ғоя, фикрга қарши фикр, жаҳолатга қарши фақат маърифат билан курашга интилиш ҳисси инсон қалбидаги эътиқод, одам онгидаги дунёқараш ўз-ўзини ҳимоя қила олиш қобилиятидан далолат беради. Бундай кураш усули, айниқса бугунги кунда, инсоният тараққиёт борасида жуда илгарилаб кетган ХХ I асрда ғоятда муҳим аҳамият касб этмоқда. Миллий ғоявий иммунитетни шакллантиришнинг асосий омилларидан бири миллатнинг манфаат, эҳтиёж ва мақсадларини ўзида ифода этаётган миллий тараққиёт ғоясини бевосита ҳаётга, инсон қалби ва онгига татбиқ этишдир. Миллий тараққиёт ғояси реал ҳаёт талабларидан узоқ бўлиб, миллатнинг орзу-истакларини акс эттирмаса, ўзида моддий ва маънавий кучни уйғунлаштиролмайди ва қуруқ назария бўлиб қолаверади. Мамлакатимизда мустақилликнинг дастлабки йиллариданоқ бу масала Президентимиз эътиборида бўлди. Юртбошимиз Ислом Каримов томонидан Ўзбекистоннинг тараққиёт концепцияси ҳам «Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар» давлат дастури ишлаб чиқилди. Бу дастур Кадрлар тайёрлаш миллий дастури билан ҳамоҳанг бўлиб, бевосита уларнинг иккаласи ҳам комил инсон тарбияси, уларнинг мустақил фикрлаш тафаккурини бойитишга қаратилган бўлиб, уни бу яхлит таълимотлар ҳозирги вақтда халқимиз маънавий ҳаётининг узвий бир қисмига айланиб бормоқда. 2001 йил 18 январда Ўзбекистон Президентининг «Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар» фани бўйича таълим дастурларини яратиш ва республика таълим тизимига жорий этиш тўғрисида»ги фармойишидан сўнг мамлакатимиз Олий ва ўрта махсус ўқув юртларида,

ўрта мактаб, академик ва касб-ҳунар коллежларида «Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар», «Миллий истиқлол ғояси ва маънавият асослари» фанлари яратилиб ҳамда улар амалиётга татбиқ этилиб келинаётганлиги қувончли ҳодиса. 2006 йил 25 августда Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Миллий ғоя тарғиботи ва маънавий - маърифий ишлар самарадорлигини ошириш тўғрисида»ги қарори қабул қилинди. Бу қарор миллий истиқлол ғояси ва миллий мафкура тарғибот- ташвиқот ишларини янада такомиллаштиришга қаратилган. Бу фармойиш ва қарорлар жамият фуқаролари маънавий-маърифий билимларини янада такомиллаштиришга қаратилган. Миллий истиқлол ғояси ва мафкурасини халқнинг ишончи ва эътиқодига айлантиришга қаратилган бўлиб, у миллий ва умумбашарий қадриятлар уйғунлиги асосида янада бойитилган. Давлатимиз раҳбарининг қарорида таъкидланганидек, Ватанимиз мустақиллигининг маънавий асосларини мустаҳкамлаш, миллий қадриятларимиз, анъана ва урф-одатларимизни асраб-авайлаш, айниқса ёш авлод қалби ва онгига она юртга муҳаббат, истиқлол ғояларига садоқат туйғуларини чуқур сингдириш масаласи бугунги куннинг долзарб ва амалий вазифаси қилиб берилди. Миллий ғоя тарғиботи ва маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини, уларнинг ҳаётийлиги ва таъсирчанлигини оширишда катта ишлар қилинмоқда. Халқаро майдонда мафкуравий, ғоявий ва информацион курашлар кучайиб бораётган ҳозирги мураккаб ва таҳликали даврда маънавий-маърифий ишларни замон талаблари асосида ташкил этиш кўзда тутилган. Ёшларимизга онгли муносабатни шакллантириш, ён-атрофда, юртдошларимизнинг ҳаётга онгли муносабатини шакллантириш, ён-атрофда юз бераётган воқеаларга дахлдорлик хиссини ошириш, мамлакатимиз мустақиллиги, тинч-осойишта ҳаётимизга хавф туғдириши мумкин бўлган таҳдидларга қарши изчил кураш олиб боришни ҳам тақозо этади.

Президентимизнинг юқоридаги қарорига мувофиқ Республика Маънавият ва маърифат кенгаши ҳузуридаги мафкура илмий тарғибот маркази ўрнига 2 та тузилма ташкил топди: 1. Миллий ғоя ва мафкура илмий-амалий маркази ташкил этилди (Бу тузилма Республика Маънавият ва маърифат кенгашининг илмий-амалий йўналишида фаолият олиб борадиган, давлат бюджети ҳисобидан молиялаштирилмоқда). 2. Республика Маънавият тарғибот маркази ташкил топди (Олдин бу тузилма Республика «Маънавият ва маърифат маркази Республика Маънавият ва маърифат кенгашининг амалий тарғибот йўналишида фаолият олиб бормоқда). Таъкидлаш лозимки, миллий тараққиёт ғояси ва мафкураси миллатнинг шаклланиши, ривожланиши ва юксалишида муҳим манба бўлиб қолаверади. Халқ ва миллат ҳаётида содир бўладиган туб бурилиш босқичларида унинг таркибий қисми бўлган бунёдкор ғоялар устувор даражага кўтарилиши мумкин. Ана шу бугун халқимизнинг мақсад-муддаоларини ўзида ифодалаган миллий тараққиёт ғояси ва мафкураси озодлигимиз ва эркинлигимизни янада мустаҳкамлаш, иқтисодий жиҳатдан юксалиш, миллий хавфсизликни таъминлаш тизими механизмларини ошириш, миллий урф-одат ва қадриятларни замон талаблари асосида бойитиш, миллат маънавиятига қарши қаратилган таҳдидларга тайёр бўлиш, миллий ўзига хосликни асраш, унинг илдизида юзага келиши мумкин бўлган бузғунчи «ғоялар»га қарши ғоявий иммунитетни шакллантириш, жаҳон ҳамжамиятидан муносиб ўрин эгаллаш каби ўта муҳим вазифаларни ўз ичига олади. Миллий ғоя ва мафкуранинг асосий вазифаларини амалга ошириш соҳаси ва йўналиши миллий, мафкуравий тарбиядир. Миллий тарбия миллий мерос, урф-одат, анъана ва қадриятлар орқали ёшларда миллий онг, дунёқараш ва руҳиятни шакллантириш, уларнинг ўзлигини англатиш, халқ ва Ватан олдидаги масъулиятини юксалтиришдаги фаолиятини билдиради.

Мафкуравий тарбия эса инсон, ижтимоий гуруҳ, миллат, жамият дунёқарашини шакллантириб, ғоявий билимларни янада оширади. Ўзбекистон шароитида мафкуравий тарбиянинг асосий вазифаси – халқимизнинг озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт барпо этиш йўлидаги асрий орзу-истаклари, мақсадларини, Миллий истиқлол мафкурасининг моҳиятини кенг жамоатчиликка тушунтириш, айниқса, ёшлар онгига сингдиришдан иборатдир. Мафкуравий тарбия жамиятда, авваламбор, оила, мактабгача ёшдаги болалар муассасалари, мактаблар, лицей, коллежлар, олий ўқув юртлари, оммавий ахборот воситалари, жамоат ташкилотларининг биргаликдаги фаолиятини тақозо қилади. Узлуксиз таълим тизими мафкуравий тарбияни олиб борувчи асосий бўғиндир, зеро мафкуравий мақсадларни ёшлар онгига сингдириш вазифаси асосан таълим тизими орқали амалга оширилади. Шуни ҳам яна бир бор таъкидлаш лозимки, миллий тарбия оиладан бошланади, маҳалла ва таълим тизимида эса у давом эттирилади. Миллий онг ривожланган, ўзлигини англаган, дунёқараши шаклланган инсон халқи ва Ватанини улуғлайди, эл-юрт олдидаги масъулиятини тушуниб, унинг манфаатини ҳимоя қилади. Иқтисодий муаммоларни бугун бўлмаса, эртага олбатта ҳал этиш мумкин. Лекин миллий-ғоявий иммунитетимиздан, ўзлигимиздан маҳрум бўлиб қолсак, уни тиклаш осон кечмайди. Шунинг учун ҳам Президентимиз «Мафкура полигонлари ядро полигонларидан ҳам кўпроқ қудратли кучга эга» деб ҳаммамизни ғоявий, мафкуравий хатарлардан огоҳ этган эди. Халқаро интеграция дунё миқёсида ахборотлашиб бораётган бугунги кунда миллий ғоявий иммунитетни кучайтиришга хизмат қиладиган барча имконият ва воситалардан самарали фойдаланиш миллий ғоямизнинг жамиятга ўз таъсирини кучайтиришига хизмат қилади.

O'xshashlar

Миллий гоя ва мафкуранинг дунёвий мазмуни ва уни такомиллаштириш кафолатлари

Этика фанининг мавзуси ва вазифалари

Этика фанининг мавзуси ва вазифалари

Гоя зиддият ва мафкуравий толерантлик, уларнинг намоён булиш хусусиятлари

Гоя зиддият ва мафкуравий толерантлик, уларнинг намоён булиш хусусиятлари