Эстетика фани предмети, вазифалари ва тарихи - Falsafa - Referatlar

Эстетика фани предмети, вазифалари ва тарихи

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89 KB

Ko'chirib olish

Эстетика фани предмети, вазифалари ва тарихи Режа: 1. Эстетика фани предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари 2. Эстетика тарихи 3. Туркистон маърифатчи жадидларининг эстетик қарашлари. 4. Эстетик онг ва эстетик фаолият.

Эстетика сўзи юнонча «эстезис» сўзидан олинган бўлиб, «сезиш», «ҳис қилиш қобилияти» маъносини билдиради. Бу фан – инсоннинг воқеликка эстетик муносабатлари ва инсоният бадиий ривожининг умумий қонунқоидалари ҳақидаги фан. Узоқ вақт бу фан «Гўзаллик фалсафаси» деб таърифлаб келинган. Лекин ҳозирги даврда „Эстетика" фанини бундай таърифлаб бўлмайди, чунки «гўзаллик»нинг ўзи „Эстетика"га тегишли тушунчалардан бирига айланиб қолди. Биринчи марта эстетика сўзини фаннинг номи сифатида олмон файласуфи Александр Баумгартен (1714-1762) ―Поэтика‖ асарининг баъзи бир масалалари тўғрисида фалсафий мулоҳазалар‖ китобида ишлатган (1735 йил). Лекин бу билан Баумгартенни „Эстетика" фанининг асосчиси деб бўлмайди, чунки эстетика назариялари қадим замонлардаѐқ „Фалсафа‖ фани доирасида ўрганилган. Дастлабки эстетик таълимотлар қулдорлик жамияти даврида – Шарқ мамлакатлари (Миср, Бобил, Ҳиндистон, Хитой, Эрон ва Турон)да вужудга келиб, қадимги Юнонистонда, айниқса, Афлотун, Арасту, Суқрот асарларида, қадимги Римда Лукреций Кар, Гораций ва бошқаларнинг тадқиқотларида ривожлантирилди. XVIII асрнинг иккинчи ярмидан мустақил фан сифатида шакллана бошлади. „Эстетика" сўзи кўпинча нарса ва ҳодисаларнинг ранг-туси ва шаклидаги мукаммаллик, мутаносиблик, латофат маънолари мажмуи сифатида ҳам қўлланилади. Мазкур тушунча кишиларнинг яхши феъл-атвори, муомаласи, нутқи, дид билан кийинишини англатади ѐки табиатдаги гўзалликни ҳам билдиради. Эстетика сўзи баъзан «нафосат» тушунчаси билан баравар ишлатилади. Санъатда ҳам эстетика бир қанча маъноларда қўлланилади. Воқеликдаги табиатан нозик нарсалар ва ҳодисалар инъикоси – бадиий адабиѐтда назм, тасвирий санъатда – манзара, миниатюра ва бошқалар фикримизга ѐрқин далилдир. Иккинчидан, санъатда нима инъикос эттирилишидан қатъи назар,

ниҳоятда нозик ифода усуллари қўлланилиши, ифода усулининг бағоят нафислиги – нозик рақс ва бошқалар диққатга сазовордир. ―Эстетика‖ атамаси ўрнини бевосита ва билвосита ―Нафосат‖ атамаси боса олади. Кўпчилик ―эстетика‖ атамасига ўргангани учун ―нафосат‖ атамасини чуқур ҳис қилолмайди. Эстетика фан сифатида воқеликнинг гўзаллик асосида инъикос этишини, инсон амалий фаолиятининг ҳамма соҳаларида гўзаллик ва хунуклик туйғуларини, айниқса, бадиий ижоднинг умумий қонунларини ўрганади. Биз воқеликдаги гўзаллик ва хунукликни турлича тушунамиз. Эстетик қарашларимиз, тасаввурларимиз, баҳоларимиз нисбий бўлиб, уларни холис баҳолаш эстетиканинг вазифасидир. Мазкур фаннинг асосий тушунчаси – гўзаллик зоҳирий ва боти-ний маънога эга, воқеа-ҳодиса, буюм зоҳиран гўзал, ботинан хунук бўлса, бу ерда том маънодаги гўзаллик деб бўлмайди. Шу боис донишмандлар ташқи ва ички гўзаллик мутаносиблигига алоҳида аҳамият берганлар. Гўзалликка интилиш табиий эҳтиѐждир. Бу эҳтиѐж тарбия во-ситасида намоѐн бўлади. Гўзаллик қуршовида яшаган инсон билан хунуклик муҳитида ўсган одам ўртасида катта фарқ бор. Гўзаллик тарбияси инсонни маънавий жиҳатдан камолотга етаклайди, эстетик ҳис-туйғуни тараққий эттиради. Эстетик ҳис-туйғу инсонни қуршаб турган муҳитдаги гўзаллик ва хунукликни, улуғворлик ва тубанликни, фожиавийлик ва кулгилиликни идрок этиш ва баҳолаш қобилиятидир. Эстетик эҳтиѐж эзгуликка, гўзалликка интилишдир. Бу эҳтиѐж меҳнат, санъат, ахлоқий муносабатлардаги гўзалликни тақозо этади. Эстетика ўз моҳиятига кўра, дин, фан, ахлоқ, ҳуқуқ тамойилларидан фарқ қилувчи ўзига хос қонунлар асосида ривожланиб, унда ўтмиш маданий мероси, ҳозирги кун тарбияси, келажак башоратлари уйғунлашган ҳолда намоѐн бўлади, фан воқеа-ҳодисаларнинг қонуниятларини воқеликка мувофиқ келадиган тушунчалар ва қоидалар орқали очиб берса, эстетика воқеа-ҳодисаларни хаѐл, тўқима образлар воситасида ифодалайди. Улардаги

тимсоллар ҳам ўз тузилишига кўра бир-биридан фарқ қилади. Масалан, мусаввирлик, ҳайкалтарошлик, театр ва бошқа санъат турларида воқеа- ҳодисалар бевосита тасвирла-нади. Мусиқа, рақс, меъморчиликда санъаткорнинг воқеа-ҳодисалар ва нарсалардан туғилган ғоявий-ҳиссий ҳолати ифодаланади. Бу жиҳатдан эстетика санъатга яқин туради. Эстетика фани фалсафий билимлар мажмуида ўзига хос алоҳида аҳамиятга молик бўлиб, у бир томондан инсоннинг атроф-муҳитга, воқеликка эстетик муносабати доирасидаги оламни ўзгартириш жараѐнидаги фаолиятини намоѐн этади. Иккинчидан, санъатга алоҳида аҳамият беради. Чунки айни шу ерда инсоннинг нафосат оламини ўзлаштириши энг юқори даражага кўтарилади. Эстетика фанининг икки томони мутаносиблиги ниҳоят даражада мураккаб тизимга эга бўлиб, уни соддалаштириб, қолипга солишга уринишлар кўп ҳолларда кулгили вазиятларга олиб келади. Унинг бир томонини бўрттириб, иккинчи томонини унга бўйсундириб қўйиш ҳам эстетика фани моҳиятини бузилишига олиб келади. Масалан, атроф-муҳитни гўзаллик мезони билан баҳоланишини бўрттириб юбориш эстетикани фақат гўзаллик фалсафий қолипига зўрлаб сиғдиришга, инсон бадиий фаолияти соҳасини эса фақат санъат фалсафаси даражасига тушириб юборишга сабаб бўлади. Эстетиканинг фан, кейинчалик эса ўқув дарси сифатида шаклланиш жараѐнларида уни бир қатор мустақил билим соҳаларига бўлиб юборишлар, яъни эстетикани «эстетик қадриятлар назарияси», «эстетик идрок этиш назарияси» ва «умумий санъат назарияси» соҳаларига ажратиб ўрганиш ҳамда ўқитиш мақсадга мувофиқ деб кўрсатилган эди. Инсоннинг эстетик фаолияти бадиий фаолияти билан, аксинча унинг бадиий фаолияти эстетик фаолияти билан баб-баравар деган ақида тарихий тараққиѐт тажрибасида ўзини оқламади. Аслида бу икки нисбий мустақил мақомга эга бўлган инсон фаолияти соҳалари ўзаро шу қадар чирмашиб кетганки, уларни бир-бирисиз тасаввур қилиб бўлмайди.

Инсоннинг эстетик фаоллиги жараѐнида табиат ва жамият қад-риятлари муносабатлари тизимидаги эстетик хусусиятлар (гўзаллик ва хунуклик, улуғворлик ва тубанлик, фожиалилик ва кулгилилик) қонуниятлари намоѐн бўлади. Инсоннинг эстетик фаолияти сифати ва даражаси эса эстетик қадриятлар билан эстетик баҳолаш қобилияти, эстетик идрок этиш билан эстетик амалиѐт ўрталаридаги узвий алоқадорлик маданиятнинг барча соҳаларидаги бадиий ва эстетик ўзаро боғлиқ мезонлари билан ўлчанади. Эстетиканинг иккинчи таркибий қисми бўлган санъатни яхлит бирликда мушоҳада этиб ўрганиш, унинг фаолияти бошқа турлари қаторида тизими ва амал қилиш хусусиятларини англаб, бадиий ижод, унинг самараси бўлган санъат асарлари билан уларни одамлар идрок қилишининг узвий боғлиқлигини илғаб олиш, бадиий фаолият аниқ шаклларини яратувчи қонунларини ўрганиш фаолият бадиий тараққиѐти қонунларини санъат равнақининг истиқболларини кўра билиш қобилиятининг вужудга келиши жараѐнларини тадқиқ этиш эстетика фанининг энг муҳим мавзуси ҳисобланади. Эстетика фани ҳеч вақт фақат атроф-воқеликни эстетик ва бадиий идрок этиш қонуниятларини ўрганиш билан чегараланиб қолмай, у тадқиқ ва таҳлил ишларини истиқбол мақсад-манфаатларига йўналтириб турган. Эстетиканинг истиқболга мўлжалланганлиги шу билан изоҳланадики, у воқеликни нафосат нуқтаи назаридан баҳолашда, бадиий мезон ўлчовларини илмий жиҳатдан ишлаб чиқиб, амалий фаолиятга татбиқ этишда ўз ифодасини топади. Инсоннинг эстетик тафаккури шаклланиб, ривожланиб ва такомиллашиб боргани сари унинг ижтимоий-руҳий, мафкуравий-ғоявий, сиѐсий-маънавий интилишлари ҳам тобора тиниқлашиб боради. Чунки эстетик тафаккур инсоннинг мақсад-манфаатларини эстетик-бадиий воситаларда назарий асослаб беради, эстетик маданият ва бадиий амалиѐт асосларини ўрганиш, таҳлил қилиш билан бойитади, эстетик назарияларнинг фалсафий асосларини

очиб беради, воқеликни эстетик инъикос этиш жараѐнларини кўрсатиб беради. Шундай қилиб: эстетика фани ва ўқув дарси воқеликни эстетик мушоҳада қилиш ва бадиий ижод жараѐнларининг узвий мутаносиблигини намоѐн қилади ва ифодалайди. Бошқача қилиб айтганда, эстетика – бу нафосат олами, санъат ва бадиий ижод жараѐнлари қонуниятларини ҳис-туйғу, сезиш, идрок қилиш воситалари орқали ўрганадиган ва ўргатадиган фандир. Эстетика мавзуи билан бевосита алоқадор бўлган «эстетик муносабатлар», ―борлиқни эстетик ўзлаштириш‖, ―эстетик билиш‖, ―эстетик тафаккур‖, ―эстетик фаолият‖ каби ўзаро яқин, маънодош бир қатор тушунчалар бор. Улар орасидаги ―борлиқни эстетик ўзлаштириш‖ тушунчаси қолган «эстетик муносабат», «эстетик билиш», «эстетик тафаккур», «эстетик фаолият» тушунчаларини ҳам қамраб олади. Шу боис эстетика фани инсоният томонидан борлиқни эстетик ўзлаштириш моҳияти ва қонуниятларини ўрганади, десак тўғрироқ бўлади. Борлиқни эстетик ўзлаштириш эса санъатнинг асосий мазмунини ташкил этади. Шу боис эстетика фани санъатнинг асосий услубийметодологик замини бўлиб хизмат қилади. Эстетиканинг борлиқни эстетик ўзлаштириш моҳияти ва қонуниятлари ҳақидаги фан сифатидаги ўзига хос бир қатор фазилатлари ҳам бор. Эстетика фани инсон теварак-атрофидаги моддий ва маънавий бойликларининг барчасини қамраб олишга, инсон фаолиятининг барча жабҳаларидаги нафосат оламини санъат барча турлари воситасида чуқур ўрганишга даъват этади. Санъат эса эстетик бойликларни яратиш манбаидир. Санъатни илмий жиҳатдан таҳлил ва тадқиқ этиш баробарида эса эстетик фаолиятнинг барча кўринишларига илмий жиҳатдан ѐндошиш учун замин яратилади. Шу боис санъат ва бадиий ижоднинг табиати ва моҳиятини ўрганиш, қонуниятларини ўзлаштириш гўзаллик нафосат (эстетика)нинг барча сифат даражаларини ўрганиш учун калит вазифасини ўтайди. Бу жабҳаларга санъатнинг умумий назарияси, эстетика фанининг хусусий-услубий асосларига оид тадқиқотлар,

моддий бойликлар яратиш эстетикаси, муҳандислик-лойиҳачилик фаолияти, илмий-тадқиқот ишлари соҳасида эстетик жиҳатлар, табиат эстетикаси, инсоний муносабатлар эстетикаси, кундалик турмуш ва одоб эстетикаси каби бир қанча соҳаларни киритиш мақсадга мувофиқдир. Ҳозир жаҳон эстетика фанида бу жабҳаларнинг ҳар бири эстетика таркибига кирувчи мустақил махсус ўқув курслари даражасига кўтарилган. Эстетика фани эса бу махсус ўқув курсларнинг услубий-методологик асосини ташкил этади. Эстетика фани фалсафий билимлар тизимида ўзига хос ўрин эгаллайди. У, энг аввало, фалсафий бўлиб, унинг назарий ва услубий асосларини фалсафий тафаккур назарияси ва тарихи ташкил қилади. Масалан, воқеликни эстетик ва бадиий ўзлаштириш жараѐнларини ўрганишда холислик, тарихий ѐндошиш, билиш жараѐнида амалий тажрибанинг аҳамияти каби услубий асосни қўллаш ижобий самараларга олиб келиши мумкин. Билиш назарияси воситасида санъатнинг билиш табиати, воқеликнинг бадиий-рамзий ифодалаш билан илмий тадқиқ этиш ўртасидаги ўзаро алоқадорлик ва ўзаро фарқлар, воқеликни бадиий воситалар орқали тасвирлашнинг ижодий табиати, санъат асарларидаги шартлилик ва бадиий ҳақиқат каби эстетика фанининг жуда кўп назарий ҳамда услубий асослари муаммоларини ечиш, уларга жавоб излаб топиш мумкин. Билиш назариясининг бошқа ақидалари – ижтимоий онгнинг нисбий мустақиллиги, маънавий ҳаѐт хилма-хил шаклларининг ўзаро бир-бирига таъсир ўтказиши, иқтисодий замин билан ижтимоий онг турли шакллари ўртасидаги билвосита алоқадорлик ва боғлиқлик каби масалалар ҳам эстетик онг, бадиий ижод ва санъат табиати ҳамда ху-сусиятларини илмий тушунишга ѐрдам беради. Айни маҳалда эстетика фани мустақил билим соҳасини ташкил этган ҳолда у фалсафанинг равнақ топиб боришига ҳам ўзининг ҳиссасини қўшади. Масалан, билиш назариясининг янада ривожланиб, мазмунан бойиб боришида бадиий билиш ҳам муҳим ўрни тутади. Билиш назарияси, бадиий маданият қадриятлари, воқеликка эстетик му-носабат, эстетик тушунчалар,

айниқса, ижтимоий онг, унинг нисбий мустақиллиги ҳақидаги фикр- мулоҳазалар ҳам кўп жиҳатдан санъат билан боғлиқдир. Эстетика фани психология фани билан ҳам чамбарчас боғлиқ. Буни эстетик тафаккур тараққиѐтининг барча босқичларида кузатамиз. Бу яқинликнинг асоси шундаки, воқеликка эстетик муносабатнинг барча томонлари эстетик дид ѐки эстетик ҳис-туйғу, бадиий ижод ѐки бадиий идрок қилиш жараѐнларининг ҳаммаси руҳият мезони билан ўлчанади. Чунки эстетика муайян даражада инсоннинг руҳий, ҳис-туйғу ҳолатини ифодалайди. Психология фани эстетик муносабатнинг барча томонларини, жумладан, бадиий ижод ва идрок жараѐнларини амалий ва назарий жиҳатдан тадқиқ этади. Айни маҳалда эстетика фани инсон руҳий ҳаѐтининг энг мураккаб ва нозик томонларини қамраб олади. Эстетиканинг таркибий қисмларини психология фанининг эришган ютуқ-лари ва хулосаларидан кенг фойдаланмасдан туриб тасаввур этиб бўлмайди. Айни пайтда шуни ҳам унутмаслик керакки, санъатнинг ўзига хос хусусиятларини ўрганишда психология фанининг аҳамияти қанчалик катта бўлмасин, у ҳеч вақт эстетика фанининг ўрнини боса олмайди. Зеро, ўтмишда ва ҳозирда воқеликка эстетик муносабатнинг бутун бир соҳасига психология ақидаларини бош мезон қилиб олиб, эстетикани мустақил фан сифатида четга суриб қўйишга мойиллик сезилади. Эстетика фанининг ҳозирги даврга хос хусусиятларидан бири шуки, бу соҳага кибернетика, семиотика (белгилар тизимларини қиѐ-сий ўрганиш билан шуғулланувчи билим соҳаси) ва математика каби фанларнинг усул ва воситалари ҳам изчил кириб ўрнашаяпти. Эстетика санъат ва бадиий фаолият турли шакл кўринишларини ўрганадиган билим соҳалари учун услубий асос бўлиб хизмат қилар экан, айни маҳалда у адабиѐтшунослик, мусиқашунослик, театршунослик, ахлоқшунослик каби фанлар билан ҳамкорлик қилиш жараѐнида ривожланиб боради. Бу ҳамкорлик энг аввало мазкур фанларнинг ҳам санъат умумий

назариясига амал қилишида кўринади. Масалан, санъ-атнинг хусусий назарияси адабиѐт, мусиқа, тасвирий санъат ва бошқа ижод соҳаларининг хусусиятларини тадқиқ этса, санъатнинг умумий назарияси санъатнинг барча турлари, бадиий ижод барча соҳалари амал қиладиган қонуниятларнинг умумий белгиларини ўрганади. Лекин санъатнинг умумий белгилари соф ҳолда мавжуд бўлмаслиги, улар айрим санъат турлари хусусиятлари орқали ифодаланишини инобатга олиб айтиш мумкинки, эстетика ўзининг умумий хулосаларини ишлаб чиқишда санъатшуносликнинг алоҳида-алоҳида билим соҳалари эришган илмий маълумотларга таянади. Эстетика санъатшунослик билим соҳалари учун бошланғич на-зарий ва услубий асос бўлиб хизмат қилади. Эстетикасиз санъатшуно-слик бўла олмайди, яъни у айрим воқеа-ҳодисалар шарҳи билан шуғулланишга мажбур бўлиб қолади. Шуни эътиборга олиш керакки, Эстетика хусусий санъатшуносликнинг умумий қонуниятлари, энг ав-вало, нафосат табиати ва эстетик тимсол қонуниятларини ўзида намоѐн қилади. Эстетиканинг амалиѐт учун аҳамияти нимада? У воқеликка қандай таъсир ўтказади? Эстетика ижтимоий бунѐдкорлик жабҳасида қай тарзда иштирок этади? Бу саволларга жавоб бериш ҳам эстетика фани мавзусидир. Эстетик назария санъат ва бадиий ижод жараѐнига, бадиий маданиятнинг барча соҳаларига амалий жиҳатдан кучли таъсир ўтказади. Илгариги даврларда Европадаги эстетика назарияларида белгилаб қўйилган эстетик меъѐр билан унинг бурч-вазифаларини бир-бирига қарамақарши қўйиш одат тусини олган эди. Масалан, классицизм тарафдорлари эстетик бурчни барча ижодкорлар амал қиладиган ақидаларда кўрардилар. Позитивизм тарафдорлари эса эстетика фани доирасини бадиий жараѐнларни тушунтириш ва шарҳлаш билан белгилардилар. Ҳозирги замон эстетика назариячилари бундай бир ѐқлама ѐндашишни қабул қилмаган ҳолда «Эстетика фанининг асосий бурчи ва вазифаси санъатнинг вужудга келиши, ривожланиши ва амал қилиш қонуниятларини таҳлил қилишдир», деган хулосани илгари сурадилар. Муаммо шундаки, мазкур қонунлар

моҳияти ва табиати очиб берилгандан сўнг ва назарий хулосалар баѐн этилгандан сўнг олдиндан белгиланган меъѐр қолипига айланиб, санъатнинг жозиба ва сеҳр кучини йўқотиб қўйиш ҳавфи туғилади. Эстетика амалиѐти адабий-бадиий танқидда яққол намоѐн бўлади. Бадиий танқид билан эстетик назария ўртасида азалий узвий боғлиқлик мавжуддир. Бу боғлиқликни «танқид – бу ҳаракатдаги эстетикадир» деган ибора мазмунида ҳам кўрамиз. Мунаққид санъат асарларини баҳолаш ва шарҳлашда холис эстетик ақидаларга суянади ва бу билан эстетиканинг ижтимоий ҳаѐтдаги ўрнини мустаҳкам-лайди. Адабий-бадиий танқид – бу эстетика фани билан санъат амалиѐ-ти ўртасидаги ўзаро боғлиқлик рамзидир. Эстетик назария санъаткор дунѐқарашини шакллантиришда муҳим омил ҳисобланади. Бадиий фаолият қонунларини билиш, санъат табиатини тушуниш, унинг ижтимоий ҳаѐтдаги ўрнини англаш ҳақиқий истеъдод ўрнини қоплай олмайди. Аммо бу икки қанотнинг яхлит намоѐн бўлиши истеъдоднинг эстетик назария билан қуролланиши, уларнинг қўшилиб амал қилиши натижасида ижтимоий ҳаѐт муҳтож бўлган ва кутиб ѐтган эстетик мўъжизалар яратилади, албатта. Эстетика фани санъатдан баҳраманд бўлувчилар – томошабин, китобхон, тингловчи учун ҳам катта аҳамият касб этади. Улар санъат ҳақида қанча кўп билсалар, санъат моҳияти ва бурч-вазифалари ҳақида қанчалик чуқур ва ҳаққоний тасаввурларга эга бўлсалар, уларда санъат билан доимий мулоқотда бўлишга интилиш кайфияти шунчалик кучли бўлади. Эстетика фани санъат ҳақида фақат билимлар берибгина қолмай, санъатга қизиққанларда бадиий ижодга нисбатан ҳурмат уйғотади, бадиий ижод инсон фаолиятининг энг мураккаб тури, энг кўп ақлий ва жисмоний куч талаб қиладиган соҳа эканлигидан бохабар қилади. Эстетик назария санъаткорлар, ижодкорлар билан бир қаторда бу соҳани бошқарадиган ҳодимлар учун ҳам зарурдир. Санъатга раҳбарлик қилишда содир бўлган ўзбошимчалик, бебошлик, ҳокими мутлақлик кўп жиҳатдан унинг ўзига хос қонунларини билмаслик оқибатидир.

Эстетик назарияга суяниб иш кўриш – бадиий жараѐнларга самарали таъсир ўтказиш ва санъатнинг эркин ривожланишини таъминлаш гаровидир. Қотиб қолган ақидалардан халос этилган ва ҳаѐт чиғириғидан ўтган эстетик назария санъатга маъмурий-буйруқбозлик усули орқали раҳбарлик қилишга амалда қарама-қарши тура олади. Эстетик назария жамият ҳаѐтининг барча жабҳаларига кириб боради ва уларни маънавий бойитади, ижтимоий- маънавий ишлаб чиқаришнинг муҳим омили сифатида ѐшларнинг, хусусан бўлажак ҳуқуқшуносларнинг эстетик маданиятини шакллантиради. Айни маҳалда у жамият эстетик онгининг таркибий қисмига айланади, жамият умумий тараққиѐтига муносиб ҳисса қўшади. Шундай қилиб, эстетика фанининг предмети ва вазифаларини кўриб чиққанимиздан сўнг мазкур хулосаларга келишимиз мумкин: эстетика фанининг жамият ҳаѐтида тутган ўрни қуйидаги вазифалари билан белгиланади: 1. тасвирий вазифаси; 2. норматив вазифаси; 3. ижодий вазифаси; 4. маълумот бериш (билиш) вазифаси; 5. дидактик (тарбиявий) вазифаси; 6. дунѐқараш вазифаси. Шундай қилиб, эстетика фани ва ўқув дарси воқеликни эстетик мушоҳада қилиш ва бадиий ижод жараѐнлари узвий мутаносиблигини намоѐн қилади ва ифодалайди. Бошқача қилиб айтганда, эстетика – бу нафосат олами, санъати ва бадиий ижод жараѐнлари қонуниятларини ҳис-туйғу, сезги-идрок воситалари орқали ўрганадиган ва ўргатадиган фандир.

Адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. Т., 2003 йил. 2. Каримов И.А «Истиқлол ва маънавият». –Т.: «Ўзбекистон» нашриѐти, 1995 йил. 3. Каримов И.А. «Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиѐсат, мафкура», 1-жилд, Тошкент, «Ўзбекистон» нашриѐти, 1996 йил. 4. Каримов И.А. «Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир». 3-жилд, Тошкент, «Ўзбекистон» нашриѐти, 1996 йил. 5. Каримов И.А. «Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиѐти кафолатлари». Ташкент, «Ўзбекистон» нашриѐти, 1997 йил. 6. Каримов И.А. «Маънавий юксалиш йўлида». Тошкент, «Ўзбекистон» нашриѐти, 1998 йил. 7. Каримов И.А. ―Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда. Ташкент, ―Ўзбекистон нашриѐти, 1999 йил. 8. Каримов И.А. ―Оллоҳ қалбимизда, юрагимизда. Тошкент, ―Ўзбекистон нашриѐти, 1999 йил. 9. Каримов И.А. ―Баркамол авлод орзуси. Тошкент, Шарқ нашриѐти, 1999 йил.

O'xshashlar

“Этика” фанининг предмети, вазифалари ва тарихи

Эстетиканинг предмети, мақсади ва вазифалари

Ғоялар фалсафасининг предмети, мақсад ва вазифалари

Фалсафа фани, унинг предмети ва жамият хаётидаги урни

Ахлокшунослик фани, унинг тадкикот доираси, максади ва вазифалари