Синусоидал ток ва кучланишлар. Синусоидал - Energetika - Referatlar

Синусоидал ток ва кучланишлар. Синусоидал

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

85 KB

Ko'chirib olish

Синусоидал ток ва кучланишлар. Синусоидал Э.Ю.К манбалари. Режа: 1. Синусоидал Э.Ю.К., кучланиш ва токлар. 2. Синусоидал Э.Ю.К. ва токлар манбалари. 3. Синхрон генераторлар турлари ва уларнинг ишлаш тамойили.

1. Синусоидал Э.Ю.К., кучланиш ва токлар. Маълумки, чизиқли электр занжирда бир хил Т даврга эга бўлган даврий Э.Ю.К. таъсири остида етарли даражадаги вақт ўтиши билан (ушбу Э.Ю.К. таъсир қила бошлагач) занжирнинг ҳамма қисмларида ана шу Т даврга эга даврий токлар ва даврий кучланишлар ҳосил бўлади. 1-расмда Т – тебранишларнинг тўлиқ даври; А m ва –А m лар эса 1-расм Вақтнинг синусоидал функциялари бўлган даврий Э.Ю.К. даврий кучланиш ва даврий токлар катта қизиқишга эгадир: e = Е m  sin (  t +  e  ; (3.11) U = U m  sin (  t   u ); (3.12) i = I m  sin (  t   i )  (3.13) Бунда e, u, i лар – мос ҳолда оний Э . Ю . К ., кучланиш ва ток . E m , U m , I m – мос ҳолда Э . Ю . К ., кучланиш ва токнинг амплитуда қийматлари .     2  f - бурчак частота ,  е ,  u ,  i – мос ҳолда Э . Ю . К ., кучланиш ва токнинг бошланғич фазалари . Кучланиш ва ток фазалари ўртасидаги айирма  =  u -  i ни , шунингдек , токнинг кучланишга нисбатан бурчак силжиши деб ҳам Ò / 2 Àm A T Am t 0синусоидал тебранишларнинг амплитуда кийматлари сифатада курсатилган. f =  катталик Э.Ю.К., ток ва кучланишнинг частотаси деб айтилади. Частота сон жиҳатидан бир вақт бирлиги оралигидаги тебранишлар сонини англатади ва герц (Гц) ларда

айтилади .  =0 бўлганда ток ва кучланиш фаза бўйича мос тушади.  =  бўлганда улар фаза бўйича ўзоро қарама-қарши ва 2    бўлганида ўзоро квадратурада бир чоракда бўладилар. Кўпчилик ҳолларда электр занжирларида ток ва кучланишлар синусоидал қонуният асосида ўзгаришига ҳаракат қилади, чунки, ушбу қонуниятдан четга чиқилган ҳолда, кераксиз ҳолатларга олиб келади. Жумладан занжир элементларида қўшимча исрофлар ҳосил бўлади, юқори қувватли электр ўзатиш линияларининг қўшни алоқа линияларига таъсири ортади ва ҳоказо. Гармоник функцияларнинг яна бир қулай томони шундаки, уларни ҳар хил частотали синусоидал функциялар қаторига (Фурье қатори) тарқатиб чиқиш мумкинлигидир. Шунинг учун синусоидал (гармоник) токларни кўриб чиқиш келгусида янада мураккаброқ даврий Э.Ю.К., токлар ва кучланишларни урганиш имконини беради. Саноатда одатда 50 Гц частота қўлланилади. 2. Синусоидал Э.Ю.К. ва токлар манбалари. Синусоидал Э.Ю.К.ни ишлаб чиқувчи манбалар бўлиб частотага боғлиқ ҳолда у ёки бу турдаги генераторлар хизмат қилади. Ушбу генераторларни кўриб чиқишдан олдин синусоидал Э.Ю.К. ва токларни ишлаб чиқариш принциплари тамойиллари билан танишайлик. Роторларнинг тузилишига кўра генераторлар яққол ифодаланган қутбли ва яққол ифодаланмаган қутбли турларга бўлинади. Яққол ифодаланмаган қутбли генераторларда Э.Ю.К. ишлаб чиқилишини кўриб чиқайлик. Ушбу генераторларда

синусоидал Э.Ю.К. ҳосил қилиш учун қутбий наконечниклар шаклини ўзгартириш имконияти йўқдир. Хаволи тирқишдаги магнит индукцияси В бурчак  га боғлиқ ҳолда тахминан трапецоидал қонуниятга бўйсунади. (2-расм) Вақт бўйича статор чўлғамларидаги Э.Ю.К. ҳам трапециодал қонуният асосида ўзгаради. Агарда қўшни пазлар (очиқ жойлар) га бир хил чўлғамлар жой-лаштирилса, ушбу чўлғамларда ҳосил бўладиган е 1 , е 2 ва е 3 Э.Ю.К.лар ҳам бир хил шаклда, фақатгина вақт ўқи бўйича бир –биридан силжиган ҳолда ҳосил бўлади. (3-расм). Ушбу чўлғамларни кетма–кет улаб йиғинди Э.Ю.К. е ни ёки ҳосил қиламиз: 2-расм 3-расм е = е 1 + е 2 + е 30 å t e = e 1+ e 2+ e 3 e1 e2 e3 0 B

(Бу ҳолат Кирхгофнинг иккинчи қонунига мос келади). Унинг қиймати бутун ўрам бўйича синусоидал қийматга яқин бўлади. Ўрамларнинг ёйилган ҳолатдаги кўриниши мисол тариқасида 3- расмда келтирамиз. 4-расм. Бир фаза ўрамларнинг жойлашиш схемаси а) алоҳида, б) биргаликда уланган ҳолда. Курсатилган ўрамлар ҳудди шу усулда статорнинг бошқа фазаларида ҳам уч фазали системани ҳосил қилиш учун улаб чиқилади. Яққол ифодаланмаган қутбли синхрон генераторлар стандарт айланишга эга, яъни 1500 ёки 3000 айл./минут. Ушбу генераторлар буғ трубиналари билан биргаликда ишлашлари сабабли улар турбогенераторлар деб аталади. Яққол ифодаланган қутбли синхрон генераторлар гидроэлектро-станциялардаги сув босимига боғлиқ ҳолда 50 дан 750 айл./минутгача бўлган айланишларга эгадирлар. 3. Синхрон генераторлар турлари ва уларнинг ишлаш тамойили.1 3 5 e1 e2 e3 2 4 6 e 3 - 5 1 2 - 4 6 a ) á )

Генераторлар электр станцияларининг асосий элементи ҳисобланади. Замонавий электростанцияларда деярли тўлиқ ҳажмда фақатгина уч фазали ўзгарувчан ток генераторларигина қўлланилмоқда. Бирламчи, механик ҳаракатни ҳосил қилувчи юритгичларга боғлиқ ҳолда улар икки гурухга: турбогенераторлар ва гидрогенераторларга бўлинади. Турбогенераторлар бевосита буғ ва газ турбиналари билан боғланган ҳолда ишлаши сабабли уларнинг асосий фарқ қилувчи белгиси тез айланишидир, улар юқори айланиш частотасига эгадирлар. Турбина айланиш частотаси қанча катта бўлса, унинг чизиқли ўлчамлари (габарити) шунча кичик ва мос ҳолда фойдали иш коэффиценти шунча катта бўлади, шу сабабли турбогенераторлар айланиш тезлигини имкон борича оширишга ҳаракат қилинади. Иккинчи томондан, айланиш тезлигини ошириш имконияти ҳам, тармоқдаги частота f = 50 Гц га ва генератор жуфт қутблари минимал сони p = 1 га боғлиқ ҳолда чеклангандир. У ҳолда қуйидагига эга бўламиз:P f n 60  (4) бу ерда f = 50 Гц - тармоқдаги частота (Япония ва АҚШ да f = 60 Гц) Р –жуфт қутблар сони. Алоҳида, махсус ҳолатларда кичик қувватли трубогенераторларни трубиналарга бевосита эмас, балки пасайтирувчи редуктор орқали уланишига ҳам йўл қўйилади. Бу ҳолатларда турбиналар юқори айланиш частотасига эга бўлишлари мумкин. Аммо ушбу турдаги редукторлар одатда буғ - турбинали

ГЭС ларда қўлланилмайди, чунки юқори қувватли турбогенераторлар ишлаш ишончлилигини пасайтириб юборади. Гидрогенераторнинг айланиш частотаси қуйидаги ифода асосида ҳисобий йўл билан аниқланади: n турб = P H n 4/5  (5) бунда n б – турбина турига боғлиқ бўлган тезлик коэффициенти; айл/минутда; H – босим, метрда; Р – турбинанинг қуввати, МВт да. Таъриф: Уч фазали синхрон генераторнинг номинал кучланиши деб статор ўрамидаги U н чизиқли кучланишга айтилади. U н қуйидаги қаторни ҳосил қилади: 3.15; 6.3; 10.5; 18.0; 20.0; 21.0; 24.0 кВ. Синхрон генераторларнинг номинал тўлиқ қуввати қуйидаги формула билан аниқланади: S н = 3 U н  I н (6) Мос ҳолда, актив ва реактив қувватлар қуйидаги ифодалар орқали аниқланади: P н = 3 U н  I н  cos φ (7) Q н = 3  U н  I н  sin φ (8) бу нда cosφ – қувват коэффиценти , sinφ эса : sinφ = 2 1 сos Турбогенераторлар учун номинал қувват коэффицентининг қиймати қувват 100 МВт гача бўлса 0.8 га , 160 –500 МВт бўлганда 0.85 га ва қувват 800 МВт гача бўлганида 0.85 дан 0.90 гача тенг бўлади . Гидрогенераторларнинг номинал қувват коэффиценти қувват 125 МВт ва ундан кичик бўлганда 0.8 га , қувват 125 дан 360 МВт

гача бўлганда - 0.85 га ва 360 МВт дан юқори қувватда 0.9 га тенг бўлади .

Адабиётлар 1. Идельчик В.И. Электрические системы и сети. - М. Энергоатомиздат, 1989, 592 с. 2. Электрические системы. Электрические сети: Учебное пособие для вузов/Под ред. А.В.Веникова и В.А.Строева. – М.: Высшая школа. 1998. – 512 с. 3. Блок В.М. Электрические сети и системы. - М.: Высшая школа, 1986, 430 с.

O'xshashlar

Чизиқли электр занжирлар назарияси. Бир фазали синусоидал ўзгарувчан ток занжирлари

Синусоидал катталикларни комплекс тасвирлаш. Комплекс қаршилик ва ўтказувчанликлар.

Синусоидал токли электр занжирларида энергиянинг тебраниши ва оний қувват

Синусоидал кучланишга уланган бир жинсли линиядаги турђунлашган режим

Ўзгарувчан ток занжирларини комплекс усулда ҳисоблаш