logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Botanika
  4. Tirik materiyaning tiriklik darajalari

Tirik materiyaning tiriklik darajalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

41 KB
Ko'chirib olish
Tirik materiyaning tiriklik darajalari Reja 1. Tiriklikning har xil darajalari. 2. Biologiyaning tekshirish usullari Biologiya fanining sо‘ngi yutuqlari tufayli hayot har xil darajada tuzilganligi ma’lum bо‘ldi. Hozirgi fan hayotni molekula, hujayra, tо‘qima, organ, organizm, populyatsiya-tur, biogeotsenoz, biosfera darajasida tadqiq qiladi. Mavjudodlar guruhi orasida о‘zaro о‘hsh a shlik va farq l ar bо‘lishidan qat’i nazar ular, ya’ni barcha tirik mavjudodlar о‘z tiriklik darajasiga ega. Har bir organizmning tarkibi ximiyaviy modda birikmalaridan iborat. Shu moddalar organizmning eng sodda tashkiliy darajasi- hujayraning asosini tashkil etadi. Hujayralar о ‘z navbatida organizm uchun xos b о ‘lgan a’zo va t о ‘qimalarni, ularning о ‘zaro murakkab munosabati bir butun yaxlit organizmni hosil qiladi. Tirik mavjudod tuzilmalarining batartibligi haqidagi tushuncha tiriklikning tashkiliy darajasida о ‘z aksini topadi. Tiriklikning molekulyar, subhujayraviy, hujayraviy, t о ‘qima va a’zo, organizm, populyatsiya-tur, biogeotsenotik va biosfera darajalari tafovut etadi. Molekulyar daraja - Barcha jonzotlarda tiriklikning molekulyar darajasi deyarli bir xildir. Hamma tirik mavjudodlar oqsil tarkibi bir xilda b о ‘lib, u yigirma xil aminokislotadan, nuklein kislotalar esa azotli asoslardan tashkil topgan. Bioximiyaviy jarayonlarning sodir b о ‘lishini ta’minlovchi omillarning yuzaga kelishi, biologik energiyani о ‘zida mujassamlashtirish-ATF hosil b о ‘lishi, undan energiya ajralishi, irsiy axbarotning saqlanishi va avloddan- avlodga о ‘tishi hayotning molekulyar darajadagi k о ‘rinishidir. Negizini eukariot hujayralar hosil qilgan organizmlarning subhujayraviy tiriklik darajasini hamma eukariotlar uchun umumiy b о ‘lgan organoidlar morfofunksional xususiyatida k о ‘rish mumkin. Xujayraviy daraja - mavjudodlar tuzilishi negizining bir xilligida ifodalanadi. Tiriklik olamini hujayra darajasida о ‘rganish, hujayralarning tuzilishi, faoliyati, tarkibi umumiylikka ega ekanligini namoyon etadi. Bu esa ularning kelib chiqish negizi bio xilligini k о ‘rsatadi. Hujvyra darajasida birt hujayra va k о ‘p hujayralarga xos b о ‘lgan qonuniyatlar aniqlanadi. Hujayra darajasidagina barcha mavjudodlardagi xilma-xil murakkab, biokimyoviy jarayonlar va irsiy axborotning amalga oshishi r о ‘y beradi. Tiriklik evolyusiyasi ham bir hujayralilarning shakllanishi va ularning rivojlanishi bilan belgilanadi. T о ‘qima darajasi - bir xil tabiatga ega b о ‘lgan hujayralar majmui tiriklikning t о ‘qima darajasini, ularning ayrim umumlashgan о ‘ziga xos faoliyatlarini bajarishga moslashgan, shakllangan tuzilmalari a’zo va a’zolar tuzilishidagi tiriklik darajasini tashkil etadi. K о ‘p hujayrali mavjudodlarda t о ‘qima va a’zolar umumiy о ‘xshashliklarga ega b о ‘lib, ontogenez jarayonida rivoj topadi. Hayvonot olami organizmi a’zolarining tarkibi 4 xil t о ‘qimadan iboratdir. Organiz darajasi - tiriklikning organizm darajasidagi tashkiliy shakli xilma-xil mavjudodlarda kechadigan muhim jarayonlarni bir butun holda, organizm uchun xos b о ‘lgan tomonlarni nazarda tutib о ‘rganish imkonini beradi. Har bir organizmda yuzberadigan barcha hayotiy jarayonlar nerv faoliyati, endokrin va immun sistemasiga k о ‘rv о ‘z- о ‘zini boshqaradi, ichki muhitning turg‘unligini saqlab qoladi. Populyatsiya-tur darajasi- tirik mavjudodlar populyatsiya va tur darajasida umumiy yashash va hayot faoliyati darajasiga ega b о ‘ladi. Bu darajada bir turga oid organizmlar guruhiga xos b о ‘lgan jarayonlar о ‘rganiladi. Populyatsiya evolyusiya jarayoning elementar struktar birligi hisoblanib, turlarning hosil b о ‘lish jarayoni populyatsiya darajasida r о ‘y beradi. Biogeotsenotik va biosfera darajasi- tiriklikning biogeotsenotik va biosfera darajasida populyatsiyalarning ma’lum xududda birga yashashi, о ‘zaro munosabati va ularning atrof muhit bilan modda, energiya almashinishidagi bog‘liqligi о ‘rganiladi. Bu jarayon organizm va atrof muhit о ‘rtasidagi munosabatni hamda modda va energiya almashinishini belgilab beradi. Sayyoramizda tirik va о ‘lik tabiatning о ‘zaro uzviy bog‘langanligi ular tarkibiy qismidagi biror о ‘zgarishning sodir b о ‘lishi, tirik organizm vakillarning hayot tarziga о ‘z ta’sirini k о ‘rsatadi. Har bir yuqori tartibdagi tiriklik darajasi tashkiliy element sifatida quyi tartib darajasini о ‘zida mujassamlantiradi. Shunga binoan tiriklik darajalarni о ‘rganuvchi barcha fan tarmoqlari о ‘zaro uzviy bog‘langandir. Adabiyotlar 1. 1.G’afurov A. T. Darvinizm Toshkent, o’qituvchi1992 yil. 2. 2. Воронцов Н. П.,Сухорукова Л.Н. Эволюционная органического мира. М. Просвешение 1991 3. 3.To’raqulov Yo. X. malekulyar biologiya. Toshkent, o’qituvchi1993 yil 4. 4.Иорданскис Н. Н. Эволюция жизни. М.Издательский центр “Академия” 2001 5. Inge-Vechtomov S.G. Genetika s osnovami selektsii. Moskva., «Vsshaya shkola», 1989 g. 6. Lobashev M.Ye., Vatti K.V., Tixamirova M.M. Genetika s osnovami selektsii. Moskva, «Prosveshenie», 1979 god.

O'xshashlar

Tirik materiyaning asosiy xossalari. Tirik materiyaning tuzilish darajalari
Tirik organizmlarning kо‘payishi
Tirik organizmlarning jinsiy kо‘payishi
O`simliklar fiziologiyasining umumiy masalalari
Evolyusion ta’limot