O`simliкlarning to`qimalari - Botanika - Referatlar

O`simliкlarning to`qimalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

47 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. To`qima haqida tushuncha. 2. To`qimalarning klassifikatsiyasi. 3. To`qimalarning bajaradigan vazifalari va xillari.

www.arxiv.uz 1. O`simliklarning tanasi har xil to`qimalardan tashkil topgan bo`ladi. Shakli jihatidan o`xshash bo`lgan bir yoki bir necha xil vazifani bajaradigan hujayralar guruhiga to`qima deyiladi. To`qimalar shakliga ko`ra 2 xil bo`ladi. Parenximatik va prozenximatik. Parenximatik hujayralardan tashkil topgan to`qimalar, parenximatik to`qimalar, prozenximatik hujayralardan tashkil topgan to`qimalar, prozenximatik to`qimalar deyiladi. 2.To`qimalar kelib chiqishiga ko`ra 2 ta katta guruhga bo`linadi. 1. Embrional- hosil qiluvchi to`qimalar. 2.Doimiy to`qimalar. Hosil qiluvchi to`qimalarni hujayrasini yadrosi yirik, tez- tez bo`linish xususiyatiga ega bo`ladi. Hosil qiluvchi to`qimadan vujudga kelgan hujayralar avval o`sadi, sungra ma`lum shaklga kirib, doimiy to`qimani hosil qiladi. Bu to`qima keyinchalik yashay beradi va kam o`zgaradi yoki nobud bo`ladi. Hosil qiluvchi to`qimani o`zi kelib chiqishiga ko`ra 2 xil bo`ladi. 1. Birlamchi hosil qiluvchi to`qima- prokambiy 2. Ikkilamchi hosil qiluvchi to`qima- kambiy Prokambiy to`qimasi o`simlik organlarining o`sish nuqtalarida ildizning va poyaning uchida, ya`ni o`sish konusida bo`ladi. O`sish konusidagi hujayralarning bo`linishi hisobiga ildiz va poya bo`yiga o`sadi. Birlamchi hosil qiluvchi to`qima (meristema) o`sish konusining eng uchida joylashgan bitta dastlabki hujayraning ketma- ket bo`linishi natijasida rivojlanadi. Кeyinchalik bu hujayradan kelib chiqishga ko`ra birlamchi hisoblangan har xil to`qimalar ajraladi. Birlamchi meristemadan cho`ziq va ingichka hujayralar guruhi ham ajralib chiqa boshlaydi va ular o`sish konusidan birmuncha pastda joylashadi. Har tomonga qarab zo`r berib bo`linish xususiyatiga ega bo`lgan hujayraning bu guruhi prokambiy deb ataladi Prokambiy hujayraning zo`r berib bo`linishi natijasida keyinchalik

www.arxiv.uz o`tkazuvchi va maxanik funksiyani bajaruvchi ikkita doimiy to`qima, birlamchi yog`ochlik, ya`ni ksilema va birlamchi lub, ya`ni floema hosil bo`ladi. Prokambiy to`qimasi asosan bir pallali o`simliklarda uchraydi. Birlamchi yog`ochlik va birlamchi lubni hosil qilgandan keyin bir pallali o`simliklarda o`zi yo`q bo`lib kyetadi. Ikki pallali o`simliklarda esa yoshlik vaqtida bo`ladi. Birlamchi yog`ochlikni va birlamchi lubni hosil qilib o`zi yo`qola boradi. Yo`qolib borayotgan bir qism prokambiy hujayralarini qayta bo`linib ko`payishidan kambiy to`qimasi vujudga keladi. Кambiy to`qimasi hosil qilishda davom yetadi va chetga tomon ikkilamchi lub, markazga tomon ikkilamchi yog`ochlik qatlanaveradi. Natijada ikki pallali o`simliklarni o`q organlari o`sib, yo`g`onlashaveradi. Yillik xalqalar kambiy to`qimasining faoliyati tufayli, vujudga keladi. Alohida qoplovchi to`qima- po`kak hosil qiluvchi po`kak kambiy ham ikkilamchi hosil qiluvchi to`qimaga kiradi. Hosil qiluvchi to`qimalar o`simliklar hayotida muhim rol o`ynaydi, chunki ularning ishtirokisiz o`simliklar o`smaydi va yangi organlar hosil qilmaydi. Hosil qiluvchi to`qimalar o`simliklarda joylashgan o`rniga ko`ra 4 xil bo`ladi. 1). Tepa- apikal meristema. 2). Interkalyar meristema. 3).Yon meristema. 4). Yara meristemalari. 2. Doimiy to`qimalar bajaradigan vazifasiga ko`ra 5 xil bo`ladi. 3. 1).Qoplovchi. 2). Asosiy. 3). Maxanik. 4). O`tkazuvchi. 5). Ajratuvchi to`qimalar. Qoplovchi to`qimaning vazifasi o`simliklar tanasini eng tashqi tomondan qoplab turib, ularni tabiatning noqulay omillari ta`siridan asrash, hamda zararli mikroorganizmlarni ularning ichki qismlariga kirishdan saqlash. Qoplovchi to`qimalar kelib chiqishiga ko`ra 3 xil bo`ladi. 1. Birlamchi qoplovchi to`qima-epiderma. 2.Ikkilamchi qoplovchi to`qima- periderma. 3.Kochma qobiq. Epiderma bir pallali o`simliklar hamda yosh novdalarida uchraydi. Periderma esa ikki pallali o`simliklarga xos bo`ladi. Asosiy to`qimalarning vazifasi o`zida oziqa to`plash va o`simliklarni oziqlantirishdan iborat. Asosiy to`qimalar o`simliklarda joylashgan o`rniga va

www.arxiv.uz bajaradigan vazifasiga ko`ra quyidagicha bo`ladi: Xlorenxima, so`ruvchi, g`amlovchi, suv g`amlovchi va aerenxima. Maxanik to`qimaning vazifasi o`simliklarga mustahkamlik berishdan iborat. Maxanik to`qimalar kelib chiqishiga ko`ra 3 xil bo`ladi, a) kollenxima, b)sklerenxima, v)sklereid- toshsimon hujayralar. Кollenxima maxanik to`qimasi parenximali tirik hujayralardan tashkil topgan bo`lib, ikki pallali o`simliklarga xos bo`ladi. Sklerenxima maxanik to`qimasi esa prozenximali o`lik hujayralardan tashkil topgan bo`lib, bir pallali o`simliklarga xos bo`ladi. Sklereid maxanik to`qimasi qattiq toshsimon hujayralardan tashkil topgan bo`lib, ularni hujayrasining po`sti o`ziga qumtuproq moddasini singdirgan bo`ladi. Masalan: shaftoli, o`rik, olcha, gilos danaklari va qamish barglari. O`tkazuvchi to`qimaning vazifasi o`zidan suv va oziqani o`tkazishdan iborat. Ya`ni ildiz orqali shimib olgan suv va unda erigan mineral moddalarni barggacha (ko`tariluvchi oqim), bargda hosil bo`lgan fotosintez mahsulotalrini ildizgacha (tushuvchi oqim) o`tkazib boradi. Bu vazifani har xil shakldagi o`tkazuvchi naylar, traxeidlar, traxeyalar hamda elaksimon (to`rsimon) nay va yo`ldosh hujayralar bajaradi. Bular o`simliklarda bitta bo`lmasdan bir nechta bo`ladi va o`tkazuvchi bog`lamlarni hosil qiladi. O`tkazuvchi bog`lamlar kelib chiqishiga ko`ra ochiq- tugallanmagan va yopiq- tugallangan bog`lamlarga ajratiladi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1 . Burigin. V. A. Jongurazov. F. X. Botanika “O`qituvchi” T.: 1977. 2. Кursanov. V. A. Кamarniskiy N. A va bosh.- Botanika “O`qituvchi” 1977. I II tom. 3. Hamdamov I, Shukrullayev P va boshqalar- botanika asoslari “Mehnat” T.: 1990. 4. Soxabiddinov. S. “O`simliklar sistematikasi” I II bob. “O`qituvchi” T.: 1976. 5. Hamidov “O`simliklar geografiyasi” “O`qituvchi” T.: 1984. 6. Belolipov. I. V. Sheraliyev. A. Axadova. M. A. “O`rta Osiyo o`simliklari morfologiyasi” SOP, TIPO, T.: 1991. 7. Holdarov. X. Xojimatov. К. X.“O`zbekiston o`simliklari”, “O`qituvchi” T.: 1992. 8. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

O`simlik to`qimalari. Hosil qiluvchi va qoplovchi to`qimalar

Begona o`tlarni klassifikasiyasi to`g`risida tushuncha

Mexanik, o`tkazuvchi, ajratuvchi va asosiy to`qimalar. Ildiz morfologiyasi. Ildizni fizologik va anatomik tuzilishi

Generativ a`zolar. Gul va to`pgullar

O`zbekistondagi dorivor o`simliklar