Mikroorganizmlar yordamida sut kislotali spirtli bijg'ish jarayonlari - Biotexnologiya - Referatlar

Mikroorganizmlar yordamida sut kislotali spirtli bijg'ish jarayonlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

27.228515625 KB

Ko'chirib olish

Mikroorganizmlar yordamida sut kislotali spirtli bijg'ish jarayonlari Bijg'ish hodisasi juda qadimdan ma'lum bo'lgan, lekin uning umumiy mexanizmini fransuz olimi Lui Paster ishlab chiqqan. 1861-yilda L. Paster glukozadan etil spirti va karbonat angidrid hosil bo'lishini kuzatgan. Bu jarayon fermentatsiya deb atalib, unga tirik organizmlaming kislorodsiz muhitda glukozadan oziqa va energiya olish qobUiyatining ifodasi degan ta'rif fan tarixida buyuk ahamiyatga ega bo'ldi. Keyinchalik bu jarayonni amalga oshiradigan fermentlarni o'rganishgamuvaffaqbo'lindi. 1897-yili Byuxner hujayrasiz achitqi shirasini (zimazani), A.N.Lebedov esa achitqi zamburug'laridan shirarii ajratib oUshga erishdilar. Shunday qilib, bijg'ish anaerob sharoitda sodir bo'ladigan ok- sidlanish- qaytarilish jarayonida organik moddalarning parchalanishi bo'lib, buning natijasida organizm o'zi uchun zarurbo'lgan encr-giyani oladi. Spirtli bijg'ish. Bijg'ish jarayoni har xil taksonomik guruhlarga mansub bo'lgan mikroorganizmlar tomonidan amalga oshiriladi. Biotexnologiyaning asosiy vazifalaridan bin tirik mikroorga-nizmlarga xos bo'lgan ochiq yoki yopiq tizimdagi biotexnologik jarayonlardan sanoat sharoitida foydalanishdan iboratdir. Spirtli bijg'ish u yoki bu mahsulotni qayta ishlash natijasida uning spirtga aylanadigan biotexnologik jarayondir. Bijg'ish hu-jayrada sodir bo'ladigan modda almashinuvining cncrgetikasi bilan chambarchas bog'liqdir. 1861-yilda L.Paster spirtli bijg'ishni achitqi zamburug'larining faohyati bilan bog'liqligini o'rgangandan keyin bu jarayon biologik jarayon sifatida qaraladigan bo'ldi. Byuxner va Xan tomonidan spirtli bijg'ish jarayonining o'rga-nilishi bijg'ish jarayonining tabiati haqida zamonaviy tasavvurning paydo bo'lishiga olib keldi. Spirtli bijg'ish biokimyoviy reaksiyalarning biiin-ketin keladigan jarayoni

bo'lib, bunda achitqi zamburug'i hujayralari organik birik-malarning energiyasini to'liq ishlata olmaydi. Har bir achitqi zam-burug'haing hujayrasi o'zining og'irligidan 30 va undan ko'proq marotaba miqdordagi shakarni parchalay olishi hisoblab chiqilgan. Natijada hujayraning energetik potensiah oshadi va bu ATF ning ajralib chiqishi ko'rinishida namoyon bo'ladi. Bu energiya hujay raning zaxira moddalari — glikogen, karbon suvlar (tregalozalar), yog'lar va boshqa birikmalarning sintezi uchun ishlatiladi. Shuning uchun ham spirtli bijg'ishni shakarning to'liq bo'l-magan, ammo ko'p bosqichli anaerob, fermentativ parchalanishi deb qaralmog'i lozim. Bu jarayon natjasida bijg'ishning asosiy mahsulotlari — etanol va karbonat angidrid gazi hosil bo'ladi. Spirtli bijg'ish jarayonini amalga oshirish uchun ko'proq Saccharomyces avlodiga mansub achitqi zamburug'lari (S. cere-visiae, S.elipsoideus, S.vini va h.k.) ishlatiladi. Achitqi zamburug'laridagi spirtli bijg'ish jarayoni yuksak orga-nizmlardagi ghkohz jarayonidan faqatgina oxirgi bosqichi bilan farq qiladi. Bunga asosiy sabab, achitqi zamburug'laridagi piruvat-dekarboksilaza fermenti hisoblanadi. Bu ferment piruvatni asetal-degidga aylantirib beradi, hosil boigan asetaldegid esa etanolgacha qaytariladi. SpirtU bijg'ish ikki bosqichda amalga oshadi. birinchi bosqichda glukozadan fruktoza-1,6-difosfat hosil bo'ladi, keyin u 2 molekula triozani hosil qiladi; ikkinchi bosqichda 2 molekula triozadan 2 molekula piruvat hosil bo'ladi. Oltita uglerod molekulasiga ega bo'lgan glukozaning ikkita uch uglerodli piruvatga parchalanishi birin-ketin amalga oshuvchi 10 ta fermentativ reaksiyalar yordamida amalga oshadi. Dastlabki besh reaksiya glukozani parchalash uchun tayyorgar-lik bosqichi hisoblanadi. Bu reaksiyalarda glukoza C 6 holatida ATF hisobidan fosforillanadi, keyin izomerlanish oqibatida fruk-toza-6*-fosfatga aylanadi, u esa C, holatida fosforillanadi va fruk toza-1,6-bifosfat hosil bo'ladi. Bu molekulaning parchalanishi

oqibatida ikki molekula glitseroaldegid-3-fosfat hosil bo'ladi. Ikkinchi bosqich ham birm-ketin keladigan 5 ta fermentativ reaksiyadan iborat bo'lib, piruvat hosil bo'lishi bilan tugallanadi. l-reaksiya. Glukozaning 1-reaksiyasida D-glukozaning ATF energiyasi hisobidan fosforiilanishi sodir bo'ladi. Bu reaksiya qayt-mas bo'lib, geksokinaza fermenti yordamida amalga oshadi. Geksozalar faoiligini namoyon qilishlari uchun Mg +2 ioni zarur, chunki bu fermentning haqiqiy substrati bo'lib ATF emas, balki ATF va magniy kompleksi hisoblanadi. 2-reaksiya. Glukozofosfatizomeraza fermenti ta'sirida glukoza-6-fosfat fruktoza-6-fosfatga izomerlanadi. Bijg'ish jarayonida fruk-toza-6-fosfat hosil bo'lsa ham bu reaksiya qaytmas hisoblanadi. 3-reaksiya. ATF hisobidan D-fruktoza-6-fosfat C, holatida fosforillanadi. Bu reaksiya fosfofruktokinaza fermenti tomonidan katalizlanadi. Fosfofruktokinaza allosterik ferment hisoblanib, shu tipga kiravchi boshqa fermentlar kabi uning molekulyar massasi katta (300 kDa) hisoblanadi. 4-reaksiya. Bu reaksiya davomida fruktoza-l,6-bifsfatning molekulasi ikkita trioza molekulasiga: glitseraldegid-3-fosfat (aldozalar) va digiroaseton-3-fosfat (ketozalar) gacha parchalanadi. 5-reaksiya. Hosil bo'lgan ikki triozofosfatlardan biri glilse-raldegid-3-fosfat keyinroq o'zgarishga uchraydi. Ammo gidro-oksiaseton-3-fosfat triazofosfatizomeraza fermenti ta'sirida izo- merlanib, glitseraldegid-3-fosfatga aylanadi. Bu bosqichda glukoza fosforillanadi, keyin ikkiga bo'linib, ikki molekula triozani hosil qiladi va oxirida ikki molekula glitseraldegid-3-fosfat hosil bo'ladi. Shunday qilib. glikoliz ko'p bosqichli murakkab, fermentativ, oksidlanish- qaytarilish jarayonidir. Bunday fikrni glukozadagi hamda oxirgi mahsulot bo'lgan piruvatdagi uglerod atomlarining joylashishi ham ko'rsatib turadi. Glukozaning birinchi va oltinchi uglerod atomlari ikki molekula piruvatda —CH 3 ko'rinishida, ya'ni glukozaga nisbatan qaytarilgan holatdadir. Glukozaning biologik nazorati, hamda yuqorida ko'rsatilgan reaksiyalaming birin-ketinligini boshqarish va piruvatning glukoza- 6-fosfatdan hosil bo'lish tezligi

asosan fermentlar tomonidan: fosfofruktokinazalar va piravatkinazalar darajasida amalga oshiriladi. Spirtli bijg'ish jarayonida piruvatdan etil spirti hosil bo'ladi. Dastlab piruvatkarboksilaza fermenti ta'sirida piruvat dekar- boksillanadi, natijada esa asetaldegid hosil bo'ladi. Bu reaksiyaning tezligi ham Mg' 2 ioniga bog'liq. SpirtU bijg'ishning eng muhim reaksiyasi asetaldegidning spirtga aylanishidir. Bu jarayon glitseraldegidfosfat degidrogenaza reaksiya si da sarf qilingan NAD ni regeneratsiyasi bilan birga amalga oshadi. Spirtli bijg'ishning bu klassik yo'li achitqi zamburug'lari uchun xarakterlidir. D- glukozadan ikki molekula etanol vakarbonat angid- ridi hosil bo'ladigan jarayonda uglerod va vodorod atomlarining yig'ma nisbati o'zgarmaydi. Spirtli bijg'ish jarayonini achitqi zamburug'lari vujudga kelti-radi. Bunda shakarlar anaerob sharoitda etil spirt va karbonat angidridga aylanadi hamda energiya ajraladi: C 6 H !2 0 6 и » 2C 2 H 5 OH + 2C0 2 + 23510 4 J Spirtli bijg'ish jarayonida ishtirok eladigan achitqilar fakultativ anaeroblardir. Achitqilar ostki va ustkilarga ajraladi. Ostki achitqilar 4—10°C da yaxshi bijg'itsa, ustki achitqilar 18—30"C da yaxshi rivojlanadi. Spirtli bijg'ish jarayonida ajraladigan energiya miqdori nafas olishdagiga nisbatan 24—25 marta kam bo'ladi: C 6 H l2 0 6 -> 2CH 3 CH 2 OH + 2C0 2 + 116 kJ I C«H l2 0 6 -» 6C0 2 + 6H 2 0 + 2810 kJ Achitqilar uchun aerob sharoit zarur bo'lsa, spirt, pivo, vino olishda anaerob sharoit bo'lishi kerak. Odatda, kislorod yetarli bo'lgan sharoitda ham achitqilar bijg'ish jarayonini olib bora oladilar. Agar kislorod miqdori oshirilsa, bij- g'ishdan tashqari, nafas olish jarayoni ham boradi, buni aerob va anaerob sharoitda C 2 H 5 OH va C0 2 ning nisbatidan ko'rish mumkin. C0 2 ning C,H 5 OH ga bo'lgan nisbati: C0 2 : C 2 H 5 OH C0 2 : C 2 H 5 OH

(yaxshi aeratsiya) (yomon aeratsiya) 100 : 66 100 : 105 100 : 68 100 : 108 100 : 67 100 : 90 Jadval ma'lumotlaridan ko'rinib turibdiki, aeratsiya yaxshi bo'lganda spirt miqdori 30% kam bo'lar ekan. Spirtli bijg'ish jarayonida 15% spirt to'plangandan so'ng bijg'ish to'xtaydi, chunki spirt achitqilarni zaharlaydi. Spirtli bijg'ish jarayonida ishtirok etadigan fermentlar kompleksi zimaza deyiladi. A.H.Lebedev (1911-y.) achitqilarni termostatda 25—30°C da o'stirgandan keyin 2 soat suv bilan yuvib, achitqi shirasidan fer-mentlarni ajratib olishga muvaffaq bo'lgan. Rus olimlaridan L.A.Ivanov, S.P.Kostichev, A.H.Lebedevlar spirtli bijg'ish jara-yonining ximizmini o'rganishgan va quyidagilarni aniqlashgan: spirtli bijg'ish jarayoni ko'p bosqichli jarayondir. Xuddi nafas olish jarayoniga o'xshab, glukoza molekulasi gidrolitik parchalanish reaksiyaiari natijasida pirouzum kislotaga aylanadi. Shu reaksiyalar anaerob sharoitda boradi. Keyin nafas olish va bijg'ish jarayonlari bir-biridan ajrahb, turlicha yo'l bilan ketadi. Buni S.P.Kostichev ishlarida ko'rish mumkin. Bijg'ish va nafas olish jarayonlari o'rtasidagi uzviy bog'lanishni ifodalaydigan sxema quyidagichadir: spirtli bijg'ish jarayonida hosil bo'lgan pirouzum kislotadan C,H 5 OH va C0 2 hosil boiadi. Bu reaksiyalar ikki bosqichda boradi. Avval pirouzum kislotadan C0 2 ajraladi va sirka aldegidi hosil bo'ladi: CH3COCOOH karboksiloza fermeati ) ^ + СНз СНО So'ngra sirka aldegidi vodorod ishtirokida qaytarilib, etil spirtga aylanadi: CH 3 CHO+NAD-H 2 alkogoldegidrogeneza . C H 3 CH 2 OH+NAD Kostichev fikriga ko'ra, etil spirti yuqoridagi reaksiyaga muvofiq hosil boiishi, yoki kanitsaro reaksiyasiga muvofiq, 2 moiekula sirka aldegidi suv ishtirokida etil spirti va sirka kislotasiga aylanishi mumkin: 2CH3CHO + H 2 0 -> CH 3 CH 2 OH + CH3COOH Spirtli bijg'ish jarayonida qo'shimcha mahsulotlar sifatida qahrabo kislota, sivush moylari ham hosil bo'ladi. Agar achitqilar o'sayotgan muhitda

aminokislotalar ortiqcha bo'lsa, sivush moylari hosil bo'ladi: RCH • NH 2 COOH + H 2 0 = RCH 2 OH + NH 3 + C0 2 SpirtU bijg'ish jarayoni oziq-ovqat sanoatida muhim ahamiyatga ega. Spirtli bijg'ish uchun turli mahsulotlardan foydalanish mumkin: 1) tarkibida kraxmal bo'lgan mahsulotlar (bug'doy, афа , javdar, makkajo'xori, kartoshka); 1) tarkibida shakar bo'lgan mahsulotlar (lavlagi, shakar patokasi); 2) yog'och qipig'iga HC1 va H 2 S0 4 bilan ishlov beriladi, qipiq shakarga aylanadi, keyin bu mahsulotga nitrat, fosfat tuzlari va vino achitqilaridan qo'shiladi. I m 3 qipiqdan 158 litr metil spirti olinadij 3) hozirgi vaqtda spirt sintctik yo'l bilan etilen gazidan olin-moqda: C 2 H 4 + Б 2 0 ^=2 CH 3 CH 2 OH. Spirtli bijg'ish jarayonining mohiyati shundan iboratki, bunda hosil bo'lgan energiya ATP da to'planadi va zarar bo'lganda, hujayra undan foydalanadi. Suf-kisiotali bijg'ish. Sut kislotali bijg'ish jarayonini quyidagi avlodlarga mansub bo'lgan bakteriyalar amalga oshiradilar: Lacto bacillus, Streptococcus, Leuconostoc, Pediococcus. Ularning mor- fologik tuzilishi xilma xildir: tayoqchasimon va sharsimonlari uch- raydi; ular harakatsiz, sporalar hosil qilmaydi, grammusbat, pig-mentsiz; ko'pchiligida katalaza va sitoxrom tizimi yo'q, ammo bulardan istisnolari ham uchxab turadi. Ba'zi bir kulturalar sporalar hosil qiladi va katalaza faolljjclariga ham ega bo'ladi. Sut achituvchi bakteriyalar bir-birlaridan o'stiravchi moddalarga, aminokislotlarga, vita я linJarga bo'lgan ehtiyojlari bilan farq qiladilar va shuning uchun ham bu gumh bakteriyalarning alohida vakillari indikatorli bakteriyalar sifatida ishlatiladi. Bu bakteriyalarni birlashtirib turuvchi asosiy xususiyati — ularning bijg'ish jarayonlarining bosh mahsuloti sifatida sut kislotasi hosil qilishidir. Gomofermentativ va geterofermentativ bijg'ish jarayonlari ma'lum. Bunday ajratish uglevodlarning parchalanishida tubdan farq qiluvchi yoilar borhgini ko'rsatadi. Gomofermentativ bijg'ish. Bu jarayon unda bijg'ishning yak- kayu-yagona

mahsuloti sifatida sut kislotasi hosil bo'lishi bilan xarakterlanadi. Bu reaksiyaning umumiy ko'rinishi quyidagicha: QH 12 0 6 +2F N +2ADF -4 CH 3 CHOHCOOH+2ATF+2H 2 0 Bunda mahsulotning hosil bo'lishi 98% gacha yetadi. Bunday yuqori ko'rsatkich karbon suvlarning bijg'ish jarayoni modda alma- shinuvi jarayoni bilan deyarli bog'liq emashgidan dalolat beradi. Karbon suvlar konstruktiv modda almashinuvda juda ham kam miqdorda ishlatiladi yoki butunlay ishlatilmaydi. Geterofermentativ bijg'ish. Geterofermentativ bijg'ish jara-yonida nafaqat sut kislotasi, balki pirouzum kislotasiga biogenetik aloqador bo'lgan boshqa, bir- birlariga yaqin birikmalar: sirka kislotasi, etanol va h.k. hosil bo'ladi. Geterofermentativ bijg'ish jarayonini olib boruvchi bakteriyalar glukozani parchalashning dastlabki bosqichini pentozofosforU yo'l orqali amalga oshiradi. Ularda fruktozabisfosfataldolaza va triazo- fosfatizomeraza fermentlari yo'q. Reaksiyaning ketish yo'Uarini aniqlovchi moddalardan bin pentozafosfat yo'lining mahsuloti bo'l gan ribuloza-5-fosfatdir. Bu birikma epimeraza fermenti ta'sirida ksiluloza-5-fosfatga aylanadi, hosil bo'lgan bu modda esa pento zafosfat ketolaza fermenti ta'sirida 3-fosfoglitserin aldegid va asetil- fosfatga parchalanadi. 3- fosfoglilserin aldegidining keyingi o'zga- rishlari xuddi sut kislotali bijg'ishning gomofermentativ yo'lidagidek amalga oshadi. Gomofermentativ bijg'ish jarayonida 1 mol bijg'igan glukozadan ikki mol ATF hosil bo'lsa, geterofermentativ yo'l orqali 1 mol ATF hosil bo'ladi. Geterofermentatsiya jarayonini olib boruvchi bakteriyalar yor- damida 3 molekula fruktoza bijg'itilganda, laktat, asetat, C0 2 va mannitol hosil bo'ladi: fruktoza -> laktat + asetat + mannitol + C0 2 . Bu reaksiya mannitoldegidrogenaza fermenti tomonidan amalga oshirilib, unda fruktoza mannitgacha qaytariladi. Sut kislotasini bijg'ituvchi bakteriyalar katta amaliy ahamiyatga egadir. Ular sterilizatsiya qilinmagan sutlarda doimo uchraydi va ma'lum.o'zgarishlar natijasida sutning achishiga oUb keladi. Iqlimga qarab, sutga har xil sut bakteriyalari

tushishlari mumkin. ShimoUy mintaqalarda sutda Streptococcus Iactis, janubda esa Lactobacillus caucasicus va Lactobacillus bulgaricus ko'proq uchraydi. Sut kislotali bijg'ish natijasida ko'plab mahsulotlar tayyorlanadi: smetana, kefir, qimiz, tvorog, qatiq va h.k. Sut achituvchi bakteriyalar pishloq ishlab chiqarishda keng qo'llaniladi, ular sabzavotlami tuzlashda, somon, makkajo'xori, g'o'zapoya va boshqa o'simliklar qoldiqlarini siloslashda ham keng qo'llaniladi. Karamni kislorodsiz sharoitda achitilganda, sut kislotali bak teriyalar tez rivojlanib ketadi, dastlab Leuconastoc, keyin esa Lactobacillus plantarum rivojlanadi. Sut-kislotali bijg'ish jarayoni tabiatda keng tarqalgan. Bu jara yon tirik organizmlar asosida borishini birinchi bo'lib (1860-y.) Lui Paster aniqlagan. Sut- kislotali bijg'ish jarayonida turli sha-karlar: sut shakari (laktoza), maltoza, saxaroza va boshqalar ana-erob sharoitda bijg'iydi va muhitda sut kislota hosil bo'ladi: C 6 H 12 0 6 z± 2CH 3 CHOHCOOH + 75 kJ. Bakteriyalar hatto pentozalarni ham bijg'ita oladilar. 2-jadval Sutning tarkibi (G.S.Inixov ma'Iumotiari bo'yicha) Sut Yog'lar(%) Kazein (%) Albumin va boshqa moddalar (%) Sut shakari (%) Quruq moddalar (%) Kul (%) Solishtir- ma og'irli- g' (mg) Sigir suti Ayol suti Biya suti Echki suti 3,1-4,5 3-4,5 2,09 4,48 2,8 1,5 1,3 4,97 0,7 0,4 0,36 1,18 4,7 6,50 6,55 4,30 13 10,6 9,0 0,75 0,32 0,93 1,032 1.036 1.035 1,036 Yangi sog ' ilgan sut tarkibida ko ' p miqdorda mikroorganizmlar uchraydi , ayniqsa dastlabki porsiyada mikroorganizmlar soni ko ' p bo ' ladi . Yangi sog'ilgan sut tarkibidagi mikroorganizmlar soni: dastlabki porsiyada — 1 sm 3 da 16000 bakteriya;

o'rta porsiyada — 1 sm 3 da 480 bakteriya; oxirgi porsiyada — 1 sm 3 da 960 bakteriya bo'ladi. A.F.Voytkovich sut ma'lum muddat saqlanganda bakteriyalar quyidagicha o'zgarishini aniqlagan: — 1-fazada chirituvchi bakteriyalar ko'paygan. — 2- fazada hosil bo ' lgan sut kislota chirituvchi ; bakteriyalarning ko ' payishiga to ' sqinlik qilgan ; — 3-fazada sut kislota ichak tayoqchasining ko'payishiga to's qinlik qilgan; — - 4-fazada ko'p miqdorda to'plangan sut kislota sut-kislotali bijg'ituvchi bakteriyalarga salbiy ta'sir eta boshlagan. — Sut kislotali bijg'ish jarayonidan kefir, prostokvasha, qimiz, pishloq tayyorlashda, sabzavotlarni tuzlashda, silos tayyorlashda, qora non pishirishda keng foydalaniladi. — Sut kislotadan ten sanoatida, bo'yoqchilikda, kir yuvish kukun- larini ishlab chiqarishda, plastmassa olishda, farmakologiya va konditerlik sanoatlarida keng foydalaniladi. — Sut-kislotali bijg'ish jarayonida, fermentlar ta'sirida shakarlar murakkab o'zgarishlarga uchraydi. Birinchi bosqichlarda fosfor-lanish jarayonlari boradi, keyinchaiik jarayon boshqacha kechadi, hosil bo'lgan fosfoglitserin aldegid ham oksidlanadi, ham qaytariladi va undan sut kislota hosil bo'ladi. — Demak, yuqorida aytilganidek, sut-kislotali bijg'ish jarayoni gomofermentativ (tipik) va geterofermentativ (tipik bo'lmagan)larga ajraladi. Gomofermentativ (tipik) bijg'ish jarayonida faqat sut kis lota hosil bo'lsa, geterofermentativ bijg'ishda sut kislotadan tashqari sirka kislota, karbonat angidrid va etil spirti hosil bo'ladi. — Icbfak tayoqchasi (Bacterium coli) geterofermentativ bijg'ish jarayonida ishtirok etadi. — Ba'zi vaqtlarda sut-kislotali bijg'ish jarayonida hosil bo'ladigan mahsulotlar, bakteriya va achitqilarning ishtirokida hosil bo'ladi. Bunday mahsulotlar tarkibida sut kislotadan tashqari spirt ham hosil bo'ladi, bunday mahsulotlarga qimiz va kefir

misol bo'ladi. Kefir olish uchun tomizg'i sifatida kefir «donalari» qo'shi-ladi, bular tarkibida bakteriyalardan tash qari achitqilar ham bo'ladi. 1866-yilda shifokor Djogi kefir «donachalari» tar kibida Bakterium cavcazicum, Strepto coccus lactis va achitqi zamburug'lari — 3-jadval Siloslash uchun isblatiladigan o'simliklar va ular tarkibidagi shakar miqdori (A.A.Zubrilin, Y.N.Mishustin, V.A.Xarchenkolar ma'lumotlari bo'yicha) — O'simliklarnjng guruhlarga bo'linishi O'simliklar Shakar miqdori, quruq moddaga nisbatan, (%) Haqiqiy shakar miqdori (quruq moddaga nisbatan. %) Yaxshi siloslanadigan o'simliklar Makkajo'xori Jo'xori Topinambur Kungaboqar 3,4-5,4 5,0 4,0-9,4 10,3- 12,2 12,0-13,8 15,6-17,8 19,1-23,5 14,3-14,8 Qiyin siloslanadigan o'simliklar No'xat Qashqarbeda 8,1 5,8-6,16 4,3- 5,2 4,5 9,6 6,4-6,7 5,7-6,6 5,7 Siloslanmay-digan o'simliklar Be da Soya Kartoshka palagi 5,5 4,7-6,0 3,6 3,9 3,3-4,4 2,5 — Qimiz tarkibida 2% spirt bo ' ladi . Qimiz tayyorlash uchun biya suti alohida tomizg ' i (« kor », « qatiq ») bilan achitiladi . Tomizg ' ida sut kislota hosil qiluvchi bakteriyalar va achitqi zamburug ' lari bo ' ladi . Boshqa ichimlildar — kuranga , masun kabi ichimliklar ham sutdan shunday yo ' l bilan tayyorlanadi ( karam va bodring tuzlashda osh tuzidan qo ' shiladi ). Silos tayyorlash. Sut kislotali bijg'ish jarayoniga asoslangan holda chorva mollari uchun sifatli silos tayyorlanadi. Yem-xashakni siloslash tipik va tipik bo'lmagan sut kislotali bijg'ish jarayoniga asoslaniladi. Bunda sut kislotadan tashqari sirka kislotasi hamda spirt hosil bo'ladi. Sut kislotasi hosil qiluvchi bakteriyalar ko'payishi uchun muhit anaerob boiishi zarur, ho'l silos vaznining 1,5 —2% miqdorida kislota to'planadi va chirituvchi bakteriyalar rivojlani-shini cheklab qo'yadi. Siloslash uchun tarkibida shakar ko'p boigan o'simliklar

ishlatiladi. Adabiyotlar : 1. А ndreev .N.G. - Lugovoe i polevoe kormoproizvodstvo. M.Kolos 1984 2. Atabayeva va bosh.-Yem-xashak yetishtirish –T.Mehnat.1997 3. А t а b а ev а H. - D а l а ekinl а rini qo`shib ekish T.T а shG А U - 1998 4. А bduk а rimov D v а boshq а l а r - Dehqonchilik а sosl а ri v а yem-x а sh а k yetishtirish T.Mehn а t 1987 5. Belolipov. I. V. Sheraliev. A. Axadova. M. A. “O`rta Osiyo o`simliklari marfalogiyasi” SOP, TIPO, T.: 1991 6. Buro`gin. V. A. Jongurazov. F. X. Botanika “O`qituvchi” T.: 1977. 7. D а l а k ь yan V, А s а nov R, Kim L - Korm а Uzbekist а n а -T.Mexn а t.1986 8. К ursanov. V. A. К amarniskiy N. A va bosh.- Botanika “O`qituvchi” 1977. I II tom. 9. Mirzayev O`, Xudoyberganov –Yem-xashak yetishtirish, Andijon, 2003 10. Pr а kticheskoe rukovodstvo po texnologii uluchsheniya i ispol ь zov а niya prirodnix kormovo`x ugodiy а ridno`x r а yonov str а no` M.V.O. А grpromizd а t 1988 11. Rogov M.S. - Zeleno`y konveyer M. А gropromizd а t 1985 12. Soxabiddinov. S. “O`simliklar sistematikasi” I II bob. “O`qituvchi” T.: 1976.

O'xshashlar

Moy kislotali bijg'ish

Yog' kislotali va aseton butilli bijg'ish clostridium avlodiga mansub bakteriyalar

Mikroorganizmlar sistematikasi

Mikroorganizmlar biokimyosi

Mikroorganizmlar genetikasi