Юрак қон томир ва нафас олиш системалари механикаси - Biologiya - Referatlar

Юрак қон томир ва нафас олиш системалари механикаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

182.740234375 KB

Ko'chirib olish

Юрак қон томир ва нафас олиш системалари механикаси Режа: 1. Юрак биомеханикаси ҳақида. 2. Юрак мушаклари қисқариши 3. Юрак мускуллари қисқаришининг механик кўрсаткичлари ҳисоби.

Юрак биомеханикаси ҳақида. Юрак фаолиятини тўла ўрганиш биомеханика усуллари бўйича атрофлича текширишни талаб қилади. Юрак ўта мураккаб мускуллардан тузилган тебраниб турувчи гемодинамик орган бўлиб, у ташқи омиллар таъсирларини, ички муҳитни ва бўлмачалардаги қон ҳажмлари мувозанатини, қон оқиши тезлиги ва босимини доимий мувофиқлаштириб туради. 4.1 – расм. Юрак биодинамик ҳолатини аниқловчи координата системасини жойлашиши. Юрак тўртта бўлмачадан иборат, мускуллардан ту-зилган мураккаб кўринишдаги органдир. Унинг ўлчамлари турлича, масалан: катта ёшдаги одамларда узунлиги 10-15 см, эни эса 8-11 см гача бўлиши мумкин. Бўлмачаларни деворлари уч қатлам, яъни: эпикард, миокард ва эндокардлардан иборат: ташқи қийшиқ, ўрта циркуляр ва ички тўғри қатламлардан тузилган. Юрак ва унга яқин жойлашган томирлар биодинамик ҳолатини ўрганишда координата боши кўкрак қафаси қовур-ғаларни энг юқоридагисини ўртасига жойлашган система танланган (4.1-расм).

4.2. – расм . Юрак боғланишлари . Юракни механик ҳолатини қийматлари ва йўналишлари системанинг ички гемодинамик факторларига боғлиқ ҳамда ташқи табиий ва сун ъ ий та ъ сирларга , вақтга t, ёшига ( А ), одам жинсига , патологик ҳолатига ( Р ) ва бошқаларга боғлиқ бўлган векторлар билан аниқланади , уни аналитик ифодасиR R x tA b i i i  ( ,, ,,...) (4,1) Узун ўқ Rc ( радиус - вектор ) 0,14 м узунликда бўлиб , оғиш бурчаги 43-48 0 дир (4.1 – расм ). Юракнинг пул p сацияли ҳаракати унга бириккан катта қон томирлари билан чегараланган . Улар яна юракни бошқа органларга боғлаб туради . Бундан ташқари юрак ҳаракати ўпка , перикард ва диафрагма билан чегараланган , улар юракка ёйилган юк тарзида босим беради . Механика қонунларини қўллаб , система боғланишлардан озод қилиниб , улар ўрнига реактив кучлар қўйилади . Бу реактив кучлар ҳам пул p сацияли характерга эга (4.2 ва 4.3 - расмлар ). Агар одам танаси тебраниш та ъ сирида бўлса , кўкрак қафаси билан биргаликда скелет ( деформацияланмайдиган контейнер ) гармоник тебранишлар ҳосил қилади .

4.3 – расм . Боғланишлардан озод этилиб , реактив кучлар қўйилган юрак схемаси .V V t  0 1 sin ,  H H t  0 2 2 sin ( ,)  (4,2) бу ерда V 0 ва H 0 -вертикалp ва горизонтал p йўналишлардаги тебраниш амплитудалари; 1 ва  2 - мос равишда тебраниш частоталари. Юрак қон-томир системасининг барча механик функ-цияларини бажаришга, бу системани бош мотори бўлган юрак энергетика нуқтаи- назаридан қараганда жуда кам энергия сарф қилиш принципи билан кўриш мумкин. Шунинг учун чап қоринча юқорироқда жойлашган бўлиб, қон отилиб чиқишида (катта айлана бўйича) қон оғирлик кучи камроқ бўлади. Ўнг қоринчада эса сал пастроқ бўлиб у кичик айлана бўйлаб қон айлантиради. Катта айланага нисбатан кичик айланада қон айлантиришга камроқ энергия сарф бўлиши керак ва юрак табиий равишда шунга мослашган. Маълумки, юрак фаолияти натижасида тебраниш ҳосил қилади, яна ташқи таъсир натижасида ҳам тебраниш ҳосил бўлади. Бу тебранишлар қўшимча гемодинамик босимни ҳосил қилади ва натижада физиологик тебраниш частотаси ва формаси ўзгаради, бу эса агар нормадан ортиқ бўлса патологик ўзгаришларга сабаб бўлади. Одатда, юрак конструкциясини, механик нуқтаи- назардан текширилганда, қобиқ сифатида қаралади ва қуйидаги чекланишларга асосланилади:

1. Юрак биотўқимаси бир жинсли ва эластик; 2.Миокард (юрак мускули) структураси анизатропдир. Чап қоринчага ўртадаги учинчи девори фибриллалари айлана бўйича йўналгандир. Шу билан бир вақтда ички фибриллалар юрак паралелларига нисбатан +600 ва ташқилари эса -60 0 бурчак остида йўналган бўлиб, анизатроплиликни ҳосил қилади. 3. Миокард деворлари бир қаватли; 4. Миокард қалинлиги ўзгарувчандир. Бу қалинлик 3 мм-15мм гача чап юрак олди қисмларда ўзгаради, лекин В.В.Новожилов таъбирига асосан миокард деворини қалин деб ҳисобланади; 5. Миокард девори кўчиши ва деформацияланиши каттадир. (бу ерда мускул саркомерлари 12-17% гача қисқартириш мумкин); 6. Миокард қалинлиги систол ва диастол вақтида ўзгаради (8-28%гача ўзгариши мумкин); 7. Чап қоринчада қон босими 0,1сек.да 1333 Па, 0.2-0.4 сек ичида эса 10664-1333 Па гача ўзгаради. Систол бошида чап қоринча ҳажми 90-110 см ва охирида 40 см; 8. Юрак деворига ички Р1 ва ташқи Р2 босим берилаяпти деб, уларни кучланиш ва деформацияланиш ҳо-латлари гидроэластик ва қобиқлар назариялари асосида аниқланади.

4.4 – расм. Юрак холати ва оғирлик марказини ифодаловчи координата системаси. Юрак мушаклари қисқариши Юракнинг физиологик фаолияти қонни иккита айлана бўйича ҳайдашдан иборат. Бунда юрак олди ва қоринчалар мушакларининг қисқариши давомида максимал босим бўлган томондан минимал бўлган томонга қараб қон ҳаракати рўй беради. Юрак бўлмача ва қоринчаларида ички ва ташқи юзалардаги шакл ўзгариши туфайли босим динамикаси экспериментлар орқали аниқланади. Бундай экспериментал усулларга ангиокардиография, юрак ўнг ва чап бўлмачаларини катетерлаштириш, эхокардиография қилиш киради. Юракни даврий (циклли) фаолияти давомида миокард мушаклари қисқариб ва ёзилиб туради. Ушбу қисқариш давомида юрак бўлмачаларидаги қон сиқиб чиқарилади, яъни ҳайдалади ва бундай ҳолатни «систол» дейилади. Кейин цикл давомида бўшаган қоринчаларни қон билан тўлиш даврини «диастол» дейилади. Систол бошида юрак қоринчасида ички босими (ҚИБ) кўтарилади натижада қон ҳаракатга келади ва қон ҳайдаш жараёни бошланади. Юрак систоли икки даврга ажралади – қоринча ички босими – ҚИБ (внутрижелудочное давление – ВЖД) ни ўсиш даври ва ҳайдаш даври. Худди

шунингдек, юрак диастоли ҳам икки даврга ажралади – юрак олди диастоли ва қоринчалар диастоли (2-илова). ҚИБ нинг ўсиш даври 0,09 дан 0,12 с.гача вақтда давом этади. Юрак олди систоли ҚИБ ни ўсишида катта аҳамият касб этади. Қўзғалувчанлик, автоматизм, ўтказувчанлик ва қисқарувчанлик миокарднинг асосий функцияси ҳисобланади. Миокарднинг ҳамма ҳужайралари қўзғалувчанлик хусусиятига эга. Автоматизм хусусияти шундан иборатки, миокарднинг баъзи ҳужайралари ўз-ўзидан қисқариш лаёқатига эгадир. Синус тугуни ҳужайралари 1 мин. да энг кўп қўзғалади ва юракнинг бир маромда қисқаришини таъминлайди. Одатда, яъни нормал ҳолда юрак 1 минутда 60-80 марта қисқаради. Миокардда импулpсларни ўтказиш, ҳужайраларнинг ўзаро электрохимиявий таъсирланиши туфайли амалга оширилади. Бунинг натижасида импулpслар бутун миокардда тарқалади ва гавданинг хоҳлаган жойидан ёзиб олиш мумкин бўлган интенсивликда электр юритувчи куч пайдо бўлади. Юракнинг электр юритувчи кучи таъсир этаётган вақтдаги ўзгаришини акс эттирувчи эгри чизиқ электрокардиограмма (ЭКГ) деб аталади (4.5 ва 4.6 - расмлар). Юрак циклик равишда ишлайди. Синус тугунида импулpслар пайдо бўлган вақт циклнинг бошланиши ҳисобланади. Бўшаган бўлмача ва қоринчалар бу вақтда қонга тўлган бўлади. Импул p слар таъсирида бўлмачалар қисқаради. Натижада қоринчаларга қўшимча қон оқиб келади. Бундан улар таъсирлашади. Импул p слар тарқалиши билан бўлажак қисқариш тўлқинлари ҳам ҳаракат қила бошлайди ( асинхрон қисқариш фазаси ). Қисқариш кучи кўпайган заҳоти қоринчалар босими бўлмачалар босимидан ошиб кетади ва тавақали клапанлар ёпилади. Шу ондан изометрик қисқариш фазаси бошланади. Бу фаза қоринчалар босими аорта ва юракдан чиққан бошқа томирлардаги босимдан ошгач, тугайди ва ярим ойсимон клапанлар очилади. Кейин қонни ҳайдаш фазаси бошланади, қон қоринчалардан томирларга

отилиб чиқади. Изометрик ва асинхрон қисқариш фазалари ва қонни ҳайдаш фазаси юрак систолини ташкил этади. Қонни ҳайдаш фазасидан кейин юрак бўшашиб қолади, томирлардаги босим таъсирида ярим ойсимон клапанлар ёпилади. Юракнинг бўшашиши давом этади . Бу изометрик бўшашиш фазаси деб аталади. Қоринчалардаги босим бўлмачаларда шу вақтда йиғилган қон босимидан пастга тушганда тавақали клапанлар очилиб, қоринчаларга қон тўла бошлайди. Сўнгра кейинги цикллар бошланади. Изометрик бўшашиш, қоринчаларнинг қонга тўлиш фазалари бўлмачалар диастоласи юрак диастоласини ташкил этади. Юрак қонни томирларга маълум бир миқдорда ҳайдайди ва нормал ҳолда унинг максимал босими 120 мм симоб устунини ташкил этади. Катта ёшдаги одам организмида 5-6 л қон 1 минутда организмни тўла айланиб чиқади. 4,5-расм 4,6-расм

Юрак мускуллари қисқаришининг механик кўрсаткичлари ҳисоби. Турли адабиётларда юрак уришидаги ҳажм ва босим кўрсаткичлари бўйича юрак ишини ҳисоблашнинг ҳар хил усуллари ёритилган. Асосан, юракнинг уришида кўчишга сарфланадиган ташқи иши аниқланади. Бунга қуйидаги формула қабул қилинган.W = Q⋅P+ mv 2 2q (4,3) бу ерда – Q – юрак уришидаги чап қоринча ҳажми; P - чап қоринчадаги ўртача систол босими; m - юрак уришидаги ҳажм массаси; v - юракдан чиқаётган қоннинг чизиқли ҳаракат тезлиги. Бирлик вақт томонида юрак томонидан бажариладиган иш миқдори кўрсаткичи – самарали қувват ҳисоби бўлиши мумкин. Ушбу кўрсаткич аортадаги қон оқиш тезлиги ва қоринчадаги босимни узлуксиз ёзиб бориш билан аниқланади. Самарали қувват қийматига кўра чап қоринчадан ташқари қон томири тизимига энергияни ўтиш тезлигини баҳолаш мумкин. Эхокардиография усули юрак мушаклари қисқаришини ўрганишда катта имкониятларни очиб беради. Ушбу усул ёрдамида систол ва диастол ҳолатидан юракни ички ҳажмларини, миокард даврий қисқариши тезлигини, чап қоринча девори қалинлигини аниқлаш ва юракни даврий ишлаши фазаси бўйича таҳлил қилиш имкониятлари бор Бу усул фақат қоринчадаги систол ҳақида маълумот беради, аммо юрак мушаклари қисқариши механик фаоллиги кўрсаткичларини ҳар бир фаза учун билиш муҳимдир. Бундай маълумотларни олиш мақсадида автоматик таҳлил қилувчи апекскардиограмма (АКГ) усули ишлаб чиқилган. АКГ ни қайд қилувчи « Bi ъ medica » номли полиграфлар мавжуддир. Ушбу аппарат пеъзокристалли датчиклар ёрдамида кўкрак қафасидаги кўчишларни аниқлайди. Дастлабки аппаратларда қоғозни ўтиш тезлиги 50 мм/с бўлганда 4-7 АКГ мажмуалари қайд қилинган ва улар ЭХМ хотирасига ёзиб борилган. Аппаратлардаги сигналлар зўриқишлари таъсирини йўқотиш учун уларнинг

амплитудалари меъёрлаштирилган, яъни қуйидаги формула орқали қайта ҳисоблаш билан бир бирликка яқинлаштирилган.Zi= Yi−Ymin Ymax −Ymin (4,4) Бу ерда Y max ва Y min - АКГ амплитудаларини энг катта ва энг кичик қийматлари. Тасодифий хатолари натижасида ҳосил бўлган меъёрдан ошиб кетган амплитудалар тебраниши Z i тўртинчи айирмалар усули билан текисланади. Бунда АКГ температураларининг иккита қўшни қиймат орасидаги айирма қуйидагича ифодаланади.  1 Z i = Z i – Z i -1 (4,5) бу ерда i = 2,3…, биринчи ва бошқа тартибли айирмалар ҳисоби  2 Z i =  1 Z i –  1 Z i-1  3 Z i =  2 Z i –  2 Z i-1 (4,6)  4 Z i =  3 Z i –  3 Z i-1 Кейин қуйидаги формула ёрдамида амплитудалар текисланган : X i = Z i - 3 35  4 Z i (4,7) Текисланган амплитуда қийматлари орқали АКГнинг биринчи PR 1 ва иккинчи PR 2 хосилалари кетма – кет бешта нуқтани э ъ тиборга олган ҳолда ҳисобланади . PR 1= −2x−2− x−1+x+1+2x+2 10 (4,8) PR 2= 4x−4− 4x−3− x−2− 4x−1−10 x0+4x1+x2+4x3+4x4 100 (4,9) Биринчи ҳосилани физик ма ъ носи шуки , бу мазкур функциянинг ўзгариш тезлигидир . Иккинчи ҳосила эса тезланишни билдиради. Ъозирги даврда шунга ўхшаш кўплаб маълумотлар мавжуд бўлиб, улар яъни АКГ маълумотлари қоринча ичидаги босим (ҚИБ) ўзгариши динамикасини ёритиб беради.

Бундан келиб чикадики АКГ нинг биринчи ҳосиласи ҚИБ ўзгариши тезлиги ва иккинчи хосиласи ҚИБ ўзгариши тезланишини харак-терлайди. Н p ютоннинг иккинчи қонунига асосан иккинчи ҳосила ҚИБ ни ўзгаришини ҳосил қилувчи кучни характерлайди. Бундан ташқари иккинчи ҳосила (Р R 2 ) автоматик режимда юрак цикли фазаларини ажратишда қўлланилади. Бу фазалар юрак ичи гемодинамикасининг ўзгаришини ёритади. Одатда юрак цикли фазалари ЭКГ, ФКГ, СГ (артерия учун) ва АКГ ларни биргаликда таҳлил қилиниб ажратилади. Ушбу физиологик эгри чизиқлар ва АКГ ни иккинчи хосиласини солиштириш 4.1-жадвалда ва 4.7-расмда келтирилган. Яъни, бунда ЭКГ, ФКГ ва АКГ лар ўзаро солиштирилиб, уларнинг иккинчи ҳосилалари орқали юрак цикли фазалари аниқланади. Юрак цикли фазасини ахтариш 4.7-расмда Т6 билан белгиланган нуқтадан бошлаб АКГ ни алоҳида мажмуаларини ажратиш билан бошланади. Бунинг учун қуйидаги бир вақтдаги шартлар билан амплитудалар ажратилган : 1. Амплитудалар қиймати энг кичик бўлганда 2. Бу амплитуда АКГ нинг иккинчи ҳосиласига мусбат чўққиси мос келади. 3. АКГ да ундан олдин камида 3 нуқтада амплитудалар камайган бўлади Бундай амплитудага мос келувчи нуқта CD фазани охири ва БН фазани боши бўлиб, АКГ ни О нуқтаси деб бошланади. Кейин амплитудалар ичидан АКГ иккинчи хосиласи экстремумлари ва нол p орқали ўтиш жойи, яъни юрак цикли чегараси аниқланади. АКГ ни ҚИБ динамикасининг ўзгаришини ёритаётганлигини эътиборга олиб, унинг амплитудалари абсолют қийматлари босим ўлчов бирлиги паскалда (Па)да ифодаланади.

Бунинг учун систол тўлқинлари ва аорта клапанлари очилиш нуқталарига мос келувчи АКГ амплитудалари фарқини пул p с босимига пропорционал қилиб олинади. Бунда АКГ хосилалари ва амплитудалари дастурий ўлчовини ҳосил қилинади.Y1= x1 x1− x2 AD c− AD d (4,10) PR ¿1i= PR 1i x1− x2 AD c− AD d (4,11) PR 2i¿= PR 2i x1− x2 AD c− AD d (4,12) бу ерда x 2 –систол тўлқинлари чўққисига мос келувчи АКГ амплитудаси: x 1 –аорта клапанлари очилиш нуқтасига мос келувчи АКГ амплитудаси; AD c – систол босими; AD d - диастол босими. 4,7-расм. ЛеКГ, ЭКГ ва ФКГлар бўйича юрак циклининг фазавий структуралари ҳисобий схемаси. Бундай услуб билан калибрланмаган босим датчиклари орқали олинган АКГ лари ўзаро солиштарилади. ҚИБ ва зўриқиш кучи ўзгаришларидан ташқари АКГ орқали миокард ривожлантирадаган қувват Ni ва иши Ai лар характерланади, яъни

Ni= PR 1i'∗PR 2i'(4.13) Ai=(∑i=пф kф ¿Ni)(кф −пф )∗tф . (4.14) бу ерда пф, кф – фаза бошланиши ва тугалланиши нуқталари; t ф – фаза давомийлиги; Ni – i нуқтадаги қувват характеристикаси. 4.1-жадвал Фаза Фазалар чегараси (ҳисоб боши ) ЭКГ ФКГ АКГ АКГ ни иккинчи хосиласи ҚИБ ни ўсиши (БЎ) Граф икни кески н ўсиш и Энг катта мусбат қиймат Т2 Р 1 тон аорта комп онент и 0 орқали ўтиш Максима л қон ҳайдалиш и (МЪ1) Т3 Сист ол тўлқи ни чўққи си Манфий энг катта қиймат (минимум) Максима л қон ҳайдалиш и (МЪ2) T 4 Тўлқ инни пасай и-ши Мусбат энг катта қиймат(мак симум)

Редициял анган қон ҳайдалиш и (РЪ) Т5 2 тон аорта комп онент и Манфий энг катта қиймат (минимум) ҚИБ ни пасайиши (БП) Т6 0 нуқта Мусбат энг катта қиймат (максимум) Қонни тез тўлиши (ТТ) С нуқта 0 орқали ўтиш Хар бир автоматик ажратилган юрак цикли учун миокарднинг механик фаоллиги қуйидаги кўрсаткичлар билан характерланади: - тезликнинг абсолют экстремал қиймати.(V,10 −6Па ∗с−1); - ўртача тезликнинг нисбий қиймати ( V ,) - тезланишнинг абсолют экстремал қиймати (a,10−6Па ∗с−2); - тезланишнинг нисбий ўртача қиймати (а) - қувватни абсолют экстремал миқдори (N,*10 −12Па ∗с−2); - фаза давомидаги ишнинг абсолют миқдори (А1∗10 −12Па ∗с−2) - фаза давомидаги нисбий иш (А) - юрак цикли фазаси давомийлиги (Т,с) - Р R циклга нисбатан фаза давомийлиги (Т). Бу ерда нисбий кўрсаткичлар фаза давомидаги кўрсаткични юрак цикли давомидаги ўрта кўрсаткичлар йиғиндисига нисбати билан аниқланади. Тажрибалар асосида олинган гемодинамик кўрсаткичлар иловадаги жадвалларда келтирилган.

126 та соғлом одамлар текширилиб, ушбу натижалар олинган,бунда одамларнинг ўртача ёши 27,2  2,8 йил, ўртача юрак уриши 1 минутига 65,3  4,2 ни ташкил этган ҳамда 218 та ЮИК билан касал одамлар текширилган. Касал одамларни икки гуруҳга бўлинган, яъни 126 таси 1-гуруҳ, ишемик касаллиги (ЮИК) (стенокордия) билан оғриган касаллар (1-2 функционал синфлар) ўртача ёши 51,6  2,6 йил, юрак уриши 1 минутига 62,1  2,1 ни ташкил этган. Клиник амалиётида чап қоринча эгри чизиғини қайд қилиб олиш кенг қўлланилади. Ушбу эгри чизиқ чап олдинги деворини ҳаракати натижасида кўкрак қафаси девори ҳаракатини ёритади. ЛеКГ да юрак циклини турли фазаларини аниқ чегаралаб кўрсатиш мумкин. Унда юрак олди (девори) систол ва диастол тўлқинлари бўлади. Юрак олди мушакларини қисқариши ЛеКГ эгри чизиғида кичикроқ ва чўзилган тўлқин а кўринишида ифодаланади. Бу систолдан олдин қоринча тўлқини бўлиб, чап қоринчани қон билан тўлишига мос келади. Тўлқин а ни чўққиси тўртинчи тонга тўғри келади. Демак ЛеКГ даги а тўлқин чап қоринча хажмини катталашганлигини ва олд девори ҳаракатини ифодалайди. Кўплаб олинган нормал ва патологик эгри чизиқларни тахлил қилинганда, шу нарса аниқланганки, а тўлқинни чўққиси ЭКГ даги Q тишчасига мос келади.ЛеКГ эгри чизиғида яна иккита характерли соҳалар мавжуд яъни d ва е (3-илова 1-расм). Бунда d соҳа қоринча деворини ташкил этувчи ички тўғри ва ташқи қийшиқ мушаклар қисқариши билан боғлиқ ўзгаришларни ифодалайди. ҚИБ ва ТТ (тез тўлиш) фазаларида диастол фаоллигини миокард мушакларининг қисқариши билан ЭКГ, ФКГ ва ЛеКГ ларни бир вақтда (синхрон) қайд қилишда кўриш мумкин. Диастол II тондан кейин бошланади ва ЭКГ эгри чизиғида U тишчаси билан характерланади ҳамда унинг тугаши ФКГ даги III тонга ва ЛеКГ даги С 2 ( f ) нуқтага мос келади. Бу ҚИБ да минимал p қийматга мос келади (3-илова 3-жадвал). Патологик шароитда мушакларнинг ўзаро функционал p боғлиқлиги ўзгаради. Веналарни бир вақтда қонга тўлиши билан диастол давомида

миокардни ташқи мушаклари давом этади ва ТКГ эгри чизиғида «плато» ҳосил бўлади (3-илова 2-расм). «Плато» нинг ҳосил бўлиши диастолани бошидан охиригача давом этувчи ташқи қийшиқ ва ички тўғри мушакларни қисқаришини ифодалайди. Бунда қоринчалар бўшлиғини кенгайиши ва уларни қонга тўлиши таъмин-ланади. ҚИБ эгри чизиқлари билан вена синусларидаги босим ва аортадаги босим эгри чизиқларини солиштириб таҳлил қилинганда улардаги ўзгариш динамикасини ва бир-бирига боғлиқмаслигини турлича эканлигини кўриш мумкин (3-илова 4,5-расмлар). Иккинчи гуруҳга 92 та миокард инфаркти билан касалланган одамлар, ўртача ёши 48,3  1,8 йил, юрак уриши 1 минутига 68,2  3,4 ни ташкил этган. Реологик маълумотларни тетрополяр усулдан фойдаланиб юрак уриши ва минутлик хажмлар, умумий атроф қаршилиги,юрак индекси ва юрак уриши индекси ва солиштирма атроф қаршилиги аниқланган.(4-илова 1- жадвал).Қоринча ичида қонни кўчиш фазаси ЮИК билан оғриган касалларда бироз чўзилади. Ушбу фазага мос келувчи биомеханик кўрсаткичлар 4-иловани 2- жадвалида келтирилган. Фаза биомеханикаси қоринчалар миокарди механик фаоллигини бошланиши ҳисобланадиган субэндокардиал p ва субэпикардиал p қатламлар қисқариши билан таъминланади. Бу пайтда соғлом одамларда миокордни куч характеристикаларини тўла қайта тикланиши содир бўлади ва субэндокардиал p ҳамда субэпикардиал p қатламларни қон билан таъминланади. Венадан қон оқиб келиш жараёни камайиши билан бунда қайта тикланиш содир бўлмай қолади ва буни натижасида мушакларнинг фаоллиги пасайиб қолади. Фаза давомийлигини, қисқариш тезлигини ва бажарилган иш ҳажмини ошиши миокорднинг компенсацион – мослашув реакциясидир. 4-иловани 3-жадвалида ҚИБни ортиши фазасига мос келувчи беомиханик кўрсаткичлар келтирилган.

Бунда текширилган учала гуруҳда ҳам фаза давомийлиги ўртача 6 с. ни ташкил этган. Лекин ЮИК билан оғриган одамларда ушбу фаза давомийлиги нисбатан камроқ. Максимал ҳайдашнинг 1- фазасига тегишли биомеханик кўрсаткичлар 4-иловани 4- жадвалида келтирилган. Бунда фазани давомийлиги ҚИБ ни ортиш фазаси билан ҳамда касал ва соғлом одамлар учун бир хилдир. Максимал p ҳайдашнинг 2- фазаси (МЪ2)га тегишли биомеханик кўрсаткичлар 4-иловани 5-жадвалида келтирилган. Бу фазани давомийлиги бошқа барча фазалардан каттароқдир.Бунда миокарднинг ҳамма қатламларида қисқариш содир бўлади, уни қалинлиги энг катта қийматга эришади, қоринчалар бўшлиғи бўйлама ва кўндаланг йўналишларда кичраяди. Максимал p ҳайдашнинг 2- фазаси биомеханикаси 1- фаза биомеханикасидан сезиларли даражада фарқ қилади. Соғлом одамлар учун абсолют қисқариши 2,5 марта стенокордия билан оғриган касалларда 3,74 марта, инфарктдан кейинги касалларда 5,64 марта камаяди. 4-иловани 6- жадвалида редуцирланган ҳайдаш (РЪ) фазаси учун биомеханик кўрсаткичлар келтирилган. ЮИК билан оғриган касалларда фазаси давомида ортиб боради. РЪ фазасида миокардни механик фаоллиги тугайди ва қон ҳаракати тўпланган потенциал энергия ҳисобига содир бўлади. ҚИБ ни пасайиш бўшашиш фазаси («БП» – босимни пасайиши) га тегишли биомеханик кўрсаткичлар 4-иловадаги 7 - жадвалда келтирилган диастолани ишчи фазаси ҳисобланади. Физиолагик жиҳатдан ушбу фаза (БП) редуцирланган ҳайдаш фаза (РХ) фазаси билан бир хилдир, лекин кўрсаткичларнинг миқдорий қийматлари бўйича сезиларли фарқ қилади. Ушбу фазанинг абсолют давомийлиги 120 дан 140 мс. гача ўзгаради ва нисбий давомийлиги барча гуруҳлар учун бир хил бўлади. 4-иловани 8-жадвалида келтирилган маълумотлар сўнгги фазасига тегишли бўлиб, бу фаза қоринчаларни тез тўлиш (ТТ) фазаси деб юритилади.

Адабиётлар: 1. Регирер С.А. Лекции по биомеханике - М., МГУ, 1980, 144 с. 2. Вопрос прочности в биомеханике/Образцов И.Ф., Кнетс И.В. и др. М., Весшая школа, 1988, 388 с. 3. Бранков Г. Основ биомеханики - М., Мир 1981, 254с. 4. Механика кровообраўения/ Каро К. и др. - М., Мир, 1981. 5. Левтов В.А., Регирер С.А., Шадрина Н.Х. - Реология крови - М., Медицина, 1981. 6. Кнетс И.В., Пфафрод Г.О., Саулгозия Ю.Ж. - Деформи-рование и разрушение твердих биологических биотканей - Рига: Знание, 1980, 320. 7. Пуриня Б.А., Касцов В.А. - Биомеханика крупних крове-носнх сосудов человека - Рига: Знание, 1980, 258 с.

O'xshashlar

Одам танасининг функционал мустаҳкамлиги ҳақида тушунча

Таянч харакат системаси механикаси

Юмшоқ биологик тўқималарнинг биомеханик хоссалари

Қон айланиш тизими физиологияси

Қон томирлар деворлари механик хоссаларини ўрганиш усуллари