logo

Визуал астрометрия методлари ва хатоликлари фотографик фотометрия трубкали фотометрия

Yuklangan vaqt:

12.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

101.5 KB
РЕЖА: 1. Фотовизуал метод. 2. Фотометрик пона методи. 3. Визуал фотометрик методлар. 4. Визуал фотометриядан хатоликлар. 5. Равшанликни тенглаштирш методи. 6 . .Фотометриал учун эгрилик щаратеристикаси. 7. Фотопластинкаларда юлдузларни =орайиш даражаси Бизга маълумки фотометриянинг ызи бир неча былимга былинади. Булардан бири фотовизуал методдир. Визуал фотометрия нурланишни =айд =илгич сифатида кыз билан ил\айдиган барча нурлар тыплами визуал фотометрияни билдиради. Визуал фотометрия методи равшанлиги турлича былган ёритгичларни ёр=инро\ига кучсизини ызаро тенглаштириш асосида бажарилади. Фараз =илайлик агар I 1 = I 2 былса, улар бир бири билан алмаштирилади. Агар I 1 - m 1 ва I 2 - m 2 былса, у щолда Погсон формуласига кыра m 1 - m 2 =-2,512 lg2 1 I I (1) борди-ю, 2 1 I I = n былса, ( n - номаълум сон) Демак, (1) ю=оридаги шартга кыра ёзамиз m 1 -m 2 =-2,512lgn (2) m 1 =m 2 -2,512lgn (3) Юлдузларни каттасига кичигини тенглаштириш махсус метод- фотометрик пона ( клин) ёрдамида бажарилади. Фортометрик пона методи. Фотометрик пона =уйидагича тамойил асосида ишлайди. Демак, бу понада нурлар йылини тыли= тасвирласак, уни =ыйидагтича тасвирлаймиз. Чизмага асосан ёзамиз: I = I 1 P 2 q в (4) I = I 2 P 1 q d (5) Агар (4) ва (5) ни бир бирига былсак, 1= 2 1 I I Р ( a - e ) q ( d -в) (6) Ёки 2 1 I I нисбатни топсак, 2 1 I I = Р ( a - e ) q ( d -в) = Р -( e - a ) q ( d -в) (7) m \е= tgl (8) Демак, буни даража кырсаткичларини ёзамиз.: а-е= d -в- m =е tgl (9)2 1 I I = k - e (12) (11) формулага асосан, Погсон формуласини ёзамиз: m 1 - m 2 =-2,512 lg 2 1 I I =-2,512 lg (х -е )=-2,5(-е) lgk =2,5е lgk (13) Бу ерда к=2,5 lgk (14) пона доимийсидир. (14) асосан (13) ни ёзиш мумкин. m 1 - m 2= ке (15) Демак, юлдузлар–е-чизи=ли бо\ланишда m -юлдуз катталигига эса, юлдузни кыринма катталиги =анча ызгаришини щарактерлайди. (15) га асосан бундай ылчамда былишини ёзамиз: m 1 - m 2 =  m = ke (16) Бундай кыринишдаги поналарда е- узунлик билан чизи=ли бо\ланган былади. Агар фотометрик пона сифатида маълум йыналиш быйича =орайиш зичлиги ортиб борувчи фото\ рафик пластинка олинган былса, у щолда бундай понадан фойдаланиш давомида юлдуз катталигини ызгариши  m e - чизи=ли бо\лана олмайди. Демак, =орайиш зичлиги Д е -билан =уйидаги мыносабатда былиши мумкин.Лекин аслида Д= lgE былади. Бунинг графиги бу кыпинча , m 1 - m 0 = f ( e ) (17) фы=ция каби былиб,  m = f ( e ) (18) ечилади. Визуал фотометрик методлани кыриб чи=амиз. Агар телескопни кыриш майдонида а,в,с юлдуз ва ызшгарувчан v юлдуз былсин буни а;в;с; юлдуз катталиги ор=али белгилаш зарур былса, v ; в га нисбатан 1- даража ёру\ а -юлдуз - нисбатан анча ёру\ былсин , унда а; v былади. Бу маълумотлар олингандан сынг юлдузларни равшанлиги ызаро солиштирилиб даражаланади. Бунда энг хира юлдуз с былади. Демак: с=0; в=5; а=8 1. v =6 2/ v =1 (19) Равшанлик ызгармайдиган юлдузлар ор=али юлдузларни равшанлиги даражаланади. Сынгра шу даражаланган шкалада ызгарувчан юлдузни равшанлиги белгиланади. Кейинчалик анча мураккаблашган методлар пайдо былади. Бу методлардан : Пекеринг методи: Бу методга кыриш майдонидаги юлдуз катталиги маълум деб =аралади. Яъни m a ; m в; m c в-а=10 с-в=10 (20) Бу юлдузларнинг равшанлик фар=и 10 марта былиши шарт эмас v : а7 v 3в; в8 v 2 c (21) Бундай щолда щар иккала щол учун ызгарувчан юлдузни кыринма катталигини белгилаймиз. m v = m a +10 av m m  =7 m в - 10 av m m  3 (22) Демак ёзамиз: m v = m в + 10 ‰ c m m  8= m c - 10 ‰ c m m  2 (23) Нейланд методи . Бу методда биринчи методдан фойдаланилади. Яъни v 1в а2 v a 2в (24) (а- v )2 ( v -в) (25) Бунда оралик 10 га былинади. Шундай =илиб, m v . юлдуз катталиги опилади. Визуал фотометрия бош=а фотометрияга =араганда катта хатоликка эгадир. Бу хатолик 5-20% былиши мумкин. Демак юлдуз катталигини хатолиги  m хато =0 m 07-0 m 15 (26) Фотометрик хатоликларни юлдузлар осмонини фони катта роль ыйнайди. Щаракатланаётган икки юлдузни бири понпсиз осмон фонида кыринади. Иккинчиси пона оркали осмон фонини равшанлигидан щоли былади. Натижада осмон фонида маълум юлдуз катталигини улушида хатолик былади. Бош=а бир ката хатолик юлдузларни рангига бо\ли= содир былади. Бундай хатолик кузатишда иштиро= этганларни спектрал сезгирлиги турлилигидан келиб чи=иб бащоланади. Спектрал сезгирлик оптик диапазонни турли участкаларида ты\ри келадиган юлдузларни сезгирлигига айтилади. Бу метод жуда кенг =ылланилади. Фото\рафик фотометрия астрометрияни асосини ташкил этади.Фото\ рафия астрономиягаи кириб келиши билан астрометрик фотометрия вужудга келди. Юлдуз диаметрини квадрати d 2 десак, е-экспозиция ва=ти Р, Q лар ызгармас катталиклардир. Булар албатта эмульсия хусусиятига эга былади. Шунингдек юлдузни фотохусиятига бо\ли= былади. d = ht + Q (1) юлдуз каталигини ызи m - d га бо\ли= былади. Юлдузни кыринма катталиги бунда m = a -в-d (2) а ва в доимий катталиклардир. Фото\рафик фотометрияда щам ёр=инликларни юлдуз катталигида белгилаш турли равшанликдаги юлдузларни махсус йыл билан равшанликлани тенглаштиришга асос былади. 1-усул .Равшанлигини тенглаштириш билан юлдуз катталигини щисоблаш Фараз килайлик берилган I 1 ва I 2 фотометрик пона ёрдамда I 1 = I 2 = I га келтирилади. Бунда оралик масофа  m = kl (3) Агар борди-ю I 1 га m ты\ри келадиган маълум былса, I 2 га m 2 ты\ри келишини топиш мумкин. m 2 = m 1 +  m (4) 2-усул-Бу фото\рафик материал учун ясалган щарактерстик эгрилиги оркали юлдуз катадлигини ани=лаш мумкин. Демак, Д= lgE (5) tg  = U D =  lgE + A (6) Бу ерда А- ызгармас катталик Агар  =45 былса, бу нормал контрастлик дейилади. Иккинчидан  m ва Е ларни =уйидаги бо\ланиш мавжуд  m =-2,5 lg (7) Охирги тенгламадан бирорта юлдузни катталигига кыра иккинчисини катталиги ани=ланади Фараз килайлик иккинчи юлдузни катталиги маълум былса,  m = m 1 - m 2 (8) Фотоматериални Д- =орайиш даражаси щарактеристик эгрилик lgE олинади.У щолда Погсон формуласидан иккинчи юлдуз катталиги m 2 . Юлдуз катталиги маълум былган биринчи юлдузни кыринма юлдуз катталиги m 1 оркали топилади. 3-усул. Фотопластинкада юлдузларни =орайиш даражаси бир текис та=симланганлигини мущим ащамиятга эга Одатда эса бынга эришиш учун юлдузларни тасвири телескопдаги фо=ал текислигидан чи=ариб олинади. Яъни, Умуман бу усулларни тахлил =илиш шуни кырсатадики, ю=оридаги усуллардан энг мущими ва ани=лиги 2- усул щисобланади. Бундай усулда =уйидаги =онуниятлар амалга оширилади. Е=r l r е 2 2  (9) Бу ерда l - орасидаги масофа =уйидагича деб олинади. l =102 (10) Демак, ёза оламиз, Е= k r l r е 2 2 2   (11) Бунда В;п; l со nst E 1 = kr 1 E 2 =kr 2 E 3 =kr 3 (12) E 4 =kr 4  m =-2,512 lgE (13) Демак,  m r 2 га бо\ли= булар экан, m - m 0 =5 lg r r0 (14) Микрофоометрлар юлдузларга тегишли =орайиш даражасини щисоботларини фото\рафик пластинкадан олишга имкон беради. Бундай фотопластинка учун ясалган щарактеристика эгрилик эса пластинкани ёритганлик даражасини ани=лайди. Микрофотометрлар визуал ёки объективли былади.Объективда фотоэлемент ёки фото=учайтиргич =ыйилади. Бу ерда 0 1 0 2 -обектив; с 1 с 2-обектив; F -тиркиш G -галвонометр  к 1 к 2 -конденсаторлар; к- пона; р 1 р 2 р 3 -тыла ички =айтарувчи призмалар; М- ясси кызгу; v- экран; Бунда асосан учта каталикни билиш керак. G тем =0 G *=юлдуз G ф=фон (15) Бу учала катталик мущим щаратеристика маълумотлар беради. Булар орасидаги мыносабат  =™  ™ G G G G   (16)   =      ™ ™ G G G G (17)  +   =1 (18) Бу бо\ланиш   m ; m = f (  ) (19) Олинган щисоботлар быйича  топилади.Сынгра юлдуз каттлигига бо\ли=лигини кырсатувчи щаратеристик эгрилик тузилади. Фойдаланилган адабиётлар: 1. Мартинов Д.Я. Курс об щ ей астрофизики.- М., Наука- 1990. 2. Мартинов Д.Я. Курс практическая астрофизики.- М., Наука 1997. 3. Миннарт М. Практическая астрономия.- М., Мир-1991. 4. Собелев В.В. Курс теорической астрофизики.- М., Наука-1985. 5. Шкловский И.С.Звезд ы . Их рождения, жизнь и смерт.- М.,Наука-1995. 6. www.ziyonet.uz