logo

Ер типидаги сайёралар физикаси сайёралар атмосферасининг модели Гигант сайёраларининг тузилиши ва химявий таркиби физикаси

Yuklangan vaqt:

12.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

48.5 KB
РЕЖА: 1. Меркурий сайёраси. 2. Венера сайёраси. 3. Ер-сайёра. 4. Марс-уруш худоси. 5. Юпитер сайёраси. 6. Сатурн ва табиати 7. Уран, Нептын ва Плутон сайёралари  Венера (Зухра). Венера +уёш системасидаги 2- осмон жисмидир. Унинг физикавий папаметрлари =уйидагидан иборат: d =12100 km l =108 млн км Т йил =225 d Т синодик =117 d кеча-кундуз Q =88  P =90 атм t =300-400 0 C 1761 йиода +уёш дискидан ытаётган Венеранинг атмосфераси борлигини Ломоносов кузатган. Бу атмосферанинг баландлиги ва таркиби ща=идаги маълумотлар 1961 йили Венера 4-5-6-7 ырганган. “Пионер12” унинг атмосферасининг 18%и СО 2 ташкил =илади, =олган 2%и ни эса, =олган инерт газлар ташкил =илади. Унинг орбитаси быйича V орб =25 км\с Унинг сиртидаги атмосферасининг шамол циркуляцияси вужудга келади. Бу йеркуляциянинг тезлиги V = 70 м\с олинган маълумотларга кыра Венера атмосферасининг магнит сощалари кузатилмайди. У ыз-ы=и атрофида айланиши тескари йыналган 1976 йилда “Венера-10” ёрдамида олинган суратларда жуда кып то\лар ва то\лар сояси кузатилган. Шунинг учун Карл Сагин Венеранинг кислород билан бойитиш \оясини илгари сырган аммо бу мумкин былмаган гоядир. Ер (Арз) d =12740 km l =150 млн км P =1 атм М= 6 10 24 кг n = 1 та Замонавий текширишлар натижасида ани=ланган Ер модели асосан =уйидаги катталиклардан ташкил топган Ернинг марказидан бошлаб унинг та=симланиши 1.Ядро =исми 2.Суюк =атлам 3.Махорович =атлам. 4=оби=. Ернинг =утблари быйлаб магнит майдон чизи=лари 3 =атламли =оби= щосил =илади. Шунинг учун бундай =оби=ка магнитнинг янги модели дейилади. Ер марказида температура 10 000 К , Ернинг радиусига нисбатан температурасининг ошиши =уйидагича тасвирланган .Бу ерда h ер суюк мантиясидан иборат былгани учун моддалар та=симоти баландлик быйича ызгаради. Шунинг учун берилган щар бир Н га Т лар мос келади Атмосферасининг 72% ини азот ташкил =илади , 21%ини кислород, =олган =исмини эса о\ир ионли газлар ташкил =илади. Марс (Миррих) d =6785 km l =228млн км Т йил =687 d Т синодик 247 d 37 кеча-кундыз Q =69  t =30 0 C n =2 Марс сайёрасида у ердаги температура мытадил былишига хизмат =илади. Марс сиртидаги температура 1961 йилда Марсни Вкинг ва Моренер космик кемалари ырганган Уларнинг баландлиги ва диаметри мос равишда h =20 км v =300км Сайёранинг сиртидаги щарорат фаслларга нисбатан ызгариб туради. Шунинг учун унинг айланиш орбитасига нисбатан ы=ининг эгрилиги 65 0 ни ташкил =илади. Энг кып ырганган олим Пилкинов : у биринчи бор Марс калпо=лари музлаган щолдаги СО 2 дир.Вкинг космик апарати. ЮПИТЕР ( Муштарий) сайёраси ыз ы=и атрофида жуда тез айланади. Шунинг учун экваторда =утбий радиусллари мавжуд. R кут =71400 км R ЭКВАТОР =66400 КМ М=318М ер  урт = 1,3 г\см 3 Т сидерик =11,9 йил; Т синодик =9соат 50 минут l = 5,2 ат.б. t =170  C Сайёраларнинг нурланиши мавжуд былиб, бу нурланиш 2,7 +уёш, n =17 та йылдоши бор. Юпитерни яна бир катта обектларидан бири унинг визуал до\идир. =изил до\ -20  =20  Шу узунликларда Е- нурланишларга бо\ли= тарзда ызгариб туради. Юпитерни зичлиги 1,3г\см 3 былгани учун унинг ы=и атрофидан айланиш модули ну=та айланишидан кескин фар= =илади Шунинг учун унинг экваториал ва =утбий айланишлари тезликларининг фар=и мавжуд  V = V к - V экв  V ызгариши газсимон Юпитер температурасини ызгаришига олиб келади. Бу ызгаришни Стокс формуласи билан топиш мумкин. 1972-73 йилда АКШ ни “Пионер” кемаси Юпитерини ырганди 1977-78 йилларда АКШнинг Водэпайн кемасининг унинг энг катта юлдоши ио ща=ида маълумот туплаб унда вулконлар отилаётганини исботлади. Юпитерининнг ёнг катта юлдоши 4 та былиб, 1.Ио 2.Ганимед 3.Европа. 4.Калисто. Сатурн (Зухал) R=61 10 3 rv M =95 m  e =9,5 а.б  =1,3г\см 3 Туз=10 h 50 m T к .ат = 30 йилда Сатурнни кыринарли обектларидан бири унинг щал=аси щисобланди.У щал=анинг диаметри 60 10 3 км ни ташкил =илади. Акш кемаси Воджайшни хабар беришича, щал=алар уч =атламдан иборат былиб, биринчи =атлами ю=ори электр зарядни билан тылган чанг. Унинг энг катта юлдошларидан бири Титан щисобланади. Кейинги йилларда олинган маълумотларга кыра титанда сув бу\лари мавжуд Унинг щозиргача 12 та юлдоши топилган Уран M = 14,5м ер R =22800 km  =1,6г\см 3 T =0 eh 15 m T +уёш =84 йилда t =-220 C n =5та йулдоши бор Нептын  = 17,5м ер R =25200 km  =1,6г\см 3 l =30 a .б. T =10 eh 20 m T +уёш =165йилда t =-240-250 C n =2та йылдоши бор Плутон  =2900 м е T +уёш =240 йилда l =40 а.б.  Фойдаланилган адабиётлар: 1. Мартинов Д.Я. Курс об щ ей астрофизики.- М., Наука- 1990. 2. Мартинов Д.Я. Курс практическая астрофизики.- М., Наука 1997. 3. Миннарт М. Практическая астрономия.- М., Мир-1991. 4. Собелев В.В. Курс теорической астрофизики.- М., Наука-1985. 5. Шкловский И.С. Звезд ы . Их рождения, жизнь и смерт.- М.,Наука-1995. 6. www.ziyonet.uz