Таъсир чизиқлар назарияси - Arxitektura - Referatlar

Таъсир чизиқлар назарияси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

185.126953125 KB

Ko'chirib olish

Та ъ сир чизиқлар назарияси Режа: 1. Ҳаракатланувчи юклар ва таъсир чизиқлари хакида тушунча. 2. Оддий балкаларнинг таъсир чизиғини статик усул билан қуриш. 3. Консолли балка учун таъсир чизиғини қуриш. 4. Таъсир чизиғи ёрдамида зўриқишларни аниқлаш. 5. Юк тугунлар орқали узатилганда таъсир чизиқларини чизиш.

Ҳаракатланувчи юклар ва таъсир чизиқлари ҳакида тушунча Ҳаракатланувчи юкларга темир-йўл кўприги бўйлаб ҳаракатланувчи поезднинг оғирлиги, кран ости балкаси бўйлаб ҳаракатланувчи кран ва бошқалар мисол бўлади. Ҳаракатланувчи ва бир-бири билан боғланган вертикал юклар системаси таъсирида иншоот (кўприқ) элементларида ҳосил бўладиган максимал зўриқишларни аниқлаш учун таъсир чизиқлар назариясидан фойдаланилади. 3.1 – расм Бу назарияга кўра, дастлаб иншоот устида ҳаракатланувчи вертикал бирлик куч (Р=1) таъсирида унда ҳосил бўладиган зўриқишларнинг ўзгариш қонуни текширилади (3.1 – расм). Сўнгра бу ўзгариш қонунларига асосан ва кучлар таъсирининг мустақиллиги принципидан фойдаланиб ҳаракатланувчи юклар системаси таъсирида иншоот элементларида ҳосил бўладиган зўриқишлар аниқланади. Бирлик куч иншоот бўйлаб ҳаракат қилганида униинг элементларида (ихтиёрий кесимида) ҳосил бўладиган зўриқиш микдорининг ўзгаришини ифодаловчи график шу зўриқишларнинг таъсир чизиғи дейилади. Таъсир чизиғини эпюрадан фарқлаш зарур. Эпюра ўрганилаётган микдорнинг (эгувчи моментни) балканинг кесимлари бўйлаб тақсимланишини кўрсатади, таъсир чизиғи эса шу микдорнинг балка бирор кесимидаги қийматини ҳаракатланувчи Р=1 кучи таъсиридан ўзгаришини кўрсатади. Оддий балкаларнинг таъсир чизиғини статик усул билан қуриш. Таянч реакцияларнинг таъсир чизиғи. R A т.ч. курамиз: Статиканинг мувозанат тенгламасини ёзамиз (3.2б – расм).

3.2 – расм∑ M B=0; RA⋅l− P⋅(l− x)= 0. Бундан RA=P(l− x)/l ёки Р=1 да, RA=(l− x)/l. 0  х  l ; х=0 да R A =( l−x ) да R A =1 Бу таъсир чизиқ 3.2 б-расмда кўрсатилган. R В т.ч. қурамиз (3.2 в-расм): ∑ M A=0;−RB⋅l+P⋅x=0, RB= x l 0  х  l ; х=0 да R B =0, х= l R В =1.

Кўндаланг кучнинг таъсир чизиғи. Балканинг K кесимидаги кўндаланг куч Q k т.ч. қуриш учун бирлик куч (Р=1) нинг икки вазиятини текшириш керак (3.3 а – расм). 3.3 – расм 1– ҳолат: Р=1 кучи кесимдан чап томонда ҳаракат қилади. 0≤ x ≤а к . Балка ўнг томонининг мувозанатини аниқлаймиз. Σ y =0, Q k =- R B =- X / l 2 – ҳолат: Р=1 кучи кесимдан ўнг томонда a k ≤ X ≤ l . Балка чап қисмининг мувозанатини аниқлаймиз. Q k унг =R A =(l-X)/l. Эгувчи момент та ъ сир чизиғи . Балканинг “k” кесимида ҳосил бўладиган эгувчи момент та ъ сир чизиғини қуриш учун ҳам бирлик кучнинг икки ҳолатини текширамиз (3.4 – расм ).

1 – ҳолат : Р =1 куч K кесимининг чап томонида ҳаракатланади (0≤x≤a k ). M k эгувчи момент тенгламасини балканинг ўнг томони мувозанатига асосан ёзамиз.Mk=RB⋅(l−ak)=x ℓ(l−ak) . X =0 да, M k =0. x = l да, M k = l - a k . 2 – ҳолат: Р=1 куч ўнгда, M k = RA⋅ak= l− x l ⋅ak x =0 да, M k = a k . x = l , Mk =0 (3.4 б - – расм). 3.4 – расм

Консолли балка учун таъсир чизиғини қуриш. Консоли балка учун таянч реакциялари ва унинг бирор кесимидаги Q k , M k нинг таъсир чизиқларини чизишда оддий балка учун олинган формулалардан фойдаланилади. 3.5 – расм Масалан, R A нинг т.ч. чизиш учун Р=1 юкни A таянчдан ўнг томонда X масофада жойлаштирамиз (3.5 – расм).  M B =0 дан R A =l−x l ни ҳосил киламиз. - a ≤ x < l +в, x =0 да R A =, x = l да R A =0. x=l-b да , R A =-b/l; x=-a да , R A= (l+a)/l=l+a/l. Бу т . ч . 3.5 б . – расмда кўрсатилган .

Демак , консолли балка таянч реакцияларининг та ъ сир чизиқлари оддий балка таяни реакциялари та ъ сир чизиғи каби чизилиб , сўнгра улар конссолнинг учларигача давом эттирилади . Айтилганларни М k 1 ва Qk 1 ( консолли балкада ) ларнинг т . ч . нинг қуришда ҳам қўлланилади (3.5 в , г – расмлар ). К – кесими учун M ва Q ни т. ч. чизамиз. 1 – ҳолат: Р=1 кучи К кесимдан чапда. Чап қисмининг мувозанати қаралади. Qk 1 =–Р=–1; Mk 1 =–Р( a 1 – x 1 ). x 1 =1, Mk 1 =–a 1 ; x 1= a 1 ва Mk 1 =0 Та ъ сир чизиғи ёрдамида зўриқишларни аниқлаш . Қўзғалмас юклар қўйилган иншоотнинг зўриқиши , я ъ ни эгувчи момент ( М ), кўндаланг куч (Q) ва таянч реакциялари миқдорини та ъ сир чизиғи ёрдамида аниқлашни кўрамиз . Масалан , вертикал қўзғалмас юклар та ъ сирида бўлган иншоотнинг бирор зўриқиш учун та ъ сир чизиғи қурилган бўлсин (3.6 – расм ). 1. Агар иншоотга n та тўпланган кучлардан ибор- 2. ат юклар системаси қўйилган бўлса, ҳосил бўлган тўла зўриқишнинг микдори кучлар таъсирини 3. нг мустақиллиги принципи 4. га асосан қуйидаги формула ёрдамида аниқлан 5. ади. 3.6 – расм S =Р 1  у 1 +Р 2  y 2 +…+Р n y n =∑i=1 n Рi⋅yi (3.1) Бу ерда: y – таъсир чизиғидан Р кучи остидан олинган ордината. 1. Иншоотга таралган юк q ( x ) қўйилган бўлсин (3.7 – расм).

3.7-расм 3.8-расм Таралган юк узунлигини элементлар dx бўлакчаларига бўламиз. Уларнинг элементлар тўпланган куч q ( x ) dx орқали ифодалаймиз. У ҳолда элементар зўриқиш. ds=q(x)dx  y=q(x)  dω; (a) dω – элементар юза. Ҳамма таралган юкдан ҳосил бўлган зўриқиш микдорини аниқлаш учун ( a ) ифодани интеграллаймиз:S=∫а вq(x)dω Агар q ( x )= q = c о nst бўлса = q  ω (3.2) ω – текис таралган юк қўйилган оралиққа мос келувчи таъсир чизиғидан олинган юза. Агар иншоотга ҳар хил интенсивликдаги бир неча текис таралган юк кўйилган бўлса, у ҳолда кучлар таъсирининг мустаккилик принципига асосан S зўриқишни қуйидагича аниқлаш мумкин: S=∑i=1 n qi⋅ωi. (3.3) 2. Иншоотга жуфт кучлар (момент) қўйилган бўлсин (3.8 – расм). Моментни жуфт кучлар билан алмаштирамиз: Mi=Pi⋅dx ёки Рi=Mi dx ;

(3.1) формуласига асосан: S=- Р i  y i + Р i (y i +dy i )= Р i  dy i ёкиS=Mi dy i dx =Mi⋅tgα i (3.4) tg  i – таъсир чизиғига ўтказилган ўринманинг абцисса ўқи билан ҳосил қилган бурчакнинг тангенси. Агар иншоотга тўпланган куч, текис таралган юк ва моментлар қўйилган бўлса, унда ҳосил бўлган зўриқишлар микдори таъсир чизиғи ёрдамида (3.1), (3.3), ва (3.4) формулаларга асосан умумий ҳолда қуйидагича аниқланади: S=∑i=1 n Рiyi+∑i=1 n qiωi+∑i=1 n Mi⋅tgα i. (3.5) Бу формуладан фойдаланишда қуйидаги ишоралар қоидасига риоя қилиш керак. 1. Агар куч Р i ва таралган юк пастга йўналган бўлса, улар мусбат олинади. 2. Момент M i нинг йўналиши соат стрелкасининг йўналишига мос келса уни мусбат деб қабул қилинади. 3. Ордината y i ва юза ω i нинг ишораси таъсир чизиғи ишораси бўйича олинади. 4. Агар Р=1 юки текширилаётган участкада чапдан ўнгга ҳаракат қилганида т. ч. ординаталари ортиб борса, tg  i мусбат ишорали, акс ҳолда манфий ишорали бўлади. Юк тугунлар орқали узатилганда таъсир чизиқларини чизиш. Асосий балка бўйлаб ташқи кучларнинг ҳаракатланиш ҳолларини юқорида кўриб ўтдик. Амалда, кўпинча асосий балка устига маълум оралиқда кўндаланг балкалар қўйилиб, пролёт бир неча қисимларга бўлинади. Ташқи юк эса улар устига қўйилган ёрдамчи – бўйлама балкалар бўйича ҳаракатланади (3.9 – расм).

Бундай системаларда ташқи юкларнинг таъсири кўндаланг балкалардан асосий балкага тугунлар орқали узатилади ва бундай узатилиш тугун орқали юкланиш ҳолати дейилади. Ҳисоблаш ишларини осонлаштириш учун ёрдамчи бўйлама балка кўндаланг балкаларга шарнирли таянган деб қабул қилинади. Асосий балканинг C кесими учун M эгувчи момент таъсир чизиғи қурамиз. Агар Р=1 юки тугунлар устида бўлса, унинг таъсири асосий балкага ёрдамчи балкаларсиз узатилган бўлади. M нинг т. ч. оддий балкалардаги каби қурилади (3.9б – расм). Ёрдамчи балкада ҳаракатланувчи Р=1 кучи асосий балкага Р 1 ва Р 2 кучлари кўринишида узатилади (3.9а – расм). Бу реакцияларнинг микдори пролёти d га тенг бўлган оддий балка таянч реакциялари каби аниқланади.P1=1⋅d−x d ; P2=1⋅x d. бунда 0 ≤ x ≤ d бўлади. Р 1 ва Р 2 реакциялар таъсиридан ассосий балкада ҳосил бўлган M нинг микдори (3.1) формулага асосан аниқланади. M c = P 1 y 1 + P 2 y 2 ёки Mc=d−x d ⋅у1+х d⋅у2 (3.6). Агар x =0 бўлса, Р=1 юк чап тугун устида ва M C нинг ординатасига тенг, x = d да эса Р=1 юк ўнг тугун устида ҳамда M C нинг ординатаси y 2 га тенг бўлади (3.9 – расм). y 1 ва y 2 ординаталарнинг тўғри чизиқ орқали бирлаштирамиз. Демак юк тугунлари орқали узатилганда зўриқишларнинг таъсир чизиқлари қуйидаги тартибда чизилади. 1. Зўриқишларнинг т. ч. аввало юк тугунлар орқали узатилишини эътиборга олмасдан асосий балка учун чизилади. 3.9 – расм

2. Кесим жойлашган панел p чекка тугунлари тагида чап ва ўнг чизиқлардаги ординаталар узатувчи чизиқ билан бирлаштирилади. 3. Ҳосил бўлган т. ч. асосий балканинг тугун орқали юкланишни ҳисобга олиб курилган зўриқиш таъсир чизиғи бўлади.

Фойдаланган адабиётлар рўйхати: 1. Одилхўжаев Э. А., Гуломов Т. У., Абдукомилов Т. К., «Ќурилиш механиқаси», Тошкент, Ўќитувчи, 1985 йил. 2. Одилхўжаев Э. А., Гуломов Т. У., Абдукомилов Т. К., «Қурилиш механикасидан мисол ва масалалар», Тошкент, Ўќитувчи, 1974 йил. 3. Дарғков А. В., и др. «Строителная механика», Москва, Весшая школа, 1986 йил. 4. Снитко Н. К., «Строителная механика», Москва, Весшая школа, 1980 йил. 5. Кисилёв В. А., «Строителғная механика», Москва, Стройиздат, 1986 йил.

O'xshashlar

Турар-жой биноларини лойиҳалашга таъсир қилувчи асосий омиллар

Ҳаракатланувчи юк таъсирида текис ферма элементларидаги зўриқишларни ҳисоблаш

Уч шарнирли арка ва рамалар

Ёғоч материаллар

Қурилиш механикаси