Ekstremal sharoitlarda bino va inshootlarni barpo etish - Arxitektura - Referatlar

Ekstremal sharoitlarda bino va inshootlarni barpo etish

Yuklangan vaqt:

21.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82.5 KB

Ko'chirib olish

Ekstremal sharoitlarda bino va inshootlarni barpo etish Reja: 1. Ekstremal sharoitlarda qurilishning tashkiliy-texnologik jihatlari 2. Qurilish ishlarini bajarishning alohida jihatlari 3. Murakkab grunt sharoitidagi ob’yektlarda qurilish ishlarini bajarish 4. Qish mavsumida bino va inshootlarni qurish. Qish vaqtining alohida jihatlari 5. Issiq iqlim sharoitida bino va inshootlarni barpo etish

Ekstremal sharoitlarda qurilishning tashkiliy - texnologik jihatlari Qurilishda ekstremal sharoitlar va uning tavsifi Qurilishda ekstremal sharoitlar – bu alohida sharoitlar majmuasi bo’lib, geofizik, tabiiy iqlimiy va tashkiliy tavsiflari bilan belgilanib bular qurilishni loyihalashga, ishlarni bajarish texnologiyasiga va uni tashkil etishga jiddiy ta’sir etadi. Alohida geofizik sharoit qurilish maydonini murakkab geologik va gidrogeologik tuzilishi bilan tavsiflanadi: bino va inshootlar asosining strukturasi o’zgaruvchan gruntlardan tashkil topganligi; seysmik va noxush holatlar ro’y berishi; ko’chki, jala va sel oqimlarining bo’lishi. Aloxida tabiiy – iqlimiy sharoit tabiiy hududning qaerda va qanday joylashishi, o’rtacha oylik yoki yillik havo haroratining va namligining o’zgaruvchanligi, issiq (sovuq) davrlarning davomiyligi, shamol rejimi, yog’ingarchilik miqdori, quyosh radiatsiyasi va insolyatsiyasi bilan ifodalanadi. Aloxida tashkiliy sharoitlar. Bino va inshootlarni aholi yashash joylaridan chekkada va qiyinchilik bilan yetib boradigan hududlarda qurish, o’lchamlari cheklangan maydonlarda va ishlab turgan korxona hududlarida hamda rekonstruksiya qilinayotgan ob’yektlarda qurilish ishlarini olib borish kabi sharoitlardir. Markaziy Osiyo shu jumladan, O’zbekiston keskin kontinental quruq-issiq iqlimga ega bo’lib, nomaqbul radiatsiya rejimi, yozning uzoq davom etishi, havo haroratining yuqoriligi va namligining yetishmasligi, kuchli shamollar, gruntning qurib qolishi, sutkalik haroratning keskin o’zgarishining ta’siri, changto’zonlarning ko’tarilishi bilan ajralib turadi. Bu hududlar bundan tashqari, yuqori seysmik faolligi, cho’kuvchan gruntlarning ko’p tarqalganligi va ularda suvda eruvchi moddalarning mavjudligi va termitlarning faolligi bilan ajralib turadi. Shaharsozlikni iqlimiy hududlashda quruq-issiq iqlimdan tashqari, tog’ iqlimi, cho’l va sahrolarni sharoiti ham alohida e’tiborga olinadi.

Bundan tashqari, O’zbekistonning shimoliy qurilish – iqlimiy hududi Qoraqalpog’iston, Xorazm viloyati, Navoiy viloyati shimoliy qismi – sovuq davrning uzoqroq davom etishi, havoning past harorati, qishki shamollar va qor qoplamalari bilan ajralib turadi. Yuqori tog’ hududlari – relefning murakkabligi, tog’ ko’chkilari, yer silkinishlari, surilishi, qor ko’chkilari, sel oqimlari, noqulay geologik va gidrogeologik sharoitlar atmosfera bosimining o’zgaruvchanligi bilan tasniflanadi. O’zbekistonning alohida qurilish hududlarga ajratilishi va ushbu hududlarning tavsiflari me’yoriy-ma’lumotnoma to’plamlarida keltirilgan – QMQ 2.01.01-94, QMQ 2.01.03-96, QMQ 3.01.01-97. Qurilish ishlarini bajarishning alohida jihatlari Ekstremal sharoitlardagi hududlarda va ob’yektlarda qurilish ishlarini olib borish o’ta murakkabligi va barcha turdagi resurslar sarfining ortishi bilan ajralib turadi. Bu nafaqat barpo etiladigan ob’yektning xajmiy-rejaviy va konstruktiv elementlarining alohidaligida, balki tabiiy-iqtisodiy, geofizik va tashkiliy omillarning qurilish ishlari texnologiyasiga va uni tashkil etishga noqulay ta’siridir. Ushbu omillar va ularning ahamiyatini hamda qurilish ishlarini bajarishda hisobga olishni ko’rib chiqamiz. Havo harorati. Havo haroratining nomaqbul ta’siridan foydalanidigan qurilish materiallarining fizik-mexanik va texnologik xususiyatlari o’zgaradi: gruntlarda (muzlash, qurib qolish); beton va qorishmalarda (bog’lovchilarning gidratatsiya reaktsiyasi); yog’och (qurib qolishi, tob tashlashi); ayrim polimerlarda, bo’yoqlarda, bitum materiallarda, germetiklar, asbestosement buyumlarda (darz ketish va uvalanish holatlarining ortishi) va boshqalar. Havoning yuqori (past) haroratlari va uning sutkadagi o’zgarishi konstruksiyalarda deformatsiyalar paydo bo’lishiga, birikish choklarining germetikligining buzilishiga, qurilish mashinalarining ish unumdorligi va ishonchli

ishlashining pasayishiga olib keladi. Odamlarning ish qobiliyati 6...30% gacha kamayib, ochiq havoda bo’lishi cheklanadi. Quyosh radiatsiyasi va insolyatsiya. Quruq-issiq iqlimli hududlarda qurilish konstruksiyalarining yuzasi 80 0 gacha qizishi mumkin, bu ularda kimyoviy va struktura o’zgarishlariga sabab bo’lib, ularning eskirishini tezlashtiradi. Qurilish mashinalaridan foydalanishda qiyinchiliklar to’g’iladi. Qish kunlari quyosh gorizontdan past ko’tarilishi sababli konstruksiyalarning vertikal va gorizontal yuzalari bir tekis yoritilmaydi va isimaydi. Quyosh radiatsiyasi va insolyatsiyasining haddan tashqari ortishi va kamayishi odamga noxush biologik ta’sir ko’rsatib, uning ochiq havoda bo’lish vaqtini chegaralaydi. Yog’ingarchilik va havoning namligi. Quruq-issiq iqlim sharoitda uzoq muddat yog’ingarchilik bo’lmasligi natijasida gruntning ustki qatlamini qotib qolishi, yorilishi, changlarning paydo bo’lishiga va ko’payishiga olib kelib, yog’ingarchilikning haddan tashqari ko’p bo’lishi natijasida gruntning namligi, deformatsiyasi (cho’kishi, ko’pchishi) ortadi. Yog’ingarchilikning ziyod bo’lishi qurilish ishlarini ochiq havoda olib borishga to’sqinlik qilib, nol sikldagi ishlarni bajarishni qiyinlashtiradi. Qor qoplami qurilish maydonini,ish o’rnini hamda materiallar va konstruksiyalarni qordan tozalash kabi qo’shimcha ishlarni yuzaga keltiradi. Havo namligining past (quruq) bo’lishi qurilish materiallari, konstruksiyalaridagi namlikni tez va notekis yo’qolishiga olib kelib, bu ularda darzlar va tob tashlashlar paydo qiladi. Shu sababdan beton, suvoq, g’isht terish va bo’yoq kabi xo’l ishlarni bajarish murakkablashadi. Havo namligining ortishi natijasida g’ovak material va konstruksiyalarning teplotexnik xususiyatlari o’zgaradi, ularda shishish va qayishish holatlari yuz beradi; metallarda zanglash tezlashadi. Changsimon materiallarni saqlash qiyinlashadi. Havoning yuqori namligida sutkadagi haroratning keskin o’zgarishi konstruksiya yuzasida va uning ichki qismida kondensat (terlash) hosil bo’lishiga olib kelib, ularda namlikning ortishi natijasida, ularni quritish sarflari ortadi. Havo namligining sovuq haroratda ortishi kondensatning muzlashga olib kelib, bu

konstruksiyalarda ichki zo’riqishlar hosil qiladi, bu esa konstruksiyalarning buzilishini tezlashtiradi. Quruq va o’ta nam havo odamga noxush ta’sir etib – ortiqcha terlash, chanqash va charchash kabi holatlar ro’y berib, bu odamning ish qobiliyatini 740% ga pasaytirishi mumkin. Shamol tarzi (rejimi) va chang to’zon. Nam iqlimli hududlarda shamol konstruksiyalarning qurishini tezlashtiradi. Qurg’oqchil hududlarda shamol gruntning ustki qatlamlarini yemirib, grunt zarrachalarni ko’chirib chang-to’zon ko’taradi. SHamol ta’siridan ko’tarilgan chang, grunt zarralari, qor qurilish maydonini, konstruksiyalar yuzasini, mashina uzellari, detallarini qoplaydi. Grunt, qor ko’chkilarini oldini olishga, konstruksiyalar, transport kommunikatsiyasi yuzalarini tozalashga qo’shimcha sarflar qilishga to’g’ri keladi. Kuchli shamollar qurilish mashinalaridan foydalanishni, ochiq havoda ishlarni bajarishni qiyinlashtiradi, konstruksiyalarni qo’shimcha maxkamlashni talab etadi. Grunt sharoitlari. Murakkab geologik va gidrogeologik sharoit gruntlarning fizik, mexanik tavsiflarini dastavval yaxshilashni, maxsus suvdan himoyalash choralarini olib borishni va chuqur joylashgan va yer osti bino va inshootlarni barpo etishning alohida usullarini qo’llashni talab etadi. Bular qurilish ishlarini murakkablashtiradi, qurilish narxini va mehnat sarfini, ish davomiyligini oshiradi. Asos, poydevorlarni va injener kommunikatsiyalarini qurishda yo’l qo’yilgan xatoliklar bino va inshotlarning deformatsiyalarning jiddiy oshishiga, xatto ularning buzilishiga olib keladi. Zilzilaviy (seysmik) faollik. Zilzilaviy faol hududlarda qurilish qo’shimcha maxsus chora-tadbirlarni amalga oshirishni talab etadi: binoning “kub” shaklligini ta’minlash; devor va pardadevorlarda ochiq joylarni kamaytirish; binoning ustuvorligini oshirish maqsadida qo’shimcha armaturalash va bog’lovchilarni o’rnatish; konstruksiyalar birikkan(tutashuv) choklari, tugunlarni nazoratini jiddiy kuchaytirish; bino va inshootlarni barpo etish jarayonida qo’shimcha vaqtinchalik maxkamlash.

Mikroorganizmlar va termitlar ta’siri. Issiq iqlim hududlarida ko’p xollarda qurilish materiallari va konstruksiyalari mikroorganizmlar, mayda o’simlik (zamburug’) termit (qirchumoli)lar va boshqa zararkunanda xashoratlarning jadal ta’siriga duchor bo’ladi. Bakteriya va mayda o’simliklarning yashash faoliyatining maxsuloti ayrim materiallarning ustki qatlamlarini yemiradi, mustaxkamligini pasaytiradi va xar xil infektsiyalarning ko’payish muhitiga aylanadi. Nam muhitda mikroorganizmlar faollashadi va mayda o’simliklar ko’payadi. Termitlar asosan tsellyulozali materiallar (yog’och, qog’oz, somon va sh. o’.) tashqi qismiga tegmay ichki qismini kemiradi va poydevor hamda devor taglarida ko’p sonli kanallar va yo’llar hosil qiladi. Bu holat poydevor va konstruksiyalarning mustaxkamligini jiddiy pasaytiradi. Termit va boshqa kemiruvchilar xatto elektr kabellarining qo’rg’oshin, alyumin va polimer qobiqlarini kemirib ishdan chiqaradi. Tashkiliy omillar. Ish faoliyati to’xtatilmagan, hamda bino va inshootlarni rekonstruksiyalashda o’lchamlari cheklangan tor qurilish maydonlarida ish olib borilganda qurilish mashinalarini ishlatishda, qurilish materiallari va konstruksiyalarni joylashtirish, taxlashda va xavfsizlik texnikasi talablarini bajarishda hamda transport va qurilish maydonini tayyorlash jarayonlarida murakkabliklar va qiyinchiliklar tug’iladi. Xo’jalik faoliyati yaxshi yo’lga qo’yilmagan hududlarda qurilish ishlarini bajarganda ish tizimini o’zgartirishga to’g’ri keladi. Qurilish maydonidagi injenerlik tayyorgarlik va boshqa ishlarda qiyinchiliklar tug’iladi va transport ishlariga sarflar ortadi. Ekstremal sharoitlardagi ob’yektlarda qurilish ishlari tuzilgan tashkiliy, texnik va texnologik xujjatlarga jiddiy yondoshish asosida olib borilishi lozim. Ekstremal sharoitlardagi hududlarda va ob’yektlarda qurilish ishlab chiqarish texnologiyasinining tashkiliy, texnik va texnologik masalalarini hal etishda ularni to’liq tavsiflovchi barcha omillar tabiiy iqlimiy, geofizik, tashkiliy chuqur taxlil etilishi kerak. Bu esa qurilish ishlari tizimini, odamlar va mashinalarning ishlash sharoitini belgilash, tashqi muhit omillarining noxush ta’sirini kamaytirish tadbirlarini ishlab chiqish imkoniyatini yaratadi.

Murakkab grunt sharoitidagi ob’yektlarda qurilish ishlarini bajarish Murakkab grunt sharoiti – bu qurilish maydonida strukturasi o’zgaruvchan gruntlarning mavjudligi, ayrim sharoitlarda ularning tabiiy strukturasi jiddiy buziladi. Bunday gruntlarga cho’kuvchan, ko’pchuvchi, sho’r, to’kilgan, o’ta siqiluvchi gruntlar, hamda yumshatilgan qumlar, cho’kindi va o’zgaruvchan gruntlar kiradi. Strukturasi o’zgaruvchan gruntlardan asos sifatida foydalanilganda, dastavval ularning fizik-mexanik tavsiflarini yaxshilashga, chuqur joylashgan poydevorlarni qurishga, hamda yer osti va chuqurlashtirilgan bino va inshootlarni qurishda alohida usullarni talab etadi. Strukturasi o’zgaruvchan gruntlarning xususiyatlarini dastavval yaxshilash, bu ularning deformatsiyasini kamaytirish yoki yo’q qilish, zichligini, mustaxkamligini, suvga chidamligini kuchaytirish (oshirish)ni ko’zda tutadi. Buning uchun gruntlar zichlanadi yoki mustaxkamlanadi, yangi gruntdan to’shama barpo etiladi. bundan tashqari bino va inshootlarni qurish jarayonida cho’kuvchan, ko’pchuvchi, sho’r gruntlarning namlanib qolishini oldini olish chora tadbirlari amalga oshiriladi. Bunday ishlarga qurilish maydonini tekislash, suv o’tkazmaydigan gorizontal va vertikal ekranlarni hosil qilish, o’z vaqtida kotlovan bo’shliqlarini sifatli to’ldirish va otmostka qurish, truboprovodlar yotqizilishi va suv iste’moli nazoratini kuchaytirish. Chuqurlashtirilgan yoki yer osti bino va inshootlarini strukturasi o’zgaruvchan gruntlarda barpo etishda tavsiyaga muvofiq qurilish montaj ishlarini ancha yengillashtiruvchi “grunt ichidagi devor” yoki “tushiriladigan quduq” usullari qo’llash zarur. Gruntlarning fizik-mexanik tavsiflarini yaxshilovchi, hamda bino va inshootlarni “gruntdagi ichidagi devor” va “tushiriladigan quduq” usulida barpo etish ishlari ishlab chiqilgan loyiha va texnologik kartalarga muvofiq grunt muzlamagan holatda amalga oshirilishi lozom.

Qish mavsumida bino va inshootlarni qurish. Qish vaqtining alohida jihatlari Me’yoriy talablarga binoan qish mavsumi deganda, tashqi havoning o’rtacha sutkalik harorati 5 0 S dan past va sutkalik minimal harorat 0 0 S dan past bo’lgan holatlar tushuniladi. Shunday iqlimiy sharoit O’zbekistonda yilda 2-3 oy davom etishi mumkin. Qish davri konstruksiyalarni monolit betondan tiklashda ko’p jihatdan ta’sir etadi. Qish davrida beton ishlarini to’xtatib qo’yish qurilish muddatining uzayishiga, ustama xarajatlarning va mablag’larning aylanish muddatining ortishiga olib keladi. Natijada qurilish maxsulotining tannarxi ko’tariladi, uning realizatsiyasi xajmi qisqaradi va xar xil ijtimoiy muammolar tug’iladi. Beton ishlarini qishda bajarishda bir qator talablar quyiladi, ulardan asosiylari: - qishda betonlashning texnik-iqtisodiy jihatdan asoslangan usulini tanlash, ishlarni bajarish texnologik xaritalarni ishlab chiqish; - beton qorishmasini tayyorlash davrida uning haroratini 35 0 S dan oshmagan holatda isitish; - beton qorishmasini ob’yektga tashib keltirish, konstruksiyaga joylash davrida uning boshlang’ich issiqlik energiyasini maksimal saqlab qolish; - qolip ichini va yuzasini qordan, armatura karkaslarini muzdan tozalash; - betonni konstruksiyaga joylashda uning zichlash davomiyligini 25% oshirish; - qotish davrida betonga kerakli harorat-namlik sharoitini ta’minlash; - muzlaguniga qadar betonning talab etiladigan sovuqqa chidamlilik mustaxkamligini ta’minlash. Qish mavsumida betonning mustaxkamlik tavsiflarini ro’yobga chiqarishning o’ziga xos jihatlari mavjud. Asosiy muammo shundan iboratki, beton strukturasi shakllanishining boshlang’ich davrida undagi kimyoviy bog’lanmagan suvlarning muzlab, xajmini 9% oshirishi va betondagi bog’lanishni buzishidir. Shu sababdan

uning keyingi mustaxkamligi normal holda qotgan betonga nisbatan 15-20% kam bo’ladi. Betondagi suvning muzlashi uning mustaxkamligini pasaytiruvchi boshqa jarayonlarga ta’sir etib, ya’ni muz plenkasi armaturani va to’ldiruvchilarni qurshab olib ularning sement bilan jipslashishiga qarshilik ko’rsatadi, beton erigandan so’ng zich struktura hosil bo’lmaydi. Qishda betonlash texnologiyasining shakllangan asosi shundan iboratki, bunda monolit temir beton konstruksiyalarda qisqa vaqtda, kam sarflar bilan sovuqqa chidamligi bo’yicha yoki talab etiladigan loyihadagi yuklamalarni qabul qila oladigan darajadagi mustaxkamligini ta’minlashga erishish. Betonning kritik mustaxkamligi R 28 ga nisbatan foizda ifodalangan bo’lib, bu kritik mustaxkamlikka erishgandan so’ng, beton muzlab issiq haroratda muzi erisa, bu uning mustaxkamlik ko’rsatkichlariga ta’sir etmaydi. Beton ishlarini olib borish uchun tayyorgarlik, betonlashning ayrim jihatlarini va monolit konstruksiyalarning taxminiy ekspluatatsiya qilish sharoitini taxlil etishdan boshlanadi. Betonlash texnologiyasiga ta’sir etuvchi asosiy omillar: • betonlanadigan yuzaning moduli M yu konstruksiya xajmining kattakichikligini tavsiflovchi ko’rsatkich bo’lib, ya’ni sovuq ta’sir etuvchi konstruksiya yuzalari yig’indisining, shu konstruksiya xajmiga nisbati tushuniladi; • beton joylanadigan asosning grunt qatlamini tayyorlash; • beton joylanadigan asosni (muzlagan grunt, tayyorgarlik qatlami) 40-50 0 S va konstruksiyani 30 sm qalinlikgacha isitish; • beton sinfi, uning boshlang’ich harorati, konstruksiyani armaturalash darajasi, qolipning turi va alohida jihatlari, betonning qotish vaqtida unga ta’sir etuvchi texnik va kimyoviy manbaalar va boshqalar.

Issiq iqlim sharoitida bino va inshootlarni barpo etish Issiq iqlim o’rtacha yillik havo haroratining balandligi 20 0 Sdan yuqori, yozning davomiyligi 100 kundan ortiq, quyosh radiatsiyasi va insolyatsiyasi 80 k Dj/m 2 yuqoriligi bilan tavsiflanadi. Baland harorat, quruqlik, havodagi chang qurilish texnikasining ishlashini qiyinlashtiradi, ish sharoitining sanitar-gigienik holatini yomonlashtirib, odamlarning sog’lig’i va ish qobiliyatini saqlash bo’yicha chora-tadbirlar ishlab chiqishni talab etadi. Qurilish ishlarini bajarishda atrof-muhitning himoyasi masalalariga jiddiy ahamiyat berish lozim, o’simlik qatlamiga yoki tabiiy relefga nazoratsizlikdan zarar yetishi oqibatida gruntlarning eroziyasi jarayoni boshlanib, uni to’xtatishga ko’p sarflar qilishga to’g’ri kelishi yoki to’xtatish ni imkoniyati bo’lmasligi mumkin. Issiq iqlim sharoitida qurilish ishlari mutloq ob’yektning ishchi chizmalari, tashkiliy-texnologik xujjatlari asosida, hamda QMQ va boshqa me’yoriy xujjatlar talabiga rioya etgan holda olib borilishi kerak. Qurilish maydonini tayyorlash. Qurilish maydonini tayyorlash ishlari tarkibiga quyidagilar kiradi: maydonni vertikal tekislash; maydonni suvdan himoyalash va quritish tadbirlari; ko’chuvchi qumlardan va gruntning ko’chishidan, sel oqimlaridan, ko’chki, tosh tushishidan himoyalash qurilmalarini barpo etish va sh.k. Qurilish maydonini vertikal tekislash loyiha yechimlari asosida va atrofmuhitni himoya qilish me’yorlariga itoat qilgan holda bajarilishi lozim. Grunt qazilib, suriladi va ko’tarma odatdagi usullarda barpo etiladi. murakkab strukturasi- o’zgaruvchan gruntli maydonlarda tekislash ko’tarmasi hosil qilishda qumlardan, qurilish chiqindilardan va boshqa drenaj hosil qiluvchi materiallardan foydalanish man etiladi.

Suvdan himoyalash choralariga: ustki suvlardan himoyalash uchun suv oqizuvchi ariqchalar qazish, strukturasi o’zgaruvchan gruntlarning namlanmasligi uchun kam suv o’tkazuvchi ekranlar qurish. Tog’ oldi suv o’tkazuvchi ariqlar trassasi va konstruksiyasi suv tushuvchi maydon o’lchami, yonbag’ir qiyaligi va yog’ingarchilik jadalligi bo’yicha belgilanadi. Kam suv o’tkazuvchi ekran zichlangan sog’ gruntdan, polimer plenkasi va boshqa materiallardan barpo etiladi. Qurilish maydonini sel oqimlaridan himoyalash: jala va qor erishidan xosil bo’lgan suvlarni qisqa fursatda boshqa tomonga yo’naltirish; kotlovan va to’g’onlarni to’suvchi sun’iy suv uzatishni barpo etish; barer (to’siq) hosil qilish; Grunt ko’chkilaridan himoyalashda quyidagi ishlar qilinadi: qiyaliklarni yuvilishdan, atmosfera suvlarining shimilishidan saqlash, ular yuzasini mustaxkamlash va ushlab turuvchi devor qurish; qiyalik tubining yaqinida yer ishlari olib bormaslik. Tog’ jinslarining surilishi va toshlarning yumalashidan himoyalash uchun turg’un bo’lmagan uyumlarni buzib tashlash, bo’sh yotgan toshlarni olib tashlash, hamda to’suvchi devor, galereya, ayvonlar qurish ishlari olib boriladi. Ushbu ishlar tarkibi loyihada ko’zda tutiladi. Yer ishlarini bajarish . Issiq iqlim sharoitida yer ishlarini bajarishda, agar qurilish maydonida strukturasi o’zgaruvchan gruntlar mavjud bo’lsa yana ham qiyinlashadi, chunki ularning fizik-mexanik tavsiflarini yaxshilovchi qo’shimcha ishlarni bajarishga to’g’ri keladi. CHo’kuvchan hamda bo’sh nam gruntlar zichlanib va mustaxkamlanib tavsiflari yaxshilanadi. Ko’pchuvchi gruntlarning qurilish xususiyatlari oldindan namlanib yaxshilanadi; kompensatsiyalovchi grunt to’shamasi barpo etish; ko’pchuvchi grunt qatlamini qisman yoki butunlay almashtirib yaxshilanadi. Gruntni oldindan namlash quyidagicha amalga oshiriladi: chuqurligi namlanish satxidan 0.5-1 m yuqori bo’lgan shaxmat tartibida skvajinlar kavlanib suv bilan

to’ldiriladi. Grunt namlangandan so’ng yuqori qatlami olib tashlanib 0.31 m qalinlikda gruntli to’shama barpo etiladi. Kompensatsiyalovchi to’shama qumdan (changli qumdan boshqa) ustki qatlamda yoki ko’pchuvchi grunt qatlamida faqat lentasimon poydevorlarda kengligi 1.5 m gacha barpo etiladi. Qo’pchuvchi gruntlarni almashtirishda, oldin ular qazilib olib tashlanadi, so’ngra yangi grunt qatlamlab to’kilib zichlanadi. Sho’r gruntlarning qurilish xususiyatlari kimyoviy usulda mustaxkamlanadi; qisman yoki butunlay almashtiriladi, hamda kam suv o’tkazuvchi to’shama barpo etiladi. Yer ishlarini bajarishda mashinalar xarakatining yo’nalishi shamolning yo’nalishiga qarab belgilanib, changlanishni kamaytirish uchun quruq gruntlar oldindan namlanadi. Beton va temir-beton ishlarini bajarish. Beton va temir-beton ishlarini bajarishda asosiy diqqatni beton qorishmasining qotish davrida unga yaxshi sharoit yaratish ishlariga qaratish kerak. Havoning yuqori harorati va kam namligi, quyosh radiatsiyasining jadalligi va shamol tarzi beton qorishmasining tezda suvsizlanishiga va plastik kirishishiga; konstruksiyalarda notekis harorat maydoni vujudga kelishga, hamda darzlar paydo bo’lishiga; sutka davomida haroratning past- balandligi beton strukturasining buzilishiga sabab bo’lib, bularning barchasi betonning mustaxkamligi va boshqa fizik-mexanik xususiyatlarining pasayishiga olib keladi. Harorat va kirishish deformatsiyalarini kamaytirish maqsadida beton tarkibini tanlashda uning mustaxkamligini pasaytirmagan holda sement sarfini kamaytirish. Bunga erishish uchun betonning dastlabki haroratini pasaytirish, plastikligini, suv ushlovchanligini, havo tortuvchanligini oshiruvchi qo’shimchalar, yuzasi aktiv moddalarni beton tarkibiga kiritish kabi choralar ko’rish lozim. G’ovakli to’ldiruvchilar ishlatilsa yaxshi samara beradi. Beton qorishmasining tarkibini va retsepturasini qurilish laboratoriyasi aniqlab beradi. Beton qorishmasini tashish usullari odatdagidek bo’lib, bunda havo harorati, tashish masofasi, ish bajarish sharoiti hisobga olinadi. Tashish jarayonida beton

qorishmasining suvsizlanmasligini qatlamlarga ajralmasligini, yoyiluvchanligini va mehnat sarfining kam bo’lishligini ta’minlash zarur. Beton va temir-beton ishlari uchun barcha turdagi qoliplarni qo’llash mumkin, ammo ulardan yig’ish va ajratish kam mehnat sarflanadigan, beton qorishmasidan suvning kam yo’qotilishini ta’minlaydigan, issiqlik o’tkazuvchanligi past bo’lgan qoliplarga ustunlik beriladi. Ayrim xollarda issiydigan va issiqlik izolyatsiyasi mavjud qoliplar ishlatiladi. Qolip ishlari odatdagi usullarda bajariladi. Armatura buyumlarini tayyorlayotganda armaturalarni changdan, korroziyadan va boshqa iflosliklardan yaxshilab tozalash zarur. Armatura ishlari odatdagi usullar bilan bajariladi. Beton qorishmasi qurilish jarayonlari texnologiyasi fanida “Beton va temirbeton ishlari” bobida ko’rib chiqilgan usullar bilan quyilish joyiga uzatiladi. Bunda beton uzatuvchi qurilmaning issiqdan qizib ketmasligini ta’minlash zarur. Betonni joylashtirishdan avval u joyni soya qilish va ish operatsiyasini yetarlicha qisqartirish lozim. Ayrim xollarda beton qorishmasi joylangandan so’ng 0.5...1 soat oralig’ida takroran vibratsiyalanadi. Ushbu usul betonda darzlar paydo bo’lishini kamaytiradi. Havo harorati 25 0 C baland bo’lganda betonni joylashtirish ishlarini kechki va tungi soatlarda bajarish maqsadga muvofiq bo’ladi. Yangi quyilgan betonni parvarishi beton va temir-beton ishlarini bajarish davrining javobgarligi eng yuqori bo’lgan davri hisoblanadi. Bu davr shunday tashkil etilishi lozimki, unda betonning qotishi uchun eng qulay sharoit yaratilib, beton suvini yo’qotmasligi zarur. Issiq iqlim sharoitida odatdagiday betonga suv sepishga qat’iy yo’l qo’ymaslik kerak. Chunki suv va beton yuzasidagi haroratning farqi konstruksiyada darzlar hosil qiladi. Betonni parvarish operatsiyalari tarkibi qabul qilingan betonning qotishi bilan belgilanib, odatdagi yoki tezlashtirilgan rejim bo’lishi mumkin. Odatdagi rejimda betonga parvarish suvli va 2 davrdan iborat – dastlabki va asosiy. Dastlabki davrda betonga parvarish yangi joylashgan betonni suv o’tkazmaydigan materiallar bilan o’rash. Buning uchun polimerlar, o’rama materiallar, matolar, lateksli yoki monomolekulyar bo’yoq tarkiblari, emulsiyalarni

surish, sepish. Dastlabki qarash davri qotayotgan betonning bevosita suvlanishiga mutloq yo’l qo’yilmaydi. Ushbu davrning davomiyligi sementning turi va faolligiga, havoning haroratiga, konstruksiyaning ayrim jihatlariga va betonning 0.5 MPa mustaxkamlikka ega bo’lishi vaqti bilan belgilanadi. Beton parvarishining asosiy davri betonning 70% loyihaviy mustaxkamlikka ega bo’lishigacha davom etib, tizimli ravishda betonni namlab turishdan iborat. Buning uchun suv ushlab turuvchi yopma, “suvli basseyn” hosil qilinadi, konstruksiya yuzasiga to’xtovsiz suv purkab turiladi. Beton qotishining tezlashtirilgan rejimi o’rtacha va kichik xajmdagi konstruksiyalarda qo’llaniladi. Buning uchun elektroilitish, elektroqizitish, termoaktiv qoliplar, induktsion isitish va boshqa betonga termik ishlov berish usullari tavsiya etiladi. bulardan foydalanishda konstruksiyaning ochiq yuzalari suvni o’zida ushlovchi va suv shimuvchi materiallar bilan qoplanishi kerak. Bundan tashqari betonni qotishini tezlashtirishda quyosh radiatsiyasidan foydalanish maqsadga muvofiq. Buning uchun konstruksiya yuzasi yorug’lik o’tkazuvchan suv o’tkazmaydigan materiallar bilan qoplanadi (plenkasimon o’rama yoki list materiallar). Beton qotishini tezlashtiruvchi usullarni qo’llash ishning mehnat sarfini, narxini pasaytirishga imkon beradi.

Adabiyotlar : 1. Bozorboy е v N. Bino va inshootlarni barpo etish t е xnologiyasi. I-qism. o’quv qo’llanma Toshk е nt, 2000. 2. Bozorboy е v N., Sobirov M. Bino va inshootlarni barpo etish t е xnologiyasi. II-qism. o’quv qo’llanma Toshkеnt, 2000. 3. Технология возведения зданий и сооружений: Учеб. для строит, вузов/ В.И. Теличенко, О.М. Терентьев, А.А. Лапидус— 2-е изд., перераб. и доп.— М.: Высш. шк., 2004. — 446 с; ил. 4. Технология строительного производства. Учебник, (С.С. Атаев, Н.Н. Данилов, Б.В.Прыкин и др.) М., Стройиздат, 1994. 5. Технология строительного производства (О.О.Литвинов и др.) Киев, Высшая школа. 1995. 6. Хамзин С. К., Карасев А. К. Технология строительного производства. Курсовое и дипломное проектирование. Учеб. пособие для строит, спец. вузов. — М.: ООО ≪ БАСТЕТ ≫ , 2006. - 216 с.: ил 7. Бозорбоев Н., Бозорбоев Ф. Бино ва иншоотларнинг ер остки қисмини барпо этиш технологияси. Ўқув қўлланма. Тошкент, 2003. 8. Швиденко В.И. Монтаж строительных конструкций. Уч. пос. М., Выс. школа, 1987. 9. Матвеев Е.П. Реконструкция жилых и гражданских зданий.— М.: ГУЛ ЦПП, 1999. Справочник строителя. Бетонные и железобетонные работы.— М.: Стройиздат, 1987.

O'xshashlar

G’isht devorli binolarni barpo etish

O’ta baland binolarni barpo etish

Yirik panelli binolarni barpo etish

Binolarni rejaviy echimlari binolarni loyihalash asoslari bino barpo etishda arxitekturaviy loyihalash

Binolarni gorizontal ko’chiriladigan qoliplarda barpo etish