Bosh skeletsizlar kenja tipi - Anatomiya - Referatlar

Bosh skeletsizlar kenja tipi

Yuklangan vaqt:

12.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

48 KB

Ko'chirib olish

Bosh skeletsizlar kenja tipi Reja: 1.Boshskeletsizlar kenja tipining umumiy tavsifi. 2.Bosh skeletsizlar kenja tipining vakili sifatida lansentnikning tashki va ishki tuzilishi. 3.Lansetnikning embrional rivojlanishi.

Tayansh iboralar: xayot kechirishi, xordasi, lansentnikning ushlami, tok suzgish kanotlari, metallevral burma, teri tuzilishi. Muskul sistemasi, ovqat xazm qilish, qonaylanish tizimlari, embrional rivojlanishi, zigota, blastula, gastrula, lishinka. Bosh kutisizlar xordalilar tipining xamma belgilarini umrbod uzida ifoda etgan, dengizlarda yashaydigan hayvonlar bulib, turlari unsha kup emas. Bosh kutisizlar tuzilishini ularning tipik vakili xisoblangan lansetnik misolida kurib chiqamiz. TAShKI KURINIShI. Lasentnik tipik xordali xayvon bulib, gavdasi ilonsimon shaklda yon tomondan kisilgan, uzunligi 5-8 sm buladi. Orqa tomonida tok orqa suzgish kanoti, dumida keng dum suzgish kanoti bor. Gavdasining oldingi uchida pastga karab to’rgan va paypaslovshilar bilan uralgan Ogiz oldi teshigi joylashgan. Gavdasining pastki kismida ikki yon tomonga urnashgan metaplevard burma bor. Bu burmalar atrial teshik atrofida uzaro quchiladi. TERI QOPLAGIShLAR. Xamma umurtqalilar singari, lansetnikning terisi xam ikki kismdan - tashki epidermisdan va ishki shin teridan iborat. Lekin lasentnikning epidermisi Umurtqalilar epidermisidan xamma umurtqasiz hayvonlarniki singari bir kavatligi bilan fark kiladi. Shin terisi yopishkok tukimadan tuzilgan. MUSKUL SISTEMASI. Butun gavda buylab kator - kator urnash-gan muskul segmentlaridan- minometrlardan xosil bulgan. Miomerlar bir - biridan biriktiruvshi tukima pardalari- mioseptalar bilan ajralgan. SKELETI asosan xordadan tashkil topgan. Xorda butun gavdaning buyi buylab joylashadi. Xordani va uning ustida joylashgan nerv nayini biriktiruvshi tukimali parda urab turadi. Markaziy Nerv Sistemasi sodda tuzilgan bulib, nay shakliga ega va xorda ustida joylashadi. Nerv nayining oldingi kismi kengayib, bu kism Umurtqalilarning bosh miya korinshasiga uxshatiladi. Nerv nayining yuzasi buylab Gesse kuzchalari joylashadi. Bular yoruglikni sezuvshi xujayralar xisoblanadi. Nerv nayidan juft -

juft bulib xarakat va sezuvshi orqa xamda korin nervlari chiqadi. Lensentnikning orqa va korin nervlari umurtqalilardagidek uzaro boglanmagan. Sezuv organlari juda sodda. Yoruglik ta’sirotlarini Gesse kuzchalari kabul kiladi. Gavdaning oldingi uchida xidlov shukurshasi buladi. Ogiz oldi paypaslovshilari xis - tuygu funksiyasini bajaradi. Ovqat xazm qilish va nafas olish organlari ansha sodda. Ichak nayi paypaslovshilar bilan uralgan ogiz oldi teshigidan boshlanadi. Uning tagida ogiz joylashgan bulib, u xalqumga oshiladi. Xalqumning ustki va tagi buylab kiprikli epitiliyli arikshalar joylashadi. Pastki ariksha yoki endostilning kiprikshalarini xarakati bilan xalqumga tushgan ovqat zarrashalari, avvaliga oldinga karab, keyin xalqumning ustki arikshasi bilan Ichakka boradi. endostil’ umurtqali hayvonlarda ishki sekresiya bezlarining kalkonsimon beziga aylanadi. Ichak kanali xalqumdan to anal teshigigasha davom etadi. Oshkazon shakllanmagan. Ichak kanalining oldingi kismidan umurtqali hayvonlarning jigariga gomolog bulgan jigar usimtasi chiqadi. Xalqumi katta va uning devorida kiya urnashgan bir neshta jabra yoriqlari joylashadi. Bu yoriqlar bevosita tashkariga oshilmasdan jabra oldi (atrial) bo’shliqka oshiladi. Atrial bo’shliq embrionda korinning urta kismida ikkita yon, teri burmalarining quchilishidan xosil buladi. Suv xalqumdan jabra yoriqlari orqali atrial bo’shliqka tushadi va u erdan atriopor orqali gavdaning korin tomonidan tashkariga chiqariladi. Qonaylanish sistemasi umurtqali hayvonlardagidek tutash buladi, lekin yuragi yukligi bilan ulardan fark kiladi. Arterila sistemasi xalqum ostida joylashgan korin aortasidan boshlanadi. Korin aortasidan oldinga karab bir talay juft jabra arteriyalari chiqadi, bularda venoz qonbuladi. Jabralarda venoz qon suvda erigan kislorodga tuyinadi. Kislorodga tuyingan arterial qonjabralardan olib ketuvshi arteriyalar orqali juft orqa aorta ildizlariga tuplanadi. Orqa aorta ildizlarining oldingi kismidan boshni toza qon bilan ta’minlaydigan bittadan uyku arteriyalari chiqadi. Xalqumni keyingi kismida orqa aorta xorda ostiga joylashgan bulib, xayvon gavdasining oxirgi uchiga kadar davom etadi va yul - yulakay xar xil organlariga shoxshalar chiqaradi.

Venoz sistemasi. Gavdaning keyingi kismidan venoz qonkeyingi juft kardinal venalarga, bosh tomonidan oldingi juft kardinal venalarga tuplanadi. Bu venlar keyindan oldinga, oldindan keyingi tomonlarga karab okadi va xalqumning orqasiga uzaro quchilib, kyuv’e yullarini xosil kiladi. Kyuv’e yullari vena sinusiga kuyiladi. Ishki organlarga venoz qonIchak osti venasiga kuyiladi. Bu vena jigar usimtasiga borib, kapilyarga bulinadi, ya’ni jigar kopsha sistemasini xosil kiladi, jigardan qonjigar venasi bilan chiqib vena sinusiga kuyiladi. Vena sinusidan qonkorin aortasiga utadi. Ayirish sistemasi xalqumning ustiga urnashgan kup sonli nefridiylardan iborat. Ular bir kansha teshikshalar orqali jabra oldi bushligiga oshiladi. Umuman, lansetnikning nefridiylari xalkali shuvalshanglarning nefridiylariga juda uxshash buladi. Kupayish organlari segmentlar tipida joylashgan bir neshta jinsiy bezlardan iborat. Urgoshilarining tuxumdoni va erkaklarining urugdoni gavda bushligining jabra yoriqlarida joylashadi. Jinsiy xujayralar atrial bo’shliqka tushadi, u erdan atriopar orqali tashkariga chiqariladi. Lansentnikning embrional rivojlanishini birinshi marta rus olimi A.O.Kovalevskiy o’rgangan ba masala avvalo shu bilan kizikarli, lansentnikning rivojlanishi bu boshka xordali hayvonlarning embrional rivojlanishining soddalashgan sxemasidir. Lansentnikning uruglanishi tashki bulib, bu prosess suv tagiga odatda keshkurun yuz beradi. Uruglangan tuxum xujayra ansha kichiq sarik moddasi kam bulganligi sababli tulik va teng yul bilan bulinadi. Natijada, sharsimon tipik blastula xosil buladi. Keyinshalik blastulaning pastki kutbidagi katta xujayralar ishkariga blastoselga borib kiradi va shu tarika tipik invaginasion yul bilan gastrula yuzaga keladi. Sungra gastrula buyisha shuziladi va gastropor degan teshik orqali tashki muxit bilan tutashadi. Gastrulaning ishida esa gastrosel’ degan bo’shliq xosil buladi. Gastrula shu paytda ikki kavatdan – tashki ektoderma va ishki entoderma kavatlaridan tashkil topgan buladi. endi ektoderma gastroporga kadar, orqa tomonining bor buyiga botib kirib, nerv plastinkasini xosil kiladi. Nerv

plastinkasining shetlari yukoriga kutarilib chiqadi va bir - biri bilan quchilib, nerv nayiga aylanadi. Nerv nayi ansha vakt oldingi tomonda tashki muxit bilan nevropol orqali, keyingi kismi nerv - Ichak kanali orqali gastrula bushligi, ya’ni birlamshi Ichak bilan tutashib turadi. Keyinshalik nerv - Ichak kanali umuman yukolib ketadi, nevroporing urnida xidlov shukurshasi xosil buladi. Markaziy nerv sistemasining rivojlanishi bilan bir vaktda entoderma xam differensiallashib boradi. Birlamshi Ichakning ustki tomoni burtib chiqadi va xordaga aylanadi. Sungra xordaning ikki yonida yotgan Ichak burmalari Ichakdan ajralib, bir kator selomik xaltashalarga aylanadi. Bu xaltashalar devori mezodermadan, ishidagi bushligi esa selomdan iborat. Xar bir selomik xaltasha ustki - somit va pastki yonbosh plastinkalari degan ikkita bulimlarga ajraladi. Somitlardan miomer deb ataladigan muskul setmentlari miotomlar va shin teri xosil buladi. Yonbosh plastinkalardan esa korin pardasining varaklari, yonbosh plastinkalarining oralaridagi bo’shliqlardan selom xosil buladi. Nixoyat, gavda oldingi uchining devori upirilib ogiz teshigi xosil buladi. Natijada, ertalabga lishinka xosil buladi. Lishinkalik davri ush oy davom etadi. Lishinka dastlab suvda suzib yuradi. Keyinshalik u suvning tagiga tushadi. Lishinkaning ogzi, jabra yoriqlari ilk davrida asimmetrik buladi, jabra yoriqlari kam buladi, atrial bushligi bulmaydi. Keyinshalik ogzi va jabralari uz urnini egallaydi, jabra yoriqlari soni oshadi, atrial bo’shliq va mataplevral burmalar xosil bulib, lishinka lansetnikka aylanadi. Shunday kilib, lansetnikda umurtqasiz hayvonlardagi singari ayirish va kupayish organlari orasida xesh kanday boglanish yuk. Lansetnik asosan Atlantik, Tinsh va Xind okeanlarining mu’tadil va issik dengizlarida tarkalgan. MDXda ular Kora va Yapon dengizlarida yashaydi. Suvning temperaturasi 17-30 0 S, shurligi 20- 30% bulganda lansetniklar uzlarini yaxshi xis kiladi. Asosan diatoma usimliklari va ba’zi xollarda zooplankton bilan oziqlanadi. Janubiy - Sharkiy Osiyo kirgoklarining ba’zi erlarida lansetniklar ozuka sifatida ovlanadi. Lansentniklar uzlarining anatomik tuzilishi bilan umurtqali hayvonlarga juda uxshash.

O'xshashlar

Umurtqalilar kenja tipi

Bosh skeleti

Bosh miyaning tuzilishi

Bosh, gavda va qo‘l-oyoqlar skeleti

Bosh, gavda va qo’l - oyoq muskullari