Bosh sahifa
Referatlar
Algebra
To’plamlar va ular ustida amallar
To’plamlar va ular ustida amallar
Yuklangan vaqt:
12.09.2022
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
98 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Vektоrlar va ular ustida amallar
Matritsalar va ular ustida amallar
Vеktorlar va ular ustida amallar
Arifmetik vektorlar va ular ustida amallar
Mulоhazalar va predikatlar. Ular ustida amallar
![Masalan, haftadagi kunlar to’plami chekli, to’g’ri chiziqdagi nuqtalar to’plami esa cheksizdir. Matematikada bunday to’plamlar uchun maxsus belgi qabul qilingan: N harfi bilan natural sonlar to’plami belgilanadi, Z – butun sonlar to’plami, Q – rasional sonlar to’plami, R – haqiqiy sonlar to’plami. [0; 1] sigm е nt kantin е um quvvatli to’plamldir. Unga ekvival е nt to’plamlar ch е ksiz to’plam his о blanadi. I х tiyoriy kichik k е sma ustidagi nuqtalar to’plami kantin е um quvvatli to’plamga ekkvival е nt to’plamdir. D о iraning markazidan to’gri chiziqlar o’tkazsak d о iraning bir n е chta nuqtalari to’gri chiziqning bitta nuqtasiga akslanadi. Bu akslantirishda d о ira nuqtalar to’plami to’gri chiziq nuqtalari to’plamiga akslantirish bo’lib bu to’plamlar katin е um quvvatli to’plamdir. Ya`ni ch е ksiz to’plamdir. Ikkita A va B to’plam b е rilgan bo’lsin bir о r f q о ida bo’yicha A to’plamning har bir х el е m е ntiga B to’plamning y el е m е ntini m о s k е ltiraylik. U h о lda shu q о idani A to’plamni B to’plamga akslantirish d е yiladi. Quyidagicha b е lgilanadi. f: A B yoki A f B To’plam o’z elementlari bilan aniqlanadi, ya’ni agar ixtiyoriy ob’ekt haqida u biror to’plamga tegishli yoki tegishli emas deyish mumkin bo’lsa, bu to’plam berilgan deb hisoblanadi. To’plamni uning barcha elementlarini sanab ko’rsatish bilan berish mumkin. Masalan, agar biz A to’plam 3, 4, 5 va 6 sonlardan tashkil topgan desak, biz bu to’plamni bergan bo’lamiz, chunki uning barcha elementlarini sanab ko’rsatildi. Uni bunday yozish mumkin: A={3, 4, 5, 6} bunda sanab ko’rsatilgan elementlar katta qavslar ichiga yoziladi.](/data/documents/084fea99-696f-46e2-8b35-924995934b0e/page-3.png)
![4-rasm0у хDekart ko’paytmani topishda qo’llaniladigan amal to’plamlarning Dekart ko’paytirish deyiladi. Ta’rif. A 1 , A 2 , …, A n to’plamlarning Dekart ko’paytmasi deb uzunligi n bo’lgan shunday kortejlar to’plamiga aytiladiki,bunda kortejning birinchi komponentasi A 1 to’plamga,ikkinchi komponentasi A 2 to’plamga ,…, n-komponentasi A n to’plamga tegishli bo’ladi. A 1 , A 2 , …, A n to’plamlarning Dekart ko’paytmasi A 1 x A 2 x … x A n kabi belgilanadi. A va B to’plamlar chekli bo’lib, uncha ko’p bo’lmagan elementlarni o’z ichiga olsa, ularning Dekart ko’paytmasini topish qiyin emas.Koordinata to’g’ri chizig’i – bu unda sanoq boshi, uzunlik birligi va musbat yo’nalish berilgan to’g’ri chiziqdir. Ox to’g’ri chiziq abssissalar o’qi,Oy esa ordinatalar o’qi,umumuy sanoq boshiga va aynan bir xil uzunlik birligiga ega bo’lgan koordinata o’qlari yasagan tekislik koordinata tekisligi deyiladi.(4-rasm). Koordinatalar tekisligida A va B to’plamlarning Dekart ko’paytmasini tasvirlaymiz, bunda: 1) A = {1,2,3}, B = {3,5}; 2) A = {1,2,3}, B = [3,5]; 3) A [1,3] B = [3,5]; 4) A = R, B = [3,5]; 5) A = R, B = R. 1-holda berilgan to’plamlar chekli va uncha katta bo’lmagan sjndagi elementlarni o’z ichiga oladi, shuning uchun ularning Dekart](/data/documents/084fea99-696f-46e2-8b35-924995934b0e/page-10.png)
![ko’paytmasining hamma elementlarini sanab ko’rsatish mumkin: AxB = {(1, 3), (1, 5) (2, 3), (2, 5), (3, 3), (3, 5)}. Koordinata o’qlarini yasaymiz va Ox o’qda A to’plam elementlarini, Oy o’qda B to’plam elementlarini belgilaymiz.So’ngra A B to’plamdagi har bir sonlar juftligini koordinata tekisligidagi nuqtalar bilan tasvirlaymiz. 2-holda to’plamlarning Dekart ko’paytmasi elementlarini sanab ko’rsatishning imkoni yo’q, chunki B to’plam cheksiz to’plamdir. Biroq bu Dekart ko’paytmani hosil qilish jarayonini namoyish qilish mumkin. Har bir juftlikda birinchi komponenta yoki 1,yoki 2,yoki 3 ikkinchi komponenta esa [3,5] oraliqdan olingan haqiqiy sonlardir.Birinchi komponentasi 1 soni bo’lgan , ikkinchi komponentasi esa 3 dan 5 gacha qiymatlarini ketma-ket qabul qilgan barcha juftliklar PM kesma nuqtalari bilan tasvirlanadi;birinchi komponentasi 2 bo’lgan , ikkinchi komponentasi [3,5] oraliqdagi hamma haqiqiy qiymatlarni qabul qiluvchi barcha juftliklar KL kesma nuqtalari bilan tasvirlanadi;birinchi komponentasi 3 soni bo’lgan,ikkinchi komponentasi [3,5] oraliqdagi ixtiyoriy xaqiqiy sonni qabul qiluvchi juftliklar esa SQ kesma nuqtalari bilan tasvirlanadi. 4-holda A to’plam barcha haqiqiy sonlardan tashkil topgan, ya’ni A B to’plam elementlarini tasvirlovchi nuqtalarning abssissasi hamma haqiqiy qiymatlarni ketma-ket qabul qiladi, bu vaqtda ordinata sifatida [3,5] oraliqdagi sonlar olinadi.Bunday nuqtalar to’plami polosa hosil qiladi. (4-rasm)](/data/documents/084fea99-696f-46e2-8b35-924995934b0e/page-11.png)
