Bosh sahifa
Referatlar
Algebra
Тўплам. Тўпламости. Тўпламлар устида амаллар ва уларнинг хоссалари
Тўплам. Тўпламости. Тўпламлар устида амаллар ва уларнинг хоссалари
Yuklangan vaqt:
11.09.2022
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
177 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Тупламости. Тупламлар устида амаллар ва уларнинг хоссалари
Матрица тушунчаси. Матрицалар устида амаллар ва улларнинг хоссалари
Графлар устида амаллар
Матрицалар ва улар устида амаллар
Тупламлар ва улар устида амаллар
![Таъриф. Агар А тўпламнинг ихтиёрий элементи B тўпламда мавжуд бўлса ва аксинча, В тўпламнинг ихтиёрий элементи А тўпламда мавжуд бўлса, у ҳолда А ва В тўпламларни тенг дейилади ва уни А=В кўринишда белгиланади. Масалан, А={ x \ x 2 +2 x -3=0} ва B ={1,-3} тўпламлар тенг, яъни А=В бўлади. Таъриф. Агар В тўпламнинг ихтиёрий элементи А тўпламда мавжуд бўлса, у ҳолда В тўплам А тўпламнинг қисм тўплами (тўплам ости) дейилади ва уни В A белгиланади. белги сақланиш белгиси дейилади. Масалан, N ={1,2,..., n ,...}- барча натурал сонлар тўплами Z ={...,- n ,...,-2,- 1,0,1,2,..., n ,...}- барча бутун сонлар тўпламининг тўпламостиси бўлади. Таъриф. В тўпламнинг барча элементлари А тўпламда мавжуд бўлиб, А да яна В га тегишли бўлмаган элементлар ҳам мавжуд бўлса, у ҳолда В тўплам А тўпламнинг хос қисм тўплами (хос тўпламости) дейилади ва уни В А орқали белгиланади. Масалан, N Z бўлади. Таъриф. Битта ҳам элементга эга бўлмаган тўплам бўш тўплам дейилади ва уни ёки {} кўринишда белгиланади. Масалан, х 2 +4=0 тенгламанинг ҳақиқий ечимлари тўплами бўш тўплам бўлади. Таъриф. А тўпламнинг ўзи ва тўплам шу А тўпламнинг хосмас қисм тўплами дейилади. тўплам ҳар қандай тўпламнинг тўпламостиси бўлади. Исталган n та элементли тўпламнинг барча қисм тўпламлари сони 2 n га тенг (Бу мулоҳазанинг исботи [1] да келтирилган). Тўпламлар устида бирлашма, кесишма, айирма амаллари мавжуд. Таъриф. А ва В тўпламларнинг бирлашмаси деб шу тўпламларнинг камида биттасига тегишли бўлган барча элементлардан тузилган тўпламга айтилади ва уни А В кўринишда белгиланади.](/data/documents/b0b255d0-ded2-48a2-a073-fe9031f71cb7/page-3.png)
![Таърифга кўра А В={ x / x А ёки х В}, бўлади. Тўпламларнинг бирлашмасини чекли сондаги А 1 ,А 2 ,...,А п тўпламлар учун киритиш мумкин, яъни А 1 А 2 ... А п = n i1 А i бўлиб, бу тўплам А i ( i = n 1, ) ларнинг камида биттасига тегишли элементлардан тузилади. Мисол. А={0,1,2}, B ={1,2,3} бўлса, у ҳолда А В={0,1,2,3} бўлади. Тўпламларнинг бирлашмаси қуйдаги хоссаларга эга : 1 0 . А В=В А (коммутатив хосса) ; 2 0 . А (В С)=(А В) С(ассоциатив хосса); 3 0 . А В=>А В=В; 4 0 . А А=А (идемпотентлик қонуни). Бу хоссалар тўпламлар тенглиги таърифидан фойдаланиб исботланади. (Бу хоссалардан айримларининг исботи [1,2] да келтирилган). Таъриф. А ва В тўпламларнинг кесишмаси деб шу тўпламларнинг барча умумий элементларидан тузилган тўпламга айтилади ва уни А В кўринишда белгиланади. Таърифга кўра А В={ x / x A ва x B } бўлади. Тўпламларнинг кесишмасини чекли сондаги А 1 ,А 2 ,...,А п тўпламлар учун киритиш мумкин, яъни А 1 А 2 ... А п = n i 1 А i бўлиб, бу тўплам А i ( i = n 1, ) ларнинг барчасига тегишли бўлган элементлардан тузилади. Мисол. А={0,1,2}, B ={1,2,3} бўлса,у ҳолда А В={1,2} бўлади. Тўпламларнинг кесишмаси қуйдаги хоссаларга эга: 1 0 . А В=В А; 2 0 . А (В С)=(А В) С; 3 0 . А В=>А В=А ; 4 0 . А А=А. Бу хоссаларнинг айримларининг исботи [1,2] да келтирилган. Тўпламларнинг бирлашмаси ва кесишмасидан қуйидаги хоссалар келиб чиқади:](/data/documents/b0b255d0-ded2-48a2-a073-fe9031f71cb7/page-4.png)
![1 0 . А (В С)=(А В) (А С) (бирлашманинг кесишмага нисбатан таркатиш (дистрибутив) қонуни). 2 0 . А (В С)=(А В) (А С) (кесишманинг бирлашмага нисбатан тарқатиш (дистрибутив) қонуни). 1- хоссанинг исботи [1] да келтирилган. 1,2- хоссалар исталган сондаги тўпламлар учун ҳам ўринли бўлади, яъни А ( n i 1 В i )= n i 1 (A B i ), А ( n i1 В i )= n i1 (A B i ) бўлади . Таъриф . А тўпламдан В тўпламнинг айирмаси деб А га тегишли , лекин В га тегишли бўлмаган барча элементлардан тузилган тўпламга айтилади ва уни А \ В кўринишда белгиланади . Мисол. А={0,1,2}, B ={1,2,3} бўлса у ҳолда А\В={0}, В\А={3} бўлади. Куйидаги де-Морган қонунлари ўринли: В А = А В , В А = А В. Инвалюция қонуни: А =А. Таъриф. А нинг В да ва В нинг А да бўлмаган элементларидан тузилган тўпламга А ва В тўпламларнинг симметрик айирмаси дейилади ва уни А В кўринишда белгиланади. Мисол. А={0,1,2}, B ={1,2,3} бўлса, у ҳолда А В={0,3} бўлади. Таъриф. В тўплам А нинг қисм тўплами бўлганда А\В тўплам В ни А гача тўлдиручи тўплам дейилади ва уни B ёки С А В орқали белгиланади. Таърифга кўра А\В = В бўлиб, В В =А бўлади. Мисол. N Z бўлгани учун Z \ N ={...,- n ,...,-2,-1,0}= N бўлиб, N N = Z бўлади. Таъриф. Ҳар қандай тўпламнинг хос қисм тўплами бўлмаган тўпламга универсиал тўплам дейилади. Универсиал тўпламни U орқали белгилайлик. Куйидаги хоссалар ўринли: 1 0 . A U = U ;](/data/documents/b0b255d0-ded2-48a2-a073-fe9031f71cb7/page-5.png)
