O‘quvchilarning faollik darajasiga ko‘ra farqlanuvchi metodlari, o‘quvchilarning mustaqil ishlari - Algebra - Referatlar

O‘quvchilarning faollik darajasiga ko‘ra farqlanuvchi metodlari, o‘quvchilarning mustaqil ishlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

98 KB

Ko'chirib olish

O‘quvchilarning faollik darajasiga ko‘ra farqlanuvchi metodlari, o‘quvchilarning mustaqil ishlari Reja: 1. Asosiy matematik tushunchalar haqida 2. I-IV va V-VI sinflarda matematika o‘qitish borasida izchillik. Fikrlash shakllari.

Faollashtiruvchi (interfaol) darslar. O‘qituvchi boshchiligada bajariladigan o‘quvchilarning mustaqil ishlari o‘quvchilarning umumiy rivojlanishlariga yo‘naltirilganligini yana bir karra ta’kidlaydi. Didaktik adabiyotlarda mustaqil ish tushunchasini har xil ta’riflanadi. Mustaqil ishlar quyidagilarga ko‘ra o‘zaro farq qilinadi: a) didaktik maqsadlar bo‘yicha: o‘quvchilarni yangi materialni qabul qilishga (idrok qilishga) tayyorlashga, yangi bilimlarni o‘zlashtirishga, mustahkamlashga, ilgari o‘tilgan materialni takrorlashga yo‘naltirilgan bo‘lishi mumkin; b) o‘quvchilar mustaqil ishlayotgan material bo‘yicha: darslik bilan, didaktik material ustida, bosma asosli daftar ustida ishlash va hokazo; d) o‘quvchilardan talab qilinadigan faoliyat xarakteri bo‘yicha: bu nuqtayi nazardan bajariladigan ishlarni berilgan namuna, qoida bo‘yicha va hokazo bir- biridan farq qilinadi; O‘quvchi maxsus topshiriq ustida ishlaydi. Matematikadan deyarli har bir darsda 2–3 ta qisqa vaqtli mustaqil ish o‘tkazish maqsadga muvofiq ekanligini ta’kidlab o‘tamiz. IV. O‘quvchilarni mustaqil faolliklari darajasiga ko‘ra klassifikasiyalanuvchi metodlar 1. Izohli-illyustrativ metod. Yangi axborotlarni ilgari o‘zlashtirilgan axborotlar bilan taqqoslashadi va eslab qolishadi. 2. Reproduktiv metod. Reproduktiv metodning asosiy belgisi faoliyat usulini tiklash va o‘qituvchining topshiriqlari bo‘yicha takrorlashdan iborat. Bu metod yordamida o‘quvchilarda malaka va ko‘nikmalar tarkib topadi. 3. Bilimlarni muammoli bayon qilish. Izlanishlarni olib borishga o‘rgatadi. 4. Qisman izlanish yoki evristik metod. O‘qitishning tadqiqot metodi.

Masalan, 1-sinf o‘quvchilarida sonni yig‘indiga qo‘shish uquvini shakllantirish metodikasini qaraylik. O‘quvchilarga ushbu tengliklarni namoyish etuvchi rasmlar ko‘rsatiladi: a + (b + c) = d, (a +b) + c = d, (a + c) + b = d Bu ko‘rinish bo‘yicha masalalar tuziladi va o‘quvchilar ularni narsalar vositasida yechadilar. Yechimni analitik ifodalab, o‘quvchilar sonni yig‘indiga qo‘shish qoidasiga keladilar. Т o‘g‘ri to‘rtburchak haqida tasavvur hosil qilishda o‘quvchilarga (1-sinf) orasida to‘g‘ri to‘rtburchak bo‘lgan to‘rtburchaklar to‘plami (qolgan to‘rtburchaklarning burchaklari tengmasligi yaqqol ko‘rinib turadi) ko‘rsatiladi. Mazkur shakllarning xususiyatlarini tahlil etib, o‘quvchilar, bu to‘rtbur-chakdan biri alohidadir degan xulosaga keladilar: uning barcha burchaklari teng va to‘g‘ri burchaklardir. Т o‘rtburchaklarning bu turiga kam e’tibor beriladi, ularning xarakteristika xossasi eslab qolinadi. Mutlaqo turli o‘quv maqsadlari uchun foydalanilgan bu usullardagi umumiylikni payqash oson. O‘qituvchi birinchi holda ham, ikkinchi holda ham o‘quvchilarga elementlari puxta tanlangan biror to‘plamlarni ko‘rsatadi. Elementlarni muvaffaqiyatli tanlash o‘quv materialini o‘zlashtirish sur’atini tezlashtiradi. Dastlabki to‘plamlardagi elementlar sonini orttirish, ularni rang- barang qilish bilan (masalalarni mazmuni bo‘yicha, to‘rtburchaklarni, masalan, rangi bo‘yicha), o‘qituvchi o‘quv materialini yanada sifatliroq o‘zlashtirilishini ta’minlashi mumkin. o‘quvchilarning ishi o‘qituvchi tayyorlagan didaktik materiallarni kuzatish va tahlil qilishdan iborat bo‘ladi. O‘qitishda bunday didaktik yo‘llardan doimo foydalanish matematik bilimlarni egallashda o‘quvchilarning mustaqil ishtiroki ulushining ortishiga yordam bera olmaydi. Ular hech qachon, ob’ektlar to‘plamini tadqiq qilish uchun asosiy narsani o‘qituvchi qilganidek, ajaratib ola bilmaydilar (chunki o‘qituvchi bu to‘plamni o‘rganilayotgan ob’ektlarning xarakteristik xossalarini bila turib tuzadi). Endi matematik bilimlarni mustaqil olishga, ya’ni matematik faoliyatni amalga oshirishga o‘quvchilarni o‘rgatishga maxsus yo‘naltirilgan metodik yo‘llarni ko‘rib

chiqaylik. Matematika o‘qitish metodikasi bunday faoliyatning uch jihati ajaratiladi: empirik materialni matematikalashtirishga (EMM), matematik materialni mantiqiy tashkil etish (MMM Т E), matematik nazariyani qo‘llash (MNQ). Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari biror darajada mantiqiy vositalarga ham ega emaslar va ularning matematik bilimlari nazariy xaraktyerda emas, shu sababli ularni matematik faoliyatga o‘rgatish masalasi biror darajada faqat EMM ga nisbatan va mutlaqo oz darajada MMM Т E ga nisbatan hal etilishi mumkin. O‘quvchilarni EMM ga o‘rgatish yo‘llari mohiyati quyidagidan iborat: 1. O‘quvchilarning ma’lum xossaga ega bo‘lgan real ob’ektlar, holatlarni izlashga yo‘naltirilgan ishlari tashkil etiladi, bunda bu xossa real ob’ekt, holat ko‘rinishidagi namuna vositasida yoki atrof-muhitdan bu namunalarni topish mumkin bo‘lgan umumiy ko‘rsatma bilan berilishi mumkin. 2. O‘quvchilarning mazkur ob’ektlar, holatlarning modellarini yasash bo‘yicha faoliyatlari tashkil etiladi. Modellarning umumlashganlik, abstraktlashgan darajasi sekin-asta ortib borishi lozim. Bu bosqichning oxirida o‘quvchilar yo matematik til vositalari (sonlar, harflar, ifodalar va h.k) bilan, yoki grafik vositalar (sxemalar, chizmalar, diagrammalar) bilan ifodalangan modellarni hosil qiladilar. 3. Hosil qilingan modellarni o‘quvchilar empirik (vizual, ustma-ust qo‘yish, o‘lchash va h.k. bilan) tadqiq etadilar. Modellarni xossalarni tavsiflanadi. Mazkur tavsif tahrir etiladi: undan muhim bo‘lmagan, befoyda so‘zlar chiqariladi, ikkiyoqlama mazmunlilik bartaraf etiladi. Boshqa tomondan, xossalar ro‘yxatining o‘zi ham ushbu tamoyil bo‘yicha qisqartiriladi: faqat hamma qaralayotgan modellar ega bo‘lgan xossalargina qoldiriladi. 4. O‘quvchilar qaralayotgan to‘plamning elementlari uchun umumiy bo‘lgan barcha xossalarni qanoatlantiradigan modelni tuzadilar. Bu model mateatik til yordamida tavsiflanadi. O‘quvchilarni EMM ni o‘rgatish usulini aniq misollarda ko‘rsatish maqsadga muvofiqdir. Boshlang‘ich sinflarda asosiy matematik tushunchalarni shakllantirishning interfaol metodlari

1. Asosiy matematik tushunchalar haqida Boshlang‘ich matematika o‘qitishning asosiy vazifalaridan biri o‘quvchilarda asosiy matematik tushunchalarni shakllantirishdir. Т ushuncha - bu predmet to‘plamlarining muhim, umumiy belgilari to‘g‘risidagi fikrdir. Т ushuncha o‘quvchilarda predmet va haqiqiy olam hodisalarining hissiy obrazlari bo‘lgan tasavvurlarni umumlashtirish asosida vujudga keladi. Masalan: to‘g‘ri to‘rtburchak shakliga ega bo‘lgan har xil predmetlarni – taxtacha, qog‘oz varag‘i, stol usti, g‘isht yoki gugurt qutisi va shunga o‘xshashlarni, orqali idrok qilish bilan o‘quvchilar to‘g‘ri to‘rtburchak to‘g‘risida aniq tasavvurga ega bo‘ladilar. Bu predmetlarning qanday materialdan tayyorlanganligini ularning og‘irligi, rangi va boshqa xossalarini e’tiborga olmay, bu tasavvurlarni taqqoslab o‘quvchi uning umumiy, muhim xossalarini umumlashtiradi. Bu tekis figuralarda 4 tomon, 4 ta to‘g‘ri burchak borligini aniqlaydi. Bu misoldan ko‘rinadiki, geometrik tushunchalarning shakllanish usullaridan biri qaralayotgan predmelar to‘plamiga mos bo‘lmagan har xil belgilarni chiqarib tashlab, umumiy, muhim, belgilarni saqlab qolishdan iboratdir. Bunda o‘quvchilar o‘qituvchi rahbarligida ayrim xususiy ko‘rinishlardan boshlab tekis geometrik figuralar to‘plamini ko‘rib chiqishlari mumkin. Kvadrat, to‘g‘ri to‘rtburchak, parallelogramm, qavariq to‘rtburchak, ixtiyoriy to‘rtburchak yoki teskarisi. Hamma to‘rtburchaklar to‘plamidan qism to‘plami bo‘lgan qavariq to‘rtburchaklarni ajratish, bundan esa uning qismi bo‘lgan parallelogramm, undan to‘g‘ri to‘rtburchak va oxirida kvadratni ajratish mumkin. Bu tushunchalar orasida bog‘lanish tushunchalar ta’rifida uning yaqin turi va ko‘rinishi farqlarini ko‘rsatish bilan ifodalash mumkin. Masalan: kvadratni hamma tomonlari teng bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburchak sifatida ta’riflash mumkin. Т o‘g‘ri to‘rtburchak - hamma burchaklari teng parallelogramm

sifatida, parallelogramm esa qarama-qarshi tomonlari parallel qavariq to‘rtburchak sifatida ta’riflash mumkin. Ko‘rsatilgan usul bilan tushunchalarning shakllanishidan tashqari predmetlar orasidagi munosabatni aniqlash ham muhimdir. Masalan: geometrik shakl tushunchasi yuqoridagi usul bilan vujudga kelishi mumkin emas. Boshqa matematik tushunchalar qaralayotgan ob’ektlar orasidagi munosabatlarni o‘rnatish bilan shakllanadi. Masalan: kesmaning uzunligi tushunchasi kesmalarning ekvivalentlik munosabatlarini o‘rnatish (ustma-ust qo‘yganda mos tushuvchi kesmalar ekvivalent deyiladi). Kesmaning uzunligini o‘zaro ekvivalenti bo‘lgan kesmalar sinfida xarakterlaydigan umumiylikdir. «Natural son» tushunchasi ham chekli to‘plamlar orasida ekvivalent munosabatlar o‘rnatish orqali hosil qilinadi. Natural son chekli to‘plamlarni xarakterlovchi umumiylik sifatida qaraladi. 2. O‘quvchilarning o‘quv matematik faoliyatiga rahbarlik qilish. Darsda o‘qituvchi o‘quvchilarni o‘qitadi, o‘quvchilar esa o‘qiydi degan fikrni boshqa so‘zlarda quyidagicha ifodalash mumkin: o‘quvchilar, uquv, malaka va bilimlarni egallaydilar, o‘qituvchilar esa bilimni egallash jarayoniga rahbarlik qiladilar. Bu rahbarlik o‘qituvchining o‘quvchilar o‘quv faoliyatini tashkil qilishdan iborat bo‘ladi. Buning uchun o‘qituvchi kerakli material tanlaydi, uni ma’lum ketma-ketlikda joylashtiradi, o‘quvchilarga bilim manbalarini tavsiya qiladi, o‘quvchilarning o‘zlashtirish bo‘yicha faoliyatini tashkil etadi, bilimni o‘zlashtirish jarayoni qanday o‘tishini nazorat qiladi. O‘quvchilarning matematik bilimlarni o‘zlashtirish jarayoni qiyin jarayondir. Buni matematik tushunchalarning vujudga kelishini haqqoniy anglagandagina to‘g‘ri tushunish mumkin. «Matematika bilimlar va uning haqiqatligi bizning atrofimizda turgan narsalarning mavjudligiga, uni kuzatish va tajribalarga bog‘liq emas, kuzatish va

tajriba bizga faqat sonlar va geometrik tushunchalarning hosil bo‘lishiga mayl bag‘ishlaydi. Lekin haqiqatni tasavvur qilishga asosan matematik tushunchalar bizdan tashqaridagi narsalarning xossalarini aks ettiradi. Son tushunchasi yoki figura tushunchasi bizdan tashqaridagi narsalarning xususiyatlaridan kelib chiqqan. Matematik tushunchalarning vujudga kelishini bunday tushunish yosh maktab o‘quvchilarining tashqi olam obektlariga xos bo‘lgan fazoviy shakl, miqdoriy munosabatlarni o‘rganishlarni tarbiyalaydi. Bola hali maktabga kelmasdan turib o‘yin bilan ish ko‘radi-yu to‘plamdan uning ayrim elementlarni axtaradi, elementlarni to‘plamga birlashtiradi, to‘plamlarni yig‘adi, to‘plamdan uning qismini ajratadi, to‘plamlarni taqqoslaydi, teng sonli to‘plamlarni ajratadi. Narsalar to‘plami bilan olib borilgan hamma shu kabi amaliy harakatlar va kattalar bilan doimiy aloqa natural son tushunchasining shakllanishiga olib keladi. Kublardan, g‘ishtlardan, loylardan, har xil «yasashlarni» bajarish, rasm va boshqa shu kabi faoliyatlari ularga shakl, o‘lchov, predmetlarning o‘zaro joylashishlari bilan tanishishiga imkon beradi. Bu esa geometrik tushunchalarning shakllanishida asos bo‘lib xizmat qiladi. Shunday qilib, bolalar boshlang‘ich matematik bilimlarni, o‘zlarining katta bo‘lmagan shaxsiy tajribalarida, mustaqil lekin kattalar bilan munosabatning ta’siri bo‘lgan holda egallaydi. O‘qituvchi bolalarning bilimlarini aniqlaydi, ularni to‘ldiradi va shu poydevorga yangi bilimlarni o‘zlashtirishni tashkil etadi. Yangi bilimlarni bunday egallash, yangi fakt va tushunchalarni kuzatish asosida mustaqil ishlashi, shuningdek, kishilar tomonidan ishlangan bilimlarni egallash bilan olib borish mumkin. Bunda yangi bilimlarni egallash yangi va oldingi bilimlar orasidagi tariflangan tushunchalar va yangi faktlar orasidagi qarama-qarshiliklarni hal qilish asosida boradi. Т ushunchalar o‘quvchi ongida o‘zgarishsiz qolmasdan ular shaklan o‘zgaradi, rivojlanadi. Masalan: o‘quv va hayotdagi amaliy tajribalar asosida predmetlar to‘plamini taqqoslash, solishtirish, kesmalar uzunligini solishtirish, shuningdek, masalalar

yechish orqali bolalar asosiy belgilarni o‘zlashtirib oladi: ayirma ayirishdan kelib chiqadi va bir sonning ikkinchi sondan qancha ortiq yoki kamligini ko‘rsatadi. Shunday qilib, o‘quvchilarning o‘qituvchi rahbarligida bilimlarni egallash jarayonini quyidagi sxema bilan ifodalash mumkin. I. Bolaning shaxsiy hayotiy tajribasi va oldin egallagan bilimlari. II. Maktabda tashkil qilingan tajriba: kuzatish, laboratoriya va boshqa amaliy ishlar. III.To‘plangan tajriba, kitoblarda bosilgan bilimlar. IV. Bilimlarni o‘quv - amaliy va hayotiy - amaliy ishlarda qo‘llash. 5. O‘qituvchi va o‘quvchilar faoliyati orasidagi moslik. O‘quvchilarning bilim olishlari va o‘qituvchining unga rahbarligini quyidagicha ko‘rsatish mumkin. O‘qituvchining faoliyati: O‘quvchilar faoliyati: 1. O‘quvchilarning bilimini so‘rash, suhbat, hisoblash, masalalar yechish uchun amaliy topshiriqlar berish asosida o‘quvchilar bilimini aniqlash. 2. Ko‘rgazmali qurol va vositalarni namoyish qilish va kuzatishni tashkil qilish. 3. Suhbat, tushunti rishlarni bog‘lagan holda bilimlarni bayon qilish, kitob bilan ishlashni uyush- tirish. 4. Mashqlarni uyushtirish: o‘quvchilarning o‘quv - amaliy 1. O‘qituvchi savollariga javob berish, o‘lchash, hisoblash, masalalar yec-hish yordamida topshiriqlar bajarish. 2. Òavsiya qilingan o‘bekt-lar ustida kuzatish, tahlil, sintez, taqqoslash, umumlashtirish, deduktiv xulosalar chiqarish. 3. O‘qituvchining bayonini tinglash kitob o‘qish, faktlarni umum lashtirish va eslash. 4. Egallangan bilimlarni amaliy ishlarni bajarishga qo‘llash, oldin egallangan bilimlarni o‘zgargan sharoitda qo‘llash.

va hayotiy - amaliy ishlarini tashkil etish. 5. So‘rash va amaliy ishlarni bajarish bo‘yicha topshiriq berish yo‘li bilan o‘quvchi-larbilimini tekshirish. 5. O‘qituvchining savollariga javob berish, amaliy ishlarni bajarish. I-IV va V-VI sinflarda matematika o‘qitish borasida izchillik. Fikrlash shakllari. I–IV va V–VI sinf matematikasi orasidagi aloqadorlik. Boshlang‘ich sinflarda matematik bilimlarning shunday puxta poydevorini qo‘yish kerakki, bu poydevor ustiga bundan keyingi matematik ta’limni uzluksiz davom ettirish mumkin bo‘lsin. Buning uchun I–IV sinflardagi matematika o‘quv materiallari bilan V–VI sinf o‘quv materiallari orasida uzilish bo‘lmasligi kerak. Boshlang‘ich sinf o‘quv materialining bevosita davomchisi bo‘lib, V–VI sinf matematikasi davom etishi kerak. I–IV va V–VI matematika dasturidagi o‘zaro izchillik ana shu qat’iylikka amal qilgan holda amalga oshiriladi. Masalan, V sinf matematikasining I bobi «Natural son» deb ataladi. Lekin o‘quvchilar natural son bilan boshlang‘ich sinfda tanishganlar. Bu yerda natural son tushunchasi kengaytiriladi, chuqurlashtiriladi, yangi tushunchalar bilan boyitiladi. Bu yyerda natural sonlarning bo‘linish belgilari, EKUB va EKUK tushunchalari kiritiladi. Shuningdek, manfiy sonlar, oddiy va o‘nli kasrlar, tenglama va tengsizlikni boshqacha usullar bilan yechish, yechim, ildiz kabi tushunchalar kiritiladi. Matematik logikaga asoslangan holda «to‘g‘ri va noto‘g‘ri fikrlar», «o‘zgaruvchan mulohazalar», «yechimlar to‘plami», algebraik amallar kabi tushunchalar bilan

boyitiladi. Shuning uchun bu sinflar o‘qituvchilari o‘zaro fikr almashishda va bir- birining o‘quv materiali, o‘qitish metodi bilan tanish bo‘lishi kerak. V–VI sinfga kelganda I–IV sinfda o‘rganilgan o‘quv materialini kengaytirish davom etirishi, chuqurlashtirish masalasi qo‘yiladi. Shuningdek V–VI sinfga kelganda faqatgina 4 amal o‘qitilmasdan undan tashqari to‘plam, tenglama va tengsizliklar, manfiy va kasr sonlar, geometrik yasashlar, almashtirishlar kabi materiallar qo‘shib o‘qitiladi. 1. Boshlang‘ich matematika o‘qitish metodlarining turlari. Didaktikaga doir qo‘llanmalarda bilimlarni bayon qilish va mustahkamlashning formalari sifatida quyidagi o‘qitish metodlari qaraladi: kuzatish, o‘qituvchining bilimlarni (bayon, suhbat, hikoya, mashq) o‘quvchilar bilan darslik va boshqa kitoblar bilan ishlash, kuzatish, laboratoriya ishi, mustaqil ishlar. Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish jarayonida o‘qitish materialining mazmuni va o‘quv sinfining katta-kichikligiga qarab bu metodlardan turli o‘rinlarda foydalanish mumkin. 2. Matematika o‘qitishda kuzatish. O‘quvchilar bilan matematik faktlarni kuzatish muhim ahamiyatga ega. Natural sonlarning xossalari, arifmetik amallarning xossalari, geometrik figuralarning xossalarini va hokazolarni kuzatish o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatini o‘stiradi. Arifmetik amallar va sonlarning ko‘pgina xossalarini quyi sinflarda kuzatish bilan tushuntirilishi maqsadga muvofiqdir. Masalan, 1-sinf o‘quvchilari qo‘shishining o‘rin almashtirish xossasini kuzatish orqali tez bilib oladi. 5+3= , 3+5= , 6+1= , 1+6= , 2+7= ,7+2 Shunday misollarni 1-sinf o‘quvchilari echgandan keyin bir qatorning yechimlarini tenglashtirishni o‘qituvchi tavsiya etadi. 5+3=8 va 3+5=8. Natijada quyidagi xulosani keltirib chiqaradi. Xulosa (misollar nima bilan o‘xshash). Bir xilda qo‘shish amali bajariladi. 5 va 3 bir xil qo‘shiluvchilar.

8 va 8 bir xildagi natijalar. farqi ( nima bilan farqlanadi) qo‘shilvchilarning qo‘shish tartibi farq qiladi. Shunga o‘xshash boshqa misollarni ham yechib o‘quv-chilar quyidagi umumiy xulosaga keladilar: qo‘shiluvchilarning qo‘shish tartibini o‘zgartirgan bilan yig‘indi o‘zgarmaydi. Qaralgan holda kuzatish metodini qo‘llash, shuningdek, o‘qituvchi tomonidan bilimlarni bayon qilishda ham, hisoblashga doir masalalar yechishga doir bosqichlarda ham katta ahamiyatga egadir. 3. Suhbat metodi. O‘qituvchi biror metodni, masalan, suhbat metodini qo‘llaganda o‘quvchilarning bilish faoliyatini har tomonlama o‘stirish mumkin. Masalan: 100 ichida raqamlashni o‘qitishda o‘quvchilarga qanday sonlar bir xonali va qanday sonlar ikki xonali ekanligini, undan keyin ikkita raqam bilan ifodalangan sonlarni ikki xonali sonlar deyilishini aytib o‘tish lozim. Shuningdek, suhbat jarayonida nechta raqam bilan nol ifodalanilishini va 1 dan 9 gacha nechta son, 10 dan 99 gacha nechta son borligini bayon qilish kerak. 4. Bayon qilish metodi. Bayon qilish metodi ikki turga bo‘linadi: a) ko‘rgazmali bayon qilish. Bunda o‘qituvchi bilimlarni bayon qilish bilan birga uning haqiqiyligini misollar orqali namoyish qiladi. b) muammoli bayon qilish. Bunda o‘qituvchi materialning muammosini qo‘yadi, uni yechish yo‘llarini ko‘rsatadi, asoslaydi va isbotlaydi. Masalan: agar ko‘payuvchi va ko‘paytuvchining o‘rni almashtirilib ko‘paytirilsa, ko‘paytma qanday o‘zgaradi? O‘qituvchi bu savolni tushuntirishda ilyustrasion ko‘rgazmalardan foydalaniladi: 3x4=12 ya’ni 3+3+3+3=12 yoki 4x3=12 ya’ni 4+4+4=12. Demak, ko‘paytma va ko‘paytuvchilarning o‘rnini almashtirgan bilan ko‘paytma o‘zgarmaydi degan

xulosani o‘quvchilar ilyustrasion yordamida keltirib chiqaradilar. Har qatorda 3 tadan tugmani 4 qator olinadi. 2-sinfning darsligida ko‘paytirishning o‘rin almashtirish qonuni bir necha aniq misollarda qaralgan. O‘quvchilarga nechta qator borligini bilishni buyuradi va nechta tugma borligini hisoblashni talab qiladi. Buni 4x3=12 yozuv bilan ifodalaydi. Ikkinchi marta o‘qituvchi tugmani yuqoridan pastga qarab sanashni buyuradi va yuqoridan pastga qaragan nechta qator borligini aniqlab nechta tugma borligini bilishni talab qiladi. Natijalarni tenglashtirish bilan 3x4=12 va 4x3=12 yozuvni hosil qiladi. Shunga o‘xshash ikkita misol keltirib, ko‘paytuvchilarning o‘rnini almashtirgan bilan ko‘paytma o‘zgarmaydi degan umumiy xulosani keltirib chiqaradi. 5. Mashq metodi. Matematika o‘qitishning o‘ziga xos xususiyati shuki, yangi material bilan tanishish hamda tegishli bilim o‘quv va malakalarni hosil qilish o‘quvchilar tomonidan mashqlar tizimini, ya’ni, ma’lum matematik topshiriqlarni bajarish orqali amalga oshiriladi. Mashqlar material mazmuniga va matematik srukturasiga qarab turlicha bo‘lishi mumkin: ifodalarning qiymatini topish, taqsimlash, tenglamalarni yechish, masalalar yechish va h.k. Mashqlar har xil bo‘lishi mumkin: darslikdan olingan va uni o‘qituvchi yozdirishi mumkin, odatdagi yoki qiziqarli ko‘rinishda, didatik o‘yin shaklida va h.k. Darsda ayniqsa tayyorgarlik mashqlari muhim ahamiyatga ega. Bu mashqlar shunday xaraktyerda bo‘ladiki, uning mazmunida oldingi o‘quv materialini takrorlash, mustahkamlash va yangi materialni o‘rganishga poydevor tayyorlash mumkin bo‘ladi. Masalan, o‘qituvchi oldin 8 x 6 = 48 7 x 9=63 6 x 4=24 48 : 8= 63 : 9= 24 :6= mashqlarni yechirgandan keyingina x*3=21 ko‘rinishdagi tenglamani yechishga o‘tadi. Yangi material bilan tanishish asosan o‘quvchilar bajaradigan mashqlar tizimi orqali amalga oshiriladi. Mashqlarni o‘rinli bajarishning eng asosiy yo‘li

ko‘rgazmali qilib bajarishdir. Shuning uchun matematik tushunchalar va qonuniyatlar bilan tanishtirishda to‘plamlar ustida amallardan va tegishli arifmetik amallarning yozilishidan foydalaniladi. Masalan, 4+3, o‘quvchi 4 ta qizil doiracha va 3 ta qizil doiracha olib ularni birlashtirib 7 ta doiracha hosil qildi. 4+3=7 deb yozdi, keyin doirachalarni ranglar bo‘yicha ajratib 7 - 4=3 yoki 7-3=4 ni hosil qildi: agar yig‘indidan qo‘shiluvchilardan birini ayirsa ikkinchi qo‘shiluvchi hosil bo‘ladi. 6. Т aqqoslash va qarama- karshi qo‘yish. Matematika o‘qitishda bir-biriga o‘xshash masalalar juda ko‘p. Masalan, qo‘shishning o‘rin almashtirish va ko‘paytirishning o‘rin almashtirish xossalari 4+ 3 = 3+4, 3 x 4 = 4 x 3 o‘quvchilar bu xossalarni bir-biri bilan taqqoslaydilar, farq qiluvchi va o‘xshash tomonlarini ajratib oladilar. Yangi materialni tushuntirish uchun ham mashqlarni shunday tanlash kerakki, ular oldingi darsda yechilgan mashqlar bilan bir xillik va farq qiluvchi elementlarni ajratib olsin. Matematika o‘qitishda qarama-qarshi masalalar ham masalan, qo‘shish va ayirish uchraydi. Bu ikki miqdorni to‘g‘ri qo‘llash bilimlarni umumlashtirishga, to‘g‘ri xulosa chiqarishga olib keladi. 7. Dasturlashtirilgan o‘qitish. O‘quv materialining uncha katta bo‘lmagan, mantiqan o‘zaro bog‘langan qismlarini o‘z ichiga olgan va maxsus ishlangan topshiriqlar bo‘yicha materialni o‘rganish dasturlashtirilgan o‘qitish deyiladi. Har bir qismning bajarilishi o‘qituvchi yoki maxsus asbob nazorat qilib turadi. Nazoratning natijasi o‘quvchiga aytiladi. Т o‘g‘ri bo‘lsa baholanadi, noto‘g‘ri bo‘lsa uni tuzatish to‘g‘risida ko‘rsatma beradi. Bu o‘qitishning ayrim xususiyatlari odatdagi o‘qitish metodlarida ham mavjud: materialni bayon qilishda mantikiy amallarni bajarish va masalalarni yechishda algoritmlardan foydalanish.

Hozir boshlang‘ich sinflarda dasturlashtirilgan o‘qitish uchun maxsus o‘quv qo‘llanmalari bo‘lmasa-da ba’zi bir topshiriqlarni bajarish mumkin. Misollar Javoblar Shifr 56 + 23 55,49,79,61,85 1 70 - 24 ...46... 2 36 : 12 ....3.... 3 74 * 4 ...296... 4 810 : 9 ....90... 5 O‘quvchilar oldin misolni yechadilar va javoblarni berilgan javob bilan solishtirib ko‘radilar. Т opgan javobni yechilgan misol to‘g‘risiga yozadi. Bu metod testga juda ham o‘xshashdir. Bunda topshiriqlarning 5 ta javobi yoziladi. Ulardan 1 tasi to‘g‘ri javob bo‘lib, shu to‘g‘ri javobni topib to‘g‘ri belgilasa ball oladi. Masalan, berilgan to‘rtburchaklar orasida hamma to‘g‘ri to‘rtburchaklarni toping va kartochkalar yordamida ularning raqamlarini ko‘rsating. 1 2 3 4 5 A. 1, 2, 3, 4, 5 B.1, 3, 2 D. 2, 4, 5 E.1, 2, 3 F. 2, 3, 4, 5 Arifmetik amallarni to‘g‘ri bajarilganligini tekshirish maqsadida quyidagi misolni olamiz. Misol. har bir amal o‘zi yoki teskari amal bilan tekshiriladi. amallar dastur javoblar 1 2 3 4 5 1) qo‘shish 2) ayirish 3)ko‘paytrish 4) bo‘lisha + b = c a - b = s

ab = s a : b = s a-c=b b+c=a c-a =b c-b=a b-c =a c-a=b c+b =a a-c=b a+c=b b + a=c ac=b bc=a c:a =b c:b =a a:c =b c:a =b c:b=a ac =b bc=a a:c =b 3. Boshlang‘ich matematika o‘qitish jarayonida o‘quvchilarning mantiqiy fikrini o‘stirish. Boshlang‘ich matematika o‘qitishda o‘quvchilarning mantiqiy fikrini ustirish uchun keng imkoniyatlar mavjud. Matematik bilmlarni bolalar aniq tushinish uchun moslashtirilgan narsalarni o‘zaro bog‘liqlikda, biridan ikkinchisini hosil qilish tartibida keltirib chiqaradilar. Narsalarni qismlarga ajratish va bir qancha elementlardan bir butun narsalarni tuzishni tushuntira boramiz. Butun bir narsani qismlarga ajratib fikrlashni «tahlil» deb ataymiz. Predmet va hodisalarni o‘zaro bog‘lab o‘rganishni esa «sintez» deb ataymiz. Bu ikki fikrlash operasiyasi bir-biri bilan o‘zaro bog‘liqdir. Т ahlil va sintez o‘zaro bog‘langan bo‘lib, arifmetik qonuniyatlarni o‘qitishda qanday qo‘llansa, misol va masalalar yechishda ham shunday qo‘llaniladi. O‘qitishning birinchi qadamidayoq, ya’ni, birinchi o‘nlikni o‘qitishda o‘quvchilar ko‘rgazmali qurol yordamida predmetlar to‘plamini ularni tuzgan elementlarga ajratib tahlil qiladi va ko‘rgazma asosida elementlar sintez (birlashtirib) qilib to‘plam hosil qiladi. Shunga o‘xshash ko‘rgazmali tahlil va sintezlar natijasida o‘quvchilar ichki nutq yordamida fikrlab, eng yuqori ko‘rsatgichdan ongli tahlil va sintez qilishga erishadilar. Masalan, o‘quvchi o‘qituvchi yordamida «1- qatorga 5 ta tiko, 2- qatorga 4 ta damas o‘yinchoq-mashinalarini joylashtiradi. Ikki qatorga necha mashina joylashtirildi» - degan masalani yechish kerak. Oldin o‘quvchi o‘qituvchi yordamida masala mazmunini tahlil qiladi. Masalada berilgan sonlarni (5 va 4) alohidaga ajratib, masalani shart va savol qismini

aniqlaydi. O‘quvchi ikki qatordagi markalarni fikran o‘zaro birlashtirib sintez qiladi va masalaga javob topadi. Bu yerda o‘quvchi eng avval masalani tahlil qiladi, masalada sonli berilganlarni va talab qilinganlarni aniqladi va sintez qilib javob topdi. Boshlang‘ich matematikani o‘qitishda taqqoslashdan ham keng foydalaniladi. Т aqqoslash yordamida son, misol va masaladagi narsalarning bir xil va farq qiluvchi tomonlari aniqlaniladi. Masalan, o‘quvchiga sonni bir necha birlikka va bir necha marta orttirish to‘g‘risida taqqoslash berilgan bo‘lsin: Necha birlikka katta? Necha marta katta? Bir qutida 6 ta qalam bor, ikkinchisida undan 3 ta ortiq qalam bor. Ikkinchi qutida nechta qalam bor? Bir qutida, 6 ta qalam, ikkinchi qutidagi qalamlar soni undan 3 marta ortiq, Ikkinchi qutida nechta qalam bor? O‘qituvchi rahbarligida o‘quvchi masalani taqqoslaydi va bir xil tomonlarni: ikkala masalada ham berilgan sonlar bir xil, ikkala masalada ham ikki qutidagi qalamlar haqida gapirilgan, savollar ham bir xil. Farqi: 1-masalada 2- qutida uchta qalam ortiq, 2-masalada 2- qutida 3 marta ortiq qalam bor deyiladi. Masala yechilgandan keyin o‘quvchilar qaysi masala qaysi amal bilan yechilganini taqqoslaydi. 1-si qo‘shish, ikkinchi masala ko‘paytirish bilan bajarildi. Shundan keyin masala sharti bilan masalani yechish usulini moslashtiradi. Natijada o‘quvchi nechta ortiq yoki kam degan shartda qaysi amallar ishlatilishini va necha marta ortiq yoki necha marta kam deganda qaysi amallar ishlatilishini fikrlab tushunib oladi. Ba’zan ko‘p qiymatli sonlar bilan masalalar yechishda analogiya usulini ham qo‘llaydilar. Masalan: 3- sinfda shunday masala yechiladi: ikkita meva saqlagichda 1568 s karam bor edi. Birinchi meva saqlagichdan 240 s, ikkinchisidan 364 s olingandan keyin ikkalasida ham bir xil miqdorda karam qoldi. har qaysi meva saqlagichda qancha karam bo‘lgan?

Masalani yechishdan oldin o‘qituvchi quyidagi masalani yechishni tavsiya qildi: ikki bolada 800 so‘m bor edi. Ulardan birinchisi 350 so‘m, ikkinchisi 250 so‘m sarf qilganidan keyin ikkalasida baravar pul qoldi. har bir bolada qanchadan pul bo‘lgan? O‘quvchilar bu masalani hatto og‘zaki ham yechishi mumkin. Bu masalani yechish rejasi va yo‘llarini aniqlagandan keyin oldingi masalani shunga o‘xshash yo‘l bilan echadi. Analogiyadan foydalanishda doimo to‘g‘ri xulosalar kelib chiqavermaydi. Masalan, I-sinfda 12+2=14 ni hosil qilgan. Bunda o‘quvchi qo‘shishning o‘rin almashtirish qonunini qo‘llab, 10+2-6 =10+6-2=14 chiqargan. O‘quvchilarga taqqoslash asosida umumlashtirishni ham o‘rgatish lozim. Bu umumlashtirish son, geometrik figura, arifmetik amallarning xossalarida, shuningdek hisoblash va masalalar yechish usullariga taalluqlidir. O‘quvchilar alohida hodisa va faktlarni kuzatish asosida «induksiya» deb ataluvchi fikrlash formasini ham qo‘llaydilar. Masalan, o‘quvchi bir sonni ikkinchi songa ko‘paytirish birinchi sonni o‘z-o‘ziga shuncha marta qo‘shish ekanini qoida sifatida bilgani holda, bu qoidani alohida bir misolga tatbiq etadi. 12*3=12+12+12. Bu esa o‘quvchining deduktiv xulosa chiqarishi bo‘ladi. Matematika o‘qitishda bu metodlardan shundaylarini qo‘llash kerakki, u o‘quvchilarning fikrlashini faollashtirish va bu fikrlarni rivojlantirishga yordam berishi lozim. 1. Boshlang‘ich sinfda matematika darsi va o‘qitishning turli shakllari. Maktabda matematika o‘qitishni uyushtirishning tarixiy, murakkab, ko‘p yillik tajribada tekshirilgan va hozirgi zamonning asosiy talablariga javob beradigan shakli darsdir. O‘quvchilarning matematik bilimlarni o‘zlashtirishi faqat o‘quv ishida to‘g‘ri metod tanlashga bog‘liq bo‘lmasdan, balki o‘quv jarayonini tashkil qilish formasiga ham bog‘liqdir. Dars deb dastur bo‘yicha belgilangan , aniq jadval asosida, aniq vaqt mobaynida o‘qituvchi rahbarligida o‘quvchilarning o‘zgarmas soni bilan tashkil etilgan o‘quv ishiga aytiladi.

Dars vaqtida o‘quvchilar matematikadan nazariy ma’lumotga, hisoblash malakasiga, masala yechish, har xil o‘lchashlarni bajarishga o‘rganadilar, ya’ni darsda hamma o‘quv ishlari bajariladi. Matematika darsining o‘ziga xos tomonlari, eng avvalo, bu o‘quv predmetining xususiyatlaridan kelib chiqadi. Bu xususiyatdan biri shundan iboratki, unda arifmetik material bilan bir vaqtda algebra va geometriya elementlari ham o‘rganiladi. Matematika boshlang‘ich kursining boshqa o‘ziga xos tomoni nazariy-amaliy masalarning birgalikda qaralishidir. Shuning uchun har bir darsda yangi bilimlar berilishi bilan unga doir amaliy uquv va malakalar singdiriladi. Odatda darsda bir necha didaktik materiallar amalga oshiriladi: yangi materialni o‘tish; o‘tilgan mavzuni mustahkamlash; bilimlarni mustahkamlash; bilimlarni umumlashtirish, tizimlashtirish; mustahkam o‘quv va malakalar hosil qilish va hokazo. Matematika darslarining o‘ziga xos yana bir tomoni shundaki, bu - o‘quv materialining abstraktligidir. Shuning uchun ko‘rgazmali vositalar, o‘qitishning faol metodlarini sinchiklab tanlash, o‘quvchilarning faolligi, sinf o‘quvchilarining o‘zlashtirish darajasi kabilarga ham bog‘liq. Matematika darsida turli-tuman tarbiyaviy vazifalar ham hal qilinadi. O‘quvchilarda kuzatuvchanlikni, ziyraklikni, atrofga tanqidiy qarashni, ishda tashabbuskorlikni, mas’uliyatni va sof vijdonlilikni, to‘g‘ri va aniq so‘zlashni, hisoblash, o‘lchash va yozuvlarda aniqlikni, mehnatsevarlik va qiyinchiliklarni yengish xislatlarini tarbiyalaydi. O‘quv ishini tashkil etishning darsdan tashqari quyidagi shakllari mavjud: 1. Mustaqil uy ishlari. 2. O‘quvchilari bilan yakka va guruh mashg‘ulotlari. 3. Matematikaga qobiliyatli o‘quvchilar bilan o‘tkaziladigan mashg‘ulotlar. 4. Matematikadan sinfdan tashqari mashg‘ulotlar. 5. O‘quvchilar bilan ishlab chiqarishga, tabiatga ekskursiya.

Bu yerda sanab o‘tilgan ish shakllari va dars bir-birini to‘ldiradi. Asosiy masala darsga taalluqlidir. Darsda hamma ishlarga bevosita o‘qituvchi rahbarlik qiladi. Qo‘shimcha mashg‘ulotlarda esa ish o‘qituvchining o‘zi tomonidan yoki o‘qituvchi rahbarligida o‘quvchilar tomonidan bajariladi. 2. Boshlang‘ich sinflarda matematika darslar tizimi O‘quvchilar bilan har bir darsda bir necha tushunchalar bilan ish olib boriladi. Har birini shu darsning turli bosqichlarida o‘zlashtirishi mumkin. Har bir tushunchani tushunish boshqa bir tushunchani takrorlash, esga olish bilan olib borilsa, bu tushuncha esa keyingi tushunchalarni tushuntirish uchun xizmat qiladi. O‘qitish jarayonida har bir o‘quv materiali rivojlantirilgan holda olib boriladi, bu o‘quv materiali o‘zidan keyin o‘qitiladigan materiallarni tushunish uchun poydevor bo‘ladi. Boshqa tushunchaning o‘zlashtirilish jarayonini qarasak, u bir necha darslarning o‘zaro bog‘liqli o‘qitilishi natijasida hosil bo‘ladi. Shunday qilib matematik tushunchalarini hosil qilish birgina darsning o‘zida hosil qilinmasdan, balki o‘zaro aloqada bo‘lgan bir qancha darslarni o‘tish jarayonida hosil qilinadi. Bunday darslarni birgalikda darslar tizimi deb ataymiz. Shuning uchun o‘qituvchi mavzuning mazmunini ochadigan darslarni mantiqiy ketma-ketlikda joylashtirishi kerak. Darslar sistemasining tuzilishidagi eng katta talab darsning o‘quv-tarbiyaviy maqsadini e’tiborga olish, o‘qitish tamoyillarining metodik va umumpedagogik tomonlarini hisobga olishdir. Mavzu bo‘yicha yaxshi o‘ylangan darslar tizimining o‘quv vaqtini mavzuchalarga to‘g‘ri taqsimlashga bog‘liq. Unda o‘quvchilarning mustaqilligini hosil qilish, xususiy misollarni qarash, xususiy xulosalar chiqarish, undan umumuy xulosalar chiqarishga olib kelish diqqat markazida turishi lozim. Bu bilimlar darslar tizimida hosil qilinib, mustahkamlangandan keyin misol va masalalar yechishni ta’minlashi kerak. Undan keyin mashqlar yordamida malakalarni qayta ishlashi, shuningdek, hosil qilingan bilimlarni doimo bir tizimga keltirish va umumlashtirishni ham ta’minlash kerak.

Dasturning qandaydir mavzusining mazmunini aniqlashda, mavzu materialini dars vaqtlariga taqsimlashda, ya’ni bilimlarni o‘zlashtirishga quyidagi asosiy bosqichlar qaraladi. 1. Yangi materialni o‘qitishga tayyorlash. 2. Yangi o‘quv materialini idrok qilish va yangi bilimlarni hosil qilish. 3. Bilimlarni mustahkamlash va turli xil mashqlar orqali malakalarni hosil qilish. 4. Bilimlarni takrorlash, umumlashtirish va bir tizimga keltirish. 5. Bilim va malakalarni tekshirish. Misol sifatida 1-sinfda «Ikkinchi o‘nlikda raqamlash» mavzusini o‘qitishdagi darslar tizimini qaraymiz. Bu mavzuni o‘qitishda: 1. Og‘zaki raqamlash. 2. Qo‘shish va ayirishni qarash orqali yozma raqamlash bosqichlariga e’tibor berish kerak. Bu mavzuni o‘qitishda quyidagicha reja tuzish mumin. 1-dars. 2-o‘nlikdagi sonlarni raqamlash, bir xonali sonlarni raqamlash va taqqoslash bazasida tuziladi, shuning uchun darsning boshqa bir sonlarni raqamlash va uning umumiy savollari takrorlanishi kerak. Shundan keyin bir va birlik, o‘n va o‘nlik, o‘nta narsani bitta birlikka birlashtirish haqida tushuncha. 2-dars. 2-o‘nlikning har bir sonini ifodalash, uning o‘nlik tuzilishi, 20 ichida hisoblash, sonlarning natural ketma-ketligi o‘qitiladi. Barcha ishlar ko‘rgazma qurol asosida raqamlash qoidalari va tamoyillari asosida bajariladi. 3-dars. Detsimetr. «Detsimetr va santimetr» uzunlik birliklari va ular orasidagi bog‘lanish bilan tanishtirish raqamlashni o‘qitishda yordam beradi, aksincha raqamlash bilimlari bu uzunlik birliklarini yaxshi tushunishga yordam beradi. Shuningdek, sodda va murakkab ismli sonlar haqida tushuncha beriladi. 4-dars. Og‘zaki raqamlash va dastlabki uch darsda hosil qilingan bilim va malakalarni mustahkamlash. 5-dars. 2-o‘nlikdagi sonlarni yozma raqamlash: sonlarni raqam bilan ifodalash usuli va sonlarni o‘qish. Bu yerda o‘quvchilar diqqatini yangi sonlarni

raqamlash uchun yangi raqamlar kiritish talab qilinmasligini, balki o‘ngdan chapga qarab o‘qishda birinchi o‘rinda birliklarni, ikkinchi o‘rinda o‘nliklarni yozishni kelishib olishni uqtirish kerak. Bu bilan o‘rinlariga qarab raqamlarning qiymatini o‘zgarishini o‘rgatish mumkin. 6-dars . 2-o‘nlik sonlarini o‘qishi va yozishi uchun mashqlar bajarish. Oldingi darslardan olingan bilimlar mustahkamlanadi. Bu yerda sonlarni mustahkamlashga doir mashqlar juda ham foydalidir. Masalan, «to‘g‘ri taqqoslash hosil qilish uchun tanlangan belgini qo‘ying: 13...14, tanlangan sonlarni qo‘ying: 15>...,11<...,12<..., (1-o‘nlik, 6 birlik>...,2 o‘nlik... 1 o‘nlik 2 birlik...)». 7-dars . Raqamlash bilimlariga asoslangan holda qo‘shish va ayirishni bajarish. Agar oldingi darslarda 13+1, 14-1, 10+2, 17-7, 17-10 kabi ifodalarning qiymatlarini og‘zaki topgan bo‘lsalar, endi bunday misollarni yechishni yozma bajarishga erishadilar. 8 va 9-dars lar. 2-o‘nlik sonlarini og‘zaki va yozma raqamlagan bilimlarini mustahkamlash, umumlashtirish va bir tizimga keltirish 10-dars. 2-o‘nlik sonlarini raqamlash haqida bilim, malaka va ko‘nikmalarni tekshirish. Bunday tizimdagi darslar bir-biri bilan bog‘langan, bir g‘oyaga birlashtirilgan, bu darslarning har biri tushunchalarni shakllantirish umumuy masalalarining bir qismini hal kilgan bo‘ladi. O‘quvchilarga hosil qilingan bilimlar bu bilimlarni mustahkamlashga taalluqli turli xil masalalarni bajarishga tatbiq qilinadi. 3. Matematika o‘qitishda mustaqil ishlar. Matematika o‘qitish jarayonida o‘quvchilarning faolligini oshirish va matematikaga bo‘lgan qiziqishini rivojlantirish omillaridan biri - o‘quvchilar bilan olib boriladigan mustaqil ishlardir. Matematika darslarida mustaqil ishlar yangi materialni o‘rganishga tayyorgarlik ko‘rishda, yangi tushunchalar bilan tanishishda, bilim, uquv va

malakalarni mustahkamlashda, shuningdek, bilimlarni nazorat qilishda amalga oshiriladi. Mustaqil ishlarni shartli ravishda ikki ko‘rinishda tashkil qilish mumkin: 1. Dars jarayonida tashkil qilinadigan mustaqil ishlar. Unga: 1) darsda yechilgan misol va masalaga o‘xshash, shartlari ham bir xil, lekin shartidagi sonlar yoki harflar bilangina farq qiladigan topshiriqlar mustaqil bajarish uchun beriladi. 2) test yoki yozma ishlar o‘tkazish. 3) o‘tilgan mavzular yuzasidan kartochkalarga yozilgan topshiriqlarni bajartirish. 4) doskada topshiriqlar bajarish va h.k. 2. Darsdan tashqari bajaradigan mustaqil ishlar, ya’ni uy ishlari. Uy ishlari - o‘quvchilarning darsdan tashqari vaqtlarida mustaqil, yakka ishlarni tashkil qilish shakllaridan iboratdir. Uy ishlarini berishda quyidagilarni hisobga olish lozim. 1) uyga berilgan vazifalar o‘quvchilarning kuchlari va bilimlariga mos bo‘lishi kerak. U darsda bajarilgan ishlarning boshqacharoq turi bo‘lib, uni aksariyat o‘quvchilar bajara oladigan bo‘lsin. Uy ishlari uchun o‘qituvchi doskada ko‘rsatma berishi lozim. 2) uy vazifalarini tizimli ravishda berish kerak. 3) uy vazifalarining hajmi matematika darsida bajarilgan ishning 30-40 % idan oshmasligi lozim. 4) har qanday uy ishi o‘qituvchi tomonidan tekshirilgan bo‘lishi kerak. 5) uy vazifasining ko‘rinishi, bajarilishi, talablari turli-tuman bo‘lishi lozim. 6) uy ishini yakka bajartirishga erishish lozim.

O'xshashlar

Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish metodlari

Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish metodikasining fan sifatida shakllanishi

Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish metodikasi o‘quv predmeti sifatida

Geometrik figuralarning tekislikda tasvirlanishiga oid teorema va aksiomalar hamda ularning tadbiqlari

Algebraik materiallarni o‘rganish metodikasi