O'lchоvli to`plamlar haqidagi tеоrеmalar

Yuklangan vaqt:

16.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

146.5 KB

Ko'chirib olish

O`lchоvli to`plamlar haqidagi tеоrеmalar Reja : 1 . O`lchоvli to`plamlar haqidagi tеоrеmalar 2. O`lchovning additivlik xossasi

$Tayanch tushunchalar: to`plam o`lchovi, tashqi o`lchov, ichki o`lchov, sanoqli to`plam 1-Teorema . Agar E to`plam o`lchovli bo`lsa, u holda CE ham o`lchovli to`plam bo`ladi. Isbot . E o`lchovli bo`lganligi uchun      E E E * *      Ichki o`lchovning ta`rifiga muvofiq,      E CE a b E        * * yoki      E a b E a b CE          * * (1) Shuning singari      E a b E a b CE          * * (2) (1) va (2) dan      E a b CE CE        * tengliklar, ya`ni CE to`plamning o`lchovli ekanligi kelib chiqadi. 2-Teorema(A.Lebeg). E to`plam o`lchovli bo`lishi uchun uni   2 1 \e e G E   (3) ko`rinishda yozish mumkinligi zarur va kifoyadir, bu tenglikning o`ng tomonida G , 1e va 2e to`plamlar ihtiyoriy berilgan 0  songa muvofiq quyidagicha tuzilgan: G o`zora keshishmaydigan soni cekli oraliqlar sistemasining yig`ndisidan iborat, 1e va 2e ning har biri tashqi o`lchovi  sondan kichik bo`lgan to`plamlar. (3) tenglik bajarilganda quyidagi munosabat ham o`rinli bo`ladi:                G E G (4) Zarurligini isboti . E to`plam o`lchovligidan foydalanib, uni (3) ko`rinishda yozish mumkinligini ko`rsatamiz. E to`plam o`lchvli bo`lgani uchun:      . * * E E E      Tashqi o`lchov tarifidan foydalanib,o`zaro keshishmaydigan shunday ... , , 3 2 1    oraliqlar sistemasini tuzish mumkinki, bular uchun$ $       i i E 2     (5) i i E   (6) munosabatlar o`rinli bo`ladi. Bu sistemadan daslabki n   ,..., , 2 1 oraliqning yigindisini G bilan belgilaymiz, yani  n i iG 1  E to`plamning G to`plamga kirmagan elementlaridan iborat bo`lgan to`plamni 1e bilan belgilasak, (6) munosabatga asosan ushbu ni i e    1 (7) munosabatga ega bo`lamiz. Agar G to`plamning E to`plamga kirmagan elementlaridan iborat bo`lgan to`plamni 2e bilan belgilasak , 2 1, , e e G to`plamlarning tuzilishiga muvofiq   2 1 \e e G E   tenglik o`rinli bo`ladi. G to`plam o`zaro keshishmaydigan n ta oraliqning yig`indisidan iborat bo`lgani uchun o`lchovli to`plam bo`ladi va uning o`lchovi       n i i G 1 .    (5) tengsizlikdan   i i  qatorning yaqinlashishi kelib chiqadi . Bundan berilgan 0  uchin n nomerni shunday tanlashimiz mumkinki, natijada     ni i 2    (8) tenglik o`rinli bo`ladi. (7), (8) munosabatdan esa      1 *e tengsizlik kelib chiqadi. Faraz qilaylik, E to`plamni o`z ichiga olgan eng kichik segment  b a, bo`lsin. U holda 1-teoremaga asosan    E b a CE \ ,  to`plam o`lchovli bo`ladi. Tashqi$

o`lchovning ta`rifidan foydalanib, o`zaro kesishmaydigan shunday ,... , 2 1    oraliqlar sistemasini tuzamizki, bular uchun ushbu          i i CE 2     (9) va  i i CE    (10) munosabatlar o`rinli bo`ladi. (9) va (10) munosabatlardan               i i i iCEEba   , munosabat kelib chiqadi. Bundan ushbu                    i j ji j i j i a b ,        tengsizlikka ega bo`lamiz. Bunga (5) va (9) tengsizliklarni qo`llab,                  ji ji CE E a b , 2 2        yoki                   ji j i a b CE E ,        (11) tengsizlikni olamiz. 2e to`plamning ta`rifiga muvofiq, . 2 CE G e   Bundan G to`plam tuzilishiga va (10) munosabatga asosan, ushbu      ji ji j jn i i CE G e ,12                        munosabatni olamiz. Demak,         ji j i e , 2 *     Bundan (11) tengsizlikka asosan      2 *e tengsizlik kelib chiqadi. Zarurligi isbotlandi. Kifoyalikning isboti . Endi E to`plamni (3) ko`rinishda yozishimiz mumkin deb olib, uning o`lchovli ekanligini isbotlaymiz. 2 1, , e e G to`plamlarning tuzilishiga asosan quyidagi

$1e G E   va 2e CG CE   , (   G b a CG \ ,  ) munosabatlar o`rinli. Tashqi o`lchovning hossasiga asosan                  G e G CE 1 * * * va         . 2 * * *          CG e CG CE (12) Ichki o`lchovning ta`rifiga asosan hamda (12) tengsizlikdan                  G CG a b E* tengsizlikka ega bo`lamiz. Demak         . * *            G E E G Bu tengsizliklar ihtiyoriy 0  uchun o`rinli ekanligidan quyidagi tenglik kelib chiqadi:    E E * *    Bu esa E to`plamning o`lchovli ekanligini ko`rsatadi. 3-Teorema . Agar nE E E ,..., , 2 1 o`lchovli to`plamlar bo`lsa, ularning yig`indisi ham o`lchovli to`plam bo`ladi; yig`indining hadlari o`zaro kesismaydigan to`plamlardan iborat bo`lsa, yig`indining o`lchovi hadlari o`lchovlarining yig`indisiga teng bo`ladi. Isbot . Teorema hadlarining soni ikki to`plamdan iborat bo`lgan hol uchun isbot etilsa kifoya, chunki hadlarining soni n ta to`plamdan iborat bo`lgan holni matematik induksiya usuli yordami bilan hadlarining soni ikki to`plamdan iborat bo`lgan holga keltirishimiz mumkin. Shunday qilib, 1E va 2 E o`lchovli to`plamlar bo`lsin. 3-teoremaga asosan, 1E va 2 E to`plamlarni ushbu   2 1 1 1 \e e G E     ,   2 1 2 2 \e e G E     (13) ko`rinishda yozishimiz mumkin. Bu ko`rinishda 1G va 2 G to`plamlarning har bir soni chekli va o`zaro kesishmaydigan oraliqlar sistemasining yig`indisidan iborat: 1 2 1 , , e e e    va 2e tashqi o`lchovlari 0  dan kichik bo`lgan to`plamlar; 0  esa avvaldan berilgan ihtiyoriy kichik son. Demak,                      1 * 1 * 2 * 2 * , , , e e e e (14) (13) tengliklardan ushbu$ $      e e e G G E E \ 1 1 2 1 2 1       (15) Tenglik kelib chiqadi, bu yerda .2 2 e e e    (15) tenglikdagi 2 1 G G G   to`plam soni chekli o`zora kesishmaydigan oraliqlar sistemasining yig`indisidan iborat. Tashqi o`lchovning hossasidan va (2) tengsizliklardan quyidagi tengsizlik kelib chiqadi:            2 , 2 , 2 * 2 1 * 2 1 *      e e e e e Bu tengsizliklardan 3-teoremaga asoslanib, 2 1 E E  to`plamni o`lchovli to`plam deyish mumkin. Bundan tashqari:         2 1 2 1 2 E E G G        2 2 1   G G (16) Endi teoremaning ikkinchi qismini isbot etamiz. Shu maqsadda o`zora kisishmaydigan 1E va 2 E to`plamlar uchun ushbu      2 1 2 1 E E E E       tenglikning o`rinli ekanligini ko`rsatish kifoya. Haqiqatdan ham 5-ma`ruzadagi 4- teoremaga asosan          .2 1 2 * 1 * 2 1 * E E E E E E           (17) Shuning singari, 5-ma`ruzadagi 5-teoremaga asosan          2 1 2 * 1 * 2 1 * E E E E E E           (18) 5-ma`ruzadagi 2-teoremaga asosan    2 1 * 2 1 * E E E E      Bundan (17)va (18) tengsizlikka asosan, ushbu          2 1 2 1 * 2 1 E E E E E E                    2 1 2 1 * 2 1 E E E E E E           tengsizliklarni olamiz. Bulardan          2 1 2 1 * 2 1 * 2 1 E E E E E E E E             tengsizliklar kelib chiqadi.$

4 –T ео r е ma. Agar ] , [ b a s е gm е ntda j о ylashgan o`lch о vli ,..., , 2 1 E E to`plamlar k е tma - k е tl i gi b е rilgan bo`lsa, u h о lda ularning yig`indisi b o` lmish     1 i iE E to`plam o`lch о vli bo`ladi. Bundan tash q ari, agar   j i E E SH ) ( j i bo`lsa u h о lda     1 ) ( ) ( i iE E   . Bu t е nglik o`lch о vning tula additivlik yoki  - aditivlik хо ssasi d е yiladi. 5 –T ео r е ma. Har qanday sanоqli E to`plam o`lch о vli va uning o`lch о vi n о lga t е ng. Isb о t. E sanоqli to`plam bo`lganligi uchun uning el е m е ntlarini ,... ,..., , 2 1 nx x x k е tma – k е tlik shaklida yozishimiz mumkin. Birgina kx el е m е ntning o`zidan ib о rat bo`lgan to`plamni kE bilan b е lgilaymiz. U h о lda    1k kEE kE to`plamo`lch о v ta`rifiga muv о fiq o`lch о vli bo`ladi va uning o`lch о vi n о lga t е ng (chunki bitta nuqtadan ib о rat to`plamni o`zunligi istalgancha kichik bo`lgan о raliqqa j о ylash mumkin). D е mak, t ео r е ma 9 ga muv о fiq E to`plam ham o`lch о vli bo`ladi va o`lch о vi n о lga t е ng. Iz о h: 5 - t ео r е maning t е skari d о im о to`g`ri bo`lmaydi, ya`ni to`plamning o`lch о vi n о lga t е ng bo`lsa, bu to`plamning sanоqli bo`lishi shart emas. Mis о l sifatida 0P Kant о r to`plamini о lamiz 0P kant о r to`plami 0 G to`plamning ]1,0[ s е gm е ntgacha to`ldiruvchisi va                                                 27 8, 27 7 27 2, 27 1 9 8, 9 7 9 2, 9 1 3 2, 3 1 ) ( 0     G                                            1 ... 3 2 3 2 3 2 1 3 1 ... 27 26, 27 25 27 20, 27 19 3 2

$    0 ) ( ]1,0[ \]1,0[ ) (000     G G P     L е kin 0P san о q siz to`plam. D е mak san о q siz to`plamning o`lch о vi n о lga t е ng bo`lishi mumkin.$

O'xshashlar

To`plamlar. To`plamlar ustida amallar

To`plamlar nazariyasi

To`plamlar va ular ustida amallar. To`plamlar algеbrasi

Asosiy sonli to`plamlar

Universial to`plamlar. Didaktik materiallar