Karrali ko’paytuvchilar. Viet formulalari

Karrali ko’paytuvchilar. Viet formulalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

43 KB

Ko'chirib olish

Karrali ko’paytuvchilar. Viet formulalari Reja: 1. Ko’pxadning karrali ildizi. 2. Ko’pxadning karrali ildiza xaqidagi teorema. 3. Ko’pxadning karrali ildiza xaqidagi teoremadan kelib chiqadigan natijalar. 4. Viet teoremasi.

Akslantirishni f(x) ga m marta qo`llash f (m) (x) orqali belgilanadi. Ravshanki, f(x) = a 0 x n +a 1 x n-1 +...+a n-1 x+a n  f (n) (x) = n!a 0 , f (n+1) (x) = 0. Agar P maydon nol xarakteristikali bo`lsa, u holda deg f`= deg f - 1 bo`ladi. Lekin chekli р xarakteristikali maydonda bunday emas , chunki (x kp )`= kpx kp-1 = 0 Umumiy holda hosila olishni qarash maqsadga muvofiq. Ixtiyoriy f  P[x] ni (x-c) 2 ga bo`lib, c  F , F  P, so`ngra esa qolqiqni (x-c)s + r ko`rinishda yozib, bunda s, r  F, biz quyidagi munosabatga kelamiz f = = (x-c) 2 t + (x-c)s + r, f `= (x-c)[2t+(x-c)t`] + s. Bundan x = c deb r = f( c), s = f `(c ) hosil qilamiz. f(x) = (x-c) 2 t(x) + (x-c) f `(c ) + f ( c) Biz quyidagi tasdiqqa keldik. 4- teorema. P ixtiyoriy maydon va F uning ixtiyoriy kengaytmasi bo`lsin. f  P[x] ko`phad c  F karrali ildizga ega bo`ladi faqat va faqat, agarda f (c ) = f `(c ) = 0 bo`lsa. 1- misol.Ixtiyoriy p xarakteristikali maydonda x n -1 faqat oddiy ildizga ega, agarda n р ga bo`linmasa.Haqiqatan ham, nx n-1 hosilani ildizi x n -1 ko`phadni ildizi bo`lishi mumkin emas. Faraz qilaylik,P nol xarakteristikali maydon bo`lsin va umumiylikka zid emaski P sifatida Q, R yoki C maydonlarni birini olsak. f(x)  P[x] ko`phadni unitar keltirilmaydigan p i (x) lar bo`yicha yoyilmasi f(x) =  p 1 k 1 p 2 k 2 ....p r k r ,  P (10) bo`lsin. p i (x) lar f(x) ko`phadni ( karrali ildiz ta`rifiga o`xshash) k i – karrali ko`paytuvchilari deyiladi.Oldingi ma`ruzalarda aytilgan ediki, (10) yoyilmani topish amaliyotda juda qiyin.Quyida shunday metod ko`rsatamizki, ushbu metod yordamida berilgan Р maydonda f(x) ko`phad karrali ko`paytuvchilarga egami yoki yo`qmi ekanligini aniqlash mumkin bo`ladi.

5- teorema. p(x) keltirilmaydigan ko`phad f(x)  P[x] ko`phadni k- karrali keltirilmaydigan ko`paytuvchisi bo`lsin ( k  1, deg p(x)  1). U holda p(x) f ` (x) hosilaning (k-1)-karrali ko`paytuvchisi bo`ladi. Xususan, k =1 da f ` p(x) ga bo`lnmaydi. Isboti. Shartga ko`ra f(x) = p k (x)g(x), bunda (p(x),g(x)) =1 , ya`ni g(x) p(x) ga bo`linmaydi. (8) va (9) qo`llab, f `(x) = p k-1 (x)[ kp`(x)g(x)+p(x)g`(x)], tenglikni hosil qilamiz.Kvadrat qavs ichida turgan ko`phad p(x) ga bo`linmasligini ko`rsatsak teorema isbot bo`ladi. kp`(x)g(x) ko`phad p(x) ga bo`linishi mumkin emas, chunki g(x) p(x) ga bo`linmaydi hamda deg kp`(x) < deg p(x) . Teorema isbot bo`ldi. Isbotlash davomida p(x) keltirilmasligi va char P = 0 ekanligidan foydalandik. 1- natija. Koeffisientlari nol xarakteristikali Р maydondan olingan f(x) uchun quyidagi shartlar ekvivalent: (i) f ko`phad Р maydonning biror F  P kengaytmasida k karrali с ildizga ega; (ii) f (j) (c ) = 0, 1  j  k-1 , lekin f (k) (c )  0. 2-natija. Darajasi  1 bo`lgan f(x)  P[x] ko`phad (10) yoyilmaga ega bo`lsa, u holda f va uni hosilasi f ` ko`phadlarning eng katta umumiy bo`luvchisi (f,f `) = p 1 k 1 -1 p 2 k 2 -1...p r k r -1 (11) bo`ladi. ( EKUB ni har doim unitary hisoblash mumkin). Viet formulasi. Unitar (bosh koeffisienti 1 ga teng bo`lgan) darajasi n ga teng bo`lgan f  P[x] ko`phad P maydonda yoki uning biror kengaytmasida n ta c 1 ,c 2 ,...,c n ildizlarga ega bo`ladi.Bu ildizlarning ba`zilari o`zaro teng bo`lishi ham mumkin. U holda f(x) = (x-c 1 )(x-c 2 )....(x-c n ). Yoyilma orinli. f(x) ko`phadni x ning darajalari bo`yicha quyidagicha yozaylik : f(x)= x n +a 1 x n-1 +...+a n ,

Barcha x-c i ikki hadlarni ko`paytirib o`xshash hadlarni ixchamlab, bu ikki ifodani tenglashtirib, a 1 ,a 2 ,...,a n koeffisientlar uchun c 1 ,c 2 ,...,c n ildizlar orqali ifodalangan quyidagi tengliklarni hosil qilamiz: a 1 = -(c 1 +c 2 +....+c n ), ................................ a k =(-1) k , (1) .................................... a n = (-1) n c 1 c 2 ....c n . Bu (1) formulalar Viet formulalari deyiladi. Agar f ko`phad unitary bo`lmasa, ya`ni bosh koeffisienti a 0  1 bo`lsa, u holda a i /a 0 nisbatlar uchun (1) formulalarni hosil qilamiz.Ushbu Viet formulalarining shunisi ajoyibki, ularni o`ng tomonlari ildizlarining o`rinlarini har qanday almashtirganda ham o`zgarmasdan qoladi.Bu esa bizga simmetrik funksiya (ko`phad) tushunchasini kiritishga asos bo`ladi. S n gruppani  elementini n argumentli f (x 1 ,x 2 ,...,x n ) funksiyaga quyidagicha ta`sir ettiraylik (  f)(x 1 ,x 2 ,....,x n ) = f funksiya simmetrik funksiya deyiladi ,agarda barcha  S n uchun  f = f bo`lsa. Simmetrik funksiyalarga misol bo`lib s k elementar simmetrik funksiyalar xizmat qiladi: (2) Bular (1) formulalarni quyidagicha yozishga imkon beradi: a k =(-1) k s k (c 1 ,c 2 ,...,c n ), k= 1,2,...n (1`) f ko`phadning a k koeffisientlari ishora aniqligida, ushbu ko`phadning ildizlaridan tuzilgan s k funksiyani beradi. E`tiborni shunga qaratish lozimki, aniqlani bo`yicha a k  P, lekin c 1 ,c 2 ,...,c n ildizlar umumiy holda biror F  P kengaytmada yotadi. F ning mavjudligi haqidagi masala bilan shug`ullanamiz. Lekin ba`zi hollarda ko`phadni chiziqli ko`paytuvchilarga yoyilmasi mavjudligi P maydonning xossasidan kelib chiqadi.

Adabiyotlar 1.Кострикин А.И. Введение в алгебру.Учебник.М.Наука,1977г. 2.Ҳожиев Ж., Файнлейб.Ф.С. Алгебра ва сонлар назарияси курси. Т. 2001 й. 3. Курош Ф.Г. Олий алгебра курси. Т.Укитувчи . 1976 й. . 4 .Фадеев Д.К.,Соминский И.С.Сборник задач по в ы сшей алгебре. М.Наука .1976 г. 5. Гелфанд И.М. Лекции по линейной алгебре. http :// www . mcmee . ru , http :// lib . mexmat . ru . 6. Курош А.Г. Курс высшей алгебре http :// www . mcmee . ru , http :// lib . mexmat . ru .

O'xshashlar

Mustaqil-nazorat ishni bajarish bo’yicha usuliy ko’rsatmalar

Ko`phad diskriminanti

Bo`linish alomatlari

Muloxazalar. Formulalar

Ko`phad diskriminanti. Ko’pxadlar rezultanti