logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Algebra
  4. Функционал қаторлар ва уларнинг текис яқинлашувчанлиги

Функционал қаторлар ва уларнинг текис яқинлашувчанлиги

Yuklangan vaqt:

12.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

400.5 KB
Ko'chirib olish
Функционал қаторлар ва уларнинг текис яқинлашувчанлиги Режа: 1 0 . Функционал қатор ва унинг йиғиндиси. 2 0 . Функционал қаторнинг текис яқинлашувчилиги. 3 0 . Функционал қаторларнинг текис яқинлашувчилиги аломатлари. 61 1 0 . Функционал қатор ва унинг йиғиндиси. Фараз қилайлик, R E  тўпламда аниқланган        , , , , x u x u x u n 2 1 функционал кетма-кетлик берилган бўлсин. Бу кетма-кетлик ҳадлари ёрдамида тузилган қуйидаги          x u x u x u n 2 1 ифода функционал қатор дейилади ва     1n n x u каби белгиланади:                   x u x u x u x u n n n 2 1 1 . (1) Бунда E функционал қаторнинг аниқланиш т ў пл а м и дейилади. Масалан, 1)              1 2 1 1 1 n n n x x x x , 2)            nx x x x n nx ne e e e ne 3 2 1 3 2 функционал қаторлар бўлиб, уларнинг аниқланиш т ў пл а м и     , E бўлади. (1) функционал қатор ҳадларидан ушбу                                           x u x u x u x S x u x u x S x u x S n n        2 1 2 1 2 1 1 , , (2) йиғиндиларни тузамиз. Улар (1) функционал қаторнинг қисмий йиғиндилари дейилади. Демак, (1) функционал қатор берилган ҳолда ҳар доим бу қаторнинг (2) қисмий йиғиндиларидан иборат    : x Sn        , , , , x S x S x S n 2 1 функционал кетма-кетлик ҳосил бўлади. Равшанки, E x x   0 нуқтада    0x Sn сонлар кетма-кетлиги бўлади. 1-таъриф. Агар    0x Sn яқинлашувчи (узоқлашувчи) бўлса,     1n n x u функционал қатор 0x x нуқтада яқинлашувчи (узоқлашувчи) дейилади, 0x нуқта функционал қаторнинг яқинлашиш (узоқлашиш) нуқтаси дейилади. 62 2-таъриф.     1n n x u функционал қаторнинг барча яқинлашиш нуқталаридан иборат E E 0 тўплам,     1n n x u функционал қаторнинг яқинлашиш тўплами дейилади. Бу ҳолда     1n n x u функционал қатор 0E тўпламда яқинлашувчи ҳам деб юритилади. Агар 0E тўпламда ушбу                 1 2 1 n n n x u x u x u x u   қатор яқинлашувчи бўлса,     1n n x u функционал қатор 0E да абсолют яқинлашувчи дейилади. 3-таъриф.     1n n x u функционал қаторнинг қисмий йиғиндиларидан иборат    x Sn кетма-кетликнинг лимит функцияси  x S :    0E x xS x Sn       1n n x u функционал қатор йиғиндиси дейилади.    0 1 E x x S x u n n      каби ёзилади. 1-мисол. Ушбу              1 2 1 1 1 n n n x x x x функционал қаторнинг яқинлашиш тўплами ва йиғиндиси топилсин. ◄ Берилган функционал қаторнинг аниқланиш тўплами R E  бўлади. Қаторнинг қисмий йиғиндисини топамиз:                 .1 агар, 1 агар, 1 1 1 1 2 х n х x x x x x x S n n n  Равшанки,  n да  x Sn нинг лимити x га боғлиқ бўлади: 1)  1 1,  x да   x x x x x S n n n n              1 1 1 1 1 lim lim ; 2)      ,1 x да 63     x Sn nlim; 3)  1    , x да  x Sn n lim мавжуд эмас. Демак, берилган функционал қаторнинг яқинлашиш тўплами  1 1 0 ,   E бўлиб, йиғиндиси   x x S  1 1 бўлади. ► 2-мисол. Ушбу     1 2 1 n n n x x функционал қаторнинг яқинлашиш тўплами топилсин. ◄ Сонли қаторлар назариясидаги Даламбер аломатидан фойдаланиб топамиз:       2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 lim 1: 1 lim lim              n n n n n n n n n n n x x x x x x x x u x u ; 1)  1 1,  x да   x x x x n n n      2 2 2 1 1 lim . Бу ҳолда берилган функционал қатор  1 1,  да яқинлашувчи бўлади. 2)            , , 1 1 x да x nx x nx n nx nx x n 1 1 2 2 1 1 1 2 1 lim 2 2 1 2 1 lim               бўлиб, функционал қатор           , , 1 1 x да яқинлашувчи бўлади. 3) 1 x да берилган функционал қатор мос равишда ушбу          1 1 2 1 2 1 n n n , сонли қаторга айланади ва улар узоқлашувчи бўлади. Шундай қилиб, қаралаётан функционал қаторнинг яқинлашиш тўплами                    , , , , \ 1 1 1 1 1 1 0 R E бўлади. ► 2 0 . Функционал қаторнинг текис яқинлашувчилиги. Айтайлик, 64                   x u x u x u x u n n n 2 1 1функционал қатор 0E тўпламда яқинлашувчи (яъни қаторнинг яқинлашиш тўплами 0E ) бўлиб, йиғиндиси  x S бўлсин:    0E x xS x Sn   (3) бунда,    x u x u x u x S n n      2 1 . (3) муносабат                     x S x S n n N x n n E x n : , , , , 0 0 0 0 0 бўлишини англатади. 4-таъриф. Агар 0E тўпламда    0E x xS x Sn   , яъни                     x S x S E x n n N n n n : , , ,0 0 0 0 0 бўлса,     1n n x u функционал қатор 0E тўпламда текис яқинла-шувчи дейилади. Агар      x S x S x r n n   , дейилса, функционал қаторнинг 0E тўпламда текис яқинлашувчилигини қуйидагича    0 0 E x x rn    , яъни                  x r E x n n N n n n : , ,0 0 0 0 0 кўринишда таърифлаш мумкин бўлади. Шундай қилиб                   x u x u x u x u n n n 2 1 1 функционал қатор, унинг қисмий йиғиндиси    x u x u x u x S n n      2 1 ва йиғиндиси  x S учун    0E x xS x Sn   бўлса, функционал қатор 0E да яқинлашувчи, 65    0E x x S x Sn  бўлса, функционал қатор 0E да текис яқинлашувчи бўлади. 1-теорема.     1n n x u функционал қатор 0E да қатор йиғиндиси  x S функцияга текис яқинлашиши учун     0 sup lim 0     x S x Sn Ex n , яъни   0 sup lim 0    x rn Ex n бўлиши зарур ва етарли. ◄ Бу теореманинг исботи равшан, ( қаралсин 65-маъруза,1- теорема.) ► 3-мисол. Ушбу          1 1 1 n n x n x функционал қаторнинг    ,0 да текис яқинлашувчи бўлиши исботлансин. ◄ Берилган функционал қаторнинг қисмий йиғиндисини ҳисоблаб, сўнг йиғиндисини топамиз:           ,1 1 1 1 1 1 1 3 1 2 1 2 1 1 1 1 1 3 2 1 2 1 1                                          n x x n x n x x x x x n x n x x x x x x Sn     .1 1 1 1 1 1 lim lim             x n x x x S n n n Демак,   1 1   x x S . Унда   1 1 1 1 1 1 1 1            n x x n x x x S x Sn бўлиб,       1 1 sup,0      n x S x Sn x бўлади. Кейинги тенгликдан 66       0 sup lim ,0      x S x Sn x nбўлиши келиб чиқади. 1-теоремага кўра берилган функционал қатор    ,0 да текис яқинлашувчи. ► Эслатма. Агар     0 sup lim 0     x S x Sn Ex n бўлса,     1n n x u функционал қатор 0E да текис яқинлашувчи бўлишт шарт эмас: Масалан,              1 2 1 1 1 n n n x x x x функционал қаторнинг  1 1,  да яқинлашувчи, йиғиндиси   x x S  1 1 бўлишини кўрган эдик. Бу функционал қатор учун           x x x S x S n x n n x n 1 sup lim sup lim 1 1 1 1 бўлади. Демак, функционал қатор  1 1,  да текис яқинлашувчи эмас. Фараз қилайлик,                   x u x u x u x u n n n 2 1 1 функционал қатор R E  тўпламда берилган бўлсин. 2-теорема (Коши).     1n n x u функционал қатор E тўпламда текис яқинлашувчи бўлиши учун   E x N p n n N n n            , , , ,0 0 0 0   да                x u x u x u x S x S pn n n n pn  2 1 бўлиши зарур ва етарли. Бу тенгламанинг исботи 65-маърузадаги 2 - теоремадан келиб чиқади. 3 0 . Функционал қаторларнинг текис яқинлашувчилиги аломатлари. 1) Вейерштрасс аломати. Айтайлик, E тўпламда 67                   x u x u x u x u n n n 2 1 1 (4) функционал қатор берилган бўлиб, 1) E x N n     , да   n n C x u  , 2)           n n n C C C C 2 1 1 сонли қатор яқинлашувчи бўлсин. У ҳолда (4) функционал қатор E тўпламда текис яқинлашувчи бўлади. ◄ 1) – шартга кўра N p n n     ,0 ва E x  учун             pn n n pn n n pn n n c c c x u x u x u x u x u x u                         2 1 2 1 2 1 бўлиб, 2) – шартда, яъни   1 n nc қаторнинг яқинлашувчилигидан Коши теоремасига биноан   N p n n N n n          , , ,0 0 0 0   да        pn n n c c c  2 1 бўлади. Демак,              x u x u x u pn n n  2 1 . Юқоридаги 2- теоремага кўра     1n n x u функционал қатор E тўпламда текис яқинлашувчи бўлади.► 4-мисол. Ушбу       1 2 1 2 1 sin n nx n x x функционал қатор текис яқинлашишга текширилсин. ◄ Берилган қаторнинг аниқланиш тўплами     , E бўлиб, унинг умумий ҳади       ,3,2,1 1 1 sin 2 2     n nx n x x x un бўлади. Равшанки,      2 2 2 2 1 1 1 1 sin nx n x nx n x x x un       . Энди       , x учун 68 n nx x 2 1 1 2 бўлишини эътиборга олиб топамиз:     23 2 2 2 2 1 1 2 1 1 1 / n n n nx n x      . Демак, берилган функционал қаторнинг ҳадлари учун   23 2 1 / n x un  бўлади. Маълумки,   1 23 1 n n / қатор яқинлашувчи. Бинобарин, Вейерштрасс аломатига кўра берилган функционал қатор     , да текис яқинлашувчи бўлади. ► Функционал қаторларнинг текис яқинлашишини ифодаловчи кейинги аломатларини исботсиз келтирамиз. б) Дирихле аломати. Айтайлик, R E  тўпламда аниқлан - ган  x un ва     , ,3 21n x vn функциялар қуйидаги шартлар - ни бажарсин: 1) E x  да    x un кетма-кетлик монотон; 2)    x un функционал кетма-кетлик E да 0 га текис яқинлашувчи:   E x x un   0 ; 3) шундай R C  мавжудки, E x N n     , да         C x v x v x v x v n k k n      1 2 1  . У ҳолда         1n n n x v x u функционал қатор E тўпламда текис яқинлашувчи бўлади. 5-мисол. Ушбу      1 sin sin n x n nx x функционал қатор      ,0 E да текис яқинлашувчилиги исботлансин. 69 ◄ Айтайлик,     nx x x v x n x u n n sin sin , 1     бўлсин. Бу функциялар учун Дирихле аломатидаги учта шарт бажарилади. Ҳақиқатдан ҳам, 1) E x  да  x n x un   1 учун     0 1 1 1 1 1 1 1 1                         x n x n x n x n x n x n x n x n x n x n бўлганлигидан унинг камаювчилиги келиб чиқади; 2) Равшанки,       n n x n x un , 1 1 да 0 1 n . Демак,   E x x un  0 ; 3) бу ҳолда   2 2 1 sin 2 sin 2 cos2 sin sin 1 1          x n nx x kx x x v n k n k k бўлади. Дирихле аломатига кўра берилган функционал қатор      ,0 E да текис яқинлашувчи. ► в) Абель аломати. Айтайлик, R E  тўпламда аниқланган  x un ва     , ,3 21n x vn функциялар қуйидаги шартларни бажарсин: 1) E x  да    x un кетма-кетлик монотон; 2) шундай R C  топиладики, E x E n     , да 70   C x un ; 3)     1n n x v функционал қатор E тўпламда текис яқинла-шувчи. У ҳолда         1n n n x v x u функционал қатор E тўпламда текис яқинлашувчи бўлади. 6-мисол. Ушбу        1 1 1 n n n x n функционал қаторнинг  1 0,  E да текис яқинлашувчи эканлиги исботлансин. ◄ Айтайлик,        10 1 1 , ,      x n x v x x u n n n n бўлсин. Бу функциялар учун Абель аломатидаги учта шарт бажарилади (бу равшан). Унда Абель аломатига кўра берилган функционал қатор  1 0 , да текис яқинлашувчи бўлади. ► Машқлар 1. Агар   E x x u n n    1 функционал қатор E тўпламда текис яқинлашувчи бўлса,    x un функционал кетма-кетликни E тўпламда 0 га текис яқинлашиши исботлансин. 71 2. Ушбу    R x nx x n n n        1 2 1 arctg 1 функционал қатор R да текис яқинлашувчи эканлиги исботлансин. 72 АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ. 1. Пискунов Н.С. “Дифференциал ва интеграл хисоб”, 2- том, Т.. “Укитувчи”, 1974. 2. Соатов Ё. У. “Олий математика”, 1-жилд, Т. “Укитувчи”, 1994 3. Смирнов В.И. “Курс высшей математики”. М. “Наука”, 1974, Т.2. 4. Ефимов А.В. . Золотарев Ю.Г. , Терпигорева В.М. “Математический анализ” (специальные разделы) М. “Высшая школа”, 1980, ч.2 5. Майдон назарияси элементлари Тешаев м.х Маърузал матни 6. www.ziyonet.uz 7. www.pedagog.uz 73

O'xshashlar

Функционал ва даражали қаторлар
Функционал кетма-кетликлар ва уларнинг текис яқинлашувчилиги
Қаторлар сонли қаторлар ва уларнинг яқинлашиш белгилари
Қаторлар сонли қаторлар ва уларнинг яқинлашиш белгилари
Текис яқинлашувчи функционал қаторларнинг хоссалари