Chiziqli elastik jism mоdeli - Algebra - Referatlar

Chiziqli elastik jism mоdeli

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

111.5 KB

Ko'chirib olish

Chiziqli elastik jism mоdeli Tutash muhitning klassik modellaridan yana biri chiziqli elastik jism deb qaraladigan deformatsiyalanuvchi tutash muhit modelidir. Chiziqli elastik jism umumiy holda ta’rif berish mumkin bo’lgan elastik jismlarning xususiy holi bo’lib, tutash muhit ayrim zarrasi yoki ko’rilayotgan muhit zarralaridan tashkil topgan uzluksiz soha fizik nuqtalari uchun kuchlanish tenzori elementlari deformatsiya tenzori va boshqa o’zgaruvchilarning chiziqli funksiyasi bo’ladi. Elastik jism modeli ta’rifini berishdan ilgari deformatsiyalanuvchi qattiq jismlar haqida umumiy tasavvurimizni kengaytirishga harakat qilaylik. Jism bo’lagi qo’yilgan tashqi va ichki kuchlar ta’sirida o’zining hajmi va shaklini o’zgartirishi va bu ta’sirlar yo’qotilsa, u o’zining dastlabki holatiga qaytishi mumkin. Bunday jism elastik jism deyiladi. Jismlarning uning deformatsiyalanishiga sabab bo’lgan ta’sirlari olib tashlanishi bilan, o’zining dastlabki shakli va hajmiga qayta olishi xossasi jism elastiklik xossasi deyiladi, yo’qotilgan deformatsiya esa elastik deformatsiyani ifodalaydi. Turli muhitlarda tashqi kuchlar olib tashlanganda o’z holatiga to’la qayta olmaydigan jarayonlar ham mavjudligini kuzatish mumkin, bunday jism elastik jism bo’la olmaydi: yuksizlanish jarayonida hosil bo’lgan deformatsiya qoldiq deformatsiya bo’ladi va bunday deformatsiya plastik deformatsiya deyiladi va jismni elastik jism modeli bilan ifodalab bo’lmaydi. Elastik jism modelining ta’rifini beraylik: kuchlanish tenzori elementlari jism zarrasida ushbu ) , , , , T, g, ( f p n ij ij       2 1  bir qiymatli munosabat bilan aniqlansa, bunday muhit elastik jism deyiladi. Bu erda g - metrik tenzor elementlari, T - harorat, i  lar jismni xarakterlovchi parametrlar. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, ko’pgina qattiq jismlar uchun kuchlanish tenzori elementlari deformatsiya tenzori elementlari va haroratning o’zgarishi bilan chiziqli munosabatda bo’ladi. Bunday chiziqli munosabat Guk qonuni deyiladi. Formal nuqtayi nazardan deformatsiyalanish boshlanishidan oldin, ya’ni dastlabki

paytda jism harorati ko’rilayotgan zarra uchun o’zgarmas va o’z qiymatini saqlaydi va shu paytda 00  ijij ,p deylik. U holda )g,(fp ijij    ni teylor qatoriga yoyib, ij  lar cheksiz kichik miqdorlar deb olib, ushbu munosabatni - umumlashgan Guk qonuni deb ataluvchi formulani yoza olamiz:    ijij Ap  (10) (10) formula elastik jism biror zarrasi uchun yozilgan bo’lib, muhit turli nuqtalarida  ij A lar o’zgarishi mumkin.  ij A lar T va i  larga ham bog’liq bo’lishi, T va i  lar turli zarralar uchun turlicha o’zgarishi yoki turli o’zgarmas miqdorlarga teng bo’lishi mumkin. Shunday qilib,  ij A lar muhit turli qismlari (zarralari) uchun turlicha o’zgarmaslarni berishi mumkin. Bunday elastik jism bir jinsli bo’lmagan elastik jism deyiladi, aks holda jism bir jinsli elastik jism deyiladi. Umumlashgan Guk qonunini ifodalovchi (10) ifodadagi  ij A rangi 4 ga teng tenzorligi p ij va ij  lar tenzorligidan ravshandir va bu tenzor elementlari soni 81 tadir. p ij  p ji va      ligidan (10) ifodada  ij A lar soni 36 tadan iboratligini ko’rish qiyin emas. Barcha yo’nalishlar bo’yicha jism xossalari bir xil bo’lsa bu jism izotrop, aks holda anizotrop deyiladi. Ushbu munosabatlarni yoza olamiz: 23 32 23 13 31 13 12 21 12 33 33 22 22 11 11                       ) A A( ) A A( ) A A( A A A p ij ij ij ij ij ij ij ij ij ij (11) 23 32 23 13 31 13 12 21 12 33 33 22 22 11 11                       ) A A( ) A A( ) A A( A A A p ji ji ji ji ji ji ji ji ji ji (12) (11) va (12) munosabatlarda chap va o’ng tomonlari o’zaro tengligidan ushbu munosabatlarni keltirib chiqaramiz:

1111 jiijA A  , 2222 jiij A A  , 3333 jiij A A  (13) 32233223 31133113 21122112 jijiijij jijiijij jijiijij AAAA AAAA AAAA    (14) (13) va (14) asosida, umumiyatga chek qo’ymagan holda, ushbu munosabatlarni olamiz:   jiij A A  ,   ijij A A  (15) Shunday qilib, eng umumiy holdagi anizotrop chiziqli elastik jism uchun  ij A lar soni 36 ta bo’ladi. Dekart koordinatalar sistemasini ixtiyoriy ravishda o’zgartirganda elastik jism xossalarini aniqlovchi  ij A lar o’zgarmasdan qolsa, bunday jism izotrop elastik jism deyiladi va  ij A izotrop to’rtinchi rangli tenzor deyiladi. Endi ij  -birlik izotrop tenzorligi asosida olingan ushbu rangi to’rtga teng bo’lgan klij    va kjiljlik      izotrop tenzorlarni olaylik. Ixtiyoriy izotrop tenzor  ij A ni ularning chiziqli kombinatsiyasi sifatida, ya’ni ) ( A jk il jl ik kl ij ij                  (16) ko’rinishida yozish mumkinligini isbotlaylik. (11) da i va j indekslarni 1, 2, 3 lar bo’yicha qo’yib o’qlarni almashtirishdan p ij lar o’zgarmas bo’lishi kerakligini e’tiborga olsak, masalan, ushbu munosabatlarni hosil qilamiz: 323231312323212113131212 332233112233221111331122 AAAAAA AAAAAA   (17)

x ' 1 x 1 x 2x ' 2 x 3 8-rasmEndi x 1 ,x 2 ,x 3 o’rniga akslantirib hosil qilingan x 1 ’  -x 1 , x 2 ’  x 2 , x 3 ’  x 3 yangi koordinatalar sistemasini olaylik.  ij A tenzorning x i koordinatalaridan x i ’ koordinatalariga o’tishda  ij A bo’lib o’zgarishi tenzor ta’rifidan ushbu formulaga ko’ra almashadi:               pq q j p iij A x x x x x x x x A           (18) Tenzor izotrop bo’lsa   ijij A A  (19) bo’ladi. Agar to’gri burchakli koordinatalar sistemasini i-o’q atrofida 180 0 ga bursak (masalan i  3 da x 1 ’  -x 1 , x 2 ’  -x 2 , x 3 ’  x 3 bo’ladi):   ijij A A    ( j i ) (20) bo’ladi. (18) va (19) asosida j i da 0   ij A (21) kelib chiqadi. Agar to’g’ri burchakli koordinatalar sistemasini i o’qqa nisbatan akslantirsak (masalan i  1 da x 1 ’  -x 1 , x 2 ’  x 2 , x 3 ’  x 3 ),

j q q j x x              jiqj qj A A A 11         (22) Ikkinchi tomondan   jj A A 11   Bu munosabatlar asosida i  1 o’q teskari yo’nalishga almashtirishdan 0131211     AAA , ) (    (23) ekani kelib chiqadi. Xuddi shunday akslantirishni i  2 va i  3 uchun ham ko’rish mumkin va tegishli  ij A lar nolga teng ekani kelib chiqasi. Natijada noldan farqli elementlar A 1111 , A 1122 va A 1212 dan iborat bo’ladi. Endi ushbu chiziqli almashtirishni ko’raylik: iijijj x)d(x  3    (24) (24) almashtirish yangi x’ j koordinatalar sistemasini eski koordinatalar sistemasi x i ni x 3 o’qi atrofida cheksiz kichik d burchakka burish natijasida hosil qilinishini ko’rsatadi. U holda   pqri is pqis ir pirs iq iqrs ip pqrs pqrs A A A A d A A            3 3 3 3      (25) (22) ifodani qisqartirgandi d ga nisbatan yuqori tartibli cheksiz kichik miqdorlar tashlab yuborilgan pqrs A izotrop tenzorligidan pqrspqrs A A   bo’ladi. U holda (22) dan 0 1221 1212 1122 2222      A A A A (15) ning ikkinchi ifodasini e’tiborga olsak 121211222222 2A A A  

bo’lib,   1122 A ,  1212 A belgilash kiritsak   22222 A bo’ladi va demak, ) ( A jk il jl ik kl ij ijkl                 (26) deb yozish mumkin. Ixtiyoriy egri chiziqli koordinatalar sistemasida (26) formula quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: ) g g g g( g g A jk il jl ik kl ij ijkl           (27) Shunday qilib, Dekart koordinatalari sistemasida izotrop chiziqli elastik jism uchun Guk qonuni quyidagi ko’rinishda bo’ladi: ij ij ij ) ( p               2 33 22 11 (28) Elastik jism uchun (28) munosabat va cheksiz kichik deformatsiya nazariyasi asosidagi ) xu x u ( i j ji ij       21 o’rinli bo’lsin deylik. (28) ni Dekart koordinatalari sistemasi a yozilgan ushbu harakat differensial tenglamalar sistemasiga qo’yamiz: 22 dt ud F xp i i jij      (29) U holda elastik jismning k o’ chish vektori komponentalariga nisbatan ushbu differensial tenglamalar sistemasini yozish mumkin: i 3 3 2 2 1 1 Δ F u ) x u x u x u ( x ) ( dt d i i i                        (30) (30) tenglama ( i  1,2,3 ) 3 ta tenglamadan iborat sistema bo’lib, bu tenglamalarga Lyame tenglamalari deyiladi. Bu tenglamani i e birlik bazis vektorga ko’paytirib qo’shilsa, Lyamening ushbu vektor ko’rinishdagi tenglamasi hosil bo’ladi: dt d u u graddiv ) (                  F Δ (31)

(28), (29) va (31) tenglamalar to’g’riburchakli Dekart koordinatalar sistemasida yozilgan bo’lib, ixtiyoriy egri chiziqli koordinatalar sistemasida ham yozish mumkin. Elastiklik nazariyasi chiziqli masalalarida jism zichligini o’zgarmas deb olish mumkin. Agar dastlabki zichlik 0 bo’lsa, deformatsiyalanish jarayonidagi zichlik      0 va 0   deyish mumkin. (31) tenglamadagi dt vd a    tezlanish ifodasi aniqlansa, tenglama yopiq tenglamadan iborat bo’ladi. Bu tenglamada cheksiz kichik deformatsiya va 0   uchun olinsa ham, ko’chish vektori, tezlik va tezlanishlar chekli bo’la oladi. Odatda elastiklik nazariyasining ko’pgina masalalarida ij  bilan birga ko’chish vektori u  , tezlik va tezlanishlar ham kichik miqdorlar deb qaralsa Eyler va Lagranj koordinatalarining farqi yo’qoladi. Tezlanish uchun individual zarra tezlanishi constxi i) t u (  22   olinadi va u holda (31) chiziqli elastiklik nazariyasida ushbu ko’rinishdagi tenglamadan iborat bo’ladi: 2 2 0 0 dt u F u u graddiv ) (                   (32) (31) tenglama bir inersial koordinatalar sistemasidan ikkinchisiga o’tganda invariant bo’lsa, (32) tenglama invariant bo’la оlmasligini ko’rish qiyin emas. Shunday qilib, (32) tenglama elastiklik nazariyasi chiziqli masalalari uchun, agar u koordinata o’qlariga proyeksiyalansa, u i (x 1 ,x 2 ,x 3 ,t) larga nisbatan yopiq tenglamalar sistemasini beradi va bu tenglamalar - Lyame tenglamalari ko’chish vektori proyeksiyalari uchun yopiq tenglamalar sistemasini beradi. 1-Masala. Izotrop chiziqli elastik jism uchun bosh kuchlanishlar yo’nalishlari bosh deformatsiya o’qlari bilan bir bo’lishi isbotlansin. 2-Masala.

(27) formuladan foydalanib, egri chiziqli koordinatalar sistemasida Guk qonunini        j ggg)(Jp iijij 2 1 ko’rinishda yozish mumkinligi isbotlansin. Bu yerda )(J  1 - deformatsiya tenzori birinchi invarianti.

O'xshashlar

Elastik jism holat tеnglamalari

Chiziqli elastik jism holat tеnglamalarining ayrim hususiy hollari. Guk qonuni

Chiziqli chеksiz elastik jismlarda to’lqin tarqalishi

Yopishqоq suyuqlik mоdeli. Tutash muhit klassik masalalarining qo’yilishi haqida

Chiziqli va kasr chiziqli funksiyalar