Tog`ay Murod ijodi - Adabiyot - Referatlar

Tog`ay Murod ijodi

Yuklangan vaqt:

08.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2097 KB

Ko'chirib olish

Tog`ay Murod ijodi Reja 1. Hayoti va ijodi. 2. T.Murod qissalari. 3. T.Murod romanlari. 4. T.Murod asarlarida milliy kolorit. 5. Tarixiy haqiqat va badiiy mahorat.

Adabiy taxallusi Tog`ay Murod, asl ismi–sharifi Tog`aymurod Mengnorov bo`lgan bu noyob iste`dod egasi 70-yillari adabiyot maydoniga kirib keldi. Dastlab mayda hikoyalar yozib yurdi. Ularda o`ziga xos iste`dod jilolari borligini birov payqadi, birov payqamadi. 1976-yili «Yulduzlar mangu yonadi» degan qissasi «Sharq yulduzi»da e`lon etildi-yu, birdaniga uning nomi el og`ziga tushdi, muhokamalarda, maqolalarda asar yilning eng yaxshi qissasi deb e`tirof etildi. So`ng birin-ketin «Ot kishnagan oqshom» (1979), «Oydinda yurgan odamlar» (1980), «Momo yer qo`shig`i» (1985) qissalari chiqdi. Bu asarlarning har biri adabiyot osmonida go`yo momoqaldiroqdek yangradi, keng jamoatchilik e`tiborini tortdi, qizg`in baxs-munozaralarga asos bo`ldi. Bu qissalari uchun Tog`ay Murod Respublika Yozuvchilar uyushmasi Oybek nomidagi mukofoti bilan taqdirlandi. Tog`ay Murod 1986-1991 yillari «Otamdan qolgan dalalar» romani ustida ishladi, asar 1993 yili dunyo yuzini ko`rdi. Roman 1994 yili istiqlol davri o`zbek adabiyotining ilk yetuk namunasi sifatida Abdulla Qodiriy nomidagi davlat mukofotiga sazovor bo`ldi. Adibning o`zbek dehqonlarining va shaxs hamda o`tmish fojialari talqin qilingan yana bir romani «Bu dunyoda o`lib bo`lmaydi» deb nomlanib, asar 2001 yilda nashr qilindi. Tog`ay Murod badiiy tarjima bilan ham shug`ullangan, J.Londonning «Boyning qizi» dramasi va qator hikoyalarni, E.Seton-Tompsonning hayvonot dunyosi haqida mashg`ur «Yovvoyi yo`rg`a» kitobini mahorat bilan o`zbekchalashtirgan. T.Murod Surxondaryo viloyati, Denov tumaniga qarashli Xo`jasoat qishlog`ida tug`ilgan keyinchalak Toshkentga kelib universtetning jurnalistika fakultetida o`qigan O`qishni tugatib,

Respublika radiosi «Vatandoshlar» tahririyatida muharrir (1972-1976), «O`zbekiston fizkulturachisi» gazetasida tarjimon (1976-1978), «Fan va turmush» jurnalida muharrir (1982-1984), armiyada xizmat qilib qaytgach (1973-1974) Moskvadagi jahon adabiyoti institutida tahsil olgan (1985-1987). A.Qodiriy nomidagi Davlat mukofoti laureati, O`zbekiston xalq yozuvchisi Tog`ay Murodning barcha hikoyalari teran psixologizm asosiga qurilgan bo`lib, ularda insonning ichki psixologiyasi doimo ko`zga tashlanib turadi. Yozuvchi o`z qahramonlarining xarakterini ana shu psixologik muhit orqali ochib beradi. Shunday qilib, oddiygina hikoyalardan badiiy kashfiyot yaratadi. Yozuvchi qahramonlarining o`z dunyosini psixologik dialekti bilan birga beradi. Bularning hammasi T.Murodning mohir yozuvchi bo`lib shakllanganligidan dalolat beradi. Negadir T.Murod o`zining 2001 yil nashr etilgan «Bu dunyoda o`lib bo`lmaydi» degan roman, hikoyalar va maqolalar to`plamiga hzining har yillarda yozilgan to`rtta hikoyasini kiritgan. Nega aynan mana shu hikoyalar deb o`ylab, beixtiyor asarlarning yozilgan vaqtlariga diqqat qilasan kishi. Shunda T.Murodning talabalik davridanoq o`z hikoyalarida haqiqatni aytishga harakat qilganligini sezish mumkin. «Bu dunyoda o`lib bo`lmaydi» romani XX asrdagi o`zbek xalqi ko`rgan azob-uqubatlari, dardlari va qayg`uli voqealarini aniq va ochiq-oydin ko`rsata olgan asardir. Shu kitobga kiritilgan hikoyalar roman voqealariga adabiy - estetik, ijtimoiy - siyosiy ma`nosiga qarab tartiblashtirilgan bo`lishi ehtimoldan yiroq emas. Bizning fikrimizcha «Bobosi bilan nevarasi» (1966), «Kuzning bir kunida» (1967), «Ku-ku- ku...» (1970) va «Er-xotin» (1970) hikoyalari garchi romandan oldin

yozilgan bo`lsa ham, unda aytilmay ketgan ba`zi joylarini to`ldirib turgandek... T.Murodning bu hikoyalariga nazar tashlar ekanmiz, unda qa`ramonlar kayfiyatini yaqqol sezish mumkin. Uning hikoyalarida inson shaxsiyatiga diqqat-e`tibor kuchliligi bilan birga ruhiy tahlillar ancha terandir. Tog`ay Murod hikoya yaratar ekan, asarlarining sodda, ixcham va mazmundor bo`lishini ta`minlaydi. Ayrim hikoyalarida portret, peyzaj tasvirlari deyarli kuzatilmaydi ham bor narsalarni xarakterlar va ruhiy tahlillarga yuklaydi. Uning asarlarining tematikasi ham yangi. Demak, u yaratgan asarlar badiiyligi va yangi bir g`oya, yangi bir masalalarni ko`tarishi bilan qimmatlidir. T.Murod tasvirlagan voqealar, xarakterlar qismati bir-biriga mantiqan ham mos tushadi. O`zbek nasrining an`anaviy dasturini davom ettirib, yangicha ruhdagi asarlar yaratish T. Murodning oldiga qo`ygan maqsadi edi. Ularda yozuvchi nozik psixologizmni, mavzuning kengligi, voqealar tor bo`lgan bilan, mazmuni boyligi hayotga mosligi, hikoyalarida shaxs muammosi, inson taqdiri, avlod, kelajak qanday bo`ladi? kabi masalalarni ko`tarib bera oldi. U o`zining 60-70 yillarda yaratgan hikoyalarida xuddi shu narsalarni e`tirof etib, inson taqdiri, uning tortishuvlari, xarakter xususiyati orqali shu davrga nisbatan tanqidiy ko`z bilan qaray oldi va shularni ayta bildi. Tog`ay Murodning «Ot kishnagan oqshom» qissasi halollik va mardlikni tarannum etuvchi asarlardan biri bo`ldi. Qissa qahramoni Ziyodulla kal elning mashhur chavandozi. Chavandozlar orasida ham o`zining halolligi bilan tanilgan. U g`iiromlik ro`y bersa, u to`g`risini aytadi. To`g`rilik Ziyodulla kalning qonida bor. Ziyodulla kal bir to`yda o`yinga chilvir solgan chavandozlarni ko`rib nafratlanadi: «Birodarlar,

chavandozlar nimaga etagini qoqib ketayapti? Adolatga! Nimaga tupurib ketayapti? Adolatga! Kimdan arazlab ketayapti? Adolatdan! Bir to`da nomard imonsizga achchiq qilib, adolatni o`tga tashlab ketayapti!» lekin Ziyodulla chavandoz adolat osmonda deguvchilarga qarata bunday deydi: «Yo`q birodarlar, adolat yerda! Oyoqlarimiz ostida! Adolat tuproqqa qorishib yotibdi! Adolatni kim bundayin xor qilayapti? Biz-o`zimiz!» albatta, Ziyodulla chavandoz aytganidek, adolat haqida ko`p gapirish mumkin. Ammo bu yo`lda kurashish esa har kimning ham qo`lidan kelavermaydi. Ziyodulla chavandoz ham bu yo`ldan qaytadiganlardan emas. O`z e`tiqodiga sodiq inson. Bu fazilatlar unga ko`p tavishlar keltiradi. (Adib yaratgan qissalar tahlili, g`oyaviy-badiiy xususiyatlari) Tog`ay Murodning «Otamdan qolgan dalalar» va «Bu dunyoda o`lib bo`lmaydi» romanlari. (Asarlarning yaratilish tarixi, g`oyaviy- badiiy xususiyatlari. Tahlil.)

A d a b i yo t l a r 1. Karimov N., Mamajonov S., Nazarov B., Normatov U., Sharafiddinov O. XX asr o`zbek adabiyoti tarixi. Oliy o`quv yurtlari uchun darslik. T., “O`qituvchi”, 1999. 2. XX asr o`zbek adabiyoti (majmua). T., “O`qituvchi”, 1993. 3. Pardayeva Z. Tog`ay Murod romanlarida ruhiyat tasviri. O`zbek tili va adabiyoti. 2004. № 5. 4. Pardayeva Z. Yoshlar nasrida badiiy me`yor. Yoshlik. 2005. 5. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Murod Muhammad Do`stning “Bir toychoqning xuni” hikoyasida kinoya

Sakkokiy ijodi

Oybek ijodi

Furqat ijodi

Maxtumquli ijodi