She`riy nutq haqida - Adabiyot - Referatlar

She`riy nutq haqida

Yuklangan vaqt:

08.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

95.5 KB

Ko'chirib olish

She`riy nutq haqida Reja: 1. She`riy va nasriy nutq haqida. 2. Ritm tushunchasi. 3. Ritmik bo`lak va ritmik vositalar. 4. She`riy sintaksis haqida.

Badiiy nutqning ikki shaklga — she`riy (tizma) va nasriy (sochma) ko`rinishlarga ega ekanligi bungacha aytildi. Nasriy nutq o`zining qurilishi jihatidan kundalik muloqotda qo`llaniluvchi nutqqa yaqin bo`lsa, she`riy nutq so`z san`atiga xos maxsus hodisa sanaladi. Zero, o`zining kelib chiqishi jihatidan ham badiiy nutqninng she`riy shakli nasriy shakldan qadimiyroq, aniqrog`i, o`z vaqtida badiiy nutqning yagona shakli bo`lgan. Sababi, she`riy nutqdagi o`ziga xos tashkillanishning o`ziyoq uni odatdagi nutqdan farqlagan, she`riy nutq vositasida aytilgan informatsiyaning san`atga aloqadorligini ta`kidlab turgan. Bunga amin bo`lish uchun adabiyot tarixiga nazar solish kifoya: milliy adabiyotlar tarixining ilk bosqichlarida adabiy asarlar she`riy yo`lda yozilgan, nasrda yozilgan badiiy asarlarning paydo bo`lishi, baski, nasrning badiiy nutq ko`rinishi sifatida shakllanishi esa nisbatan keyingi davrlarga to`g`ri keladi. She`riy nutq muayyan bir o`lchov(vazn) asosidagi ritmga ega bo`lgan, o`zining musiqiy jarangi, hissiy to`yintirilganligi bilan farqlanuvchi nutqdir. She`riy nutqdagi o`ziga hos intonatsiya, musiqiylik ritmik bo`laklar va ritmik vositalar, o`ziga xos fonetik tashkillanish, turli sintaktik usullar yordamida vujudga keladi. She`riy yo`lda yozilgan lirik asardagi kayfiyatning hosil qilinishi, kechinmaning o`quvchiga "yuqtirilishi"da uning ritmik-intonatsion tomoni muhim ahamiyat kasb etadi. YA`ni, she`rning ritmik-intonatsion xususiyatlari uning mazmuni bilan belgilanadi, mazmun bilan uyg`unlik kasb etadi. She`riy nutqning o`ziga xosligini, o`ziga xos tashkillanishini tasavvur qilish uchun, avvalo, uning ritmik-intonatsion xususiyatlarini belgilovchi unsurlar, vositalar haqida tushunchaga ega bo`lish zarur. She`riy nutq haqida gapirganda, avvalo, uning muayyan vaznga solingan ritmga egaligi ta`kidlanadi. Ritm juda keng tushuncha bo`lib, u borliqdagi juda ko`p narsa, hodisalarda kuzatilishi mumkin. Shunga ko`ra, keng ma`noda ritm deganda muayyan bo`laklarning ma`lum vaqt oralig`ida tartibli takrorlanib turishi tushuniladi. Bu ma`nodagi ritm borliqdagi juda ko`p narsa-hodisalarda, jumladan inson organizmida mavjuddir. Masalan, tarnovdan tomchilab turgan tomchilar chiqarayotgan tovushda, ariq suvining maromli shildirab oqishida, yil fasllarining,

kun bilan tunning almashinuvida; insonning yurak urishi, nafas olishi, ma`lum bir harakatni bajarishi — bularning barida ritm kuzatiladi. Tabiiyki, kundalik muloqot nutqida ham ma`lum bir ritm mavjud. Avvalo, har bir odamning gapirishida o`ziga xos ritm bo`lib, bu ritm uning fiziologik imkoniyatlari (mas., har bir odamda nafas olish o`ziga xos, nutq ritmi esa shunga ko`p jihatdan bog`liq) bilan belgilanadi. Kundalik muloqot nutqidagi ritmga ichki va tashqi omillar (kasallik, ruhiy holat — ichki; biror narsadan ta`sirlanish, tez harakat qilish, — tashqi) ta`sir qilishi hamda uni o`zgartirishi mumkin. Og`zaki nutqda kuzatiluvchi bu ritm tabiiy ravishda yozma nutqqa ham ko`chadi, zero, yozganimizda "miya"da gapiriladi, o`qiganda "tasavvurda" eshitiladi. Demak, o`z-o`zidan ayonki, nasriy asarda ham ritm mavjud va u asarning o`qishli, ta`sirli bo`lishida juda katta ahamiyat kasb etadi. Agar badiiy nasrdagi nutq ritmi umuman nutq ritmi bilan izohlansa, she`riy nutq ritmi maxsus hosil qilingan hodisadir. She`riy nutqning ritmik qurilishini yaxshiroq tasavvur qilish uchun ritmik bo`lak va ritmik vositalarni belgilab olishimiz zarur. Ritmik bo`laklar sifatida bo`g`in (hijo), turoq(rukn), misra va bandni olamiz. Mazkur tushunchalar bilan siz maktabda tanishganligingizni hisobga olib, bu o`rinda ularga qisqacha to`xtalish bilan kifoyalanamiz. Bo`g`in (hijo) bir havo zarbi bilan aytiluvchi tovush yoki tovushlar guruhi bo`lib, u barcha she`r tizimlarida eng kichik ritmik bo`lak sanaladi. O`zbek she`riyatida qo`llaniluvchi barmoq tizimi uchun bo`g`inning sifati (qisqa, cho`ziq yoki o`ta cho`ziqligi, ochiq yoki yopiqligi, urg`uli yoki urg`usizligi) ahamiyatsiz bo`lsa, aruz tizimida uning qisqa, cho`ziq va o`ta cho`ziq navlari ajratiladi. Turoq bilan ruknning ritmik bo`lak sifatidagi ahamiyati va darajasi teng keladi. Barmoq tizimiga xos bo`lmish turoq bo`g`inlarning ma`lum miqdorda guruhlanishidan hosil bo`lsa, aruz tizimiga xos rukn qisqa va cho`ziq hijolarning ma`lum tartibda guruhlanishidan hosil bo`ladi. Bu o`rinda bitta narsani unutmaslik kerakki, turoq so`zni hech vaqt bo`lmagani holda, rukn so`zning bir qisminigina o`ziga olishi, ya`ni uni bo`lib yuborishi mumkin.

She`rning alohida satrga joylashtirilgan bo`lagi misra deb yuritiladi. Misra bir necha turoq(rukn)ni birlashtirishi ham, birgina turoqqa, ya`ni, birgina so`zga teng bo`lishi ham mumkin. Biroq uning misra deb atalishi uchun katta- kichikligining ahamiyati yo`q. Misra oxirida zarb bo`lishi, o`zidan keyin sezilarli pauzaning mavjudligi bilan xarakterlanadi. Shu jihatdan qaralsa, erkin she`rlardagi uchraydigan zinapoya shakliga solinib, har biri alohida satrga joylangan so`zni misra deyish to`g`ri bo`lmaydi, chunki ularda zarb bo`lgani holda, misra pauzasi mavjud emas. She`rning ma`lum miqdordagi misralardan tarkib topib, mazmun va ritmik-intonatsion jihatdan nisbiy tugallikka ega bo`lgan bo`lagi band deb yuritiladi. Eng kichik band — ikki misra. Ikkilik bandlar odatda o`zaro qofiyalangan misralardan tarkib topadi. Mumtoz adabiyotimizda ikkilik band shaklini masnaviy shakli deb yuritiladi. Ikkilik bandning alohida bir ko`rinishi baytdir. Bayt masnaviydan qofiyalanish tartibi jihatidan (dastlabki bayt o`zaro qofiyalanadi, keyingi baytlarning ikkinchi misrasi birinchi bayt bilan qofiyadosh bo`ladi) farqlanadi. Demak, biz g`azal, qasida, qit`a janridagi asarlarning bandlariga nisbatangina "bayt" atamasini ishlatsak to`g`ri bo`ladi. Uchlik bandlar nisbatan kam ishlatiladi. Mumtoz adabiyotimizda uchlik bandlar musallas(musallis) deb yuritiladi. Shu tarzda mumtoz adabiyotimizda to`rt misralik — murabba`, besh misralik — muhammas, olti misralik — musaddas, yetti misralik — musabba`, sakkiz misralik — musamman singari band shakllari ajratilgan. Mumtoz adabiyotimizdagi "musammat" degan umumiy nom ostida yuritiluvchi turg`un she`riy shakllar she`rning necha misralik bandlardan tarkiblanganiga qarab nomlanadi. Yuqorida aytdikki, keng ma`noda ritm muayyan bo`laklarning ma`lum vaqt oralig`ida tartibli takrorlanishi, she`riy ritm deganda esa she`r misralaridagi ritmik bo`laklarning ma`lum o`lchov asosida tartibli takrorlanishidan hosil bo`luvchi ohang tushuniladi. Buni konkret misol asosida ko`rib o`taylik: - v - - / - v - - / - v - - / - v -

O-ra-zin yop-qach ko`-zim-dan so-chi-lur har lah-za yosh - v - - / - v - - / - v - - / - v - Bo`y-la-kim pay-do bo`-lur yul-duz ni-hon bo`l-g`och qu-yosh Keltirilgan bayt paradigmasi(taqte`)ga ko`ra ritmik bo`laklarni kuzatish mumkin. Birinchi misraning birinchi ruknidagi qisqa hijo (ya`ni, ritmik bo`lak) o`n to`rt bo`g`indan so`ng (ya`ni, ma`lum vaqt oralig`ida) aynan takrorlanmoqda, xuddi shu tartib barcha hijolarga — cho`ziq va qisqa hijolarga ham tegishlidir. YA`ni, har bir hijodan o`n to`rt bo`g`in so`ng yana xuddi shunday sifatdagi hijo takrorlanadi. Misralararo ruknning takrorlanishiga e`tibor qilsak, rukn (ya`ni, cho`ziq va qisqa hijolarning muayyan tartibdagi guruhlanishi) har uch rukndan so`ng ayni o`sha tartibda takrorlanishi ko`riladi. Misra esa she`riy nutqning o`n besh hijoga teng bo`lagini rukn tartibida birlashtiradi va bayt doirasida har o`n besh bo`g`indan so`ng takrorlanadi. Olingan parcha g`azal janriga mansubligini e`tiborga olsak, band (bayt) ikki misraga muayyan ruknlar tartibida joylashgan o`ttiz hijoni jamlaydi va har o`ttiz hijodan so`ng takrorlanadi. Demak, hijo, rukn, misra va bandni she`rda o`lchov birligi sifatida qabul qilish mumkin, ularning kichigi o`zidan kattasining tarkibiga kirgan holda she`rning ritmik-intonatsion qurilishini ta`minlar ekan. Ritmik bo`laklarning o`lchov birligi sifatidagi ahamiyati turli she`rlarda turlicha namoyon bo`ladi. Masalan, izometrik (misralardagi bo`g`inlar soni bir xil bo`lgan) she`rlarda bo`g`in, turoq, misra va band birdek ahamiyatga ega bo`lsa, getrometrik misralardagi bo`g`inlar soni turlicha bo`lgan) she`rlarda ularning mavqei o`zgaradi. Masalan, A.Qutbiddin qalamiga mansub she`rlardan birining ritmik qurilishi tubandagicha: Baliqning tishi-la, tilimni tildim, (6 + 5) Yuragim urchuqday uch aylantirdim, (6 + 5) Ko`zimni qiynadim, (6) Qiynog`im qiziq... (5)

Yayradim. (3) She`rning boshqa bandlari ham ayni shu tartibda qurilgan. She`rning birinchi va ikkinchi misralari 11 bo`g`indan bo`lib, uchinchi va to`rtinchi misralar qo`shilgan holda 11 bo`g`inni tashkil qilishi ko`rinib turibdi. Biroq uchinchi va to`rtinchi misralarning qo`shilishi, birinchidan, she`rning intonatsiyasi, ikkinchidan, qofiyalanish tartibiga ta`sir qiladi. Sababi, bu ikki misra qo`shilgani holda ular orasida nisbatan qisqa (turoqlararo) pauza tushishi lozim bo`ladiki, bu narsa intonatsiyaga ta`sir qiladi. Zero, hozirgi holatida har ikki misraning alohida satrlarga chiqarilishi ularning o`qilishidagi ta`kidni kuchaytiradi. Xullas, she`rdagi beshta bandning hammasi shu tartibda misralarga bo`linganki, bu xil she`rlarni getrometrik she`r deb ataladi. Yuqorida Navoiy bayti asosida ko`rganimiz har bir ritmik bo`lak(hijo, turoq, misra va band)ning o`z holicha ritmik birlik bo`lib kelishi bunda kuzatilmaydi. YA`ni, bo`g`inlar soni teng emasligi bois bo`g`inning, turoqlardagi bo`g`inlar soni turlichaligi sababli turoqning, misralarda turoqlarning bir xil tartib va miqdorda bo`lmaganligi sababli misraning ritmik bo`lak (birlik) sifatidagi ahamiyati susayadi, bularning vazifasini to`laligicha band o`z zimmasiga oladi. YA`ni, she`rning ritmik qurilishi she`r butunligida namoyon bo`ladi va band uning asosiy ritmik bo`lagi(birligi)ga aylanadi. She`riy nutqning tashkillanishida ritmik bo`laklardan tashqari ritm hosil qiluvchi, ritmni kuchaytiruvchi unsurlarning ham katta badiiy-estetik ahamiyati bor. Ularni ritmik bo`laklardan farqlagan holda ritmik vositalar deb yuritamiz. Ritmik vositalar she`r ritmining ta`kidlanishi, kuchaytirilishiga xizmat qilib, ularning asosiylari sifatida ritmik pauza, qofiya va qofiyalanish sistemasini ko`rsatish mumkin. She`rdagi har bir ritmik bo`lak boshqalaridan ritmik pauza hisobiga ajratiladi va shu ajratilish hisobiga bu bo`laklar o`ziga xos o`lchov birligi sifatida namoyon bo`ladi. Deylik, bo`g`in bir tovush zarbi bilan aytiladi va juda ham qisqa, sezilar-sezilmas pauza (aslida bu pauza emas, ikki tovush zarbining bir-biridan farqlanib turishi hisobiga "pauza"dek taassurot qoldiradi, xolos) bilan ajraladi. Turoqlardan keyingi pauza biroz sezilarliroq bo`lsa, misralar nihoyasidagi pauza

yaqqol seziladi, band yakunidagi katta pauza unga ritmik-intonatsion tugallik baxsh etadi. Ritmik pauza bilan mantiqiy pauza doim ham bir-biriga mos kelavermasligi mumkin, ya`ni, she`riy nutqda vergul qo`yilmagan o`rinlarda ham to`xtalib o`tish va, aksincha, vergulli o`rinlarda to`xtalishni sezilmaslik darajasiga keltirish zarurati yuzaga kelishi odatiy holdir. Misra yakunida keluvchi qofiyalar — so`z, qo`shimcha, ba`zan so`z birikmalarining ohangdosh bo`lib kelishi — ritmik jihatdan misrani ta`kidlab ko`rsatishga, she`rning ohangdorligi, musiqiyligi, ta`sirdorligini oshirishga xizmat qiladi. She`rni o`qish davomida (bu narsa ayniqsa yoddan o`qilganda yoki she`r tinglanganda yaqqol seziladi) qofiya misraning tugaganidan darak beradi, pauza bajarayotgan ajratish funksiyasini ta`kidlaydi. She`riyatda qofiyaning bir qator ko`rinishlari (to`liq va to`liqsiz qofiya; unlilar ohangdoshligigagina asoslangan assonans va undosh tovushlar ohangdoshligigagina asoslangan dissonans qofiyalar; rus she`riyatida ochiq yoki yopiq bo`g`in bilan tugashiga qarab ochiq - "jenskaya rifma", yopiq - "mujskaya rifma" va b.) mavjud. Jumladan, hozirgi o`zbek she`riyatida qofiyadagi tovushlarning qay darajada mosligi jihatidan och (to`liqsiz) va to`q (to`liq) qofiyalar ajratiladi. To`liq qofiyada qofiyadosh so`zlarning tovush tarkibi to`la mos (misol tariqasida A.Qutbiddin qofiyalaridan keltiramiz: "buzib - uzib", "lo`killaganda - lopillaganda", "izlardan - yuzlardan") kelsa, to`liqsiz qofiyalarda qisman mos ("dahriy - qahridan", "tutun - Alovuddin", "titrab - guldurak") keladi. Qofiyalanish tartibi deganda banddagi misrlarning o`zaro qofiyalanish sxemasi nazarda tutiladi. Banddagi qofiyalanish tartibi turlicha bo`lib, bu tartib bandning ritmik-intonatsion butunlikka birikishida muhim ahamiyat kasb etadi. Ikkinchi tomondan, o`qish jarayonida qofiya misraning tugaganligini ta`kidlaganidek, qofiyalanish tartibi bandning shakllanib bo`lganligi, tugaganini ta`kidlaydi. Masalan, to`rt misrali a - b - a - b tarzida qofiyalangan she`r o`qilayotgan bo`lsa, o`quvchi keyingi bandlarda ham shu xil tartibni kutadi, tartib nihoyalanganida banddagi tugallanganlikni his qiladi. YA`ni, qofiyalanish tartibi, bir tarafdan, she`r ritmining his qilinishiga, ikkinchi tarafdan, mazmun va ritmning

uyg`unlashuviga, o`quvchi tasavvurida yaxlit birlik hosil qilishiga yordam beruvchi vosita ekan. She`riy nutqning tashkillanishida undagi o`ziga xos gap qurilishining juda katta xizmati borki, uning musiqiyligi, hissiy to`yintirilganligi, ta`sirdorligi ko`p jihatdan she`riy sintaksis hisobiga ta`minlanadi. Sintaktik satxdagi normadan og`ishlar ko`proq she`riy nutqqa xos hodisa sanaladi, shu bois ham adabiyotshunoslikda "poetik sintaksis" degan maxsus tushuncha mavjud. She`r sintaksisiga xos normadan og`ishning eng keng tarqalgan ko`rinishi inversiyadir. Inversiya she`riy nutqda gap bo`laklari tartibining o`zgartirilishidir. Gap bo`laklari tartibining o`zgarishi ma`no urg`usi tushayotgan so`zni ta`kidlab ko`rsatish, uni misradagi urg`uli pozitsiya - ko`proq misra oxiriga surish imkonini beradi. Masalan, A.Oripovning: Ulug`vor bir qudrat bilan Chayqaladi cho`ng dengiz" - satrlari normadan og`ish bo`lmagan holda "Cho`ng dengiz ulug`vor qudrat bilan chayqaladi" tarzida berilishi kerak. Inversiya hodisasining yuz berishi bildan "qudrat bilan" so`z qo`shilmasi va "dengiz" misralarda urg`uli pozitsiyaga chiqariladi, ayni shu so`zlarga ma`no urg`usining tushishi muallif ijodiy niyatiga, she`r mazmuni va emotsional tonalligiga muvofiq keladi. She`rning keyingi satrlari: Qancha og`ir harsang toshlar Tubda unga cho`kkan tiz,- inversiyaning bundan boshqa funksiyalari ham borligini ko`rsatadi. Odatdagi tartibda bu misralar "Tubda unga qancha og`ir toshlar tiz cho`kkan" shaklida bo`lishi lozim edi. Inversiya natijasida, birinchidan, ifodalash ko`zlangan mazmun uchun eng muhim so`zlar ("harsang toshlar", "tiz cho`kkan") urg`uli pozitsiyaga o`tkaziladi, ikkinchidan, "dengiz" va "tiz" so`zlari qofiyalanadi. Sintaktik satxdagi og`ishlarning yana biri ellipsis bo`lib, unda gap bo`laklaridan biri (ko`proq bosh bo`laklar) atayin tushirib qoldiriladi. Masalan: Bulbullarmi?! Yetar!

Gullarmi?! Bo`ldi! So`z navbati - yurakka... Keltirilgan parchada kesim tushirib qoldirilgan va buning natijasida "yurakka" so`zi mantiqiy urg`u oladi, she`rning dastlabki misralaridagi ohangning saqlanishiga erishiladi. Shunga o`xshash, she`riy misralarning atayin tugatilmay qo`yilishi yana bir sintaktik figura - jim qolishni yuzaga chiqaradi: Men sendan ketmoq istayman Yomg`irdek emas, - Yomg`ir yana qaytib keladi. Men sendan ketmoq istayman Shamoldek emas, - Shamol yana qaytib yeladi. Men sendan ketmoq istayman Muhabbat kabi... She`rning dastlabki ikki satri uchinchi misra bilan, keyingi ikki satri oltinchi misra bilan izohlansa, so`nggi ikki satrda shoir bu yo`ldan bormaydi - jim qoladi, izohni she`rxonning o`zi o`zicha shakllantirishi zarur bo`ladi. She`r misralarida bir xil yoki bir-biriga juda yaqin sintaktik konstruksiyalarning takrorlanib qo`llanishi - sintaktik parallelizm ham she`rning ohangdorligini, ta`sirchanligini oshiruvchi figuralardan sanaladi: Yo`lin yo`qotsa odam - muhabbatga suyangay, g`ussaga botsa odam - muhabbatga suyangay, Chorasiz qotsa odam - muhabbatga suyangay... Sintaktik parallelizmning boshqa bir turi xiazm deb atalib (mumtoz poetikada tardu aks), unda bir misradagi sintaktik qurilma ikkinchisida teskari tartibda takrorlanadi: "Meni ham bir yigit shunday sevsaydi Sevib o`ldirsaydi meni ham shunday" yoki: "Visol uchun yon, yuragim,

Yurak, yongil visol uchun". She`riy sintaksisda eng keng qo`llaniluvchi vositalardan biri takrordir. Avvalo shuni aytish kerakki, takror tilning barcha satxlariga xos hodisa bo`lib, she`riyatda uning bir qator xususiy (tovush takrori, so`z takrori, anafora, epifora, ma`no takrori, ma`noning kuchaytirilgan va susaytirilgan takrori, misra takrori, band takrori ) ko`rinishlari faol qo`llaniladi. She`riy misralarda bir xil tovushlar takrori alliteratsiya deb yuritiladi. Alliteratsiyaning vokal alliteratsiya (unlilar takrori) va konsonans alliteratsiya (undoshlar takrori) turlari mavjud. So`z takrori ham sintaktik usullardan sanalib, u fikrni ta`kidlab ifodalash bilan birga ohangdorlikni oshirishga va shular asosida she`rning ta`sir kuchini oshirishga xizmat qiladi. Masalan, X.Davron bir she`rida yozadi: Oppoq edi boshda bu dunyo, Ko`cha oppoq, kechalar oppoq. Qanday yaxshi ekan bolalik, Oppoq ranglar bilan yashamoq... Bir bandning o`zida "oppoq" so`zi to`rt marta takrorlanmoqda. Bolalik so/inchi ifodalangan she`rda "oppoq" so`zining ta`kidlab takrorlanishi bejiz emas - lirik qahramonning so/inchi aslida o`sha oqlik, musaffolik, be/uborlik so/inchidir. Bu o`rinda "oppoq" so`zining ta`kidli takrori lirik qahramon kechinmasining ifodalanishiga va, ayni paytda, o`sha so/inchning o`quvchiga yuqtirilishida yetakchi ahamiyat kasb etadi. Anafora (misralar boshida bitta so`zning takrorlanishi) bilan epifora (misralar oxirida bitta so`zning takrorlanishi) ham mohiyatan so`z takrorining xususiy ko`rinishlaridir. Shunga monand, mumtoz she`riyatimizdagi radif va hojib ham so`z takrorining bir turi bo`lib, ular qat`iy belgilangan o`rinda - qofiyadan keyin va qofiyadan oldin takrorlanishi bilan farqlanadi. She`riy misralarda aynan bir so`zning emas, balki ma`noni kuchaytirib takrorlashga asoslangan usul gradatsiya deb yuritiladi. Masalan, Iqbolning she`ridan olingan tubandagi parchada ma`noning kuchaytirilgan takrori kuzatiladi:

Sevgilim, dilsizlar dillarimizni, toshbo`ron qilsalar, vayron qilsalar, tikonlar qoplasa yo`llarimizni... E`tibor bering: toshbo`ron vayronalikka olib keladi, vayrona esa tikonzorga aylanishi bilan xarakterlanadi - ma`noning kuchaytirilgan takrori bu o`rinda lirik qahramon kechinmalaridagi dinamikani berish bilan birga o`quvchida ham tuy/uni kuchaytirib, kechinmani chuqurlashtirib boradi. Tabiiyki, biz she`riy nutqning tashkillanishiga xos barcha xususiyatlar, barcha usul va vositalarga mufassal to`xtalish imkoniga ega emasmiz. Demak, berilgan yo`nalish asosida bu haqdagi tasavvur va bilimlaringizni boyitish sizning zimmangizga tushadi. Buning uchun sizdan she`rni mutaxassis sifatida o`qish, ya`ni, yuragingizni "jiz" etkizgan she`rga mutaxassis sifatida qarash, o`sha she`r nimasi bilan ko`nglingizga o`tirishganiyu shoir qaysi usul va vositalar bilan dilingizga yo`l topa bilganini anglashga intilishingiz talab qilinadi.

Adabiyotlar: 1. To`ychiyev U. A.Yassaviy va o`zbek she`r tuzilishi// O`zbek tili va adabiyoti.- 1999 №2. B.15-18. 1. Egamqulov B. She`riy nutq ibtidosi va sinkretizm haqida// O`zbek tili va adabiyoti.-1995.-№2.-B10-13 2. Ahmedov H. Nasriy she`r turlari// O`zbek tili va adabiyoti.-1994.-№3.-B.48-52 3. Sharofiddinov X. O`zbek she`riyatida qofiya va ur/u munosabati// O`zbek tili va adabiyoti.-1998.-№6.-B12-16. 4. Muhammadiyeva Sh. Fitrat va Cho`lpon erkin vaznning asoschilari// O`zbek tili va adabiyoti. 1998. №6.-B.42-43. 5. Literaturniy ensiklopedicheskiy slovar.-M.,1987 6. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

She`riy tizimlar va she`riy janrlar

She`riy san`atlar haqida ayrim mulohazalar

Aruz va mumtoz she`riy janrlar

O`xshatish asosidagi she`riy san`atlar

She`riy asarda mazmun va shaklning o`ziga xosligi