O’zbek xalq og’zaki badiiy ijodi - Adabiyot - Referatlar

O’zbek xalq og’zaki badiiy ijodi

Yuklangan vaqt:

11.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

37.5 KB

Ko'chirib olish

O’zbek xalq og’zaki badiiy ijodi Reja: 1. Xalq og’zaki badiiy ijodi haqida umumiy ma’lumot. “Fol’klor” atamasi etimologiyasi. 2. Xalq og’zaki badiiy ijodi tarixi va uning asosiy janrlari. 3. O’zbek xalq og’zaki badiiy ijodi badiiy ijodi va boshqa xalqlar folklorining mushtarakligi, farqli tomonlari. 4. Folklorshunoslik-xalq og’zaki badiiy ijodini o’rganuvchi fan. 5. O’zbek folklorshunosligining taraqqiyot bosqichlari. 6. O’zbek folklorshunosligida xalq eposini o’rganishda yo’l qo’yilgan kamchiliklar, bugungi kunda qo’lga kiritilgan yutuqlar

Tayanch so’zlar: Xalq og’zaki badiiy ijodi, fol’klor, epos, maqol, xalq qadriyatlari, “O’g’uznoma”, “Kitobi dadam Qo’rqut”, Mаhmud Qoshg’ariy “Devonu lug’atit turk”, A.Yugnakiy “Hibatul haqoyiq”, Yuf Xos Hojib “Qutadg’u bilig” O’zbek xalq og’zaki badiiy ijodi o’zbek xalqining asrlar davomida ijodkor farzandlari tomonidan yaratilgan madaniy merosidir. Bu meros maqollar, matallar, latifalar, qo’shiqlar, ertaklar, dostonlar va boshqa janrlardan iborat hisoblanadi. Og’zaki ijodning tarixiy ildizlari Markaziy Osiyoda yashab o’tgan turkiy xalqlarning mifik dunyoqarashiga borib taqaladi. Mazkur mifik dunyoqarash Urxun-Enasoy yozuvchilari , “O’g’uznoma”, “Kitobi dadam Qo’rqut”, Qoshg’ariy tuzgan “Devonu lug’atit turk”, A.Yugnakiyning “Hibatul haqoyiq”, Yuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig” kabi adabiy yodgorliklar bilan bog’liqdir. O’zbekiston Respublikasi 1991 yil mustaqillikka erishganidan so’ng xalq o’zaki ijodiga milliy qadriyatlarning bir qismi sifatida munosabatda bo’lish boshlandi. Mustaqil respublika ma’muriyati zudlik bilan milliy mafkura asoslarini yaratishni kun tartibiga qo’ydi. Ayniqsa, president I.A.Karimovn in g 1997 yil 31 avgust kuni Oliy Kengash noiblari huzurida 1 chaqiriq 1X sessiyasida “Barkamol avlod-O’zbekiston kelajagining poydevori” mavzuyidagi nutqida og’zaki ijod asarlariga milliy mafkura tamoyillari singdirilgan ma’naviy qadriyatlar sifatida munosabatda bo’lish masalasiga alohida e’tibor berildi. 1997 yil 6 oktabr kuni Respublika bo’yicha “Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi” qabul qilindi. Mazkur dastur matnida ham xalq qadriyatlari yosh avlodni milliy mafkura asosida tarbiyalashning manbalaridan biri sifatida baho oldi. Shuningdek, 1991 yildan buyon Nabro’z bayramiga ajratilgan e’tibor, 1998 yilning 13 yanvar kuni president I.A.Karimov “Alpomish” dostonining 1000 yilligini nishonlash haqidagi farmonga imzo chekdi… Yuqorida qayd etilgan ma’lumotlar O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng milliy ma’naviyatga qanchalik yuqori baho

berilayotganidan, madaniy merosimizga e’tibor keskin ijobiy tomonga o’zgarganidan dalolatdir. Shuning uchun o’zbek filologiyasi fakul’tetida o’qish maqsadini bildirgan talaba xalq og’zaki poetic ijodiga shunchaki dam olish, hordiq chiqarish ob’ekti sifatida emas, xalqning milliy ruhi aks etgan tarixiy hujjat sifatida munosabatda bo’lish ko’nikmasini shakllantirmog’I lozim. Ma’lumki, 1993 yildan O’zbekistondagi umumta’lim maktablarida adabiyot fani bo’yicha yangi dastur asosida o’quv mashg’ulotlari uyushtirilmoqda. 1999 yildan Respublika Vazirlar mahkamasi “Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi” asosida akademik litseylar va kasb-hunar kollejlarini ochish haqida qaror qabul qildi. Mazkur qarorning hayotga tadbiq etilishi natijasida xalq og’zaki poetic ijodi kursini alohida nazariy kurs sifatida o’rganish masalasi amalgam oshmoqda. Bu esa, bo’lajak adabiyot o’qituvchisiga o’zbek xalq og’zaki poetic ijodini bo’lg’usi yosh mutaxassis sifatida mukammal o’rganish mas’uliyatini yuklaydi. Shunday qilib, o’zbek filologiyasi fakul’tetida ta’lim olayotgan talaba biz o’rganadigan nazariy kursni ikki maqsadda o’rganishga majbur bo’ladi. Birinchidan, O’zbekiston Respublikasining fuqarosi sifatida og’zaki ijod janrlari va asoslarini o’rganadi va shu asosda milliy mafkura tamoyillarini egallaydi. Ikkinchidan, bir necha yildan so’ng umumta’lim maktablarida adabiyot fani boyicha mashg’ulotlar uyushtiradigan mutaxassis sifatida og’zaki ijod namunalarini tahlil etish, badiiy asarlar mohiyatini o’quvchilarga tushuntira olish ko’nikmasini hosil qiladi. “Fol’klor” atamasi inglizcha “Xalq donoligi”, “Xalq donishmandligi” ma’nolarini anglatadi. Bu atama birinchi marta 1846 yilda Vilyam Toms tomonidan qo’llangan bo’lib, bugungi kunda jahon ilmida xalq ijodi tushunchasini bildiradi. Xalq ijodi xalq amaliy san’atini, xalq me’morchiligini, xalq jg’zaki ijodini ifodalaydigan atamadir.Faqat har bir soha mutaxassisi folklore deganda o’z sohasini nazarda tutadi. Maslan, biz “folklor” so’zini qo’llaganda xalq og’zaki ijodini nazarda tutamiz. Xoreograf bu so’zni qo’llaganda xalq raqsini, musiqashunos esa xalq kuylarini nazarda tutadi.

Fol’klor asarlarida xalq hayotining badiiy aksi ifodalanadi. Shuning uchun xalq og’zaki ijodi so’z san’atining og’zaki shakli sifatida o’rganiladi. Xalq og’zaki ijodining maqollar, dostonlar, tezaytish, topishmoq, sanamashoq, qo’shiq, askiya kabi janrlari bor. Xalqimiz tomonidan ming yillar davomida yaratilgan og’zaki namunalari o’zbek xalqining madaniy merosidir. Davlat hujjatlarida qayta-qayta ta’kidlanayotgan xalqimiz qadriyatlari tushunchasi tarkibida xalq og’zaki ijodi ham mavjuddir. Xususan, “Alpomish”, “Go’ro’g’lining tug’lishi”, “Ravshan”, “Oshiq G’arib va shohsanam” kabi dostonlar, “Mohistara”, “Bulbuligo’yo”, “Malikai Husnobod” kabi ertaklar, lirik qo’shiqlar,yor-yorlar, churiyalar, turey-tureylar va boshqa og’zaki ijod namunalari xalqimiz qadriyatlarining ajralmas qismi.

ADABIYOTLAR 1. Karimov A. Barkamol avlod-O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. Toshkent, Sharq nashriyoti-Matbaa konsernining bosh tahririyati, 1997 yil. (4-19- betlar). 2. Imomov K.,Mirzayev T.,Sarimsoqov B.,Safarov O., O’zbek xalq og’zaki badiiy ijodi .Toshkent,”O’qituvchi”, 1990.

O'xshashlar

O’zbek xalq og’zaki dramasi

O’zbek xalq og’zaki nasri

Xalq og’zaki ijodi janrlari, ularning tarkibi

Eng qadimgi xalq og’zaki ijodi namunalari, miflar

Xalq og’zaki ijodidan namunalar