Adabiyot fanini oʻqitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish pedagogik mahoratni oshirish omili - Fizika - Kurs ishlari

Adabiyot fanini oʻqitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish pedagogik mahoratni oshirish omili

Yuklangan vaqt:

15.08.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

59.6171875 KB

Ko'chirib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT O'ZBEK TILI VA ADABIYOTI UNIVERSITETI OʻZBEK TILI VA ADABIYOTI FAKULTET Adabiyot fanini oʻqitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish pedagogik mahoratni oshirish omili KURS ISHI 1

MUNDARIJA: Kirish.......................................................................................................... ... .. ..... . 3 I BOB. Axborot texnologiyalarining ta'lim tizimiga ta'siri…………... …...... 1 3 1.1 . Axborot texnologiyalarining ta'lim tizimida oʻrni…………………….. ….... 1 3 1.2 . Adabiyot fanida axborot texnologiyalarini qo‘llash……………………... … 1 5 1.3 . Pedagogik mahorat va axborot texnologiyalarining oʻzaro bog‘liqligi…...... 1 8 II BOB. Axborot texnologiyalarining pedagogik mahoratni oshirishga ta'siri……………………………………………………………………………. . 2 2 2.1 . Axborot texnologiyalarining pedagogik afzalliklari … …………………... … 2 2 2.2 . Darslarni interaktiv qilish ….. …………………………………………......... 2 6 2.3 .Samaradorlikni oʻlchash va pedagogik mahoratni oshirish……………......... 2 9 Xulosa…………………………………………………………………… ...…. … 3 1 Foydalanilgan adabyotlar r oʻyx ati……………………………… … ……… ... .. 3 3 Foydalanilgan saytlar r oʻyx ati………………………………………… ... …... .. 3 4 2

Kirish Bugungi kunda ta'lim tizimi jadal rivojlanayotgan axborot texnologiyalari (AT) bilan chambarchas bogʻliq. Zamonaviy ta'lim jarayonida AT oʻqitish usullarini samarali va innovatsion shaklda takomillashtirish vositasi sifatida muhim ahamiyat kasb etadi. Ta'limda axborot texnologiyalarining qoʻllanilishi nafaqat oʻquv jarayonlarini interaktiv qilishga, balki oʻqituvchining pedagogik mahoratini oshirishga ham xizmat qiladi. 1 Xususan, adabiyot fanini oʻqitishda axborot texnologiyalarining qoʻllanilishi nafaqat an'anaviy ta'lim metodlarini toʻldiradi, balki oʻquvchilarni ijodiy jarayonlarga jalb etish, ularda mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirish imkonini beradi. Axborot texnologiyalari yordamida oʻqitish jarayonida interaktiv darsliklar, elektron taqdimotlar, onlayn resurslar va multimedia vositalaridan keng foydalanish ta'lim samaradorligini sezilarli darajada oshiradi. Shuningdek, axborot texnologiyalari o'quvchilarni fanga bo'lgan qiziqishini oshirish, ularning ijodiy faoliyatini qoʻllab-quvvatlash va ta'lim mazmunini boyitishda samarali vosita hisoblanadi. 2 Adabiyot fani doirasida turli digital kutubxonalar, virtual muzeylar, video darslar va onlayn testlar oʻquvchilarga fan mohiyatini chuqurroq oʻrganishga yordam beradi. Bu esa oʻz navbatida, oʻquvchilar uchun adabiyotning mazmunini yangi va qiziqarli usulda taqdim etishga imkon yaratadi. Adabiyot oʻqituvchisining vazifasi faqatgina bilimni yetkazish bilan cheklanmay, balki oʻquvchilarni oʻzaro muloqotga jalb qilish, ularga ijodiy yondashuvni oʻrgatish va ular bilan ta'lim jarayonini interaktiv tashkil etishga ham qaratilgan. Shu nuqtai nazardan, oʻqituvchining axborot texnologiyalaridan foydalanish boʻyicha malakasi, u oʻtkazadigan darslarning samaradorligi va ta'sirchanligiga bevosita ta'sir koʻrsatadi. 3 Zamonaviy oʻqituvchi faqatgina fanni yaxshi bilishi emas, balki AT vositalaridan unumli foydalana olishi bilan ham farqlanishi kerak. 1 Yuldoshev, M. (2018). Ta’limda innovatsiyalar va axborot texnologiyalarini qo‘llash. Toshkent: O‘qituvchi. 2 Qodirov, A. (2019). Pedagogik texnologiyalar va axborot tizimlari. Samarqand: Samarqand davlat universiteti nashriyoti. 3 1. Abdujabborova, D. (2020). Axborot texnologiyalari va pedagogika. Toshkent: O‘zbekiston davlat pedagogika universiteti nashriyoti. 3

Pedagogik jarayonda axborot texnologiyalari oʻqituvchi va oʻquvchi oʻrtasidagi hamkorlikni kuchaytiradi. Onlayn platformalar va multimedia materiallari oʻquvchilarning oʻz bilimlarini mustaqil ravishda boyitishiga yordam beradi. Masalan, virtual adabiyot darslari oʻquvchilarga oʻzlarining sevimli asarlarini multimedia formatida oʻrganish imkonini beradi, bu esa adabiyotni qiziqarli va tushunarli qilib koʻrsatadi. Mazkur tadqiqotning asosiy maqsadi — adabiyot fanini oʻqitishda axborot texnologiyalarining roli va ahamiyatini tahlil qilish, shuningdek, pedagogik mahoratni oshirishda ularning ta'sirini oʻrganishdir. Ish doirasida adabiyot oʻqitishda AT vositalaridan foydalanishning samaradorligi, ularning oʻquvchilar va oʻqituvchilarga ta'siri, shuningdek, zamonaviy ta'lim jarayonidagi oʻrni keng yoritiladi. Axborot texnologiyalarining ta'lim jarayoniga kiritilishi nafaqat oʻquvchilar, balki oʻqituvchilar uchun ham oʻziga xos qiyinchiliklar va imkoniyatlarni yaratadi. Shu sababli, oʻqituvchilarning malakasini oshirish va ularga yangi texnologik yondashuvlarni oʻzlashtirishda koʻmaklashish bugungi ta'lim tizimi oldidagi asosiy vazifalardan biridir. 4 Adabiyot fanini oʻqitishda AT dan foydalanishning afzalliklarini chuqur oʻrganish, bu boradagi tajribalarni umumlashtirish va ulardan samarali foydalanish metodlarini ishlab chiqish mazkur tadqiqotning dolzarbligini belgilab beradi. Kurs ishi dolzarbligi: Zamonaviy taʼlim tizimida axborot texnologiyalarining oʻrni tobora ortib bormoqda. Taʼlim jarayoniga zamonaviy texnologiyalarni joriy etish oʻquv jarayonining samaradorligini oshirish, o‘quvchilarning mustaqil fikrlash va ijodiy ko‘nikmalarini rivojlantirish imkonini beradi. Ayniqsa, adabiyot fanini oʻqitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish dolzarb masalalardan biridir. Badiiy adabiyot maʼnaviyatni shakllantirish va inson tafakkurini boyitishda muhim oʻrin tutadi. Shu bois o‘quvchilarni adabiyotga qiziqtirish va ular orasida badiiy 4 Rasulov, M. (2021). Pedagogika va axborot texnologiyalari. Toshkent: Navoiy nomidagi davlat kutubxonasi. 4

asarlarni chuqur anglashga qaratilgan interaktiv metodlarni qo‘llashning ahamiyati oshmoqda. Adabiyot fanida axborot texnologiyalarining qoʻllanilishi darslarni samarali tashkil etishga, o‘quvchilarning diqqatini jalb qilishga va o‘quv jarayonini qiziqarli qilishga xizmat qiladi. Zamonaviy texnologiyalar yordamida oʻquvchilarga taqdim etiladigan maʼlumotlar koʻlami kengayadi, ular tarixiy va madaniy kontekstni chuqurroq oʻrganish imkoniyatiga ega boʻladi. Misol uchun, virtual ekskursiyalar, audio va video materiallar, onlayn resurslardan foydalanish oʻquvchilarga badiiy asarlarning mohiyatini kengroq tushunish imkonini yaratadi. Shu bilan birga, axborot texnologiyalaridan foydalanish oʻqituvchining pedagogik mahoratini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Zamonaviy oʻqituvchidan nafaqat fanni yaxshi bilish, balki texnologiyalar yordamida darslarni tashkil etish koʻnikmasi ham talab etiladi. Bugungi kunda oʻquvchilar texnologiyalardan foydalanishga koʻnikkan va ularning taʼlimga boʻlgan qiziqishini ushlab turish uchun innovatsion yondashuv zarur. 5 Adabiyot fanini oʻqitishda interaktiv vositalar, masalan, elektron darsliklar, multimediali taqdimotlar, onlayn testlar va virtual muhitdagi darslardan foydalanish oʻquvchilarning bilim olish jarayonini yengillashtiradi. Bunday yondashuv oʻquvchilarning badiiy tafakkurini rivojlantirish va adabiyotga boʻlgan qiziqishni oshirishga yordam beradi. Shu bilan birga, axborot texnologiyalari yordamida oʻqituvchi va oʻquvchi oʻrtasidagi o‘zaro hamkorlik mustahkamlanadi. Zamonaviy darslarda texnologiyalar orqali oʻquvchilar mustaqil izlanish olib borish, loyihalar tayyorlash va ijodiy faoliyat bilan shugʻullanish imkoniyatiga ega boʻladi. Masalan, virtual muzeylar, digital kutubxonalar va onlayn platformalar orqali oʻquvchilar mashhur yozuvchilar va shoirlarning hayoti va ijodi haqida maʼlumot olishlari mumkin. Bu esa o‘quvchilarni nafaqat badiiy asarlarni oʻqishga, balki ular ustida chuqurroq tahlil qilishga ham undaydi. 5 Raximov, M. (2017). Axborot texnologiyalarining ta’lim jarayoniga integratsiyasi. Toshkent: Xalq ta’limi. 5

Mazkur kurs ishining dolzarbligi axborot texnologiyalarining adabiyot fanini oʻqitishda qoʻllanishi pedagogik mahoratni oshirishga qanday taʼsir ko‘rsatishini oʻrganishda namoyon bo‘ladi. Axborot texnologiyalaridan foydalanish oʻquv jarayonini anʼanaviy metodlardan farqli ravishda interaktiv va qiziqarli qilib tashkil etishga xizmat qiladi. Bu esa oʻz navbatida, oʻqituvchining zamonaviy pedagogik yondashuvlarni egallashini talab qiladi va taʼlim sifatini oshirishga yordam beradi. Shu sababli, ushbu mavzuning nazariy va amaliy jihatlarini o‘rganish bugungi kunda taʼlim tizimi uchun muhim va dolzarb hisoblanadi. Kurs ishi ahamiyati: Zamonaviy taʼlim jarayonida axborot texnologiyalarining joriy qilinishi nafaqat oʻquv jarayonining samaradorligini oshirish, balki oʻqituvchilarning kasbiy mahoratini rivojlantirishda ham muhim ahamiyatga ega. Adabiyot fanini oʻqitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish, ayniqsa, pedagogik mahoratni oshirishda alohida oʻrin tutadi. Bu kurs ishi adabiyot oʻqitish jarayonida zamonaviy texnologiyalardan foydalanishning ilmiy-nazariy asoslarini yoritib berish va ularning pedagogik samaradorligini amaliy jihatdan tahlil qilishni oʻz oldiga maqsad qilib qoʻygan. Adabiyot fani, boshqa fanlar kabi, oʻquvchilarda nafaqat bilim va koʻnikmalarni shakllantirish, balki ularda maʼnaviy-estetik qarashlarni rivojlantirishga xizmat qiladi. Badiiy asarlarni oʻqish orqali oʻquvchilar insoniy fazilatlarni anglaydi, maʼnaviyat va madaniyat haqida chuqurroq tasavvurga ega boʻladi. Shu sababli, adabiyot oʻqituvchisi oʻquvchilarga asarlarni o‘z zamonaviy talqinida tushuntirish va ular bilan bogʻliq mavzularni interaktiv muhokama qilish uchun innovatsion yondashuvlarni qoʻllashi muhimdir. 6 Axborot texnologiyalari bu jarayonni yanada boyitishga xizmat qiladi, chunki ular oʻquvchilarni oʻziga jalb qilish va ularda chuqurroq qiziqish uyg‘otishga imkon beradi. Kurs ishining ahamiyati, avvalo, zamonaviy texnologiyalarni oʻqituvchining pedagogik faoliyatiga integratsiya qilish orqali taʼlim sifatini oshirish imkoniyatlarini tadqiq qilish bilan belgilanadi. Adabiyot fanini oʻqitishda axborot 6 Karimov, T. (2020). Innovatsion ta’lim texnologiyalarini pedagogik jarayonda qo‘llash. Buxoro: Buxoro universiteti nashriyoti. 6

texnologiyalaridan foydalanish darslarni interaktiv va ijodiy tashkil etish, oʻquvchilarning faolligini oshirish va ularga asarlarni yangi formatda oʻrganish imkoniyatini yaratadi. Masalan, virtual ekskursiyalar orqali buyuk yozuvchilar hayoti bilan tanishish yoki asarlarning audiovizual talqinlarini oʻrganish oʻquvchilarning o‘quv jarayoniga qiziqishini oshiradi. Bu esa oʻz navbatida taʼlim mazmunini boyitish va taʼsirchanligini oshirishga xizmat qiladi. Shuningdek, ushbu kurs ishining ahamiyati axborot texnologiyalarining oʻqituvchining kasbiy rivojlanishidagi rolini yoritib berish bilan ham bogʻliq. Oʻqituvchi AT vositalaridan foydalanib, oʻzining malakasini oshiradi, darslarini zamonaviy usullarda tashkil etadi va oʻquvchilarning bilim olish jarayonini sezilarli darajada osonlashtiradi. 7 Zamonaviy pedagogik faoliyatni axborot texnologiyalarisiz tasavvur qilish qiyin, chunki ular oʻquvchilar bilan samarali muloqotni taʼminlaydi, ularda mustaqil izlanish va tahlil qilish koʻnikmalarini shakllantiradi. Bu jihatdan mazkur kurs ishi AT vositalarining pedagogik jarayonga qoʻshgan hissasini tahlil qilishda nazariy va amaliy jihatdan ahamiyatlidir. Adabiyot fanida AT dan foydalanishning yana bir muhim jihati bu oʻquvchilarning badiiy tafakkurini rivojlantirishdir. Masalan, asarlarning raqamli shakldagi matnlarini oʻqish, ularni onlayn muhokama qilish yoki virtual kutubxonalar orqali yangi maʼlumotlarga ega boʻlish oʻquvchilarning badiiy didini boyitishga xizmat qiladi. Shu bilan birga, oʻquvchilar axborot texnologiyalari orqali oʻz bilimlarini kengaytirish imkoniyatiga ega boʻladi, bu esa ularning oʻziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va mustaqil oʻrganish koʻnikmalarini shakllantiradi. Mazkur kurs ishining ahamiyati shundaki, u taʼlim tizimida zamonaviy texnologiyalarni qoʻllashning dolzarbligini yoritib berish, oʻquvchilar va oʻqituvchilar oʻrtasida samarali oʻzaro muloqotni tashkil etish usullarini taklif qilish va pedagogik faoliyat samaradorligini oshirishga qaratilgan. Axborot texnologiyalaridan foydalanish oʻqituvchi va oʻquvchilar oʻrtasidagi hamkorlikni yangi darajaga olib chiqadi, bu esa zamonaviy taʼlimning muhim talablaridan biri 7 Mavlonov, A. (2019). Pedagogik texnologiyalar va ularning amaliyotdagi qo‘llanilishi. Tashkent: Akademiya. 7

hisoblanadi. Shu sababli, kurs ishining ahamiyati nafaqat adabiyot fanini oʻqitishda, balki taʼlimning boshqa yoʻnalishlarida ham zamonaviy texnologiyalardan foydalanish tajribalarini umumlashtirish va rivojlantirishda namoyon boʻladi. Kurs ishi predmeti: Mazkur kurs ishining predmeti — adabiyot fanini oʻqitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish orqali pedagogik mahoratni oshirish jarayonidir. Taʼlim jarayoniga zamonaviy texnologiyalarni joriy qilish oʻqituvchining kasbiy malakasini yuksaltirish, oʻquvchilarning o‘quv motivatsiyasini oshirish va taʼlim samaradorligini yaxshilashga qaratilgan murakkab va dolzarb jarayonni oʻz ichiga oladi. Adabiyot fani madaniy va maʼnaviy qadriyatlarni shakllantirishda muhim ahamiyatga ega boʻlib, oʻquvchilarning estetik tafakkurini rivojlantirish, badiiy asarlarni chuqur anglash va tahlil qilish koʻnikmalarini shakllantirishda yetakchi oʻrin tutadi. Biroq, zamonaviy taʼlim tizimida anʼanaviy yondashuvlar koʻp hollarda oʻquvchilarning adabiyotga qiziqishini toʻla qondira olmaydi. Shu sababli, o‘qituvchilarning axborot texnologiyalari yordamida darslarni interaktiv va innovatsion tarzda tashkil etishi dolzarb hisoblanadi. 8 Kurs ishining predmeti sifatida axborot texnologiyalarining adabiyot fanini oʻqitishda qoʻllanilishining nazariy va amaliy jihatlari oʻrganiladi. Bunda quyidagi masalalar muhim ahamiyat kasb etadi: 1. Axborot texnologiyalaridan foydalanish orqali oʻquvchilarning badiiy tafakkurini rivojlantirish imkoniyatlarini aniqlash. 2. Zamonaviy texnologiyalarning oʻquv materiallarini yetkazish usullariga taʼsirini oʻrganish. 3. Oʻqituvchilarning pedagogik mahoratini oshirishda axborot texnologiyalarining rolini tahlil qilish. Adabiyot fanida axborot texnologiyalaridan foydalanish oʻquv jarayonini sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqadi. Masalan, elektron darsliklar, 8 Shamsutdinov, A. (2021). Axborot texnologiyalarining o‘qitish samaradorligiga ta’siri. Toshkent: Informatika. 8

multimediali taqdimotlar, virtual ekskursiyalar va onlayn platformalar yordamida oʻquvchilar adabiy asarlarning mazmunini kengroq tushunish imkoniga ega boʻladi. Bu jarayon oʻquvchilarda faqat bilim olishni emas, balki badiiy asarlarni mustaqil tahlil qilish va oʻz fikrini asoslab bera olish koʻnikmalarini ham rivojlantiradi. Kurs ishining predmeti oʻqituvchilarning kasbiy mahoratini rivojlantirish jarayonida AT vositalaridan foydalanish usullarini o‘rganish va ularning samaradorligini aniqlashni ham oʻz ichiga oladi. Masalan, dars jarayonida axborot texnologiyalarining qoʻllanilishi oʻquvchilarning oʻzlashtirish darajasini oshirish bilan birga, o‘qituvchining oʻquv materiallarini yetkazib berishdagi pedagogik ko‘nikmalarini ham boyitadi. Shuningdek, bunday yondashuv oʻquvchilarning faolligini oshiradi va ularning dars jarayonidagi ishtirokini faollashtiradi. 9 Axborot texnologiyalarining adabiyot faniga integratsiyasi oʻqituvchilarning innovatsion faoliyatini rivojlantirishga xizmat qiladi. Masalan, adabiy matnlarni raqamli formatlarda oʻrganish, asarlar ustida onlayn muhokamalar oʻtkazish va virtual sayohatlar tashkil qilish o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi va ularning bilimlarni mustaqil oʻrganish koʻnikmalarini shakllantiradi. Bunday jarayon oʻqituvchi va oʻquvchi oʻrtasidagi muloqotning yangi darajasini taʼminlaydi va taʼlim jarayonining sifatini oshiradi. Mazkur kurs ishining predmeti nafaqat adabiyot fanini oʻqitishda zamonaviy texnologiyalarni qoʻllashni oʻrganish, balki bu jarayonning oʻqituvchi va oʻquvchi oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlarga taʼsirini tahlil qilishni ham oʻz ichiga oladi. Shuningdek, ushbu ish pedagogik mahoratni rivojlantirish uchun axborot texnologiyalarining qanchalik samarali vosita ekanligini aniqlashga qaratilgan. Shu nuqtayi nazardan, kurs ishining predmeti taʼlim jarayonida zamonaviy texnologiyalarni samarali qoʻllash boʻyicha ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqishda muhim oʻrin tutadi. Kurs ishi maqsadi: 9 Xasanov, J. (2018). Axborot texnologiyalari va ta’lim tizimi. Toshkent: Ta’lim va madaniyat. 9

Mazkur kurs ishining asosiy maqsadi adabiyot fanini oʻqitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish orqali pedagogik mahoratni oshirishning nazariy va amaliy jihatlarini o‘rganish, zamonaviy texnologiyalarning oʻqituvchilarning kasbiy faoliyatiga ijobiy taʼsirini tahlil qilish hamda bu jarayonning samaradorligini oshirishga qaratilgan usullarni ishlab chiqishdan iborat. Zamonaviy taʼlim jarayonida innovatsion yondashuvlar tobora muhim ahamiyat kasb etib, ular oʻqituvchidan pedagogik mahorat va texnologik bilimlarni uygʻunlashtirishni talab qiladi. Ushbu kurs ishi taʼlimda axborot texnologiyalaridan foydalanish orqali oʻqituvchi va oʻquvchi oʻrtasidagi muloqotni rivojlantirish, oʻquvchilarning adabiyotga boʻlgan qiziqishini oshirish va ularning ijodiy fikrlash qobiliyatlarini kengaytirish imkoniyatlarini aniqlashga qaratilgan. Kurs ishining maqsadi shuningdek, adabiyot fanini oʻqitishda zamonaviy texnologiyalarni qoʻllash orqali darslarni samarali tashkil etish usullarini tavsiflash, oʻquvchilar bilimini boyitishga qaratilgan interaktiv metodlarni ishlab chiqish va ularni amaliyotga tatbiq etishdan iboratdir. Axborot texnologiyalarining taʼlim jarayoniga integratsiya qilinishi oʻquv materiallarini yangi formatda yetkazib berishga, oʻquvchilarning oʻzlashtirish darajasini oshirishga va ularning bilim olish jarayonini yanada qiziqarli qilishga xizmat qiladi. 10 Shuningdek, ushbu ishning maqsadi pedagogik faoliyatda axborot texnologiyalaridan foydalanishning o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlash, ularning adabiyot oʻqitish samaradorligiga taʼsirini tahlil qilish va oʻqituvchilarning zamonaviy yondashuvlardan samarali foydalanish koʻnikmalarini shakllantirishni oʻrganishdir. Bu jarayon nafaqat oʻquvchilarning bilim darajasini oshirishga, balki ularning mustaqil fikrlash va badiiy asarlarni tahlil qilish koʻnikmalarini rivojlantirishga ham yordam beradi. Mazkur ishda adabiyot fani boʻyicha oʻqituvchilar uchun axborot texnologiyalaridan foydalanishning yangi usullarini tavsiya qilish, zamonaviy texnologiyalarning o‘quv jarayonidagi o‘rnini belgilash va ulardan samarali foydalanish bo‘yicha amaliy ko‘rsatmalar ishlab chiqish maqsad qilib qo‘yilgan. 10 Tursunov, A. (2022). Axborot texnologiyalarini ta’limda qo‘llashda pedagogik yondashuvlar. Toshkent: Yoshlar nashriyoti. 10

Bu orqali oʻqituvchining pedagogik mahorati rivojlanib, taʼlim jarayoni yuqori sifat darajasida amalga oshiriladi. Kurs ishi vazifasi: Mazkur kurs ishining vazifalari adabiyot fanini oʻqitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish orqali pedagogik mahoratni oshirish jarayonining nazariy va amaliy jihatlarini o‘rganishga qaratilgan. Ushbu vazifalar quyidagilardan iborat: 1. Adabiyot fanini oʻqitishda zamonaviy texnologiyalarning oʻrni va ahamiyatini o‘rganish. Bu vazifa doirasida axborot texnologiyalarining oʻquv jarayonini takomillashtirishdagi rolini tahlil qilish, ularning taʼlim samaradorligiga taʼsirini aniqlash maqsad qilingan. 2. Axborot texnologiyalaridan foydalanishning nazariy asoslarini oʻrganish. Pedagogik faoliyatda zamonaviy texnologiyalarni qoʻllashning ilmiy- nazariy tamoyillari va ularning oʻquv jarayoniga kiritilishining metodologik jihatlarini aniqlash asosiy vazifalardan biridir. 11 3. Pedagogik mahoratni oshirishda axborot texnologiyalarining ahamiyatini tadqiq qilish. Ushbu vazifa oʻqituvchilarning kasbiy malakasini oshirishda zamonaviy texnologiyalarning qanchalik samarali ekanligini tahlil qilishga qaratilgan. 4. Adabiyot oʻqitishda axborot texnologiyalarining amaliy qoʻllanilish usullarini tahlil qilish. Dars jarayonlarida multimediali vositalar, interaktiv platformalar va boshqa texnologik imkoniyatlarni samarali qoʻllash usullarini aniqlash vazifasi amalga oshiriladi. 5. Axborot texnologiyalarining oʻquvchilarning o‘quv motivatsiyasiga taʼsirini oʻrganish. Bu jarayonda zamonaviy texnologiyalar oʻquvchilarda adabiyotga qiziqish uygʻotish va ularning ijodiy salohiyatini rivojlantirishga qaratilganligini tahlil qilish asosiy vazifa hisoblanadi. 6. Taʼlim jarayonida interaktiv metodlarni ishlab chiqish va taklif etish. Oʻqituvchilar uchun zamonaviy yondashuvlar va texnologik imkoniyatlardan 11 Shodiev, Z. (2021). Axborot texnologiyalari va pedagogik metodika. Tashkent: O‘zbekiston innovatsion universiteti nashriyoti. 11

foydalanishga oid uslubiy tavsiyalarni ishlab chiqish ushbu ishning amaliy ahamiyatini belgilaydi. 7. Pedagogik faoliyat samaradorligini oshirish uchun innovatsion vositalardan foydalanish tajribasini umumlashtirish. Oʻquv jarayonida zamonaviy texnologiyalarni joriy etishning muvaffaqiyatli misollarini oʻrganish va ulardan foydalanish boʻyicha tavsiyalar berish ham asosiy vazifalardan biridir. Kurs ishining tarkibiy tuzilishi: Kirish, 2 ta bob, 6 ta reja, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati, foydalanilgan saytlar roʻyxatidan iborat. 12

I BOB. Axborot texnologiyalarining ta'lim tizimiga ta'siri. 1.1.Axborot texnologiyalarining ta'lim tizimida oʻrni . Axborot texnologiyalari zamonaviy ta’lim tizimida o‘quv jarayonini takomillashtirish, bilim olishni osonlashtirish va ta’lim samaradorligini oshirish uchun muhim vosita sifatida namoyon bo‘ladi. Ularning taʼlimdagi roli o‘quv jarayonini interaktiv va qiziqarli qilish, o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi muloqotni yangi bosqichga olib chiqish bilan belgilanadi. Axborot texnologiyalari o‘quvchilar uchun bilimlarni o‘zlashtirish jarayonini osonlashtiradi, ularga dars materiallarini turli formatlarda, shu jumladan, elektron darsliklar, audio va video materiallar, interaktiv simulyatsiyalar yordamida taqdim etishga imkon beradi. Zamonaviy AT vositalari ta’lim mazmunini boyitadi va o‘quvchilarga turli xil o‘quv usullaridan foydalanish imkonini yaratadi. Masalan, virtual laboratoriyalar tabiiy va aniq fanlarni o‘rgatishda o‘quvchilar bilimini chuqurlashtirishga yordam beradi, badiiy asarlar va tarixiy voqealarni multimedia vositalari orqali talqin etish esa adabiyot va tarix fanlarini o‘zlashtirishni yanada osonlashtiradi. Bunday yondashuv o‘quvchilarning nafaqat bilim olish jarayonini, balki ularning qiziqishini ham oshiradi. 12 Axborot texnologiyalari ta’lim jarayonini individualizatsiya qilishga yordam beradi. Har bir o‘quvchi o‘z ehtiyoj va qobiliyatlariga mos o‘quv materiallarini tanlashi, o‘quv dasturlarini mustaqil o‘rganishi mumkin. Masalan, masofaviy taʼlim tizimlari o‘quvchilarga darslarga qatnashmasdan bilim olish imkonini beradi, bunda ularga internet platformalar, elektron darsliklar va onlayn resurslar yordam beradi. Taʼlimda axborot texnologiyalarining qoʻllanilishi oʻquvchilarning o‘zlashtirish darajasini oshirish bilan birga, ularning o‘qishga bo‘lgan motivatsiyasini kuchaytiradi. Masalan, o‘quvchilar uchun maxsus tayyorlangan interaktiv o‘yinlar va topshiriqlar bilimlarni mustahkamlash jarayonini qiziqarli qiladi. Shu bilan birga, axborot texnologiyalari o‘qituvchilar uchun darslarni 12 Islomov, A. (2020). Pedagogik texnologiyalarni qo‘llash va ularning samaradorligi. Samarqand: Samarqand davlat universiteti. 13

rejalashtirish va tashkil etishda ham qulaylik yaratadi. Ular elektron taqdimotlar, virtual platformalar va masofaviy o‘quv dasturlaridan foydalanib, darslarni yanada samarali tashkil qilishi mumkin. Axborot texnologiyalari o‘qituvchilarning pedagogik mahoratini oshirishga xizmat qiladi. Ular zamonaviy vositalardan foydalanish orqali darslarni interaktiv shaklda tashkil qiladi, bu esa o‘quvchilar bilimini mustahkamlashda ijobiy natijalar beradi. Shu bilan birga, texnologiyalar yordamida ta’lim jarayonining barcha bosqichlarini monitoring qilish va baholash imkoniyati ham paydo bo‘ladi. Bu o‘qituvchilarga o‘quvchilarning bilim darajasini real vaqt rejimida kuzatish va tahlil qilish imkonini yaratadi. Zamonaviy ta’limda ATning keng joriy etilishi, shuningdek, ijtimoiy tenglikni ta’minlashda ham muhim rol o‘ynaydi. Masofaviy taʼlim tizimlari orqali chekka hududlarda yashovchi o‘quvchilar ham yuqori sifatli ta’lim olish imkoniga ega bo‘ladi. Bu esa taʼlim tizimining inklyuzivligini oshirish va har bir o‘quvchiga teng imkoniyatlar yaratish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Shu sababli, axborot texnologiyalari ta’lim tizimini rivojlantirish va modernizatsiya qilishning muhim vositasi hisoblanadi. Axborot texnologiyalari taʼlim jarayonida nafaqat o‘quvchilar uchun, balki o‘qituvchilar uchun ham katta qulayliklar yaratadi. 13 O‘qituvchilar zamonaviy texnologiyalar yordamida dars jarayonlarini samarali rejalashtirish, ularni turli shakllarda tashkil qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu, o‘z navbatida, darslarni innovatsion yondashuv asosida tashkil etishga, oʻquvchilar bilan o‘zaro hamkorlikni kuchaytirishga xizmat qiladi. Axborot texnologiyalari yordamida o‘qituvchi o‘quv materiallarini aniq, tushunarli va qiziqarli usulda yetkazib berishi mumkin, bu esa taʼlim samaradorligini oshiradi. Bundan tashqari, axborot texnologiyalari o‘quv jarayonida avtomatlashtirilgan nazorat va baholash tizimlarini joriy etishga imkon beradi. Masalan, test sinovlari, onlayn baholash platformalari va boshqa elektron vositalar 13 Babadjanov, E. (2019). Ta’limda axborot texnologiyalarining samaradorligi. Toshkent: Ma’naviyat. 14

yordamida o‘quvchilar bilim darajasini tezkor va aniq baholash mumkin. Bu esa vaqtni tejash bilan birga, natijalarni ob’yektiv baholash imkonini yaratadi. Axborot texnologiyalari ta’lim sifatini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Elektron platformalar yordamida o‘quvchilarning bilim olish darajasi doimiy nazorat qilinadi, individual yondashuvni amalga oshirish imkoniyati tug‘iladi. 1.2. Adabiyot fanida axborot texnologiyalarini qo‘llash. Adabiyot fanini o‘qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish o‘quvchilarning adabiyotga bo‘lgan qiziqishini oshirish, ularning ijodiy fikrlash salohiyatini rivojlantirish, shuningdek, o‘qituvchilar uchun darslarni samarali tashkil etishda muhim rol o‘ynaydi. Zamonaviy axborot texnologiyalari yordamida adabiyot fanini o‘qitish jarayoni yanada interaktiv va qiziqarli bo‘lib, o‘quvchilarga badiiy asarlarni o‘rganishning yangi usullarini taqdim etadi. Elektron darsliklar, multimedia vositalari, interaktiv taqdimotlar, onlayn platformalar va virtual kutubxonalar adabiyot darslarida keng qo‘llaniladi. Adabiyot fanida axborot texnologiyalarini qo‘llashning asosiy maqsadi o‘quvchilarga adabiyotning zamonaviy shakllarini tushuntirish va ularga badiiy asarlarni o‘rganishning yangi imkoniyatlarini taqdim etishdir. O‘quvchilar uchun adabiyot fanini o‘rganish jarayoni yanada qiziqarli va samarali bo‘ladi. Masalan, elektron darsliklar va audio-vizual materiallar yordamida o‘quvchilar badiiy asarlarni yanada aniq va jonli shaklda o‘rganishi mumkin. Shu bilan birga, onlayn kutubxonalar va elektron resurslar o‘quvchilarga kerakli asarlarni tez va oson topish imkonini beradi. 14 Axborot texnologiyalarini adabiyot fanida qo‘llash nafaqat o‘quvchilarning bilimini boyitadi, balki ularning badiiy asarlarni tahlil qilish ko‘nikmalarini ham rivojlantiradi. Interaktiv taqdimotlar va vizual materiallar o‘quvchilarga asarlarni tahlil qilishda yordam beradi, chunki ular badiiy asarni tasvirlab beradigan rasm yoki video materiallari orqali chuqurroq tushuncha hosil qilishadi. Bu, ayniqsa, badiiy asarlarni o‘rganishning murakkab jihatlarini o‘rgatishda foydalidir, chunki 14 O‘rtaeva, D. (2021). Pedagogik metodlarni axborot texnologiyalari bilan integratsiyasi. Toshkent: O‘zbekiston pedagogika nashriyoti. 15

o‘quvchilar tasavvurini kengaytirish va muallifning fikrini to‘g‘ri tushunish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. O‘quvchilarga adabiyot asarlarini o‘rganishda interaktiv metodlardan foydalanish ham juda samarali bo‘lishi mumkin. Masalan, internetdagi forumlar, bloglar va onlayn diskussiyalar orqali o‘quvchilar o‘z fikrlarini bildirishi, boshqalar bilan bahslashishi va o‘z bilimlarini kengaytirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu o‘quvchilarning badiiy asarlarni o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, ular o‘zlarining ijodiy fikrlarini rivojlantirishadi va asarlar haqidagi fikr- mulohazalarini yangi formatda ifodalashni o‘rganishadi. Adabiyot fanini o‘qitishda axborot texnologiyalarini qo‘llashning yana bir muhim jihati shundaki, bu o‘quvchilarning o‘z-o‘zini o‘rganish qobiliyatini rivojlantiradi. Onlayn kurslar, video darsliklar va boshqa o‘quv resurslari yordamida o‘quvchilar mustaqil ravishda yangi bilimlarni o‘rganish va badiiy asarlarni chuqurroq tahlil qilish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Axborot texnologiyalari o‘quvchilarga darsdan tashqari vaqtlarida ham o‘qishni davom ettirish, badiiy asarlarni mustaqil ravishda tahlil qilish va yangi adabiy asarlarni o‘rganish imkoniyatini beradi. Shuningdek, adabiyot fanida axborot texnologiyalarini qo‘llash o‘qituvchilarning pedagogik mahoratini oshirishga yordam beradi. O‘qituvchilar uchun interaktiv darsliklar va multimedia vositalari orqali darslarni yanada samarali tashkil etish imkoniyati yaratiladi. O‘qituvchilar o‘quvchilarga badiiy asarlarni tahlil qilishni, o‘z fikrlarini aniq ifodalashni va ijodiy yondashuvni rivojlantirishni o‘rgatishda yanada samarali bo‘ladilar. 15 Shuningdek, axborot texnologiyalarini adabiyot fanida qo‘llash o‘quvchilarning tanqidiy fikrlashini rivojlantirishga xizmat qiladi. Badiiy asarlarni tahlil qilish va muallifning niyatini tushunish uchun o‘quvchilar o‘z fikrlarini tahlil qilishni va boshqalar bilan baham ko‘rishni o‘rganishadi. Axborot texnologiyalarining yordamida o‘quvchilar o‘zlarining fikrlarini kengaytirish, 15 Qodirova, N. (2018). O‘qituvchining pedagogik mahorati va axborot texnologiyalarining o‘zaro aloqasi. Toshkent: Ta’lim nashriyoti. 16

mustaqil ravishda izlanishlar olib borish va adabiyotga bo‘lgan qiziqishini oshirish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Adabiyot fanida axborot texnologiyalarini qo‘llash o‘quvchilarning ijodiy salohiyatini oshirishda ham muhim rol o‘ynaydi. O‘quvchilar badiiy asarlarni o‘rganish orqali o‘zlari yangi fikrlarni yaratishga, o‘z tasavvurlarini kengaytirishga va badiiy matnlarni yanada chuqurroq tahlil qilishga imkon topadilar. Masalan, video materiallar yoki multimediali taqdimotlar yordamida o‘quvchilar adabiyot asarlarini vizual tarzda ko‘rishlari, eshitishlari va o‘qishlari orqali badiiy asarning chuqur ma’nosini tushunishlari mumkin. Bu usul o‘quvchilarning tasavvurini kengaytiradi va adabiyotga bo‘lgan qiziqishini yanada oshiradi. 16 Axborot texnologiyalari yordamida o‘quvchilar badiiy asarlarni nafaqat o‘qish, balki o‘zlarining shaxsiy fikrlarini ifodalashda ham erkinlikka ega bo‘ladilar. Masalan, o‘quvchilar onlayn bloglarda yoki forumlarda o‘z fikrlarini bildirishlari mumkin, bu esa ularning yozma nutqini rivojlantiradi va ularni boshqalar bilan fikr almashishga undaydi. Bu metod o‘quvchilarga o‘z izlanishlarini yaratish va mustaqil fikrlashni rivojlantirishda yordam beradi. Shu bilan birga, bu usullar o‘quvchilarga adabiyotga bo‘lgan qiziqishni oshiradi, chunki ular dars jarayonida faqatgina passiv emas, balki faol ishtirok etadilar. Adabiyot darslarida axborot texnologiyalarini qo‘llash shuningdek, o‘quvchilarning til ko‘nikmalarini rivojlantirishda ham samarali hisoblanadi. Elektron resurslar, interaktiv darsliklar va multimedia dasturlari yordamida o‘quvchilar tilni o‘rganishning yangi shakllarini o‘rganadilar. Badiiy asarlarni o‘qish va tahlil qilish jarayonida o‘quvchilar yangi so‘zlarni o‘rganadilar, tahliliy fikr yuritish va muallifning niyatini tushunish ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Axborot texnologiyalari, shuningdek, o‘quvchilarning yozma va og‘zaki nutqini rivojlantirishga xizmat qiladi, chunki interaktiv metodlar yordamida o‘quvchilar o‘z fikrlarini aniq va lo‘nda ifodalashni o‘rganadilar. 16 Jalilova, Z. (2020). Ta’limda innovatsiyalar va ularning samaradorligi. Toshkent: Fan va texnologiya. 17

1.3. Pedagogik mahorat va axborot texnologiyalarining oʻzaro bog‘liqligi. Pedagogik mahorat va axborot texnologiyalarining oʻzaro bog‘liqligi taʼlim jarayonida samarali natijalarga erishish uchun juda muhimdir. Pedagogik mahorat o‘qituvchining didaktik bilimlari, ta’limni tashkil etish uslublari va metodik yondashuvlarini o‘z ichiga oladi. O‘qituvchining pedagogik mahorati ta’lim jarayonini to‘g‘ri tashkil qilish, o‘quvchilarning qiziqishini oshirish, ularni bilim olishga rag‘batlantirish va mustaqil fikrlashni rivojlantirishga xizmat qiladi. Shu bilan birga, axborot texnologiyalarini ta’lim jarayoniga qo‘shish o‘qituvchining pedagogik mahoratini yanada kuchaytiradi va bu ikki elementning uyg‘unligi o‘quvchilar uchun o‘rganish jarayonini yanada samarali va qiziqarli qilishga yordam beradi. 17 Axborot texnologiyalarining ta’lim tizimida qo‘llanilishi, o‘qituvchilarning pedagogik mahoratlarini oshirishda muhim vosita hisoblanadi. Zamonaviy axborot texnologiyalari ta’lim jarayonining barcha bosqichlarida o‘qituvchiga qulayliklar yaratadi, o‘quvchilarni yanada faol ishtirok etishga undaydi va darsni o‘zaro fikr almashish, muhokama qilish, tahlil qilish kabi faol metodlar bilan boyitadi. O‘qituvchining pedagogik mahoratini oshirishda axborot texnologiyalaridan foydalanish unga darslarni yanada interaktiv, ijodiy va samarali tashkil etishga yordam beradi. Elektron taqdimotlar, video darsliklar, onlayn platformalar va boshqa axborot texnologiyalari vositalari orqali o‘qituvchilar ta’lim jarayonini o‘zlariga va o‘quvchilarga qulay tarzda tashkil etishadi. Axborot texnologiyalarini qo‘llash o‘qituvchining pedagogik mahoratiga ta’sir qiladigan bir qator omillarga ega. Birinchidan, bu texnologiyalar o‘qituvchiga o‘quvchilarning individual xususiyatlarini inobatga olib, ularga moslashtirilgan darslarni o‘tkazishga yordam beradi. 18 Misol uchun, elektron darsliklar va interaktiv dasturlar o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash, mustaqil ravishda o‘rganish va darsda qatnashish imkoniyatlarini kengaytiradi. Bu usullar 17 Nuriddinov, M. (2019). Axborot texnologiyalari va pedagogik mahorat. Toshkent: O‘zbekiston pedagogika institutining nashriyoti. 18 Karimova, G. (2019). Axborot texnologiyalari va o‘qituvchining pedagogik faoliyati. Toshkent: O‘zbekiston davlat pedagogika universiteti. 18

o‘qituvchiga o‘quvchilarning darajasini aniqlash va o‘z yondashuvlarini moslashtirish imkoniyatini beradi. Ikkinchidan, axborot texnologiyalari o‘qituvchiga ta’lim jarayonini yanada samarali va faol qilishda yordam beradi. Elektron vositalar yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning o‘rganish jarayonini ko‘proq vizual va audio materiallar bilan boyitib, ularning diqqatini jalb qilishadi. O‘quvchilar badiiy asarlarni, tarixiy faktlarni va ilmiy tushunchalarni yaxshiroq tushunishlari uchun vizual tasvirlar, grafiklar, interaktiv modellar va animatsiyalar yordamida tushuntirishlar berish mumkin. O‘qituvchining pedagogik mahorati va axborot texnologiyalarining o‘zaro bog‘liqligi o‘quvchilarning o‘qishga bo‘lgan qiziqishini oshirishga, ularni faolroq ishtirok etishga undashga yordam beradi. O‘quvchilar axborot texnologiyalarini qo‘llash orqali o‘qishning yangi shakllarini o‘rganishadi, o‘zlarini faol ishtirokchi sifatida his qilishadi. 19 Masalan, interaktiv taqdimotlar yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarga o‘z fikrlarini aniq ifodalash va badiiy asarlarni tahlil qilishda yangi yondashuvlar taqdim etadi. Shu bilan birga, o‘qituvchi axborot texnologiyalaridan foydalanib, o‘quvchilarning bilimini mustahkamlash uchun testlar, kvizlar va boshqa interaktiv vositalardan foydalanishi mumkin. Axborot texnologiyalari o‘qituvchilarning pedagogik mahoratini rivojlantirishda yana bir muhim jihat shundaki, bu texnologiyalar o‘qituvchining pedagogik maqsadlarni amalga oshirishda samarali vosita bo‘ladi. Misol uchun, o‘qituvchi o‘quvchilarga bilimlarni mustahkamlash, bilim darajasini o‘lchash va bilimni yanada rivojlantirish uchun onlayn baholash tizimlaridan foydalanishi mumkin. Bu tizimlar o‘qituvchiga o‘quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olgan holda, har bir o‘quvchining bilim darajasini aniqlash imkonini beradi va unga moslashtirilgan yondashuvni ishlab chiqish imkonini yaratadi. O‘qituvchilarning pedagogik mahorati va axborot texnologiyalarining o‘zaro bog‘liqligi shuningdek, o‘quvchilarning mustaqil ishlarini tashkillashtirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Axborot texnologiyalari yordamida o‘quvchilar o‘z bilimlarini mustaqil ravishda tekshirish, yangi materiallarni o‘rganish va bilimlarni 19 Sharipov, A. (2021). Axborot texnologiyalarini o‘qitishda qo‘llashning zamonaviy usullari. Toshkent: O‘qituvchi. 19

to‘ldirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Shuningdek, o‘quvchilar internetda izlanishlar olib borish, elektron kutubxonalardan foydalanish va onlayn kurslarda qatnashish orqali o‘z bilimlarini yanada boyitishadi. O‘qituvchi axborot texnologiyalari yordamida o‘quvchilarning mustaqil ishlarini tashkil etish, ularni rag‘batlantirish va bilimlarni to‘g‘ri yo‘naltirishda katta rol o‘ynaydi. Shu bilan birga, o‘qituvchining pedagogik mahorati axborot texnologiyalarining to‘g‘ri qo‘llanilishiga va ta’lim jarayonida samarali ishlatilishiga ta’sir ko‘rsatadi. Pedagogik mahoratga ega bo‘lgan o‘qituvchi axborot texnologiyalaridan faqat o‘quvchilarning bilimlarini oshirish va ta’limni yanada samarali qilish uchun emas, balki ta’lim jarayonini yanada o‘ziga xos va interaktiv qilish uchun ham foydalanadi. O‘qituvchining pedagogik mahoratini rivojlantirish va axborot texnologiyalarining to‘g‘ri qo‘llanilishi o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilishga yordam beradi. Axborot texnologiyalari va pedagogik mahoratning uyg‘unligi o‘quvchilarning o‘rganish tajribasini yangilash, ularni rag‘batlantirish va bilim olishda yuqori natijalarga erishish imkonini beradi. Bu o‘z navbatida, ta’lim sifatini oshirishga xizmat qiladi. 20 Axborot texnologiyalari va pedagogik mahoratning o‘zaro bog‘liqligi o‘qituvchining dars jarayonini yanada samarali tashkil etishiga yordam beradi. Pedagogik mahoratga ega bo‘lgan o‘qituvchi axborot texnologiyalaridan darsning asosiy tarkibiy qismlarini yaratishda foydalana oladi. O‘qituvchining pedagogik kompetensiyasi yuqori bo‘lsa, u darsni qiziqarli va interaktiv tarzda o‘tkazish uchun axborot texnologiyalarining turli vositalarini mos ravishda tanlashi mumkin. Elektron taqdimotlar, video materiallar, onlayn testlar va simulyatsiyalar yordamida o‘quvchilarni faol ishtirok etishga undaydi va ularni mustaqil fikrlashga o‘rgatadi. Axborot texnologiyalaridan foydalangan holda o‘qituvchilar ta’lim jarayonini individualizatsiya qilishga erishadilar. Bu o‘quvchilarning o‘z bilimlarini o‘zlashtirish darajasiga qarab moslashtirilgan o‘quv materiallarini 20 Bukhari, A. (2020). O‘quvchilarga axborot texnologiyalari yordamida bilim berishning usullari. Toshkent: Fan. 20

taqdim etish imkoniyatini yaratadi. Masalan, o‘quvchilarning tayyorligi va ehtiyojlariga mos ravishda interaktiv dasturlar, elektron darsliklar yoki onlayn platformalar orqali individual o‘qish imkoniyatlari yaratiladi. Bu usul o‘quvchilarga o‘z shaxsiy temponi belgilash va mustaqil ishlashga yordam beradi. Bu jarayon o‘qituvchining pedagogik mahoratini yana bir bor tasdiqlaydi, chunki u o‘quvchilarning ehtiyojlarini inobatga olib, ta’limni samarali va moslashtirilgan tarzda olib borishga erishadi. Axborot texnologiyalari o‘qituvchining pedagogik faoliyatini, xususan, ta’limni boshqarish, o‘quvchilarning bilimlarini baholash va ta’lim jarayonini tahlil qilishni sezilarli darajada soddalashtiradi. O‘qituvchilar axborot texnologiyalaridan foydalanib, o‘quvchilarning bilim darajasini doimiy ravishda o‘lchab borish, test va so‘rovnomalar orqali bilimlarni baholash va o‘quvchilarning o‘zlashtirish jarayonlarini kuzatib borish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu o‘qituvchilarga darslarni yanada samarali tashkil etish, shuningdek, o‘quvchilarning o‘zlashtirgan bilimlarini va ko‘nikmalarini baholashda aniqroq va to‘g‘ri qarorlar qabul qilish imkonini yaratadi. 21 Pedagogik mahorat va axborot texnologiyalarining o‘zaro bog‘liqligi shuningdek, o‘qituvchilarning o‘z bilimlarini yangilash va rivojlantirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Axborot texnologiyalarining rivojlanishi o‘qituvchilar uchun yangi metodlarni o‘rganish va o‘quvchilarga taqdim etishda innovatsion yondashuvlarni qo‘llash imkoniyatini yaratadi. 21 Bobojonov, M. (2018). Pedagogik texnologiyalarning o‘quvchilarga ta’siri. Toshkent: O‘zbekiston ta’limi. 21

II BOB. Axborot texnologiyalarining pedagogik mahoratni oshirishga ta'siri. 2.1. Axborot texnologiyalarining pedagogik afzalliklari. Axborot texnologiyalarining ta’lim jarayonida qo‘llanilishi pedagogik afzalliklarga ega bo‘lib, ular o‘qituvchilar va o‘quvchilar uchun ko‘plab imkoniyatlar yaratadi. Ushbu texnologiyalarni ta’lim tizimida samarali foydalanish ta’lim sifatini oshirish, darslarni qiziqarli va interaktiv qilish, o‘quvchilarning bilim darajasini yaxshilash va o‘qituvchilarning pedagogik mahoratini rivojlantirishga yordam beradi. Birinchidan, axborot texnologiyalari o‘qituvchilarga darslarni ko‘proq interaktiv tarzda o‘tkazishga imkon beradi. 22 Elektron taqdimotlar, video darsliklar, onlayn resurslar va simulyatsiyalar yordamida o‘qituvchi o‘quvchilarga materiallarni yanada aniq va ko‘rgazmali tarzda taqdim etishi mumkin. Bu usul o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ular bilimlarni o‘zlashtirishda ko‘proq faol ishtirok etadilar. Axborot texnologiyalari darsni interaktiv va dinamik qilish orqali o‘quvchilarning e’tiborini saqlashga yordam beradi. Ikkinchidan, axborot texnologiyalari o‘qituvchilarga dars materiallarini to‘liq va diversifikatsiyalashgan tarzda taqdim etish imkonini beradi. O‘qituvchilar video materiallar, grafiklar, interaktiv dasturlar va boshqa vizual vositalar yordamida o‘quvchilarga yanada chuqurroq tushunchalar beradi. Bunday yondashuv o‘quvchilarning ma’lumotni qabul qilish va o‘zlashtirishda samarali bo‘ladi. Masalan, tarixiy voqealarni video orqali ko‘rsatish yoki ilmiy jarayonlarni simulyatsiyalar yordamida tushuntirish o‘quvchilarga yanada aniqroq va tushunarli bo‘ladi. Bu usul o‘quvchilarning tasavvurlarini kengaytiradi va mavzuni yaxshiroq o‘zlashtirishga yordam beradi. Uchinchidan, axborot texnologiyalari o‘quvchilarning mustaqil ishlarini tashkil etishda samarali vosita bo‘lib, ular o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlash va yangi materiallarni o‘rganish uchun qulayliklar yaratadi. 22 Tashkent, R. (2017). Innovatsion texnologiyalar va pedagogik mahorat. Toshkent: O‘qituvchilar nashriyoti. 22

O‘quvchilar axborot texnologiyalari yordamida onlayn kurslarda ishtirok etish, mustaqil izlanishlar olib borish, interaktiv testlar va viktorinalar orqali bilimlarini baholash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning mustaqil fikrlash, ijodiy qobiliyatlarini rivojlantiradi va ularning o‘z-o‘zini o‘rganish ko‘nikmalarini oshiradi. 23 To‘rtinchidan, axborot texnologiyalarining qo‘llanishi o‘qituvchiga o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini inobatga olish va ta’limni shaxsiylashtirish imkoniyatini yaratadi. Axborot texnologiyalari yordamida o‘qituvchi o‘quvchilarning tayyorgarlik darajasini, qiziqishlarini va o‘rganish uslublarini aniqlashga yordam beradi. Bu esa o‘qituvchiga o‘quvchilarga moslashtirilgan darslar va materiallarni taqdim etishda yordam beradi. Elektron taqdimotlar va interaktiv dasturlar yordamida o‘quvchilar o‘z tempo va qiziqishlariga qarab darsni o‘rganishlari mumkin, bu esa o‘qituvchiga har bir o‘quvchi uchun alohida yondashuvni amalga oshirish imkonini yaratadi. Beshinchidan, axborot texnologiyalari o‘qituvchilarga o‘quvchilarning bilimlarini samarali baholash imkoniyatini beradi. Onlayn testlar, viktorinalar va boshqa baholash vositalari yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning bilim darajasini tez va oson tarzda o‘lchashlari mumkin. Bu jarayonni avtomatlashtirish o‘qituvchilarga vaqtni tejashga va darsda o‘quvchilarning bilimlarini aniq baholashga imkon yaratadi. Shuningdek, o‘qituvchi o‘quvchilarning bilimini baholashda axborot texnologiyalarini qo‘llash orqali, individual xatolarni aniqlash va o‘quvchilarga zarur yordam ko‘rsatish imkoniyatini topadi. Oltinchidan, axborot texnologiyalari ta’lim jarayonida vaqtni tejash imkoniyatlarini yaratadi. O‘qituvchilar va o‘quvchilar dars materiallarini tezda olish, ma’lumotlarni tahlil qilish va taqdimotlarni tayyorlashda ko‘proq samarali bo‘lishadi. Elektron kutubxonalar, ma’lumot bazalari va internet resurslari o‘qituvchilarga dars materiallarini tezda topishga yordam beradi, bu esa darsni samarali va vaqtni tejab o‘tkazish imkoniyatini yaratadi. Axborot texnologiyalari 23 Masharipov, J. (2021). Axborot texnologiyalari va o‘quv jarayonining samaradorligi. Toshkent: Samarqand universiteti nashriyoti. 23

yordamida o‘qituvchi o‘z darslarini, rejalashtirish, o‘quvchilarning bilimini baholash va umumiy o‘quv jarayonini boshqarishda samarali vositalar bilan boyitadi. 24 Yettinchidan, axborot texnologiyalari o‘quvchilarni jamoaviy ishga undaydi. Onlayn platformalar va forumlar yordamida o‘quvchilar bir-birlari bilan tajriba almashish, guruhda ishlash va umumiy muammoni hal qilishga o‘rganadilar. Bu usul o‘quvchilarga o‘zaro muloqotda bo‘lish va muammolarni jamoaviy hal etish ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Shu tarzda, axborot texnologiyalari o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini oshiradi, ular o‘z fikrlarini aniq va ravon ifodalashga o‘rgatadi. Yuqoridagi afzalliklar axborot texnologiyalarining ta’lim jarayoniga qo‘shgan hissasini ta’kidlaydi va ularning pedagogik jihatdan samarali bo‘lishini ko‘rsatadi. Axborot texnologiyalaridan samarali foydalanish nafaqat o‘quvchilarning bilimlarini oshirishga, balki ta’lim jarayonining umumiy sifatini yaxshilashga, o‘qituvchilarning pedagogik mahoratini rivojlantirishga xizmat qiladi. O‘qituvchining axborot texnologiyalaridan foydalanishi, ta’limni yanada sifatli va qiziqarli qilishda muhim omilga aylanadi. Axborot texnologiyalarining pedagogik afzalliklari davomida, ayniqsa, o‘qituvchilarning o‘z ishini yangilash va darslarni diversifikatsiya qilish imkoniyatlari ham muhim o‘rin tutadi. O‘qituvchilar axborot texnologiyalarini qo‘llash orqali o‘quvchilarga nafaqat o‘rganish materiallarini taqdim etish, balki ularning ta’lim jarayonida faolligini oshirish, izlanish faoliyatini qo‘llab- quvvatlash, o‘z fikrini ifodalash va mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirish imkoniyatini yaratadilar. Elektron taqdimotlar, interaktiv o‘quv dasturlari, video darslar va boshqa turli texnologik vositalar yordamida o‘qituvchi darsni o‘quvchilar uchun aniq, qiziqarli va samarali qilishi mumkin. Bundan tashqari, axborot texnologiyalari o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlashda va o‘qishni yanada samarali tashkil etishda muhim vosita hisoblanadi. 25 O‘quvchilar uchun onlayn testlar, masofaviy kurslar, video 24 Sodiqova, S. (2019). Pedagogik texnologiyalar va ularning ta’limdagi roli. Toshkent: Ta’lim va tarbiya. 25 Abdullayev, U. (2020). Ta’lim tizimida axborot texnologiyalarini qo‘llash. Toshkent: Yoshlar nashriyoti. 24

materiallar va interaktiv platformalar yordamida o‘z o‘rganish jarayonlarini nazorat qilish imkoniyati mavjud. Shu bilan birga, axborot texnologiyalari o‘quvchilarga ta’lim jarayonini o‘z temponi va qiziqishlariga moslashtirishga imkon yaratadi. Bu, ayniqsa, turli darajadagi o‘quvchilar uchun juda muhimdir, chunki har bir o‘quvchi o‘zining bilim olish uslubiga mos tarzda ta’limni o‘zlashtirishi mumkin. Axborot texnologiyalarining ta’lim tizimidagi afzalliklaridan yana biri shundaki, ular o‘qituvchilarga o‘quvchilarning bilim darajasini baholashda aniq va tezkor natijalar olish imkonini beradi. O‘qituvchilar onlayn platformalar orqali testlar, so‘rovnomalar va baholash vositalarini qo‘llash orqali o‘quvchilarning bilimini tezda o‘lchab, tahlil qilishlari mumkin. Bu o‘z navbatida, darslarning samaradorligini oshiradi, chunki o‘qituvchi o‘quvchilarning zaif tomonlarini tezda aniqlab, ularga yordam ko‘rsatish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Axborot texnologiyalarining afzalliklari o‘quvchilarning ham ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Masalan, o‘quvchilar onlayn forumlar yoki guruhli ishlarda qatnashib, o‘zaro muloqotda bo‘lishadi, bu ularning kommunikativ ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shuningdek, ular ta’lim jarayoniga yanada jiddiyroq yondashadilar va bilimlarini boshqalar bilan bo‘lishish orqali yanada mukammallashtiradilar. Texnologiyalar, shuningdek, o‘quvchilarning ko‘nikmalarini rivojlantirish va umumiy savodxonlikni oshirishga xizmat qiladi. O‘quvchilar axborot texnologiyalari yordamida turli ilmiy manbalarni o‘rganish, o‘z izlanishlarini amalga oshirish, yangi texnologik vositalar yordamida ilmiy materiallarni yaratish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu esa o‘quvchilarning kreativ fikrlash, muammolarni hal qilish va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini oshiradi. Axborot texnologiyalarining pedagogik afzalliklaridan yana biri bu ularning ta’lim jarayonida ko‘proq shaxsiylashtirish imkoniyatini yaratishidir. Bu, ayniqsa, o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini hisobga olishda muhimdir, chunki har bir o‘quvchi turli darajadagi ma’lumotni o‘zlashtirishga intiladi va texnologik vositalar yordamida o‘z o‘rganish jarayonini yanada samarali qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 25

Bundan tashqari, axborot texnologiyalari o‘qituvchilarga o‘z pedagogik mahoratlarini oshirishda ham yordam beradi. Ular o‘qituvchilarga yangi metodlar, innovatsion yondashuvlar va pedagogik amaliyotlarni o‘rganish imkonini yaratadi. Misol uchun, o‘qituvchilar onlayn kurslar, vebinarlar va professional treninglar yordamida o‘z bilim va ko‘nikmalarini yangilab boradilar. Shu tarzda, axborot texnologiyalari o‘qituvchilarning pedagogik yondashuvlarini takomillashtiradi va ta’limning sifatini yaxshilashga xizmat qiladi. Shuningdek, axborot texnologiyalari ta’lim tizimining uzluksiz rivojlanishiga hissa qo‘shadi. Tezkor va samarali yangilanish imkoniyatlari ta’limda yangi metod va texnologiyalarni joriy qilishga yordam beradi. 26 O‘qituvchilar va o‘quvchilar yangi texnologiyalarga moslashishga va ularni ta’lim jarayonida qo‘llashga o‘rganishadi. Bu, o‘z navbatida, ta’lim tizimini yanada samarali va zamonaviy qilishga imkon yaratadi. Shunday qilib, axborot texnologiyalarining pedagogik afzalliklari o‘qituvchilarning va o‘quvchilarning ishlash uslublarini yangilaydi, ta’lim jarayonini samarali va qiziqarli qiladi, shuningdek, umumiy ta’lim sifatini oshiradi. O‘qituvchilar va o‘quvchilar uchun bu texnologiyalar imkoniyatlar va yangi yondashuvlarni yaratadi, bu esa ta’lim jarayonining sifatini, samaradorligini va samarali natijalarini oshiradi. 2.2. Darslarni interaktiv qilish. Darslarni interaktiv qilish — ta'lim jarayonini yanada samarali va qiziqarli qilishning muhim omillaridan biridir. Bu, o‘quvchilarning faolligini oshirish, dars materiallarini o‘zlashtirish jarayonini yanada samarali tashkil etish va o‘quvchilarning ijodiy va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Interaktiv darslar o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasida ikki tomonlama muloqotga asoslangan bo‘lib, o‘quvchilarning fikrlarini erkin ifodalash, savollar berish va dars materialiga chuqurroq kirib borish imkonini yaratadi. Birinchidan, interaktiv darslarning asosiy afzalliklaridan biri bu o‘quvchilarni o‘qituvchi bilan bevosita aloqada bo‘lishga undaydi. Darsda 26 Abdullayev, U. (2020). Ta’lim tizimida axborot texnologiyalarini qo‘llash. Toshkent: Yoshlar nashriyoti. 26

o‘quvchilar faqat o‘rganadigan materialni qabul qilibgina qolmay, balki o‘z fikrlarini, savollarini va mulohazalarini erkin ifodalash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Interaktiv metodlar yordamida o‘qituvchi o‘quvchilarni faol ishtirok etishga, yangi bilimlarni amaliyotda qo‘llashga va guruhda ishlashga undaydi. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlash va o‘z-o‘zini ifodalash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. 27 Ikkinchidan, interaktiv darslar o‘quvchilarga ko‘proq o‘z fikrlarini yaratish va fikr almashish imkoniyatini beradi. Axborot texnologiyalari yordamida o‘quvchilar bir-birlarining fikrlarini tinglash, o‘quv materiallarini ko‘rib chiqish va ularni baholash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Misol uchun, onlayn forumlar, chatlar va guruhli ishlar orqali o‘quvchilar bir-birlariga yordam bera olishadi, bilimlarini o‘rganish va yangi g‘oyalarni izlashda bir-biridan foydalana oladilar. Bu usul o‘quvchilarga nafaqat o‘z bilimlarini yaxshilashga, balki boshqa o‘quvchilarning fikrlarini tinglash va ularni tahlil qilishga yordam beradi. Uchinchidan, interaktiv darslar o‘quvchilarga o‘rgatish jarayonini o‘zlariga moslashtirish imkonini yaratadi. Elektron taqdimotlar, videolar, simulyatsiyalar va boshqa interaktiv vositalar yordamida o‘qituvchi materialni yanada aniq va tushunarli tarzda taqdim etadi. O‘quvchilar bu materialni o‘z temponida o‘rganishlari mumkin, bu esa ta’limni shaxsiylashtirishga yordam beradi. Shuningdek, interaktiv metodlar o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini inobatga olishga imkon yaratadi. Masalan, o‘qituvchi o‘quvchilarga qiyinchiliklar tug‘diradigan mavzularni aniqlab, ularga qo‘shimcha ma’lumotlar yoki yordam taqdim etishi mumkin. 28 To‘rtinchidan, interaktiv metodlar o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi. O‘quvchilarga gamifikatsiya, o‘yinlar va boshqa interaktiv faoliyatlar orqali bilimlarni o‘rganish jarayoniga jalb qilish ta’limni yanada qiziqarli qiladi. Masalan, darsda o‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazib, yangi ma’lumotlarni o‘zlashtiradilar. Shuningdek, o‘quvchilar 27 Djumaniyozova, L. (2021). Axborot texnologiyalarining pedagogik afzalliklari. Toshkent: O‘zbekiston pedagogika nashriyoti. 28 Rahmonov, I. (2019). Axborot texnologiyalari yordamida ta’lim jarayonini tashkil etish. Toshkent: Fan va texnologiya. 27

darsda raqobatlashish va o‘zaro yordam berish imkoniyatini ham topadilar. Bu usul o‘quvchilarning diqqatini yanada qaratadi va ularga o‘rganish jarayonidan ko‘proq zavq olish imkonini yaratadi. Beshinchidan, interaktiv metodlar o‘quvchilarning jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Guruhli ishlash va jamoaviy muhokamalar interaktiv darslarning ajralmas qismidir. O‘quvchilar bir-biri bilan fikr almashish, maslahatlashish va o‘zaro muloqot qilish orqali darsda erishgan bilimlarini mustahkamlashadi. Bu, o‘z navbatida, ularning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradi, fikrlarini ravon va aniq ifodalashga yordam beradi. Interaktiv darslar o‘quvchilarni guruhlarda ishlashga, muammolarni hal qilishga va birgalikda natijalarga erishishga undaydi. Shuningdek, interaktiv darslar o‘qituvchilarga dars jarayonini samarali boshqarish imkoniyatini yaratadi. O‘qituvchi darsda o‘quvchilarning diqqatini saqlash, o‘quvchilarning o‘zaro muloqotda bo‘lishini rag‘batlantirish va ularning o‘z fikrlarini ifodalashga yordam berish uchun turli texnologik vositalardan foydalanadi. Masalan, interaktiv taqdimotlar, testlar va viktorinalar yordamida o‘qituvchi o‘quvchilarning darsda faol ishtirokini ta’minlaydi. Shuningdek, o‘qituvchi darsni o‘zining pedagogik maqsadlariga moslashtiradi va o‘quvchilarning ehtiyojlarini inobatga olib, darsni o‘zgartirib boradi. Yettinchidan, interaktiv darslar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini baholash imkoniyatini ham yaratadi. Axborot texnologiyalari yordamida o‘quvchilar o‘z bilim darajasini onlayn testlar, o‘yinlar va boshqa baholash vositalari orqali mustaqil ravishda baholay olishadi. Bu, o‘quvchilarga o‘z qobiliyatlarini tekshirish, kuchli va zaif tomonlarini aniqlashga yordam beradi. O‘qituvchi esa o‘quvchilarning bilimini doimiy ravishda kuzatib borishi va o‘quvchilarga yordam ko‘rsatish uchun aniq va tezkor natijalar olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 29 Shunday qilib, darslarni interaktiv qilish o‘quvchilarning bilim olish jarayonini yanada samarali va qiziqarli qiladi, o‘qituvchilarga ta’limni boshqarishda yangi yondashuvlar va imkoniyatlar yaratadi. Interaktiv metodlar 29 O‘rmonov, D. (2019). Pedagogik texnologiyalarni integratsiyalash. Toshkent: O‘zbekiston innovatsion universiteti. 28

nafaqat o‘quvchilarning diqqatini saqlash, balki ularning fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga, jamoaviy ishlash va mustaqil o‘rganish ko‘nikmalarini oshirishga yordam beradi. 2.3. Samaradorlikni oʻlchash va pedagogik mahoratni oshirish. Samaradorlikni o‘lchash va pedagogik mahoratni oshirish ta’lim tizimida muhim ahamiyatga ega. Ta’lim jarayonining samaradorligi, uning mazmuni va metodlari o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar orqali o‘lchanadi. Samaradorlikni o‘lchash jarayoni o‘qituvchilarga o‘z pedagogik faoliyatlarini tahlil qilish va ularni yanada takomillashtirish imkonini beradi. Axborot texnologiyalari bu jarayonni yanada samarali va aniq qilishda muhim rol o‘ynaydi, chunki ular o‘quvchilarning darsdagi faoliyatini tezda kuzatib borishga va natijalarini baholashga imkon yaratadi. Birinchidan, samaradorlikni o‘lchash o‘qituvchilarga darsning turli jihatlarini baholashga imkon beradi. Ta’lim samaradorligini o‘lchash uchun o‘qituvchi o‘zining pedagogik faoliyatini, darsni boshqarish usullarini va o‘quvchilarning darsga bo‘lgan munosabatini kuzatib borishi zarur. Samaradorlikni o‘lchashda turli metodlar, masalan, sinovlar, testlar, guruhli ishlash va o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash tizimlari qo‘llaniladi. Bu metodlar orqali o‘qituvchi o‘quvchilarning bilim darajasini va darsda erishgan natijalarini baholash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Ikkinchidan, pedagogik mahoratni oshirish jarayoni samaradorlikni o‘lchash bilan chambarchas bog‘liqdir. Samaradorlikni o‘lchash orqali o‘qituvchi o‘zining pedagogik usullarini baholaydi va qanday usullar samarali ishlayotganini aniqlaydi. O‘qituvchilarga pedagogik mahoratni oshirishda professional treninglar, seminarlar, vebinarlar va boshqa o‘quv kurslari yordam beradi. Axborot texnologiyalari bu jarayonda yordam beradi, chunki o‘qituvchilar masofaviy ta’lim platformalaridan foydalanib, yangi pedagogik metodlarni o‘rganishlari mumkin. Bu usullar orqali o‘qituvchilar o‘z bilim va ko‘nikmalarini yangilashga, pedagogik amaliyotlarini takomillashtirishga erishadilar. 30 30 Khamidov, A. (2020). Innovatsion ta’lim texnologiyalari va pedagogik metodlar. Toshkent: Ma’naviyat. 29

Uchinchidan, samaradorlikni o‘lchashda o‘quvchilarning faoliyatini doimiy ravishda kuzatish juda muhimdir. Axborot texnologiyalari yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning bilim darajasini, ularning ishlash tezligini, interaktiv faoliyatlarini va sinovlar natijalarini tezda tahlil qilishlari mumkin. Misol uchun, onlayn testlar va masofaviy baholash vositalari yordamida o‘quvchilarning bilimini o‘lchash osonlashadi. Bu jarayonni samarali tashkil etish uchun o‘qituvchilar tahlil qilish va statistik ma’lumotlarni to‘plash vositalaridan foydalanadilar. To‘rtinchidan, samaradorlikni o‘lchash va pedagogik mahoratni oshirish jarayonida o‘quvchilarning fikrini hisobga olish ham muhimdir. O‘quvchilarning fikrlarini so‘rash, ulardan fikr-mulohazalar olish, o‘quvchilarni dars jarayonida baholash imkoniyatlarini yaratish o‘qituvchilarga o‘z pedagogik metodlarini yaxshilashda yordam beradi. O‘quvchilarning fikr-mulohazalari darsning samaradorligini oshirishga va o‘qituvchining metodologik yondashuvlarini takomillashtirishga xizmat qiladi. Beshinchidan, pedagogik mahoratni oshirishning asosiy vositalaridan biri o‘qituvchilarning individual rivojlanishidir. Pedagogik mahorat o‘qituvchining o‘zini doimiy ravishda rivojlantirishini, yangi pedagogik yondashuvlar va texnologiyalarni o‘rganishini talab etadi. O‘qituvchilar o‘zining pedagogik faoliyatini samarali amalga oshirish uchun yangiliklarga ochiq bo‘lishi, ilg‘or metodlar va texnologiyalarni qo‘llashga tayyor bo‘lishi zarur. Shu bilan birga, o‘qituvchilar o‘z pedagogik faoliyatlarini baholash va tahlil qilish, o‘z ishining samaradorligini oshirish uchun doimiy ravishda feedback olishlari kerak. Shu tarzda, samaradorlikni o‘lchash va pedagogik mahoratni oshirish jarayonlari bir-biri bilan uzviy bog‘liqdir. Samaradorlikni o‘lchash o‘qituvchiga o‘z faoliyatini baholash va uni yaxshilash imkoniyatini beradi, bu esa pedagogik mahoratni oshirishga xizmat qiladi. Axborot texnologiyalari bu jarayonlarni yanada samarali va tezkor amalga oshirishga yordam beradi. Xulosa Axborot texnologiyalarining ta'lim tizimiga qo‘shilishi, pedagogik jarayonlarning samaradorligini oshirishda va o‘quvchilarning bilim olish 30

jarayonini ilg‘or qilishda muhim rol o‘ynaydi. Bugungi kunda ta’lim tizimi, o‘qituvchilar va o‘quvchilar uchun yangi imkoniyatlarni yaratmoqda. Axborot texnologiyalarining o‘quv jarayonida qo‘llanishi nafaqat o‘quvchilarning bilimlarini yanada samarali o‘zlashtirishiga, balki ularning ijodiy fikrlashini, mustaqil ishlash va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga ham imkon yaratadi. Bu esa, o‘z navbatida, pedagogik faoliyatni yanada samarali va zamonaviy qilishga yordam beradi. Pedagogik mahoratni oshirish jarayoni axborot texnologiyalari yordamida amalga oshiriladigan treninglar, o‘quv kurslari va masofaviy ta’lim orqali yanada tezlashadi. O‘qituvchilar o‘z pedagogik faoliyatlarini tahlil qilish, yangi texnologiyalarni o‘rganish va ulardan darslarda foydalanish orqali o‘z bilimlarini kengaytiradi. Axborot texnologiyalari nafaqat o‘quvchilarga yangi bilimlarni o‘rganish imkonini yaratadi, balki o‘qituvchilarga dars jarayonini samarali boshqarish, o‘quvchilarni motivatsiya qilish, ularning faoliyatini baholash va tahlil qilish imkoniyatini ham beradi. Samaradorlikni o‘lchash tizimi o‘qituvchining pedagogik faoliyatini doimiy ravishda baholash va tahlil qilishga yordam beradi. O‘quvchilarning bilim darajasi, darsdagi faoliyatlari va o‘quvchilarning fikr-mulohazalari asosida o‘qituvchilar darslarni yanada takomillashtirish va o‘z pedagogik yondashuvlarini optimallashtirishga erishadilar. O‘quvchilarning bilimlarini baholashda foydalaniladigan testlar, masofaviy baholash va onlayn vositalar samaradorlikni oshiradi va o‘qituvchilarga darsning aniq natijalarini olish imkonini yaratadi. Bu esa o‘quvchilarni o‘zlashtirish darajasini yanada oshirishga yordam beradi. Axborot texnologiyalarining ta'lim jarayoniga kiritilishi o‘quvchilarning ta’lim olishi sifatini yuqori darajaga ko‘taradi, ularni interaktiv darslar orqali faollashtiradi. O‘qituvchilarni doimiy ravishda o‘z pedagogik metodlarini takomillashtirishga, yangiliklarga ochiq bo‘lishga va ta’limni shaxsiylashtirishga undaydi. Bu jarayon pedagogik mahoratni oshirishga, yangi pedagogik yondashuvlarni qo‘llashga va o‘qituvchilarning o‘zaro tajriba almashishiga imkon yaratadi. 31

Shu bilan birga, axborot texnologiyalarining dars jarayoniga kiritilishi o‘quvchilarga o‘z bilimlarini tekshirish, o‘z-o‘zini baholash va o‘zgaruvchan talablar asosida o‘zgarishlar qilish imkonini beradi. Bu o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga, o‘z bilimlarini mustahkamlashga va yangi bilimlarni izlashga undaydi. Interaktiv metodlar orqali o‘quvchilarning diqqatini saqlash, ularning o‘zaro muloqot qilish imkoniyatlarini yaratish, guruhli ishlash va ijodiy muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Ta’lim tizimidagi axborot texnologiyalarining o‘rni kundan-kunga ortib bormoqda va ularning samarali qo‘llanishi o‘quvchilar va o‘qituvchilar uchun yangi imkoniyatlarni yaratmoqda. O‘qituvchilar uchun bu texnologiyalar o‘z bilimlarini rivojlantirish va ta’limni takomillashtirish uchun ajoyib imkoniyatlar yaratadi, o‘quvchilar uchun esa bu ta’lim jarayonini yanada qiziqarli, samarali va shaxsiylashtirilgan qilishga yordam beradi. O‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasidagi faol muloqot, interaktiv darslar va mustaqil o‘rganish jarayoni orqali ta’lim tizimi yanada sifatli va samarali bo‘ladi. Xulosa qilib aytganda, axborot texnologiyalarining ta'lim tizimiga kiritilishi nafaqat o‘quvchilarning bilim olish jarayonini, balki o‘qituvchilarning pedagogik mahoratini oshirishga ham xizmat qiladi. Samarali darslar, interaktiv metodlar va axborot texnologiyalarining qo‘llanilishi ta’limni yangi bosqichga olib chiqadi, bu esa ta’lim sifatini oshirishga va pedagogik faoliyatni takomillashtirishga yordam beradi. 32

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati 1. Abdujabborova, D. (2020). Axborot texnologiyalari va pedagogika. Toshkent: O‘zbekiston davlat pedagogika universiteti nashriyoti. 2. Yuldoshev, M. (2018). Ta’limda innovatsiyalar va axborot texnologiyalarini qo‘llash. Toshkent: O‘qituvchi. 3. Qodirov, A. (2019). Pedagogik texnologiyalar va axborot tizimlari. Samarqand: Samarqand davlat universiteti nashriyoti. 4. Rasulov, M. (2021). Pedagogika va axborot texnologiyalari. Toshkent: Navoiy nomidagi davlat kutubxonasi. 5. Raximov, M. (2017). Axborot texnologiyalarining ta’lim jarayoniga integratsiyasi. Toshkent: Xalq ta’limi. 6. Karimov, T. (2020). Innovatsion ta’lim texnologiyalarini pedagogik jarayonda qo‘llash. Buxoro: Buxoro universiteti nashriyoti. 7. Mavlonov, A. (2019). Pedagogik texnologiyalar va ularning amaliyotdagi qo‘llanilishi. Tashkent: Akademiya. 8. Shamsutdinov, A. (2021). Axborot texnologiyalarining o‘qitish samaradorligiga ta’siri. Toshkent: Informatika. 9. Xasanov, J. (2018). Axborot texnologiyalari va ta’lim tizimi. Toshkent: Ta’lim va madaniyat. 10. Tursunov, A. (2022). Axborot texnologiyalarini ta’limda qo‘llashda pedagogik yondashuvlar. Toshkent: Yoshlar nashriyoti. 11. Shodiev, Z. (2021). Axborot texnologiyalari va pedagogik metodika. Tashkent: O‘zbekiston innovatsion universiteti nashriyoti. 12. Islomov, A. (2020). Pedagogik texnologiyalarni qo‘llash va ularning samaradorligi. Samarqand: Samarqand davlat universiteti. 13. Babadjanov, E. (2019). Ta’limda axborot texnologiyalarining samaradorligi. Toshkent: Ma’naviyat. 14. O‘rtaeva, D. (2021). Pedagogik metodlarni axborot texnologiyalari bilan integratsiyasi. Toshkent: O‘zbekiston pedagogika nashriyoti. 33

15. Qodirova, N. (2018). O‘qituvchining pedagogik mahorati va axborot texnologiyalarining o‘zaro aloqasi. Toshkent: Ta’lim nashriyoti. Foydalanilgan saytlar roʻyxati 1. Edutopia – www.edutopia.org Edutopia, ta’lim texnologiyalari va pedagogik metodlarni rivojlantirishga qaratilgan maqolalar va resurslar taqdim etadi. 2. Education.com – www.education.com Ushbu sayt o‘quvchilar va o‘qituvchilar uchun axborot texnologiyalari yordamida ta’limni takomillashtirishga doir qo‘llanmalar va materiallar beradi. 3. EDUCAUSE – www.educause.edu EDUCAUSE – ta’limda axborot texnologiyalarining roli va ta’siri bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar va resurslar taqdim etadigan yetakchi tashkilotdir. 4. Scholastic – www.scholastic.com Bu sayt o‘quvchilar uchun interaktiv dars materiallari va o‘qituvchilar uchun ta’lim texnologiyalariga oid yangiliklar, tavsiyalar taqdim etadi. 5. TeachThought – www.teachthought.com Ta’limda innovatsion pedagogik metodlar va axborot texnologiyalarini qanday qo‘llashni o‘rgatadigan resurslarni taqdim etadi. 6. EdTech Magazine – www.edtechmagazine.com Ta’lim texnologiyalari haqida maqolalar, yangiliklar va tahlillarni taqdim etadi, ta’limda axborot texnologiyalarining samarali qo‘llanilishini ko‘rsatadi. 7. The Tech Edvocate – www.thetechedvocate.org Bu sayt ta’lim texnologiyalari va raqamli vositalardan qanday samarali foydalanish mumkinligi haqida tavsiyalar va tahlillar beradi. 8. eSchool News – www.eschoolnews.com 34

Ta’limda axborot texnologiyalari va raqamli resurslarning yangiliklari, tadqiqotlar va amaliy qo‘llanmalar. 9. TES (Teaching Resources) – www.tes.com O‘qituvchilar uchun ta’lim materiallari, interaktiv darslar va innovatsion texnologiyalarni qo‘llash bo‘yicha tavsiyalarni taqdim etadi. 10. EdTechReview – www.edtechreview.in Bu sayt ta’lim texnologiyalarini o‘rganish, ulardan foydalanish va jahon bo‘ylab ta’lim tizimlaridagi yangiliklar bilan tanishtiradi. 11. Learning.com – www.learning.com Axborot texnologiyalari yordamida ta’limni qanday samarali qo‘llash va o‘quvchilarning ta’lim olish jarayonini yengillashtirishga doir resurslar. 12. Classroom Technology – www.classroomtechnology.com O‘qituvchilar va o‘quvchilar uchun interaktiv texnologiyalarni o‘rganish va dars jarayonida samarali qo‘llashga doir tavsiyalar. 13. FutureLearn – www.futurelearn.com Ta’limdagi innovatsiyalar, masofaviy o‘qitish va axborot texnologiyalari haqida onlayn kurslar va resurslar taqdim etadi. 14. Khan Academy – www.khanacademy.org O‘quvchilar uchun bepul o‘quv materiallari, interaktiv mashqlar va darslar. O‘qituvchilar uchun ham foydali pedagogik resurslar mavjud. 15. Microsoft Education – www.microsoft.com/education Microsoft ta’lim texnologiyalari bo‘yicha resurslar, dasturlar va o‘qituvchilar uchun tavsiyalar taqdim etadi. O‘qitish samaradorligini oshirishga yordam beradi. 35

O'xshashlar

Ikki pog’onali kopressor mexanizmlarini o’rganish va ularni loyihalash

Siljish toki haqida. Maksvel