Forsunkalar ularning turlari ishlash jarayonlari - Energetika - Kurs ishlari

Forsunkalar ularning turlari ishlash jarayonlari

Yuklangan vaqt:

13.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

305.986328125 KB

Ko'chirib olish

Forsunkalar ularning turlari ishlash jarayonlari Reja: Kirish 1. Mazut Forsunkalar 2. Mexanik forsunkalar 3. Bug’ mexanik forsunkalar 4. Rotatsion forsunkalar 5.Tortish puflash qurilmalari 6.Tutun gazlarini tozalash 7.Kul hamda shlakni chiqaruvchi qurilmalar Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Kirish

Issiq suv va bug’ ishlab chiqarish uchun mo’ljallangan inshoot va qurilmalar majmui qozon qurilmasi deb aytiladi. Qozon qurilmasi qozon agregati bilan qo’shimcha qurilmalardan tashkil topadi. O’txonada yoqilgan yoqilg’idan ajralgan issiqlik hisobiga bosim ostida issiq suv va bug’ hosil qiladigan uskunalar majmui qozon agregati deyiladi. Qozon agregati tarkibiga quyidagilar kiradi: o’txona qurilmasi (gorelkalar bilan kamera); qozon agregatining asosiy qismlaridan biri bo’lgan bug’ qozoni, unda bug’ hosil bo’ladi; bug’ berilgan parametrgacha qizdiriladigan bug’ qizdirgich; bug’ qozoniga beriladigan suvni isitish uchun mo’ljallangan suv ekonomayzeri va yoqilg’ini yoqish uchun o’txonaga beriladigan havoni isituvchi havo isitkich. Qozon qurilmasining yordamchi qurilmalari jumlasiga mo’ri, shlak va kul chiqaradigan qurilmalar, kulni tutib qolish qurilmalari, karkas, ichki qoplama va boshqalarni kiritish mumkin. Qozon qurilmasi ishlab chiqargan mahsulot turiga ko’ra bug’ qozonlari, suv isitadigan qozonlar va bug’-suv isitadigan qozonlarga bo’linadi. Bug’-suv isitadigan qozonlarda bir vaqtning o’zida yoki har xil vaqtda bug’ va issiq suv ishlab chiqariladi, lekin bunday turdagi qozonlar kam qo’llaniladi. Hozirgi vaqtda sanoatda qozon-utilizatorlar keng qo’llaniladi. Bunday qozonlarda issiqlik manbai sifatida texnologik jarayonlarning ikkilamchi energiya manbalari (masalan, sanoat pechlarining chiqib ketayotgan gazlari), metallurgiya zavodlaridan va domna pechlaridan chiqqan tutun-gaz aralashmalari ishlatiladi. Qozon qurilmasining asosiy ish tavsiflariga quyidagilar kiradi: 1. Bug’ unumdorligi (qozonning quvvati), bu vaqt birligida hosil bo’lgan bug’ miqdori bilan aniqlanadi. 2. Bug’ning parametrlari (bosim va o’ta qizish temperaturasi). 3. Qozon agregatining F.I.K. Qozon qurilmalarini quyidagi belgilariga ko’ra tavsiflash mumkin: 1. Bug’ unumdorligiga ko’ra: a) bug’ unumdorligi past -(0,01-5,5 kg/s);

b) bug’ unumdorligi o’rtacha-(30 kg/s gacha); v) bug’ unumdorligi yuqori -(500-1000 kg/s gacha); 2. Bug’ bosimiga ko’ra: a) past bosimli -(P=0,8  1,6 MPa); b) o’rta bosimli -(P=2,4  4 MPa); v) yuqori bosimli- (P=10  14 MPa); g) o’ta yuqori bosimli -(P=25  31 MPa) 3. Ishlatilishiga ko’ra: a) Energetik qozon qurilmalari, bular issiqlik elektr stantsiyalarining bug’ turbinalarini bug’ bilan ta’minlaydi; b) Sanoat qozon qurilmalari, bular sanoat ehtiyojlari (issiqlik apparatlari, issiqlik almashinuv apparatlari, mashinalarning bug’ uzatmalari va shu kabilar) uchun bug’ ishlab chiqaradi; v) Isitish qozon qurilmalari, bular mahalliy qozon qurilmalari bo’lib, qozon qurilmasi yaqinida joylashgan binolarni issiq suv bilan ta’minlaydi. g) Issiqlik–energetik qurilmalar, bularda issiqlikning asosiy qismi elektr energiyasi olishga sarflanadi, kamroq qismi isitish va turli-tuman texnologik jarayonlarni bajarish uchun yuboriladi. Suv isitadigan qozonlarning issiqlik unumdorligi 4  180 Gkal/soat bo’lishi mumkin. Issiqlik unumdorligi 30 Gkal/soat bo’lgan qozonlarda, suvning qozondan chiqishidagi temperaturasi 423 K, suvning qozonga kirishdagi bosimi 1,6 MPa bo’ladi. Issiqlik unumdorligi 30 Gkal/soat va undan yuqori bo’lgan qozonlarda, chiqishdagi eng yuqori temperatura 450-470 K, suvning kirishdagi bosimi 2,5 MPa bo’ladi. Qozon agregatlari 1-rasmda ko’rsatilgan ketma-ketlikda takomillashib bordi. Takomillashtirishdan asosiy maqsad metal sarfini kamaytirish, qozonning tejamliligini va bug’ unumdorligini oshirish, hamda parametrlari yanada ham yuqoriroq bo’lgan bug’ olishdir. Hozirgi katta quvvatli qozonlarning boshlang’ich sxemasi 1-rasm (a,b) da keltirilgan silindr shaklidagi oddiy qozon edi.

XIX asrning o’rtalarida silindrsimon va o’t-quvurli qozonlardan (v) suv- quvurli (v-m) qozonlarga o’tildi. Qozonlarni takomillashtirish ikki yo’nalishda bordi: birinchidan gaz-quvurli, ikkinchidan suv-quvurli qozonlar yaratildi. Natijada quvurlarning diametrini kamaytirgan holda isish sirtini kattalashtirishga erishildi, chunki gazlarga qaraganda suvga issiqlik berish yuqori bo’ladi, bu esa metallni tejash va unumdorlikni ko’tarish imkonini berdi.

Mazut forsunkalar Mazutning yupqa purkalishi uchun markazdan qochirma forsunkalar qo'llanilib, bu forsunkalar havoni etkazib beradigan va uni uyurmalovchi asboblar – registrlar bilan birgalikda mazut yondirgichlarini tashkil qiladi. Mazut purkash usulidan qat'iy nazar, forsunkalar quyidagicha bo'ladi: mexanik, bug' mexanik, bug'li va rotasion. Mexanik purkashda mazut oqishining kinetik energiyasi qo'llanilib, bosim orqali yoqilg'i nasosi hosil qilinadi. Forsunka soplosidan bosim ta'sirida katta tezlikda chiqqan mazut yupqa purkalanadi. Bug'li forsunkalarda yoqilg'i purkalishi forsunkadan oqib chiqayotgan bug' oqimining kinetik energiyasidan foydalanish hisobiga olib boriladi, mazut esa (f) forsunkaga kichik bosimda ham etkazib berilishi mumkin. Oxirgi vaqtda mexanik va bug' forsunkalardan tashqari aralash bug' mexanik forsunkalar keng qo'llanilib. Ularning ishi purkashning bu ikkala usuldagi birgalikda ishlanishidan iboratdir. Rotasion forsunkalar. Markazdan qochirma kuchlar hisobiga mazutni yupqa purkash uchun va uni o'txonaga konussimon tarqatib berish uchun qo'llaniladi. Mexanik forsunkalar. Bular eng ko'p tarqalgan forsunkalar turidir. Bu holatda mazut purkashi ortiqcha yuqori bosim berish hisobiga bo'ladi (2.5-4.5 MPa). Mazut bir necha kanalli forsunkalar orqali girdobli kameraga uzatiladi va chiqishda aylantirilgan mazut diametri d0 soplo orqali o'txonaga purkaladi. (16.6- rasm). Shunda jadallik bilan aylanish girdobi hosil qilinib, natijada katta tezlikda (80 m/s-gacha) soplodan suyuq yoqilg'i konussimon bo'lib oqib chiqadi. (1-rasm).

1-rasm. Suyuqlikning soplodan chiqishidagi harakati va purkalishi: 1-soplo; 2-kirish kanali 2-rasm . M exanik purkashl i m azut Bug'-mexanik forsunkalar. Bug' qozonida yuklama kichik bo'lganda mexanik forsunka bug'-mexanik rejimida ishlatiladi. Buning natijasida yoqilg'i purkash sifatini pasaytirmasdan rostlash diapazonini 100-20% oraliqda bo'lishi amalga oshiriladi. Bug'-mexanik forsunkalar (2-rasm) ikkita kanalni o'z ichiga oladi, mazut va bug' ikki kanal orqali forsunka bosh qismiga tushadi (0,4-0,9 MPa bosimida). Bu erda markazdan qochirma uyurmalangan kamera o'rniga konus-sochgich aksial apparat ishlatiladi. Bug' oqimi katta tezlikda purkalgan mazut oqimi o'zining energiyasi hisobiga mazut tomchilarini parchalashda qo'llaniladi. Bug' sarflari mazut sarflari purkalishining 10% dan oshmasligi kerak. Bundan tashqari uncha ko'p miqdorda bo'lmagan bug'lar, alangalanish yadrosiga kelib tushib, faol markaz reaksiyasi hisobiga yonish reaksiyasini faollashtiriladi. Bug'-mexanik forsunkalar

unumdorligi mazut bo'yicha 5-7 m/soatni tashkil etadi. Ular katta quvvatli bug' qozonlarida chuqur diapazonda rostlash uchun ishlatiladi. 3 rasm. Mazut bug'-mexanikli forsunka : a – forsunka; b – taqaning bo'ylama kesimi; 1 – mazut uzatilishi; 2 – bug'ni halqali kanalda uzatish; 3 – taqaning korpusi; 4 – aksial aylantirgich; 5 – kesib tarqatuvchi. Bug' forsunkalarda yuqori samaradorligi katta tezlikka ega bo'lgan (1000m/s gacha) bug' oqimi mazutni o'zi bilan birga oqizib ketishi hisobiga erishiladi. Bug'li forsunkaning afzalligi bu forsunkalarning oddiyligi hamda mazutni qizitish harorati (800S – gacha) uncha yuqori bo'lmagan haroratga yuqori sifatda purkalishidan iboratdir. Lekin, bug' forsunkalar kam ishlatilib, ular asosan yoqilg'idan oldin qattiq yoqilg'i yoqadigan elektr stansiyalarda

qo'llaniladi. Uzoq muddat ishlaganda katta bug' sarflari bo'lgani uchun ular tejamli emas (mazut sarfidan 40-60%). Rotasion forsunkalar. KVGM turkumli suv isitgich qozonlarida mazutni yoqish uchun rotasion forsunkalar ishlatiladi. Forsunkalar o'rtacha quvvatli elektrodvigatel bilan ta'minlangan bo'lib, purkalish konusini juda katta chastota bilan aylantirib beradi. Mazut ortiqcha purkash uchiga bosim bilan uzatiladi va tez aylanuvchi konus sirtini ichki tomoniga kiritiladi. Bu erdan markazdan qochirma kuch hisobiga mazut konus sirti bo'ylab yupqa qatlam va mayda zarrachalar ko'rinishida o'txonaga uzatiladi. Alanga yadrosidan tarqalgan issiqlik hisobiga konus sirti bo'ylab harakatlanuvchi mazut qatlami qisqa vaqt ichida intensiv qizdirishi mumkin.

Tortish – puflash qurilmalari Qozon agregatini bir me’yorda ishlashini ta’minlash maqsadida yoqilg’i yonishi uchun zarur bo’lgan havoni uzluksiz uzatib turish va yonish mahsulotlarini muttasil chiqarib turish kerak. O’txonaga, chang tayyorlash tizimiga va qozon agregatining boshqa qismlariga havo va gaz berish uchun ishlatiladigan ventilyatorlarning barcha turlari puflash qurilmalari jumlasiga kiradi. Qozon agregatlarining rostlash surma klapanlari bor gaz yo’llari, tutun mo’risi va sun’iy ravishda tortadigan tutun tortgichlar tortish qurilmalari hisoblanadi. Tabiiy tortish mo’ridagi qizigan tutun gazlarining zichligi sovuq atmosfera havosining zichligidan farq qilinishiga asoslangan. Qozon qurilmasini bir tomoni qizigan gaz, ikkinchi tomoni esa sovuq havo bilan to’lgan tutash idish sifatida qarash mumkin (4-rasm). Mo’ri hosil qilayotgan maksimal tortish, bosim yo’qotishlaridan 20 % katta bo’lishi kerak. Ma’lumki, gazlarning gaz yo’llari bo’ylab harakatida ishqalanish va mahalliy qarshiliklar natijasida bosim yo’qotishlari sodir bo’ladi. Qozon agregatining bosim yo’qotishlari aerodinamik qoidalar bo’yicha aniqlanadi. Tutun mo’rilari g’ishtli, temir-betonli va po’latli bo’ladi. 80 metr balandlikkacha, asosan g’ishtli mo’rilar keng qo’llaniladi, chunki ular arzon va betonli mo’rilarga nisbatan temperatura o’zgarishlariga chidamliroq va po’latli mo’rilarga qaraganda oltingugurt gazlari zararli ta’sir etmaydi. Mo’ri balandligi sanitariya texnikasi talablariga javob berishi kerak ya’ni tutun gazlari atmosferada ma’lum bir radiusda 4-rasm. Tabiiy toritish

tarqalishi lozim. Tabiiy tortishni vujudga keltirish uchun mo’ri balandligini uzaytirish yoki chiqib ketayotgan gazlar temperaturasini ko’tarish lozim. Lekin mo’ri balandligi uning narxi va mustaxkamligi bilan, gazlarning temperaturasi esa qozon qurilmasining eng maqbul F.I.K. bilan chegaralangan. Shuning uchun hozirgi zamonaviy qozon qurilmalarida sun’iy tortish vujudga keltirilgan. Tutun mo’risi oldiga tutun tortgich (tortish ventilyatori) o’rnatiladi, u qozon agregatlari qizigan gazlarini so’rib olib, mo’ri orqali atmosferaga chiqarib yuboradi.

Tutun gazlarini tozalash va kul hamda shlakni chiqaruvchi qurilmalar. Qatlamli o’txonalarda yoqilg’i yongandan keyin hosil bo’ladigan kulning 70– 80 % i o’txona cho’g’doni va shlak bunkerida qoladi, 20–30% esa tutun gazlari bian birga atmosferaga chiqib ketadi. Kamerali o’txonalarda aksincha, kulning ko’p qismi (90 % yaqini) mo’ri orqali tutun gazlari bilan birga atmosferaga chiqib ketadi. Kulning qolgan qismi shlakka aylanadi va o’txona tagida joylashgan bunkerlarga tushadi. Kul va shlak qozonxonadan muntazam ravishda chiqarilib turiladi. Tutun gazlari bilan atmosferaga chiqib ketuvchi kulni yo’qotish ancha qiyin ish. Juda mayin uchuvchan kul atrof muhitni ifloslantiradi, tirik organizmlarga va o’simliklarga zararli ta’sir etadi. Sanitariya talablariga ko’ra nafas olish sohasida kulning kunlik o’rtacha kontsentratsiyasi 0,15 mg/m 3 dan ortib ketmasligi kerak. Bundan tashqari, abraziv xususiyatlarga ega bo’lgan kul tutun tortish yo’llarini tez ishdan chiqaradi. Har yili jaxonda organik yoqilg’ilarning yoqilishidan atmosferaga o’rtacha 100 mln. tonna kul va 150 mln. tonna karbonat angidrid gazi chiqariladi. Masalan, mayda antratsit yoqiladigan quvvati 950 t/soat bo’lgan qozon mo’risida bir kechayu kunduzda 60 tonnagacha azot oksidi atmosferaga chiqariladi. Shuning uchun qattiq yoqilg’ini yoqishda qozon agregati gaz yo’llarining boshidan oxirigacha kulni tutib qoluvchi qurilmalar o’rnatiladi. Hozirgi vaqtda tutun gazlarini kuldan tozalash uchun inertsion kul tutgichlar (quruq va xo’l), elektrofiltrlar va kombinatsiyalangan kul tutgichlar ishlatiladi. Quruq inertsion kul tutgichlarda (5-rasm, a) harakatlanayotgan kul zarrachalarining markazdan qochuvchi kuchidan foydalaniladi.

5-rasm. Inertsion kul tutgichlarning sxemalari.

Tutun gazlar oqimi uyurmalovchi naycha 1 lar orqali siklon 2 ga yo’naladi, bu yerda gazlarning harakati uyurmali harakatga aylanadi. Kul zarralari markazdan qochuvchi kuch ta’sirida siklon qobig’iga urilib to’xtaydi va harakatlanayotgan gaz oqimida ajralib bunkerga tushadi. Bunday siklonda tutun gazlarining tozalanish darajasi 60 % ga yetadi. Hozirgi paytda bir nechta o’nlab kichik siklonlardan iborat batareyali siklonlar keng qo’llanilmoqda. Bunday siklonda gazlarning tozalanish darajasi 65 – 70 % yetadi . Ho’l inertsion kul tutgichlar (5-rasm; b) ham inertsiya kuchidan foydalanish asosida ishlaydi. Forsunka orqali yuboriladigan suv qobiq devorlarida yupqa parda hosil qilib to’xtovsiz oqib turadi va kulni yuvadi. Tutilgan kul va kir suv qurilmaning pastki qismidan, tozalangan gaz esa yuqori qismidan atmosferaga chiqib ketadi. Bunday turdagi kul tutgichlarda tutun gazlarining tozalanish darajasi 85 – 90 % yetadi. Elektr filtrlarda gazlarning yuqori kuchlanishli tok ta’sirida ionlashishidan hosil bo’lgan zaryadlarni ajratish xususiyatidan foydalaniladi (6-rasm). Changli gaz po’lat silindr (musbat qutb) va nixrom sim (manfiy qutb) o’rtasida hosil bo’lgan elektr maydonidan o’tadi. Yuqori kuchlanishli elektr maydon ta’sirida tutun gazlari ionlashadi. Kulning asosiy massasi manfiy zaryadlanib silindr devoriga tortiladi, kulning ozroq qismi musbat zaryadlanib simga tortiladi. Elektrofiltrni vaqti vaqti bilan silkitib(kuchlanish ajratib qo’yilib) 6-rasm. Elektro filtrning sxemasi.

elektrofiltrlar kuldon tozalanadi. Elektr energiyasining sarfi katta emas (1000 m 3 gazga 0,15 KVt) , lekin yuqori kuchlanish (90 ming V gacha) elektrofiltrlar bilan ishlashda nixoyatda extiyot bo’lishni talab etadi. Kombinatsiyalangan kul tutgichlar ikki bosqichli bo’lib, ko’p hollarda batareyali siklondan ( birinchi bosqich) va elektrofiltrdan (ikkinchi bosqich) tashkil topgan bo’ladi. Kul tutgichlarning samaradorligi tozalik koeffitsienti orqali baxolanadi:  = S k /S 0  100%, Bu yerda S k , S 0 – mos ravishda kul tutgichdan keyingi va kul tutgichdan oldingi gazlardagi kul miqdori.

Xulosa Suv isitadigan qozonlarning issiqlik unumdorligi 4  180 Gkal/soat bo’lishi mumkin. Issiqlik unumdorligi 30 Gkal/soat bo’lgan qozonlarda, suvning qozondan chiqishidagi temperaturasi 423 K, suvning qozonga kirishdagi bosimi 1,6 MPa bo’ladi. Issiqlik unumdorligi 30 Gkal/soat va undan yuqori bo’lgan qozonlarda, chiqishdagi eng yuqori temperatura 450-470 K, suvning kirishdagi bosimi 2,5 MPa bo’ladi. Qozon agregatlari 1-rasmda ko’rsatilgan ketma-ketlikda takomillashib bordi. Takomillashtirishdan asosiy maqsad metal sarfini kamaytirish, qozonning tejamliligini va bug’ unumdorligini oshirish, hamda parametrlari yanada ham yuqoriroq bo’lgan bug’ olishdir. Hozirgi katta quvvatli qozonlarning boshlang’ich sxemasi 1-rasm (a,b) da keltirilgan silindr shaklidagi oddiy qozon edi. Tutun gazlar oqimi uyurmalovchi naycha 1 lar orqali siklon 2 ga yo’naladi, bu yerda gazlarning harakati uyurmali harakatga aylanadi. Kul zarralari markazdan qochuvchi kuch ta’sirida siklon qobig’iga urilib to’xtaydi va harakatlanayotgan gaz oqimida ajralib bunkerga tushadi. Bunday siklonda tutun gazlarining tozalanish darajasi 60 % ga yetadi. Hozirgi paytda bir nechta o’nlab kichik siklonlardan iborat batareyali siklonlar keng qo’llanilmoqda. Bunday siklonda gazlarning tozalanish darajasi 65 – 70 % yetadi .

Foydalanilgan adabiyotlar 1.I.A. Karimov “Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi O'zbekiston sharoitida uni bartaraf etish yo'llari va choralari” kitobi Toshkent 2009 yil may oyida. 2.Allaev Q.R. “Jahon va O'zbekiston energetikasi” Toshkent 2007 yil 388 bet. 3.A.B. Garyaev “Energetikada va texnologiyalarada energiya tejash” Moskva 2007 yil. 4.Zaxidov R.A. Energetika stran sentralnoy Azii: perspektiv razvitiya i sotrudnichestva. //Uzbekskiy jurnal «Problem informatiki i energetiki». &#56256;&#56971; 1 str.25 – 34. 2005 g. 5.Zaxidov R.A. Vozobnovlyaeme istochniki energii: sostoyanie i perspektiv. //Uzbekskiy jurnal «Problem informatiki i energetiki». &#56256;&#56971; 4 str.20 – 30. 2002 g. 6.Kanonov Yu.D. Energetika i ekonomika. Problem perexoda k novm istochnikam energii. – M: Nauka, 1981 g. 7.Energeticheskie resurs mira. Pod redaksiey. Neporojnogo P.S. – M: Energoatomizdat. 1995 g. 8.Garyaev A.B. Energo i resursosberejenie v teploperedayuix i teploispolzuyuix ustanovkax. – M: MEI, 2002 g. 9.Leonchin B.I., Danilov O.L. Nauchne osnov energosberejeniya. – M: MGUUPP. 2000 g. 10.Garyaev A.B., Danilov O.L. Energosberejenie v energetike i texnologiyax. – M: MEI, 2002 g. 11.Klyuchnikov A.D. Kriterii, energeticheskoy effektivnosti i rezerv energosberejeniya teplotexnologii, teplotexnicheskix ustanovok, sistem i kompleksov. – M: MEI, 1996 g. 12.Nove metod i sredstva ekonomiki energoresursov. – M: MEI, 1985 g.

O'xshashlar

Noan’anaviy energiya manbalari

Konvektiv issiqlik almashishning о’xshashligi va modellashtirish. Konveksiyada issiqlik berilishi

Barabanli qozonda pog’onali bug’lantirirish, bug’ni yuvish