Aminopiridinlar asosida gossipolning yangi hosilalari sintezi

Yuklangan vaqt:

29.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

305.5 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: “Aminopiridinlar asosida gossipolning yangi hosilalari sintezi” RЕJA: Kirish 17 I Bob. Adabiyotlar sharhi . 20 I.1. Gossipolning olinishi tarixi va tabiatda uchrashi. 20 I.2. Gossipolni ajratib olinish usullari. 21 I.3. Gossipol va uning hosilalarining biologik xossalari. 30 II Bob. Tajribalar bo’limi. 35 2 .1. Sintezni bajarish uchun kerak bo’ladigan reaktiv va asbob uskunalar 35 2 .2. Gossipolning ayrim aminopiridin birikmalari bilan Shiff asoslarining sintezi. 36 2 .2.1. Gossipolning 2-amino-3-metil piridin bilan Shiff asosini olish. 36 2 .2.2. Gossipolning 2-amino- 4 -metil piridin bilan Shiff asosini olish. 38 2 .2.3. Gossipolning 2-amino-5-metil piridin bilan Shiff asosining sintezi. 38 2.3 Olingan Shiff asoslarining Ni(CH 3 COO) 2* 4H 2 O bilan metallokomplekslarini olish. 39 2 .3.1. Gossipolning 2-amino-3-metil piridin Shiff asosi bilan Ni(CH 3 COO) 2* 4H 2 O ning metallokomplekslarini olish. 39 2.3.2. Gossipolning 2-amino-4-metil piridin Shiff asosi bilan Ni(CH 3 COO) 2* 4H 2 O ning metallokomplekslarini olish. 39 2.3.3. Gossipolning 2-amino-5-metil piridin bilan Shiff asosining Ni(CH 3 COO) 2* 4H 2 O bilan metallokompleksini olish. 39 2.4. Gossipol bilan ayrim aminopiridin birikmalarining Shiff asoslarini olish. 40 2.5. Sintez qilingan moddalarning fizik-kimyoviy xossalari (YQX, T suyuq o C va boshqalar) ni aniqlash. 41 2.6. Metallokomplekslar tarkibidagi Ni (metallni) FEK usuli

yordamida aniqlash. 42 2.7. Aminopiridin va Shiff asoslarining potensiometrik titrlash yordamida o’rganish. 43 2.8. Olingan moddalarning tuzilishini UB, spektrlari yordamida tekshirish. 46 Xulosalar: 48 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 49

K i r i s h H o z i r g i k u n d a m a h a l l i y o ’ s i m l i k l a r d a n a j r a t i b o l i n a y o t g a n t a b i i y b i r i k m a l a r a s o s i d a y a n g i b i o l o g i k f a o l l i k k a e g a b o ’ l g a n m o d d a l a r n i v a u l a r n i x a l q x o ’ j a l i g i n i n g t u r l i s o h a l a r i g a t a d b i q e t i s h a s o s i y m u a m m o l a r d a n b i r i b o ’ l i b h i s o b l a n a d i . S h u n i t a ’ k i d l a s h l o z i m k i , h o z i r g i k u n d a i n s o n i y a t o l d i d a m a h a l l i y o ’ s i m l i k l a r t a r k i b i d a n a j r a t i b o l i n a d i g a n t a b i i y b i r i k m a l a r a s o s i d a b a k t e r i y a , v i r u s v a z a m b u r u g ’ l a r g a q a r s h i f a o l l i k k a e g a b o ’ l g a n d o r i v o s i t a l a r i n i y a r a t i s h b u g u n g i k u n n i n g e n g m u h i m m u a m m o l a r i d a n b i r i t a s a n a l a d i . T a b i i y b i r i k m a l a r d a n o l i n g a n m o d d a l a r o ’ z i g a x o s f i z i k - k i m y o v i y v a b i o l o g i k f a o l l i k n i n a m a y o n e t a d i . O ’ s i m l i k l a r t a r k i b i d a n ( j u m l a d a n , p o y a , b a r g , i l d i z v a h . k ) a j r a t i b o l i n g a n m o d d a l a r n i f u n k s i o n a l g u r u h l a r i b o ’ y i c h a m o d i f i k a t s i y a l a s h y o r d a m i d a y u q o r i b i o l o g i k f a o l l i k n i n a m o y o n q i l u v c h i m o d d a l a r n i o l i s h m u m k i n b o ’ l a d i . S h u n d a y e k a n g ’ o ’ z a o ’ s i m l i g i n i n g i l d i z i v a c h i g i t i t a r k i b i d a u c h r a y d i g a n g o s s i p o l m o d d a s i n i n g t u r l i t a b i a t l i m o d d a l a r b i l a n h o s i l q i l a d i g a n b i r i k m a l a r i k o ’ p l a b k a s a l l i k l a r k e l t i r i b c h i q a r a d i g a n v i r u s v a b a k t e r i y a l a r g a q a r s h i k u r a s h u v c h i b i o l o g i k f a o l m o d d a l a r e k a n l i g i a n i q l a n g a n . K e y i n g i y i l l a r d a o l i b b o r i l g a n i s h l a r s h u n i k o ’ r s a t m o q d a k i , g o s s i p o l n i n g t u r l i x i l a m i n o b i r i k m a l a r b i l a n o l i n g a n h o s i l a l a r i g o s s i p o l g a n i s b a t a n y u q o r i f i z i o l o g i k f a o l l i k k a e g a e k a n l i g i a n i q l a n g a n . G o s s i p o l t u r l i t a b i a t l i a m i n o b i r i k m a l a r t e z v a o s o n l i k b i l a n r e a k s i y a g a k i r i s h i b S h i f f a s o s l a r i n i h o s i l q i l a d i . S h i f f a s o s l a r i n i n g b i o l o g i k x o s s a l a r i g o s s i p o l g a n i s b a t a n y u q o r i , s h u l a r q a t o r i d a i n t e r f e r o n i n d u k t o r l i g i h a m M a v z u n i n g d o l z a r b l i g i : H o z i r g i k u n d a t u r l i m i k r o o r g a n i z m l a r g a q a r s h i y u q o r i f a o l l i k n i n a m o y o n q i l u v c h i y a n g i d a n - y a n g i d o r i v o r p r e p a r a t l a r n i s i n t e z q i l i s h e n g a s o s i y d o l z a r b

v a z i f a l a r d a n b i r i b o ’ l i b h i s o b l a n a d i . B u n d a y m a q s a d d a R e s p u b l i k a m i z n i n g a s o s i y t e x n i k o ’ s i m l i g i h i s o b l a n m i s h p a x t a t a r k i b i d a n y o t m o d d a s i f a t i d a c h i q a r i b t a s h l a n a d i g a n g o s s i p o l m o d d a s i d a n f o y d a l a n i s h a y n i m u d d a o h i s o b l a n a d i . C h u n k i a v v a l d a n g o s s i p o l m o d d a s i n i n g o ’ z i v a u n i n g k o ’ p c h i l i k h o s i l a l a r i i n t e r f e r o n i n d u k t o r l o v c h i x u s u s i y a t g a e g a l i g i h a q i d a m a ’ l u m o t l a r m a ’ l u m . S h u a s n o d a , g o s s i p o l b i l a n g e t e r o s i k l i k b i r i k m a l a r n i n g S h i f f a s o s l a r i n i o l i s h v a u l a r i c h i d a n y u q o r i b i o l o g i k f a o l l i k k a e g a b o ’ l g a n l a r i n i a j r a t i b o l i s h , s o ’ n g r a u l a r n i m e d i t s i n a s o h a s i g a q o ’ l l a s h u c h u n d o r i v o s i t a l a r i n i y a r a t i s h , b i o r g a n i k k i m y o , t a b i i y v a f i z i o l o g i k f a o l b i r i k m a l a r k i m y o s i n i n g d o l z a r b m u a m m o l a r i d a n b i r i b o ’ l i b h i s o b l a n a d i . I s h n i n g m a q s a d i : G o s s i p o l a s o s i d a a y r i m a m i n o p i r i d i n b i r i k m a l a r b i l a n S h i f f a s o s l a r i n i s i n t e z q i l i s h v a u l a r n i n g t u z i l i s h i n i U B , s p e k t r l a r i y o r d a m i d a t e k s h i r i s h , o l i n g a n m o d d a l a r n i n g b i o l o g i k f a o l l i g i n i o s h i r i s h m a q s a d i d a u l a r n i n g N i ( C H 3 C O O ) 2 * 4 H 2 O b i l a n m e t a l l o k o m p l e k s l a r i n i o l i s h . I s h n i b a j a r i s h u c h u n o l d i m i z g a q u y i d a g i v a z i f a l a r n i q o ’ y d i k : - A d a b i y o t l a r d a n g o s s i p o l t o ’ g ’ r i s i d a m a ; u m o t l a r t o ’ p l a s h - G o s s i p o l b i l a n a y r i m a m i n o p i r i d i n b i r i k m a l a r i n i n g S h i f f a s o s l a r i n i o l i s h . - S i n t e z q i l i n g a n S h i f f a s o s l a r i n i n g n i k e l a t s e t a t ( N i ( C H 3 C O O ) 2 4 H 2 O ) b i l a n m e t a l l a k o m p l e k s l a r i n i s p e k t r o s k o p i y a u s u l l a r i y o r d a m i d a o ’ r g a n i s h . - S i n t e z q i l i n g a n m o d d a l a r n i n g f i z i k - k i m y o v i y x o s s a l a r i a n i q l a s h . - M e t a l l o k o m p l e k s l a r t a r k i b i d a g i m e t a l n i ( N i ) F E K u s u l i y o r d a m i d a a n i q l a s h . - S i n t e z q i l i n g a n S h i f f a s o s l a r i n i g a s o s l i l i g i n i p o t e n s i o m e t r i k t i t r l a s h y o r d a m i d a o ’ r g a n i s h .

- S i n t e z q i l i n g a n m o d d a l a r n i n g t u z u l i s h i n i U B , s p e k t r l a r i y o r d a m i d a t e k s h i r i s h . X i m o y a g a q u y i d a g i l a r c h i q a r i l a d i : - G o s s i p o l b i l a n a y r i m a m i n o p i r i d i n b i r i k m a l a r i n i n g S h i f f a s o s l a r i ; - S i n t e z q i l i n g a n S h i f f a s o s l a r i n i n g n i k e l a t s e t a t ( N i ( C H 3 C O O ) 2 4 H 2 O ) b i l a n m e t a l l a k o m p l e k s l a r i n i s p e k t r o s k o p i y a u s u l l a r i y o r d a m i d a o ’ r g a n i s h n a t i j a l a r i ; - S i n t e z q i l i n g a n m o d d a l a r n i n g f i z i k - k i m y o v i y x o s s a l a r i ; - M e t a l l o k o m p l e k s l a r t a r k i b i d a g i m e t a l n i ( N i ) F E K u s u l i y o r d a m i d a a n i q l a s h n a t i j a l a r i ; - S i n t e z q i l i n g a n S h i f f a s o s l a r i n i g a s o s l i l i g i n i p o t e n s i o m e t r i k t i t r l a s h n a t i j a l a r i ; - S i n t e z q i l i n g a n m o d d a l a r n i n g t u z u l i s h i n i a n i q l a s h n a t i j a l a r i ; I s h n i n g i l m i y y a n g i l i g i : G o s s i p o l b i l a n a y r i m a m i n o p i r i d i n b i r i k m a l a r i n i n g S h i f f a s o s l a r i s i m t e z q i l i n d i . S i n t e z q i l i n g a n m o d d a l a r n i n g n i k e l a t s e t a t ( N i ( C H 3 C O O ) 2 4 H 2 O ) b i l a n m e t a l l a k o m p l e k s l a r i n i s p e k t r o s k o p i y a u s u l l a r i y o r d a m i d a o ’ r g a n i l g a n . I s h n i n g a m a l i y a x a m i y a t i : I s h d a b u g u n g i k u n d a y o g ’ - m o y z a v o d l a r i d a c h i q i n d i s i f a t i d a c h i q a y o t g a n g o s s i p o l d a n f o y d a l a n i s h n i n g y a n g i y o n a l i s h i g a a s o s s o l i n g a n . I s h d a o l i n g a n n a t i j a l a r s h u n i k o ’ s a t a d i k i s i n t e z q i l i n g a n S h i f f a s o s l a r i b i l a n a n a l i t i k r e g e n t l a r n i n g y a n g i t u r l a r i n i y a r a t i s h m u m k i n l i g i n a z a r i y v a a m a l i y j i h a t d a n i l m i y a s o s l a n g a n .

I b o b . A d a b i y o t l a r s h a r h i . I . 1 . G o s s i p o l n i n g o l i n i s h i t a r i x i v a t a b i a t d a u c h r a s h i . G o s s i p o l n i n g s t r u k t u r f o r m u l a s i q u y i d a g i k o ’ r i n i s h g a e g a :O H O H O H O H H O H O C H C H 3 C H H 3C H 3C H 3C C H 3 C H 3 C O H C O H Ya ’ n i s i s t e m a t i k n o m e n k l a t u r a b o ’ y i c h a n o m l a g a n d a 2 , 2 - d i - 1 , 6 , 7 t r i o k s i - 3 - m e t i l - 5 - i z o p r o p i l - 8 - n a f t a l d e g i d ( 1 ) d e b n o m l a n a d i . G o s s i p o l m o d d a s i t r i t e r p e n a l d e g i d l a r g u r u h i g a m a n s u b b o ’ l i b , g o s s i p u m d e b a t a l u v c h i o ’ s i m l i k l a r t a r k i b i d a u c h r a y d i . B u n d a y o ’ s i m l i k l a r s i n f i g a s h u n i n g d e k p a x t a k i r i b , u n i n g t a r k i b i d a ( p a x t a n i n g n a v i g a b o g ’ l i q r a v i s h d a 0 , 5 6 - 3 % g a c h a ) g o s s i p o l m o d d a s i u c h r a y d i . G o s s i p o l p a x t a n i n g b a r g l a r i d a , i l d i z i d a h a m d a b o s h q a t a n a q i s m l a r i d a k e n g m i q d o r d a u c h r a y d i . G o s s i p o l e n g k o ’ p m i q d o r d a p a x t a n i n g i l d i z i h a m d a c h i g i t i t a r k i b i d a u c h r a y d i . P a x t a n i n g n a v i g a b o g ’ l i q r a v i s h d a g o s s i p o l n i n g m i q d o r i 0 , 0 2 % d a n 6 , 6 4 % g a c h a u c h r a s h i m u m k i n [ 1 ] , l e k i n k o ’ p c h i l i k t e k s h i r i s h n a t i j a l a r i s h u n i k o ’ r s a t d i k i , k o ’ p c h i l i k p a x t a l a r t a r k i b i d a g i g o s s i p o l n i n g m i q d o r i a s o s a n 0 , 3 9 - 1 , 7 % g a c h a b o ’ l i s h i a n i q l a n g a n . [ 1 , 1 2 ] . A m e r i k a l i k o l i m R . A d a m s g o s s i p o l n i n g s u t r u k t u r a s i n i C 3 0 H 3 0 O 8 k o ’ r i n i s h d a b e l g i l a b , u n i q u y i d a g i c h a n o m l a d i : 2 , 2 - b i - 8 - f o r m i l , 1 , 6 , 7 - t r i g i d r o k s i , 5 - i z o p r o p i l , 3 - m e t i l n a f t a l i n [ 1 ] .

S h u n i n g d e k g o s s i p o l m o d d a s i n i n g t u r l i x i l a r a l a s h m a t a r k i b i d a b o ’ l i s h i n i a n i q l a s h m a q s a d i d a [ 2 ] K a r r u t t o m o n i d a n o l i b b o r i l g a n i s h l a r a m a l i y a h a m i y a t g a e g a b o ’ l d i . U e n g a v v a l o g o s s i p o l m o d d a s i n i a n i q l a s h n i , u n i n g k i m y o v i y x o s s a l a r i g a a s o s l a n g a n h o l d a 3 t a u s u l n i i s h l a b c h i q d i . L e k i n k e y i n c h a l i k b o s h q a o l i m l a r t o m o n i d a n o l i b b o r i l g a n i s h l a r n a t i j a s i d a b u u s u l l a r k o ’ p a y d i . B u u s u l l a r n i n g e n g a s o s i y l a r i q u y i d a g i l a r h i s o b l a n a d i : I . 2 . G o s s i p o l n i a j r a t i b o l i s h u s u l l a r i . K a r r u t n i n g b i r i n c h i u s u l i : B u u s u l M a r x l e v s k i y t o m o n i d a n i s h l a b c h i q i l g a n u s u l g a a s o s l a n g a n b o ’ l i b , b u n d a g o s s i p o l m o d d a s i a s o s a n g o s s i p o l s i r k a k i s l o t a s i ( G S K ) k o ’ r i s h i d a c h o ’ t i r i l a d i . B u n i n g u c h u n p a x t a c h i g i t i n i n g e f i r l i k o n s e n t r l a n g a n e r i t m a s i g a 8 0 % l i s i r k a k i s l o t a s i b i l a n i s h l o v b e r i l a d i , h a m d a b u h o s i l q i l i n g a n e r i t m a q i z d i r i l a d i . B u e r i t m a m a ’ l u m b i r v a q t t u g a g a n d a n k e y i n j u d a h a m y o m o n e r i y d i g a n c h o ’ k m a h o s i l q i l a d i . B u c h o ’ k m a a j r a t i b o l i n i b p e t r o l e y e f i r i b i l a n y u v i l a d i . H o s i l q i l i n g a n g o s s i p o l s i r k a k i s l o t a s i t a r k i b i d a n g o s s i p o l m o d d a s i g i d r o l i z y o ’ l i b i l a n q a y t a d a n a j r a t i b o l i n a d i . G o s s i p o l m o d d a s i n i t o z a l a s h m a q s a d i d a y a n a s i r k a k i s l o t a s i s o l i n a d i v a q a y t a d a n a j r a t i b o l i n a d i , y a ’ n i y a n a g i d r o l i z o ’ t k a z i l i s h i n a t i j a s i d a t o z a g o s s i p o l o l i n a d i . I k k i n c h i u s u l i : P a x t a i l d i z i n i n g e f i r l i e k s t r a k t i t a r k i b i d a g o s s i p o l b o ’ l i b , u n g a e n g a v v a l o N a o H ( s u y u l ) e r i t m a s i t a ’ s i r e t t i r i l a d i . G o s s i p o l m o d d a s i t a r k i b i d a – O H g u r u h l a r i b o ’ l i b , k u c h s i z k i s l o t a l i x o s s a s i n i n a m o y o n q i l g a n l i g i s a b a b l i b u n d a n a t r i y l i t u z l a r n i h o s i l q i l a d i , n a t r i y l i t u z l a r e s a o ’ z n a v b a t i d a y o g ’ l a r t a r k i b i d a n a j r a l i b s u v d a e r i y d i . S u v l i e r i t m a a j r a t i b o l i n i b , u n g a n a t r i y d i t i o n a t ( N a 2 S 2 O 3 ) q o ’ s h i l a d i . B u n i n g s a b a b i s u v l i e r i t m a d a g i g o s s i p o l m o d d a s i n i n g o k s i d l a n i s h i n i o l d i n i o l i s h d i r . H o s i l q i l i n g a n e r i t m a t a r k i b i g a o z r o q m i q d o r d a k i s l o t a e r i t m a s i d a n q o ’ s h i l g a n d a g o s s i p o l

m o d d a s i y a n a q a y t a d a n c h o ’ k m a g a t u s h a d i . U n i t o z a l a s h m a q s a d i d a y a n a s i r k a k i s l o t a s i g a o ’ t k a z i l i b G S K o l i s h m u m k i n . U c h i n c h i u s u l i : E r i t i b o l i n g a n c h i g i t n i n g e f i r l i e r i t m a s i g a 5 % l i a n i l i n d a n q o ’ s h i l a d i . O z r o q m i q d o r d a q i z d i r i l g a n d a n s o ’ n g , g o s s i p o l n i n g a n i l i n b i l a n h o s i l q i l g a n b i r i k m a s i c h o ’ k m a g a t u s h a d i , b u n i n g u c h u n e s a b i r - i k k i h a f t a g a e r i t m a t a s h l a b k e t i l a d i . H o s i l q i l i n g a n c h o ’ k m a a j r a t i b o l i n i b , u e f i r b i l a n y u v i l i b , q a y t a d a n a n i l i n d a c h o ’ t i r i l a d i , s o ’ n g r a K O H n i n g s p i r t l i e r i t m a s i d a e r i t i l i b , a j r a l i b c h i q q a n a n i l i n m o d d a s i s u v b u g ’ i y o r d a m i d a h a y d a l a d i . N a t r i y d i t i o n a t i s h t i r o k i d a g o s s i p o l n i n g i s h q o r i y e r i t m a s i k i s l o t a l i m u h i t g a k e l t i r i l a d i . B u n i n g n a t i j a s i d a h o s i l b o ’ l a y o t g a n g o s s i p o l m o d d a s i y a n a q a y t a d a n s i r k a k i s l o t a s i y o r d a m i d a G S K g a o ’ t k a z i l a d i . I . 3 . G o s s i p o l n i n g f i z i k - k i m y o v i y x o s s a l a r i . F i z i k x o s s a l a r i : G o s s i p o l – k r i s t a l l s i m o n , r a n g i l i m o n s i m o n - s a r i q k o ’ r i n i s h g a e g a b o ’ l g a n , t u r l i x i l o r g a n i k e r i t u v c h i l a r d a e r i y d i g a n t a b i i y m o d d a . G o s s i p o l m o l e k u l a s i t a r k i b i d a p o l e r q u t b l i g u r u h l a r b o ’ l i s h i b i l a n b i r q a t o r d a n a f t a l i n q o l d i g ’ i d a i k k i t a i z o p r o p i l g u r u h i b o ’ l g a n l i g i t u f a y l i u n i n g s u v d a e r i m a s l i g i n i t a ’ m i n l a y d i . G o s s i p o l m o d d a s i m e t i l , e t i l , i z o p r o p i l v a b u t i l s p i r t l a r i d a j u d a h a m y a x s h i e r i y d i . S h u n i n g d e k , d i e t i l e n g l i k o l , d i o k s a n , a t s e t o n , d i e t i l e f i r i , e t i l a t s e t a t , x l o r o f o r m , u g l e r o d t e t r a x l o r i d , d i x l o r e t a n , f e n o l , p i r i d i n v a q i z d i r i l g a n n a f t a l i n , q i z d i r i l g a n p a x t a y o g ’ i d a j u d a y a x s h i e r i y d i . S h u b i l a n b i r q a t o r d a g o s s i p o l , g l i t s e r i n , s i k l o g e k s a n , b e n z o l , b e n z i n , p e t r o l e y e f i r i d a c h e k l a n g a n m i q d o r d a e r i y d i . K o ’ p g i n a o l i m l a r t o m o n i d a n g o s s i p o l n i n g s u y u q l a n i s h h a r o r a t i t e k s h i r i l g a n d a u n i n g q i y m a t i 1 8 0 - 2 1 4 o C o r a l i g ’ i d a b o ’ l i s h i a n i q l a n g a n . L e k i n t u r l i x i l e r i t u v c h i l a r d a e r i t i b c h o ’ k m a g a t u s h i r i l g a n g o s s i p o l n i n g s u y u q l a n i s h h a r o r a t i

t e k s h i r i l g a n d a t u r l i x i l q i y m a t l a r o l i n g a n - 1 8 0 o C [ 1 7 . 2 1 ] v a 1 8 9 o C [ 2 0 ] . S o b i r o v i s h l a r i d a [ 1 6 ] g o s s i p o l n i n g a t s e t o n b i l a n s u v a r a l a s h m a s i d a g i e r u v c h a n l i g i 1 - j a d v a l d a k e l t i r i l g a n ; 1 - j a d v a l G o s s i p o l n i n g a t s e t o n b i l a n s u v a r a l a s h m a s i d a g i e r u v c h a n l i g i A t s e t o n n i n g m i q d o r i ( % ) d a G o s s i p o l n i n g 4 0 o C d a g i s u v d a e r u v c h a n l i g i g / m l 6 0 7 0 8 0 9 0 1 , 1 6 5 9 , 5 0 5 1 2 , 1 5 5 9 7 , 6 2 K i m y o v i y x o s s a l a r i . 1 . G o s s i p o l n i n g b i r l a m c h i a m i n l a r y o k i a m m i a k b i l a n r e a k s i y a s i . B u r e a k s i y a b i r i n c h i m a r t a K l a r k t o m o n i d a n o c h i l g a n b o ’ l i b , h o z i r g i v a q t g a c h a k e n g i s h l a t i l a d i . A m m i a k m o d d a s i h a m a n i l i n s i n g a r i g o s s i p o l b i l a n a l d e g i d g r u p p a s i h i s o b i g a d i a m i n o g o s s i p o l h o s i l a s i n i b e r i s h i m u m k i n . R e a k s i y a d a d i a m i n y o k i d i a n i l i n g o s s i p o l l a r n i n g h o s i l b o ’ l i s h i n i , r e a k s i y a a s o s i d a S h i f f a s o s l a r i n i n g h o s i l b o ’ l i s h i b i l a n t u s h u n t i r i s h m u m k i n . G o s s i p o l a s o s i d a S h i f f a s o s l a r i n i n g s i n t e z i q u y i d a g i r e a k s i y a g a a s o s l a n g a n ;OH OH OH C O H OH OH OH CH N R + R - N H 2 C2H5OH - 2H2O

2 . A n g i d r o g o s s i p o l n i n g h o s i l b o ’ l i s h i . A n g i d r o g o s s i p o l m o d d a s i g o s s i p o l n i n g y u q o r i h a r o r a t d a q i z d i r i s h y o k i g o s s i p o l n i n g p i r i d i n g i d r o x l o r i d b i l a n t o l u o l l i e r i t m a d a t a ’ s i r l a s h i s h i n a t i j a s i d a h a m h o s i l b o ’ l i s h i m u m k i n . A n g i d r o g o s s i p o l m o d d a s i k i s l o t a l a r i s h t i r o k i d a k a t a l i t i k r a v i s h d a , s h u n i n g d e k , s u v m o d d a s i n i b i r i k t i r i b y a n a q a y t a d a n g o s s i p o l n i h o s i l q i l i s h x u s u s i y a t i g a e g a [ 3 ] . O H O HO HC O H O H O HC H O H O O O HC H O - H 2 O 3 . G o s s i p o l m e t i l e f i r i n i n g h o s i l b o ’ l i s h i . G o s s i p o l n i m e t i l l a s h r e a k s i y a s i o l i b b o r a y o t g a n s h a r o i t d a , h a m d a r e a k s i y a u c h u n o l i n a y o t g a n m o d d a l a r n i n g n i s b a t i q a n d a y m o l n i s b a t d a k i r i s h i s h i g a b o g ’ l i q r a v i s h d a r e a k s i y a n a t i j a s i d a t e t r a m e t i l e f i r y o k i g e k s a m e t i l e f i r l a r ( o q y o k i o q v a q i z i l ) h o s i l b o ’ l i s h i m u m k i n . 4 . G o s s i p o l n i n g t a r k i b i d a f a o l m e t i l e n g u r u h i t u t g a n m o d d a l a r b i l a n r e a k s i y a s i . G o s s i p o l m o d d a s i r a r k i b i d a a l d e g i d k a r b o n i l g u r u h i b o ’ l g a n l i g i s a b a b l i , t a r k i b i d a f a o l m e t i l e n g u r u h i t u t g a n m o d d a l a r b i l a n h a m k o n d e n s a t s i y a l a n i s h r e a k s i y a s i g a k i r i s h a d i . B u r e a k s i y a b i r i n c h i b o ’ l i b H i n d i s t o n l i k o l i m l a r [ 9 ] t o m o n i d a n o ’ r g a n i l g a n , b u n d a k o n d e n s a t s i y a r e a k s i y a s i n i o ’ t k a z i s h u c h u n t u r l i x i l t a b i a t l i m o d d a l a r o l i n g a n . M a s a l a n , g o s s i p o l n i n g a t s e t o s i r k a k i s l o t a s i n i n g e f i r i b i l a n m a l o n k i s l o t a s i n i n g e f i r i k o n d e n s a t s i y a l a n i s h r e a k s i y a l a r i n i k o ’ r i b c h i q i s h g a n .

O R O R O O H O H O O H nR = - C O C H 3 , - C O C 2 H 5 X u d d i s h u n d a y i s h B i o r g a n i k a i n s t i t u t i n i n g x o d i m l a r i A . I . I s m o i l o v v a O . S . S o d i q o v l a r [ 8 ] t o m o n i d a n o l i b b o r i l g a n . B u n d a y m a q s a d d a g o s s i p o l m o d d a s i n i n g t a r k i b i d a m e t i l e n g u r u h i t u t g a n b a r b i t u r k i s l o t a s i b i l a n k o n d e n s a t s i y a l a n i s h r e a k s i y a s i m a h s u l o t l a r i o l i n g a n . B u n d a y r e a k s i y a n a t i j a s i d a o l i n g a n m a h s u l o t t o ’ q i z i l r a n g l i k u k u n s i m o n k o ’ r i n i s h g a e g a b o ’ l i b , H 2 S O 4 ( k o n s ) t a ’ s i r i d a t o ’ q b i n a f s h a r a n g a b o ’ y a l i s h x u s u s i y a t i g a e g a . R e a k s i y a t e n g l a m a s i q u y i d a g i t a r t i b d a b o r a d i : O H O HO HC O H + NNO H O HOH H O H O HO HC NNO H O HOH 2 - H 2 O

5 . G o s s i p o l n i n g t u r l i x i l „ a z o ” h o s i l a l a r i n i s i n t e z q i l i s h . B i r i n c h i m a r t a b u n d a y b i r i k m a M a r k m a n v a Z e l e s o v l a r t o m o n i d a n o l i n g a n [ 2 3 ] . B u n d a y r e a k s i y a l a r n a t i j a s i d a o l i n g a n m a h s u l o t l a r a s o s a n a n a l i t i k r e a k s i y a l a r o ’ t k a z i s h d a x o m a s h y o h i s o b l a n a d i . B u n d a y m a q s a d d a t a r k i b i d a d i a z o b o g ’ i n i t u t g a n t u r l i x i l t a b i a t l i m o d d a l a r n i n g g o s s i p o l b i l a n r e a k s i y a g a k i r i s h i s h i a s o s q i l i b o l i n a d i . B u n d a r e a k s i y a g a k i r i s h a y o t g a n m o d d a l a r n i n g q a n d a y n i s b a t d a r e a k s i y a g a o l i n g a n i g a b o g ’ l i q r a v i s h d a m o n o y o k i d i h o s i l a l a r i n i o l i s h m u m k i n . N a z a r o v v a M a r k m a n t o m o n i d a n o l i n g a n m a h s u l o t l a r [ 7 ] a d a b i y o t l a r d a a s o s a n m o n o h o s i l a l a r i b o ’ l s a , k e y i n c h a l i k G l u s h e n k o v a v a N a z a r o v l a r t o m o n i d a n o l i n g a n m a h s u l o t l a r d i a z o h o s i l a s i s i f a t i d a m a v j u d b o ’ l g a n . O H O HO HC O H + [ A r N N ] C l - H C l O HC O H NH O H O N A r 6 . S h i f f a s o s l a r i n i n g s i n t e z i v a e r i t m a d a g i t o u t o m e r i y a s i . K o ’ p g i n a o l i b b o r i l g a n i s h l a r n a t i j a s i d a s h u n a r s a m a ’ l u m b o ’ l g a n k i , g o s s i p o l m o d d a s i m o l e k u l a s i t a r k i b i d a a l d e g i d g u r u h i n i n g i k k i t a k i s l o r o d a t o m i b i l a n i k k i n c h i o ’ r t o x o l a t d a t u r g a n g i d r o k s i l g u r u h i n i n g v o d o r o d a t o m i b i l a n d o i m i y r a v i s h d a i c h k i v o d o r o d b o g ’ h o s i l q i l i b t i k i l g a n x o l a t d a b o ’ l a d i [ 1 0 ] .

OH HO HO CH CH3 CH H3C H3C H3C CH3 CH3 C O H H OH OH O C OH O HO HO CH CH3 CH H3C H3C H3C CH3 CH3 C OH O OH C OH HO H H O O OH HO CH CH3 CH H3C H3C H3C CH3 CH3 C OH OH C OH HO H HS h u n i n g d e k , b u o l i m l a r t o m o n i d a n g o s s i p o l m o d d a s i t a r k i b i d a g i n a f t a l i n y a d r o l a r i o ’ z a r o b i r - b i r i g a , n i s b a t a n a y l a n g a n x o l a t d a b o ’ l i s h i a y t i l g a n , y a ’ n i n a f t a l i n y a d r o l a r i o ’ z a r o b i r - b i r i g a n i s b a t a n b i t t a t e k i s l i k d a y o t m a s d a n , b a l k i b i r - b i r i g a n i s b a t a n 1 2 0 o C b u r c h a k o s t i d a b o ’ l a d i . S h u n i n g h i s o b i g a g o s s i p o l m o l e k u l a s i t a r k i b i d a a y l a n u v c h i h a r a k a t l i t e b r a n i s h b o ’ l m a s l i g i a n i q l a n g a n v a

i k k i t a a t r o p o i z o m e r g a e g a b o ’ l a d i d e y i l g a n . G o s s i p o l m o d d a s i n i n g b o s h q a m o d d a l a r b i l a n q a n d a y r e a k s i y a g a k i r i s h i s h i n i t e k s h i r i s h m a q s a d i d a u n i n g t o u t o m e r x o l a t l a r i o ’ r g a n i l a d i . G o s s i p o l e r i t m a d a 3 x i l t o u t o m e r s h a k l g a e g a b o ’ l i b , u l a r q u y i d a g i l a r d i r : 1 - n a f t a l i n a l d e g i d s h a k l i , 2 - n a f t a l i n l a k t o l s h a k l i , 3 - n a f t a l i n k a r b i n o l s h a k l l l a r i . Y u q o r i d a g i S h i f f a s o s l a r i n i n g s i n t e z i d a n k o ’ r i n a d i k i ( k i m y o v i y x o s s a l a r i : 1 ) S h i f f a s o s l a r i h a m e r i t m a d a 2 x i l t o u t o m e r s h a k l d a b o ’ l i s h i m u m k i n e k a n . B u l a r : x i n o i d f o r m a v a b e n z o i d f o r m a . B u l a r n i n g e r i t m a d a b i r - b i r i g a o ’ t i b t u r i s h l a r i n i t i t r l a g a n d a t i t r l a s h e g r i c h i z i q l a r i d a g i s a k r a s h l a r g a q a r a b x u l o s a q i l i s h m u m k i n . B u x i l d a g i h i s o b l a s h l a r b i z g a e r i t m a d a q a u s i t o u t o m e r s h a k l b a r q a r o r l i g i y u q o r i r o q e k a n l i g i n i k o ’ r s a t i b b e r a d i . S h i f f a s o s l a r i n i n g e r i t m a d a g i t o u t o m e r x o l a t l a r i k e l t i r i l g a n :OH OH CH OH OH OH C=N-R OH NH R H X inoid form a Benzoid form a O l i n g a n n a t i j a l a r g a n a z a r t a s h l a y d i g a n b o ’ l s a k , x i n o i d f o r m a n i n g m i n i m a l e n e r g i y a t u t i s h i b e n z o i d f o r m a n o n g m i n i m a l e n e r g i y a t u t i s h i d a n k a m l i g i k o ’ r i n i b t i r i b d i . B u e s a o l i n g a n m o d d a x i n o i d f o r m a d a b o ’ l i s h e h t i m o l l i g i n i k o ’ r s a t a d i .

O ’ z b e k i s t o n l i k v a R o s s i y a l i k o l i m l a r t o m o n i d a n s i n t e z q i l i n g a n S h i f f a s o s l a r i d a n b a ’ z i b i r n a ’ m u n a l a r 2 - j a d v a l d a k e l t i r i l g a n : 2 - j a d v a l S h i f f a s o s l i b i r i k m a l a r № B i r i k m a l a r F o r m u l a T s u y u q o C 1 D i a m i n o g o s s i p o l C 3 0 H 3 2 N 2 O 6 2 2 8 - 2 3 0 2 D i e t i l i m i n o g o s s i p o l C 3 4 H 4 0 N 2 O 6 2 5 1 - 2 5 5 3 D i d e t s i l i m i n o g o s s i p o l C 5 0 H 7 2 N 2 O 6 1 6 4 , 5 - 1 6 5 , 5 4 D i b e n z i l i m i n o g o s s i p o l C 4 4 H 4 4 N 2 O 6 2 4 1 , 5 5 D i a n i l i n g o s s i p o l C 4 2 H 4 4 N 2 O 6 3 0 2 - 3 0 3 6 d i - ( o - o k s i f e n i l i m n o ) - g o s s i p o l C 4 2 H 4 0 N 2 O 6 2 6 8 - 2 6 9 7 d i - ( α - n a f t a l i m i n o ) - g o s s i p o l C 5 0 H 4 4 N 2 O 6 2 8 3 - 2 8 5 , 5 8 d i - ( β - n a f t a l i m i n o ) - g o s s i p o l C 5 0 H 4 4 N 2 O 6 3 0 2 - 3 0 3 9 d i - ( p - f e n i l - f e n i l i m i n o ) - g o s s i p o l C 5 4 H 4 8 N 2 O 6 3 2 7 - 3 2 8 1 0 d i - ( m - n i t r o f e n i l i m i n o ) - g o s s i p o l C 4 2 H 3 8 N 2 O 1 0 2 8 0 - 2 8 2 1 1 d i - ( o - n i t r o f e n i l i m i n o ) - g o s s i p o l C 4 2 H 3 8 N 2 O 1 0 2 3 4 , 5 - 2 3 5 , 5 1 2 d i - ( p - n i t r o f e n i l i m i n o ) - g o s s i p o l C 4 2 H 3 8 N 2 O 1 0 3 0 5 - 3 0 6 1 3 d i - ( p - o k s i f e n i l i m n o ) - g o s s i p o l C 4 2 H 4 0 N 2 O 8 2 9 1 1 4 d i - ( m - o k s i f e n i l i m n o ) - g o s s i p o l C 4 2 H 4 0 N 2 O 8 2 8 7 1 5 d i - ( o - k a r b o k s i f e n i l i m n o ) - g o s s i p o l C 4 4 H 4 0 N 2 O 1 0 ˃ 3 6 0

$I . 3 . G o s s i p o l v a u n i n g h o s i l a l a r i n i n g b i o l o g i k x o s s a l a r i . M a ’ l u m k i , g o s s i p o l v a u n i n g h o s i l a l a r i a s o s i d a m e d i t s i n a a m a l i y o t i d a a n t i v i r u s p r e p a r a t l a r ( j u m l a d a n 3 % l i g o s s i p o l l i n i m e n t i , 3 % l i m e g o s i n , r a g o s i n g o z a l i d o n v a b o s h q a m a l h a m l a r ( m a z l a r ) y a r a t i l g a n v a a m a l i y o t g a t a d b i q e t i l g a n . B u p r e p a r a t l a r n i n g a n t i v i r u s f a o l l i g i ( f a o l i y a t i ) u l a r n i n g o ’ s h a o r g a n i z m d a α , β v a γ - i n t e r f e r o n l a r n i h o s i l q i l i s h i b i l a n b o g ’ l i q . S h u n i n g u c h u n g o s s i p o l h o s i l a l a r i i n t e r f e r o n s i s t e m a g a t a ’ s i r q i l i b , o ’ z i n i n g a n t i v i r u s t a ’ s i r i n i n a m o y o n q i l a d i . S h u b i l a n b o g ’ l i q h o l d a , g o s s i p o l h o s i l a l a r i n i n g a j o y i b s t r u k t u r a v i y o ’ z i g a x o s b o s h q a x i l d a g i b i o l o g i k f a l l i k l a r n i x u s u s a n , a n t i f e r m e n t , a n t i b a k t e r i a l v a a c h i t q i l a r g a q a r s h i t a ’ s i r k a b i x o s s a l a r n i n a m o y o n q i l a d i . X o z i r g i t a d q i q o d l a r n i n g m a q s a d i s h u k i , g o s s i p o l n i n g i l g a r i k o ’ r s a t i l m a g a n a l i f a t i k x o s i l a l a r i n i s i n t e z q i l i s h , u l a r n i n g a n t i x o l i n g t e r o z , a n t i v i r u s z a x a r l i l i k ( t o k s i n l i k ) x o s s a l a r i n i o ’ r g a n i s h . G o s s i p o l m o d d a s i n i n g v i r u s l a r g a q a r s h i f a o l l i g i h a t t o k i 1 m k g / m l d o z a d a h a m t u r l i x i l m i k r o v a g e r p e s v i r u s l a r g a q a r s h i f a o l l i k n i n a m o y o n q i l i s h i o ’ r g a n i l g a n . U t a r k i b i d a R N K s a q l a g a n v i r u s l a r , j u m l a d a n A / P R - 8 \ 3 4 ( H O N I ) , A 2 / F r u n z e / 5 9 , A 2 / G o n g k o n g I / ( H 2 N 2 ) , A 2 / A n g l i y a / 4 2 / 7 2 N 3 H 2 / , B / T o k i o h a m d a N y u k a s l k a s a l l i g i n i k e l t i r i b c h i q a r u v c h i v i r u s l a r g a q a r s h i y u q o r i f a o l l i k n i n a m o y o n q i l i s h i a n i q l a n g a n . G o s s i p o l m o d d a s i s h u n i n g d e k D N K t u t g a n t u r l i x i l v i r u s l a r , g e r p e s v i r u s i , A u e s k i k a s a l l i g i v i r u s i g a q a r s h i i n g i b i t o r l o v c h i x u s u s i y a t g a e g a . G o s s i p o l m o d d a s i g a y u q o r i b a r q a r o r l i k n i a r b o s v i r u s t a b i a t l i , m a s a l a n : s i n g b i s v i r u s l i s h t a m m E g A r 3 3 9 , Y a p o n i y a e n s a f a l i t v i r u s i S h t a m m J a g a t „ 0 . 1 ” k o ’ r s a t g a n . [ 4 ] . G o s s i p o l m o d d a s i n i n g 0 , 1 - 0 , 5 % l i k o n s e n t r a t s i y a g a e g a b o ’ l g a n e r i t m a l a r i v i r u s g a q a r s h i f a o l l i k n i 3 - 5 l o g a r i f m b i r l i k d a k o ’ r s a t i s h i a n i q l a n g a n . G o s s i p o l n i n g a m i n o a z o a d a m a n t a n b i l a n h o s i l q i l g a n b i r i k m a s i g r i p p v i r u s i g a q a r s h i i n v i t r o h a m d a i n v i v o t a ’ s i r q i l i s h i$