O’zbek tili va uning taraqqiyoti 11-sinf - Tilshunoslik - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

O’zbek tili va uning taraqqiyoti 11-sinf

Yuklangan vaqt:

13.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1331.24609375 KB

Ko'chirib olish

Taqdimot 11-sinf Ona- tili darsligi asosida tayyorlangan01 02

1-MAVZU: O’zBEK TILI VA uNINg TArAqqIyOTI REJA: • 1. “O‘zbek tili” fanining maqsadi va vazifasi, uni o‘rganishning ahamiyati. • 2. “Davlat tili haqida”gi qonun va uning ijrosi. • 3. Yangi alifboni joriy etish to‘g‘risidagi qonun va uning ijrosi.

Prezidentimiz 2019-yil 21-oktyabr kuni «O‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» farmon qabul qildi. Unga binoan 21-oktabr sanasi yurtimizda «O‘zbek tili bayrami kuni» deb belgilandi.Ona tilimiz – milliy ma’naviyatimizning bitmas-tuganmas bulog‘idir. Shunday ekan, unga munosib hurmat va ehtirom ko‘rsatish barchamizning nafaqat vazifamiz, balki muqaddas insoniy burchimizdir. SH.M.MIRZIYOYEV 1989-YIL 21-OKTYABR O‘ZBEK TILIGA DAVLAT TILI MAQOMI BERILGAN KUN

“ O‘zbek tili” fanining asosiy maqsadi va vazifasi talabalarning o‘zbek tilidan olgan bilimlarini yanada boyitish, o‘z fikr-mulohazalarini o‘gzaki va yozma ravishda erkin bayon eta olishlariga erishish. Fan va taʼlim integratsiyasi mazmun mohiyatidan kelib chiqqan holda innovasiyalarni taʼlim tizimiga keng jalb etish, zamonaviy axborot-kommunikasiya tizimidan keng foydalanish.

Fanning vazifasi – o‘qituvchi va talaba oldiga quyidagi vazifalar qo‘yiladi nutqiy kompetensiyani rivojlantirish: og‘zaki va yozma nutqda sohaviy terminlarni samarali qo‘llash ko‘nikmalarini shakllantirish ixtisoslikka oid matn tuzish, uni tahlil va tahrir qilish malakalarini hosil qilish sohaviy hujjatlarni tuza olish, shu jumladan, elektron hujjatlarni to‘ldirish va rasmiylashtirish ko‘nikmalarini shakllantirish talabalarga muayyan nutqiy mavzular doirasida zaruriy grammatik bilimlarni berish, ixtisoslik doirasida og‘zaki va yozma nutqni o‘stirish, turlicha tipdagi matnlarni erkin tuza olish malakalarini o‘stirish

1991-yil 31-avgustda O'zbekistonning mustaqil Davlat sifatida ajralib chiqishi, BMTga a'zo bo'lib kirishi (1991-yil 1-iyul) munosabati bilan, O'zbekiston hududida hamma millat, xalqlar o'rtasida yaqinlik, hamjihatlikni o'rnatish niyatida O'zbekiston Oliy Kengashi 1995-yil 21-dekabrda "Davlat tili haqida" gi qonunning yangi tahririni qabul qildi.

Topshiriq. Matnni o’qing. Unda ifodalangan fikr haqida mulohazalaringizni bayon qiling. Charxpalak Maktabimiz biqinida ariq oqardi. Ariqda charxpalak bor edi. Katta tanaffusda charxpalakni tomosha qilishni yaxshi ko’rardim… Yog’och gardishi ko’hna? Temir paqirchalari zanglab ketgan. Parraklariga ko’kimtir suv o’tlari yopishgan… Birov yolg’ondan turtib yuborsa, rostdan qulab ketadigandek… Charxpalak nolali g’iyqillab aylanadi. Kaftida suv ko’tarib, yuqoriga olib chiqadi… Tepaga chiqib olgan suv ortiga qaytmaydi… Charxpalak ham bunga ranjimaydi. Yangidan yangi suv tomchilarini yuqoriga ko’tarib beraveradi… Nolali g’iyqillaydi… Oradan ko’p yillar o’tib, o’sha charxpalak tushlarimga kiradigan bo’ldi. Nega shunday bo’lganini uzoq o’yladim… So’ng… Bir haqiqatni angladim. Men charxpalakni emas, ustozlarimni qo’msar ekanman. Suv suv emas, men ekanman! Charxpalak charxpalak emas, o’qituvchilarim ekan! Meni – bir tomchi suvni katta hayot yo’liga olib chiqib qo’ygan ustozlarim – charxpalak zahmatini oqlay oldimmikan?.. Bilmadim. … Ko’hna charxpalak hamon tushlarimga kiradi … (O’. Hoshimov)

O’zbek tili turkiy tillar oilasiga mansub bo’lib, u yer yuzidagi eng qadimiy va boy tillardan hisoblanadi. Bu tilning ildizlari era mizdan oldingi asrlarga borib taqaladi. O’zbek tilida olam ga mashhur ko’plab ilmiy va badiiy asarlar yaratilgan. Bugun o’zbek tili mustaqil O’zbekistonning davlat tili sifatida davlatimiz ramz lari qatorida e’zoz va ehtiromga sazovordir. O’zbek tilining taraqqiyoti yurt istiqloli tufayli benihoya jadallashdi. Tildagi o’sish-o’zgarishlarning xolis va birlamchi ko’zgusi uning lug’at boyligidir, jamiyatdagi har qanday o’zgarishlar, eng avvalo, aynan xuddi shu boylikda o’z aksini topadi. Yurtimiz hayotida yuz berayotgan iqtisodiy, siyosiy, madaniy-ma’rifiy yangilanishlar tilimizning lug’at boyligida namoyon bo’lmoqda, bunday o’zgarishlar tili mizni yangi tushuncha va tasavvurlar bilan, ularni ifodalashga xizmat qiluvchi yangi so’zlar bilan boyitib bormoqda.

Bugun mustaqillik bois paydo bo’layotgan yangi-yangi tushunchalarni ifodalash uchun, avvalo, o’zbek tilining o’z ichki imkoniyatlari to’laligicha ishga solinmoqda, xusu san, yangi so’zlar yasalmoqda (masalan, dasturchi, ahdnoma, kafolatnoma; idoralararo, hukumatlar aro, davlatlararo; nodavlat, nohukumat, notijorat, nomoddiy; mahalliylashtirish, kompyuterlashtirish, modellashtirish kabi); eskirgan deb qaralgan so’zlar qaytadan tilga olib kirilmoqda (masalan, ma’naviyat, millatparvar, qadriyat, jarroh, matbaa, muallif, munaqqid, tashxis, tijorat kabi); til tabiatiga uyg’un tarzda ularga yangi ma’nolar yuklanmoqda (masalan, vazir, viloyat, tuman, hokim, zobit kabi); umrini yashab bo’lgan tushunchalarni ifodalovchi so’zlar nofaol zaxiradan joy olmoqda (masalan, kolxoz, sovxoz, ateist kabi). Ilgari salbiylik bo’yog’iga ega bo’lgan so’zlar davr taqozosiga ko’ra ijobiy bo’yoq kasb etmoqda (masalan, biznes, biznesmen, millioner, savdog ar, fermer, janob, kapital, parlament, firma kabi). Zaruriy holatlarda esa xorijiy tillardan boshqa til vositachiligida emas, balki to’g’ridan to’g’ri va me’yorga amal qilgan holda so’zlar o’zlashtirilmoqda.

1-mashq.She’rni o’qing, unda ifodalangan g’oya haqida fikrlashing. Milliy meros, ona tili va unga posbonlik haqidagi mulohazalaringizni bayon qiling. Ona tuproq Avliyolar, daholarning beshigisan, Naqshbandlar topgan jannat eshigisan. Tiriklikning navosi ham qo’shig’isan – Sen azizsan, muqaddassan, ey sajdagoh, O’zbekiston, ota makon, ona tuproq! Yuragimda tulporlaring dukurlari, Qaysi yurtning bordir buyuk Temurlari? Olovlardan omon chiqqan Semurg’lari, Sen azizsan, muqaddassan, ey sajdagoh, O’zbekiston, ota makon, ona tuproq! Asl farzand merosiga posbon bo’lgay, Ozod elning orzulari osmon bo’lgay, Bobolarim ismin aytsam, doston bo’lgay, Sen azizsan, muqaddassan, ey sajdagoh, O’zbekiston, ota makon, ona tuproq! Daryolarning izlarida daryo bo’lgay, Daholarning avlodi ham daho bo’lgay! Fido bo’lsa, shu Vatanga fido bo’lgay, Fido bo’lsa, shu Vatanga fido bo’lgay! O’zbekiston, ota makon, ona tuproq! (Iqbol Mirzo)

5-mashq. Shoir Dilshod Rajabning «So’z sehri» she’rini o’qing. Unda ifodalangan fikr doirasida bahslashing. • Har bir gap-u so’zimiz – Qanday yaxshi so’z – kalom, Go’yo oyna – ko’zgumiz. • Odob boshi – «Assalom». • Aytgan har so’zimizda Xush yoqadi hamma vaqt: Ko’rinamiz o’zimiz. «Rahmat!», «Xo’p- xo’p!», «Marhamat!»

“ O’zbek tilining izohli lug’ati’’dan olingan quyidagi so’zlarning izohlarini esda tuting. Ular ishtirokida gaplar tuzing. Brifing rasmiy shaxslarning ommaviy axborot vositalari vakillari bilan rasmiy nuqtayi nazar bildirish yoki rasmiy xulosalarni qisqacha bayon etish maqsadidagi uchrashuvi. Ibtido biror narsa, ish-harakat, voqea-hodisa va shu kabilarning boshlanish davri. Intiho biror narsa, ish-harakat, voqea-hodisa va shu kabilarning tugash, nihoyalanish davri. Istifoda foydalanish, ishlatish. Istifoda qilmoq (yoki etmoq ) foydalanmoq, ishlatmoq.

O’zbek tilining izohli lug’ati’’dan olingan quyidagi so’zlarning izohlarini esda tuting. Ular ishtirokida gaplar tuzing. Munaqqid adabiy, ilmiy, publitsistik asarlarni tahlil qilish, Ularning ijobiy va salbiy tomonlarini, yutuq va kamchiliklarini o’rganish hamda baholash bilan shug’ullanuvchi adabiyotshunos, tanqidchi. Tashxis 1 kasallik xarakteri va bemorning ahvoli haqidagi qisqacha tibbiy xulosa. 2 odamdan boshqa jonli va jonsiz narsalarga insoniy xususiyatlarni ko’chirishdan iborat badiiy san’at turi. Tijorat savdo-sotiq, savdo (savdogarlik) ishlari. Unsur butunni tashkil etgan murakkab narsaning tarkibiy qismi.

• E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!

O'xshashlar

O’zbek tili – davlat tili 5-sinf

O’zbek tili leksikasining boyish manbalari 5-sinf

Ifodalilik va o’xshatishlar 11-sinf

Jo’yalilik va uslublar 11-sinf

Ifodalilik va kinoya 11-sinf