17-18-§. Detalning shaklini dizayn asosida konstruktiv o‘zgartirishga oid loyihalash 9-sinf - Chizmachilik - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

17-18-§. Detalning shaklini dizayn asosida konstruktiv o‘zgartirishga oid loyihalash 9-sinf

Yuklangan vaqt:

02.08.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

969.5 KB

Ko'chirib olish

9-sinf tasviriy san’at darsligi asosida 17-18-mavzu:

Xalq xo‘jaligining turli sohalarida yangi buyumlarni konstruksiyalash (ixtiro qilish), amaldagilarni takomillashtirish yoki qayta ishlab chiqish loyihalash deyiladi. Loyihalashga doir ishlar har doim graﬁk tasvirlar, ya’ni chizmalar, eskizlar, texnik rasmlar chizish bilan bog‘liq bo‘ladi.

Har qanday buyumga yangi konstruktiv element kiritilsa, unda qanday o‘zgarish ro‘y berishini ko‘z oldingizga keltirib ko‘ring. Konstruktiv elementlar, ya’ni teshiklar, o‘yiqlar shaklini biroz o‘zgartirish, burchaklarni yumaloqlash kabilar kiritilib, yangi foydali sifatlar berish orqali buyumning og‘irligini kamaytirish, pishiqligini oshirish, ishlov berishni soddalashtirish, foydalanishda qulaylik, chiroyli ko‘rinishga keltirib tasvirlashga badiiy loyihalash-dizayn deyiladi.

Dizayn inglizcha dezign – chizma, rasm, loyiha degan ma’noni bildiradi. O‘quvchilar badiiy loyihalash(dizayn)ni o‘rganish maqsadida turli ijodiy masalalarni yechishni mashq qilishlari zarur.

17.1-chizma, a dagi detal shakli belgilangan (chiziqqa nuqtalar qo‘yilgan) chiziq bo‘yicha qayta badiiy loyihalash talab qilinsa, 17.1-chizma, b dagidek ko‘rinishga o‘tadi.

17.2-chizma, a da kubning yaqqol tasviri berilgan. Uni shunday loyihalash kerakki, ortiqcha joylari qirqib olingandan keyin berilgan uchta teshikdan (17.2-chizma, b) tirqish (zazor)siz o‘tsin. H – ustdan ko‘rinish, V – olddan ko‘rinish, W – chapdan ko‘rinish. Shunday loyihalangan kubning yaqqol tasviri 17.2- chizma, c da berilgan.

17.3-chizma, a da deraza romi burchagining qismi tasvirlangan. Unga mos keladigan perpendikulyar qismi loyihalansin. Loyihalangan qismi 17.3-chizma, b da tasvirlangan.

18-§. LOYIHALASHGA DOIR GRAFIK MASALALAR Amaliyotdagi detalning ko‘rinishi o‘ziga jalb qila oladigan holda uning ko‘rinishini go‘zal va chiroyli hamda bejirim shaklda o‘zgartirish, vaznini ham kamaytirib, foydalanish uchun qulay qilib qayta loyihalash ham dizayn deyiladi.

Masalan, 18.1-chizma, a dagi detalning vazni (og‘irligi)ni kamaytirish maqsadida uning shakli (geometriyasi) qayta loyihalanadi. Natijada, 18.1-chizma, b, c, d lardagi ko‘rinishga keladi. Yoki yana boshqacha badiiy loyihalash yo‘li izlanadi.

Detalga kiritilgan o‘zgartirishni chizma orqali amalga oshirishni chizmani qayta ijodiy loyihalash deyish mumkin. Detal geometriyasi ﬁkran o‘zgartirib, uni qayta ijodiy loyihalangan holatini tasavvur qilish ﬁkrlash qo‘zg‘atuvchanligini o‘stiradi.

Chizmada ijodiy loyihalash elementlarini kiritish orqali turli dizayn muammolarini yechish mumkin bo‘ladi. 18.2-chizma, a da detal A va B qismlardan tuzilgan bo‘lib, uning chizmasi 18.2-chizma, b da ko‘rsatilgan.

Detalning A bo‘lagi xuddi shunday shakldagi va o‘lchamdagi o‘yiqqa, B qismi hisobiga almashtirish lozim bo‘lsa, 18.2-chizma, c dagidek ko‘rinishga ega bo‘ladi. Bu yerda detalning A bo‘lagining balandligi pastga tomon B qismi hisobiga o‘lchab qo‘yiladi.

Misol. Quti (shkatulka)ning umumiy (xomaki) ko‘rinishlari berilgan (18.3-chizma, a). Qutining qopqog‘i A shunday loyihalansinki, u quti B ni jips yopib tursin.

Qopqoq turli ko‘rinishlarda loyihalanishi mumkin. Bu yerda loyihalanayotgan qopqoqni idrok qilishni osonlashtirish maqsadida ag‘darib, yaqqol tasvirda ko‘rsatishga jazm qilindi. 18.3-chizmalarda qopqoqning turli variantlarda bajarilgani berildi. Yana qanday variantlarda bajarish mumkin?

1.Detallarning ko‘rinishlari orqali ularning vaznini (dizayn qo‘llab) kamaytiring (18.4-chizma, A, B, C). 2. Detalning B qismi hisobiga A chiqig‘i xuddi shunday shakl va o‘lchamdagi chuqurchaga almashtirilganini chizing (18.5-chizma, A,B,C) yoki modelini xohlagan material(ashyo)dan yasang.

O'xshashlar

19--20-§. Detalning fazoviy holatini o‘zgartirishga va qayta loyihalashga oid ijodiy grafik ishlar 9-sinf

30-31-§. Kompyuterda buyumlarni loyihalash 9-sinf

33-34-§. Bosh plan chizish bo‘yicha amaliy mashg‘ulot 9-sinf

28-§-29-§. Kompyuterda to‘g‘ri chiziq, burchak va tekis shakllarni yasash 9-sinf

29-30-mavzu Detalning frontal dimetrik proyeksiyasi 8-sinf