Hujayralarning hayotiy faoliyati. 6 - sinf - Botanika - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Hujayralarning hayotiy faoliyati. 6 - sinf

Yuklangan vaqt:

04.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

12622.693359375 KB

Ko'chirib olish

6-§. HUJAYRALARNING HAYOTIY FAOLIYATI 6-sinf botanika darsligi asosida. 2017.

Tirik hujayralar ichidagi harakatni kuzatish hammani qiziqtiradi. Bu harakatni akvariumda o'stirilgan elodeya o'simligi bargida kuzatish mumkin. Elodeya barglari shaffof bo'lgani uchun uni mikroskopda butunligicha ko'rsa bo'ladi. • Elodeya suvda o'sganligi uchun uning bargi mikroskopdagi suv tomchisida tabiiy sharoitda o'sgandek tirik bo'ladi

• Shuning uchun uning hujayralaridagi sitoplazma-ning uzluksiz harakati aniq ko'rinadi. Hujayralar qobig'ida teshikchalar bo'lib, sitoplazmaning harakati davomida bir hujayradagi oziq moddalar va kislorod ikkinchi hujayraga shu teshikchalar orqali o'tadi. Bu jarayonni kuzatish uchun hujayra qobig'i vazifasini o'taydigan mayda (ko'zga ko'rinmaydigan) teshikchali kichkina sellofan xaltacha-ga bug'doy unidan tayyorlangan ozgina xamir solib, og'zi bog'lab qo'yiladi va stakandagi yodli suvga tushiriladi. Vaqt o'tishi bilan xamir ko'kish rangga kiradi. Bundan ko'rinib tu- ribdiki, hujayralar qobig'i orqali ular ichiga moddalar o'tgan.

• O'simliklarning har bir tirik hujayrasi nafas oladi va oziqlanadi. Bu jarayon hujayralarda quyosh nuri ta'sirida, suv va unda erigan turli moddalar hamda kislorod bo'lgan holdagina amalga oshadi. • Tabiiyki, tashqi muhitdan hujayralar ichiga zarur mod dalar qanday qilib kirishi mumkin, degan savol tug'iladi. Hujayralar qobig'i va sitoplazma o'zi orqali hamma modda- larni ham o'tkazavermaydi. Masalan, tuproqdan hujayralar ichiga suv va unda erigan moddalar kiradi.

• O'simliklar hujayrasi ichiga tashqaridan kirgan turli erit-malar qayta ishlanib, hayotiy zarur moddalarga aylanadi. • Hujayralarning o'sishi va bo'linishi. Hujayralarga xos mu-him biologik xususiyatlardan bin ularning o'sishi va bo'linishidir. • Tabiiyki, yosh hujayralar ancha kichik bo'lib, o'sgan sari kattalasha boradi.

• Shuni aytish kerakki, har bir hujayra ma'lum o'lchamgacha o'sadi. Hujayralarning qobig'i yoshiga qarab qalinlashadi. Qari hujayralarda vakuol sitoplazmaga qaraganda ko'proq joy egallaydi. Vaqt o'tishi bilan qari hujayralarda sitoplazma va yadro butunlay yo'qolib, ularning o'rnini suv yoki havo egallaydi, natijada ular nobud bo'ladi.

• Siz endigina urug'dan unib chiqqan niholning vaqt o'tishi bilan o'sib kattalashib, turli o'lcham va shakldagi barg, poya, kurtak, gul, meva hosil qilishini yaxshi bilasiz. Salo-batli yong'oq, chinor, terak va boshqa daraxtlaming barcha organlari hujayralarning bo'linib ko'payishi hisobiga vujud-ga kelgan.

• Hujayralarning o‘sishi va bo‘linishi. Hujayralarga xos muhim biologik xususiyatlardan biri ularning o‘sishi va bo‘linishi dir. Hujayralarning o‘sishini mikroskopda kuzatish ancha murakkab bo‘lsa-da, lekin ku zatish mumkin.

• Hujayralar bo'linish yo'li bilan ko'payadi. Shuni ham ay tish kerakki, hamma hujayralar ham bo'linavermaydi. Faqat hosil qiluvchi to'qima hujayralargina bo'linadi. Hujayralar ning bo'linishida yadro katta rol o'ynaydi.

• Bo'linadigan hujayralarda dastlab yadro kattalashadi, so'ng ikkiga bo'linadi va ular maxsus parda bilan qoplanadi. Bu davrda sitoplazmada ham to'siq paydo bo'lib, ona hujayrani teng ikkita yosh hujayraga ajratadi. Hujayra bo'linishi bilan undagi plastidalar ham teng ikkiga bo'linib, yosh hujayralarga o'tadi. Hosil bo'lgan yosh hujayralar o'zidagi oziq moddalar hisobiga o'sishda davom etadi. Ular ona hujayra o'lchamiga yetgach, yana yosh hujayralarga bo'linadi. Shunday qilib, o'simliklarning o'sishi hujayralarning bo'linib ko'payishi va o'sishi hisobiga boradi.

Savol va topshiriqlar • Elodeya bargi hujayralaridagi sitoplazmaning harakatini qanday kuzatish mumkin? • Hujayralar ichiga moddalar qanday kiradi va ular qanday o'zgarishlarga uchraydi? • Hujayralar o'sish jarayonida qanday o'zgaradi? • Yosh hujayralar ona hujayralardan qanday farq qiladi? • Hujayralar bo'linishida yadroda qanday o'zgarishlar sodir bo'ladi?

O'xshashlar

Hujayralarning hayotiy faoliyati. 5 - sinf

O‘simliklarning hayotiy shakllari. 6 - sinf

O‘simliklarning hayotiy shakllari. 5 - sinf

Kurtak. 6 - sinf

Novda. 6 - sinf