Boborahim Mashrab 11 - sinf - Adabiyot - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Boborahim Mashrab 11 - sinf

Yuklangan vaqt:

28.01.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

8302 KB

Ko'chirib olish

11-sinf adabiyot darsligi asosida 14-mavzu: BOBORAHIM MASHRAB (1640–1711)

Boborahim Mulla Vali o‘g‘li Mashrab Namanganda bo‘zchi kosib oilasida dunyoga kelgan. U « otashnafas shoir » sifatida shuhrat qozongan. Shoirning nomi xalq orasida juda keng tarqalg an va mashhur bo‘lgan.

Xuddi shohnomaxonlik, rumiyxonlik, bedilxonlik, navoiyxonlik singari mashrabxonlik ham bardavom bo‘lgan. Asarlari qisman turli bayoz va tazkiralar, asosan, « Devoni Mashrab », « Devonayi Mashrab », « Eshoni Mashrab », « Hazrati Shoh Mashrab » nomlari ostida xalq orasida qo‘lyozma va toshbosma shaklida tarqalgan qissalar orqali yetib kelgan.240B 12 03 05 0B 1C 0B 1C 1B 11 1C 1203 1C 02 1E05

Uning hayot yo‘li haqidagi ayrim ma’lumotlar ham mana shunday kitoblarda haqiqat va to‘qimalar qorishiqligida saqlanib qolgan.

Mashrabning otasi juda erta vafot etadi. Onasi Bibi Salima ip yigirish bilan oila tebratadi. Mashrab moddiy qiyinchiliklarga qaramay maktab ta’limini oladi. So‘fi Eshon mullo Bozor Oxund qo‘lida din va falsafa tarixini, fors tilini o‘rganadi.

So‘ng (taxm. 1665- yillardan) 7–8 yil davomida qashqarlik Hidoyatullo Ofoq Xoja eshon huzurida muridlik maktabini o‘taydi.

Hidoyat ko‘rguzung, Ofoq Xojam, pushti panohimsiz, Adashgan, yo‘lda qolganman, men g‘aribga roh, deb keldim. Bir kanizakka ko‘ngil qo‘yishi uning qattiq jismoniy jazolanishi hamda pir dargohidan quvilishiga sabab bo‘ladi.

Mana shu jarayonda uning she’rlari shuhrat qozona boshlaydi. Mashrab ikki tilda ijod qilgan. Mashrab she’riyatning mulamma, mustazod, muxammas, musaddas, musabba’ singari janrlarida ijod qilgan.

Ammo uning shuhratini, ayniqsa, g‘azal va murabba’lari oshirgan. Ularn ing asosiy yo‘nalishi ishq-muhabbat bo‘lishiga qaramasdan, ijtimoiy ohanglar ham katta mavqe tutgan. Mashrab o‘zbek tasavvuf adabiyotini yangi bosqichga olib chiqqan.

Uning asarlari tilining sodda va jonliligi, o‘zbekona so‘zlarning tabiiy va samimiy jarangi, xalqona ifodalarga, ayniqsa, maqol va iboralarga boyligi bilan ajralib turadi. Ularning katta qismi sahli mumtane san’atining yorqin namunalaridir.

Ularda tasavvufning eng qiyin va mushkul muammolari ham nisbatan oson va qulay shakllarda tasvirlab berilgan. Ayni mana shu xislatlar uning she’rlari xalq orasida ommalashib tez yodlanishi va hofizlar tomonidan kuyga solinib ijro etilishida bosh omil bo‘lgan.

« Tariyqi ishq aro noyob » bo‘lgan Mashrab misralaridagi insoniy tuyg‘ular tasviri favqulodda ta’sirchanligi bilan ajralib turadi. Bunda ulardagi so‘z va iboralarning mavzu va maqsadga munosib va muvofiqligi, qofiyalarning to‘la va ohangdorligi, vaznl arning tovlanishi, goho bosiq, goho o‘yn oqiligi yetakchi o‘rin tutadi.

Quyidagi misralar aruz talablariga qanchalik mos bo‘lsa, barmoq talablariga ham shunchalik to‘la va mukammal javob bera oladi:

Mashrab she’rlarida ijtimoiy muammolar talqini va tanqidi ham katta o‘rin tutadi. O‘zbek tasavvuf adabiyoti Mashrab qiyofasida yangi bosqichga ko‘tarildi. Bu yo‘nalishda uning: Soldim tun-u kun nafs itim birla urushni, Tanho qilichi birla urub hay-haylab o‘ttum, – yoki « Ma’rifatni xonaqosina qadam kelturmisham » singari bayt va misralari e’tiborga loyiqdir. « Bir Xudodin o‘zgasi barcha g‘alatdur, Mashrabo » degan misrada Mashrab ma’naviy olamin ing o‘zak nuqtasi bo‘y ko‘rsatib turibdi. Mashrabning so‘z qo‘llash mahorati yuksak. « Qoshi qarosini ko‘rung », « Jonim chiqdi », « Urayinmu boshima », « Hay-haylab o‘ttum » singari xalqona iboralar shoir she’riyatidagi shiradorlikni ta’minlagan.

Mashrabning ayrim bayt va misralari hayotiy hikmatlar darajasiga yetgan: Umr emasdur – oshiqing bir lahza bo‘lsa yorsiz. Hech ilme siynaga jo bo‘lmadi takrorsiz. Qaroqchi qo‘rqitar har yerda topsa karvon yolg‘iz. Mashrab she’rlarining ijtimoiy-badiiy ahamiyati juda katta. Ular bugun ham bizning zamondoshlarimizni, ayniqsa, yosh avlodni yuksak insonparvarlik ruhida tarbiyalashda, ularning yuksak axloq egalari bo‘lib kamol topishlarida, she’riyatning go‘zal namunalari asosida shakllanadigan badiiy-estetik didlarining takomilida o‘ziga xos ahamiyat kasb etadi. 0A 0605 1A 17020410 34 35 17020C 0A 05 1A 14 170B1610 0B0C 1E 05 1E

O'xshashlar

Boborahim Mashrab g‘azallar 11 - sinf

Abdulhamid Cho'lpon 11 - sinf

Abdurauf Fitrat 11 - sinf

Alisher Navoiy 11 - sinf

Anbar Otin 11 - sinf