Ranodoshlar oilasi - Botanika - Dars ishlanmalar

Ranodoshlar oilasi

Yuklangan vaqt:

01.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

580.5 KB

Ko'chirib olish

Dars mavzusi: Ra'nodoshlar oilasi. Darsning ta'limiy maqsadi. O'quvchilarni ra'nodoshlar oilasiga mansub yowoyi va madaniy o'simliklarning tuzilishidagi o'ziga xos xususiyatlar bilan tanishtirish. Darsning tarbiyaviy maqsadi. O'simliklar olamiga nisbatan ongli munosabatni tarkib toptirish, ekologik, iqtisodiy, estetik va axloqiy tarbiya berish. Darsning rivojlantiruvchi maqsadi. O'quvchilarning sistematik birliklar, o'simliklarning tuzilishi haqidagi bilimlari, kuzatish, o'simliklarni tanish va ajratish, darslik ustida mustaqil ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish. Darsda foydalaniladigan ko’rgazmalar. Na'matak, atirgullar, olma, shaftoli, olcha, o'rik gerbariylari, «Ra'nodoshlar oilasi» jadvali, slaytlar. Darsni turi. Yangi bilim va ko’nikmalarni shakllantirish. Dars usuli. O’quvchilarni kichik guruhlarda ishlashiga mo’ljallangan modul dasturi, interfaol usullardan foydalanish. Fanlar a’ro bog’lanish. Geografiya, Ekologiya. Asosiy tushunchalar va tayanch bilimlar: do'lana-hawthorn, qulupnay-strawberry, na'matak, olma-apple, atirgul-rose, o'rik- apricot, bodom-almond, nok-pear, maymunjon-blackberry, behi, parmachak, gilos- sweets cherry, olcha-cherry, irg'ay, shaftoli-peach, tog'olcha-mountain cherry. Darsning borishi: N Darsning bosqichlari Vaqti 1 Tashkiliy qism 3 daqiqa 2 O’tilgan mavzuni so’rash 1 2 daqiqa 3 Yangi mavzu bayoni 15 daqiqa 4 Yangi mavzuni mustahkamlash 10 daqiqa 5 O’quvchilar bilimini baholash va rag’batlantirish 3 daqiqa 6 Uyga vazifa 2 daqiqa I ashkiliy qism. . Salomlashish, davomatni aniqlash,o’quvchilarni kichik guruhlarga bo’lib olish. II. O'quvchilar bilimini aniqlash va baholash uchun botanikadan mustaqil o'quv-ish daftaridagi topshiriqlar beriladi. 1-topshiriq. Ochiq va yopiq urug'li o'simliklarga xos belgilarni ajrating.

O'simliklar Xususiyatlari A . Ochiq urug ' li о' simliklar . 1. Hayotiy shakliga ko'ra daraxt, butalardan iborat. 2. Yer sharini qoplagan o'simliklarning asosiy qismini tash k il qiladi. 3. Yer yuzida 660 turi bor. 4. Gul hosil qilmaydi. 5. O'simliklar boshqa guruhlariga qaraganda ancha murakkab tuzilgan. 6. Ular gulli o'simliklardir. 7. Urug'kurtak maxsus tangachalar ustida ochiq holda bo'ladi. 8. Haqiqiy gul ulardan boshqa o'simlik guruhlarining hech birida bo'lmaydi. 9. Urug'chi bo'lmagani uchun haqiqiy meva hosil qil maydi. 10. Qo'sh urug'lanish sodir bo'lmaydi. 11. Urug'kurtak urug'chining tugunchasi ichida yetishadi. 12. Urug'kurtak qubba tangachalari ustida ochiq holda yetishadi. 13. Ularning ildiz, poya va barglaridagi o'tkazuvchi k to'qimalari uzun, yog'ochlangan o'lik hujayralardan tashkil topgan naychalardan iborat. 14. Ildiz, poya, barglarida o'tkazuvchi naylari rivojlan- magan. 15. Changlanish va urug'lanishdan so'ng urug'kurtakdan urug', tugunchadan meva hosil bo'ladi. 16. Urug'i meva ichida yetishadi. 17. Bu bo'limga xos eng muhim belgilardan biri qo'sh urug' lanishdir. 18. Urug'chi qubbasi yetilgach "qubba meva" deb ata- ladi. 19. Bu o'simliklarning hayotiy shakllari har xil. Ular ichida bir yillik, ikki yillik, ko'p yillik, chalabutalar, buta va da- raxtlar mavjud. 20. Hozirgi vaqtda fanga bu o'simliklarning 250 000 dan ortiq turi ma'lum.B. Yopiq urug'li о 'simliklar. Topshiriqning javobi: A-1,3,4,7,9,10,12,14,18. B-2, 5, 6, 8, 11,13,15,16,17,19,20.

2-topshiriq. Bir va ikki urug'pallali o'simliklarga xos belgilarni ajrating. O'simliklar Xususiyatlari Bir urug'pallalilar 1. Murtagi ikki urug'pallali. 2. Murtagi faqat bitta urug'pallali. 3. Unayotgan o'simlik bitta urug'pallabarg bo'lib yer ostida qoladi. 4. Unayotgan o'simlik tuproqdan ikkita urug'pallabarg bilan chiqadi. 5. Murtak ildizchasidan hosil bo'lgan asosiy ildiz tezda nobud bo'ladi, uning o'rnini esa murtak poyasidan o'sib chiqqan bir to'p qo'shimcha ildizlar egallaydi. 6. Murtak ildizchasidan hosil bo'lgan asosiy ildiz uzoq mud- dat yoki o'simlik hayotining oxirigacha saqlanib qoladi. 7. Barg yaprog'i yoysimon yoki parallel tomirlangan. 8. Barg yaprog'i patsimon yoki panjasimon tomirlangan. 9. Poyasi kambiyli, yo'g'onlasha oladi. 10. Poyasi kambiysiz, yo'g'onlasha olmaydi. 11. Ko'pincha gulqo'rg'oni murakkab. 12. Gulqo'rg'oni oddiy. 13. Gultojbarglar halqada 3 tadan o'rnashgan. 14. Gulkosachabarg va gultojbarglari halqada 4-5 tadan o'rnashgan.Ikki urug'pallalilar Topshiriqning javobi: A- 2, 3, 5, 7, 10, 12, 13. B - 1, 4, 6, 8, 9, 11, 14. III. O'tgan mavzuni yakunlash va yangi mavzuni o'rganish. III. O'quvchilar faoliyatini yangi mavzuni o'rganishga qaratish va modulning didaktik maqsadi bilan tanishtirish. Mazkur mavzu mazmunini 2 ta tugallangan mantiqiy mazmunga ega qismga ajratib o’rgatish mumkin: Reja: 1. Ra'nodoshlar oilasining umumiy belgilari. 2. Yo vv oyi va madaniy vakillari. Ra’nodoshlar oilasiga mansub o’simliklar gul va mevalari. Olmani qalqonsimon to’pguli Qulupnay Behi

Na’matak. 1-guli shohchasi. Gilos mevasi 2- mevasi. 3-gulini tik kesmasi. Shu modul asosida modul dasturi tuziladi. Modul dasturining didaktik maqsadi. Siz modul dasturi yordamida mustaqil ishlab ra' nodoshlar oilasining o'ziga xos belgilari, yovvoyi va madaniy vakillari bilan tanishishingiz, ularning inson hayoti va iqtisodimizni rivojlantirishda tutgan o'rnini aniqlashingiz, darslik va qo'shimcha o'quv adabiyotlari ustida mustaqil ishlash ko'nikmalaringizni, nutq va muloqot madaniyatingizni rivojlantirishingiz zarur. O'FE O'quv materiali yuzasidan topshiriqlar Topshiriqqa oid ko'rsatma 1- O'FE Maqsad. Ra'nodoshlar oilasining o'ziga xos xususiyatlarini o'rganish. Quyidagi savollarga javob toping va topshiriqlarni bajaring: 1 . Ra'nodoshlar oilasiga necha turkumga man-sub tur kirishini aniqlang. 2. Ra'nodoshlarning vegetativ organlarining tuzilishidagi o'ziga xoslikni aniqlang. 3. Ra'nodoshlarning guli va mevasining tuzilishini o'rganing. 4.O'zlashtirgan bilimlaringiz asosida botani-kadan mustaqil o'quv-ish daftaridagi 1-topishiriqni bajaring. Darslikdagi matnni diqqat bilan o'rganing. O'quvchilar guruhi bilan hamkorlikda ishlang. 2- O'FE Maqsad. Ra'nodoshlar oilasiga mansub yovvoyi va madaniy o'simliklarni o'rganish. Quyidagi savollarga javob toping va topshiriqlarni bajar ing. 1 . Ra'nodoshlar oilasiga mansub turkumlarni aniqlang. 2. Na'matakning tuzilishini o'rganing. 3. Oilaning yovvoyi vakillarini va ularning aha- miyatini aniqlang. 4. Oilaning madaniy vakillari va ularning aha- miyatini aniqlang, 5. O'zlashtirgan bilimlaringiz asosida gerbariy- Darslikdagi matnni diqqat bilan o'rganing. O'quvchilar guruhi bilan hamkorlikda ishlang. O'quvchilar bilan o'tkaziladigan savol-javobda faol ishtirok eting.

lardan foydalanib 2-topshiriqni bajaring. Bu oilaga shimoliy yarimsharning mo'tadil iqlimli mintaqalarida o'sadigan 120 turkumga mansub 3000 ga yaqin turdagi daraxt, buta va ko'p yillik o'tlar kiradi. O'zbekistonda uning 35 turkumga mansub 153 turi o'sadi Bu oilaga tobulg'i, olcha, na'matak, olma, olxo'ri, bodom, nok, shaftoli, kamxastak, gilos, qulupnay, maymunjon kabi turkumlar kiradi Tog' va to'qaylarda na'matak turkumiga mansub turlar o'sadi. Ulardan biri oddiy na'matak (ra'no)dir. U bo'yi 3—4 m ga yetadigan, poyasi ko'p, tikanli sershox buta. Barglari murakkab toq patsimon, 5—9 yaproqchali. lyun — uyul oylarida gullaydi. Gullari yirik, eni 8—9 sm, asosan och pushti, gulkosacha va gultoji 5 tadan. Gulda juda ko'p changchi va urug'chilari bor. O'zbekistonda bu turkumga mansub 13 tur o'simlik o'sadi. Na'matak madaniy atirgullarning yowoyi turi hisoblanadi. Hozirgi vaqtda yer yuzida atirgullarning 10 mingga yaqin, O'zbekistonda 340 dan ortiq navi ekiladi. 1-topshiriq. Mavzuni o'qing va quyidagi jadvalni to'ldiring. Ra'nodoshlar oilasiga mansub o'simliklarga xos belgilar Yer yuzida turkum va turlar soni O'zbekistonda turkum va turlar soni Hayotiy shakllari Ildizi Poyasi Bargi Gullari (to'pguli) Gulqo'rg'oni (oddiy, murakkab) Mevasi Gul formulasi 2-topshiriq. Quyida nomlari berilgan o'simliklarni hayotiy shakllariga ko'rajadvalgajoylashtiring.l) do'lana; 2) qulupnay; 3) na'matak; 4) olma; 5) g'ozpanja; 6) atirgul; 7) o'rik; 8) bodom; 9) nok; 10) maymunjon; 11) behi; 12) parmachak; 13) gilos; 14) tobulg'i; 15) olcha; 16) irg'ay; 17) shaftoli; 18) tog'olcha.

Ra'nodoshlar oilasiga mansub o'simliklar Ko'p yillik o'tlar Butalar Daraxtlar Klaster usuli V. O'quvchilarning modul dasturi yordamida mustaqil ishlarini tashkil etish. Har bir modul yakunida o'quvchilar jamoasi bilan savol-javob, o'quv munozaralarini o'tkazish. VI. Modul dasturini yakunlash. VII. Yangi mavzu bo'yicha o'quvchilar bilimini nazorat qilish va baholash uchun botanikadan mustaqil o'quv-ish daftaridagi topshiriqlar beriladi. Mustahkamlash uchun topshiriq va test savollari. Rasmlar ostidagi raqamlarni jadvalning tegishli kataklariga joylashtiring.

Olma guli meva kesmasi mevasi gul formulasi Olcha guli meva kesmasi mevasi gul formulasi VIII. Yangi mavzuni qayta ishlash va yakunlash. Test savollari. 1. Ra’nodoshlar oilasini O’zbekistonda qancha tur va turi bor. a. 135 tur,53 turkumi. b. 133 tur,37 turkumi. k. 153 tur,35 turkumi. 2. Madaniy atirgullarni yovvoyi turi qaysi o’simlik. y. tog’olcha. i. g’ozpanja. u. na’matak. 3. Nok nimasi bilan olmaga o’xshaydi. s. poyasi bilan. e. toj bargi bilan. Ch. guli va mevasi bilan. 4. O’zbekistonda nok turkumiga oid nechta tur o’sadi. a. 7 ta. b. 5ta. s. 10ta. 5.O’zbekiston Respublikasining ’’Qizil kitobi’’ga kiritilgan ra’nodoshlar oilasini vakillari qaysilar. a. tog’olcha,turang’ul. b. na’matak,olxo’ri. d. o’rta Osiyo noki,Olga sorbariyasi. 6.Ra’nodoshlar oilasiga kiruvchi o’simliklar qaysilar. o. olma, olcha, gilos, olxo’ri, shaftoli. e. jag’-jag’, na’matak, tobulg’i, irg’ay. i. rediska, ismaloq, kanop. 7. O’zbekistonda olmani nechta turi bor. l. 2ta yovvoyi, 3ta madaniy. m. 3ta yovvoyi, 2ta madaniy.

n. 5ta madaniy. 8. Ra’nodoshlar oilasini mevasi qanday meva turiga mansub. a. yong’oqcha, bir yoki ko’p danakli meva, sohta meva. b. rezavor. c. uchma yoki qanotchali meva. 9. Ra’nodoshlar oilasini guli qanday tuzilgan. s. yakka-yakka barg qo’ltig’ida o’rnashgan yoki shingil. u. qalqon, soyabon shakldagi to’pgul, ikki jinsli. t. hamma javoblar to’g’ri. 10. Ra’nodoshlar oilasini qanday hayotiy shaklga ega o’simliklar tashkil etadi. d. daraxt, buta, ko’p yillik o’tlar. b. bir yillik va ikki yillik o’tlar. e. chala butalar, ikki yillik o’tlar. 11. Na’matak (ra’no) qaysi oylarda gullaydi. a. iyun, iyul. b. mart, aprel. c. iyul, avgust. 12. Na’matakdan qanday kassalikni oldini olishda foydalaniladi. b. bot kassaligida. d. avitaminoz. e. revmotizm. 13. Hozirgi vaqtda yer yuzida atirgullarning qanch navi bor. u. 10 000 e. 15 000 k. 20 000 14. Ra’nodoshlar oilasini gul formilasi qanday. r. Gk (5) Gt (5) Ch ~ U 1-(5)~ . q. Gk (3)+(5) Gt 5 Ch (~) U (~) . e. Gk (5) Gt 1+2, (2) Ch (9)+1 U 1 . Test javoblari: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14. K u ch - a d o l a t d a d u r.

IX. Uyga vazifani belgilash. Quyidagi jadvalni to'ldiring. O'simlik nomi Hayotiy shakli bargi to'pguli mevasi na'matak olma qulupnay O'rik

O'xshashlar

Ra’nodoshlar oilasi mavzusiga 1 soatlik dars ishlanmasi

Qoqio’tdoshlar (Murakkabguldoshlar)

Hujayraning qismlari

Hujayraning xilma xilligi

Hashorotlar olami 2-SINF TABIATSHUNOSLIK