To’g’ri va noto’g’ri kasrlar - Algebra - Dars ishlanmalar

To’g’ri va noto’g’ri kasrlar

Yuklangan vaqt:

01.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

187 KB

Ko'chirib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI OCHIQ DARS ISHLANMASI

DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI MAVZU: TO’G’RI VA NOTO’G’RI KASRLAR. TAYaNCH SO’ZLAR: to’g’ri kasr, noto’g’ri kasr, surat, maxraj. MAVZUNING QISQACHA TA’RIFI: To’g’ri va noto’g’ri kasrlarning ta’riflarini bilish, qiymatlarini 1 bilan taqqoslash. O’QUV JARAYoNINI AMALGA OSHIRISH TEXNOLOGIYaSI: Metod: interfaol. Shakl: noan’anaviy. Vositalar: “Matematik diktantlar” to’plami, multimedia. Nazorat: savol-javob. Baholash: 5 ballik reyting tizimi. DARS /AMALIYoT/NING MAQSAD VA VAZIFALARI: MAQSADLAR: Ta’limiy: o’quvchilarni to’g’ri va noto’g’ri kasrlar bilan tanishtirish. Tarbiyaviy: kundalik hayotimizda miqdorlarni belgilashda kasrlardan foydalanishni bilish. Rivojlantiruvchi: o’quvchilarni fikrlashga o’rgatish. KUTILAYoTGAN NATIJALAR: Dars /amaliyot/ yakunida o’quvchi biladi (Bilim): to’g’ri va noto’g’ri kasrlarni farqlay olish. Dars /amaliyot/ yakunida o’quvchi tushunadi (Ko’nikma): turli kasrlardan to’g’ri va noto’g’ri kasrlarni ajratib yozish. Dars /amaliyot/ yakunida o’quvchi bajara oladi (Malaka): ma’lum shartlar talab etilgan mashqlarni bajara olish. DARS JARAYoNI VA UNING BOSQICHLARI ISHNING NOMI BAJARILADIGAN ISH MAZMUNI VAQT 1-bosqich: Tashkiliy qism Davomatni aniqlash, sinfni darsga tayyorlash. 2 min 2

2-bosqich: Refleksiya. Extiyojlarni aniqlash. O’tilgan mavzuni takrorlash. Matematik diktant. 10 min 3-bosqich: Yangi mavzu bayoni To’g’ri va noto’g’ri kasrning ta’rifi bilan tanishtiriladi. Kartochkalarda yozilgan kasrlardan namunalar ko’rsatiladi. 10 min 4-bosqich: Mustahkamlash 573 – 575 – misollarni yechish. “Venn diagrammasi” va “Klaster” texnologiyalaridan foydalanish. 15 min 5-bosqich: Baholash. Dars yakuni. To’plangan ballarni umumlashtirish, izohlash, o’quvchilarning baholarini jurnalga qayd etish. 5 min 6-bosqich: Uyga vazifa 580 – 583 – misollar. 3 min DARSNING MAVZUSI : TO’G’RI VA NOTO’G’RI KASRLAR Darsning maqsadlari: Ta’limiy maqsadi: o’quvchilarni to’g’ri va noto’g’ri kasrlar bilan tanishtirish. Tarbiyaviy maqsadi: kundalik hayotimizda miqdorlarni belgilashda kasrlardan foydalanishni bilish. Rivojlantiruvchi maqsad: o’quvchilarni fikrlashga o’rgatish. Darsning borishi: Tashkiliy qism Davomatni aniqlash. Kun sanasi bilan bog’liq bo’lgan muhim voqealar haqida qisqacha suhbat. 3

O’tilgan mavzuni takrorlash Matematik diktant. MATEMATIK DIKTANT 1. Kasrni bo’linma ko’rinishida yozing:1 6, 45 60, 36 9 , 42 43, 21 5 2. Bo’linmani kasr ko’rinishida yozing: 45:60; 17:5; 25:100; 20:40; 6:13. 3. Kasr ko’rinishida yozing: a) bo’linuvchi 5. bo’luvchi 6; b) bo’linuvchi 6. bo’luvchi 5. Yangi mavzu bayoni Biz kasr sonlar bobida oddiy kasrlardan ilgari ulushlarni o’rganamiz. Matematika o’qituvchimiz doskaga kvadrat chizdi va 4 bo’lakka bo’ldi. Bir bo’lakni rangli qalamda bo’yab chizdi. Ustoz kvadratning qanday bo’lagini bo’yadi. Demak, ustoz kvadratni 4 ta teng bo’laklarga bo’lib, uni bitta bo’lagini rangli qalam bilan bo’yadi. U kvadratning 4 tadan bittasini bo’lganini bildiradi. Demak, butunning teng bo’laklari ulushlar deyiladi. 4

Xayotda, turmushda, xo’jalik yuritishda bir butun deb olingan miqdorni (buyumni) ko’pincha teng bo’laklarga bo’lamiz. Ulushlarni xayotda nom bilan ataymiz. Ikkidan bir ulush – yarim, to’rtdan bir ulush – chorak, sakkizdan bir ulush – nimchorak. Butun yarim chorak nimchorak Butunning bitta yoki bir nechta teng ulushlaridan tuzilgan son kasr deyiladi. Keltirilgan misolimizda kvadratning to’rtdan bir bo’lagini bo’yalganini aytib o’tdik bu bo’yalgan bo’lagini kasr ko’rinishda 4 1 bo’lagi bo’yalgan deyiladi. 4 1 yozuvda chiziqcha ustidagi son kasrning surati, pastidagi son kasrning maxraji, “ ” chiziqcha esa kasr chizig’i deyiladi. Umumiy ko’rinishda n k kasr son deb olingan. n k ko’rinishdagi sonlar oddiy kasrlar deyiladi. k va n lar natural sonlardir. Har qanday n k kasrni natural son k ni natural son n gu bo’lish natijasi deb aytish mumkin. Aksincha n k n k  : yoki n k n k :  ko’rinishda yozish mumkin. Misol : 7 4 7:4  , 13 10 13: 10  , 8:3 8 3  , 17: 30 17 30  . Har qanday natural sonni maxraja 1 bo’lgan kasr deb qarash mumkin. 5

1 1: k k k  . Kasr chizig’i bo’lish amalini bildiradi. Misol : . 1 24 24, 1 16 16   n k yozuvda k va n natural sonlarga nisbatan quyidagi fikrlar bo’lish mumkin: 1) n k , 2) n k , 3) n k , bu xollarda quyidagicha kasrlarni xosil qilamiz. Agar n k bo’lsa, to’g’ri kasr, n k , n k bo’lsa, noto’g’ri kasr xosil bo’ladi. Surati maxrajidan kichik bo’lgan kasr to’g’ri kasr deyiladi. To’g’ri kasr doimo 1 dan kichik bo’ladi. Surati maxrajidan katta yoki maxrajiga teng kasr noto’g’ri kasr deyiladi. Noto’g’ri kasrlar 1 dan katta yoki 1 ga teng bo’ladi. Misol :  75 64; 100 50 ; 27 16;9 5; 28 19; 18 15;7 4 to’g’ri kasrlar;  9 18; 30 30; 13 26 ;8 8; 17 20 ; 10 11 noto’g’ri kasrlar. Ikkita natural sonning bo’linmasi shu sonlarning nisbati deyiladi. Misol : 5 ta olmani 2 ta bolaga teng bo’lib bermoqchisiz. Har bir bolaga nechtadan tegadi? 1-bolaga 2 12 2 1 2   2-bolaga 2 12 2 1 2   . 6

Demak, 2 yarimtadan olma tegadi. 2 12 son aralash son ekan. Noto’g’ri kasrdan aralash son xosil qilish mumkin. Masalan: ,5 44 5 24  , 10 7 3 10 37  ,5 23 5 17  . 11 9 1 11 20  Aralash sonni noto’g’ri kasr shaklida yozish mumkin. Masalan: , 5 24 5 44  , 7 26 7 53  . 4 23 4 35  Yangi mavzuni mustahkamlash Venn diagrammasidan foydalaniladi. Doskaga 5 1 ; 8 7 ; 5 11 ; 8 3 ; 5 6 ; 5 3 ; 5 2 ; 8 21 ; 8 8 ; 5 5 kasrlar yozilib, shartlar bo’yicha doirani ichiga yozish torshiriladi: 8 21 8 8 Maxrajlari bo’yicha yozilib, o’rtadagi sohaga e’tibor qaratiladi 5 maxraji bo’yicha ikkinchi doiraga to’g’ri kasrligi bois birinchi doiraga ham tegishli. 574. To’g’ri va noto’g’ri kasrlarga ajratib yozing: 1) 8 5 ; 2) 12 13 ; 3) 20 20 ; 4) 68 17 ; 5) 100 75 ; 6) 19 38 . Bu mashq Klaster usulida bajariladi: To’g’ri kasrlar Maxraji 5 bo’lgan kasrlar 8 7 8 3 7

575. 1) Surati 4 birlikka maxrajidan kichik bo’lgan 5 ta kasr yozing. 2) Surati maxrajidan 4 birlikka katta bo’lgan 5 ta kasr yozing. 577. Maxraj 15 ga teng bo’lgan: 1) 4 ta to’g’ri kasr; 2) 4 ta noto’g’ri kasr yozing. 575. O’quvchilar mustaqil bajarishlari topshiriladi, nazorat qilinadi. Iqtidorli o’quvchilar uchun 579-mashqni yechish tavsiya etiladi. 577 ni o’rniga zarur bo’lsa ko’rsatma beriladi. 5. O’quvchilarni baholash. Ballarni jurnalga qayd etish, izohlash. 6. Uyga vazifa. Darslikning 580 – 583 mashqlari. 7. Darsni yakunlash. ; ; ; ; ; ; ; ; n k  n k  n k  8

O'xshashlar

O’nli kasrlar

Algebraik kasrlar ustida birgalikda bajariladigan amallar

Bir xil maxrajli kasrlarni qo’shish va ayirish

Matematika darslarining o'ziga xos xususiyatlari. Boshlang’ich sinf o’quvchilariga geometrik

Masalalarni tenglamalar yordamida yechish” mavzusiga doir masalalar yechish