Ишлаб чиқариш корхоналарини шамоллатиш ва ёритиш тизими - БЖД - Презентации

Ишлаб чиқариш корхоналарини шамоллатиш ва ёритиш тизими

Загружено в:

06.03.2023

Скачано:

0

Размер:

6330 KB

МАЪРУЗА:МАЪРУЗА: Ишлаб чиқариш корхоналарини шамоллатиш ва ёритиш тизими

Режа:Режа: 1. Ёритилганликнинг и/чдаги аҳамияти ва 1. Ёритилганликнинг и/чдаги аҳамияти ва ёруғликни характерловчи катталиклар.ёруғликни характерловчи катталиклар. 2. Ёритилганликни ва ёруғликни характерловчи 2. Ёритилганликни ва ёруғликни характерловчи катталиклар.катталиклар. 3. Ёритишга қўйиладиган гигиеник талаблар ва 3. Ёритишга қўйиладиган гигиеник талаблар ва меъёрлар.меъёрлар. 4. Шамоллатиш ва уларнинг турлари4. Шамоллатиш ва уларнинг турлари

Ёритилганликнинг и/чдаги Ёритилганликнинг и/чдаги аҳамиятиаҳамияти  Инсон атроф - муҳитдан оладиган Инсон атроф - муҳитдан оладиган информациянинг деярли информациянинг деярли 95 %95 % кўзи кўзи орқали олади. орқали олади.  Қолган Қолган 5 %5 % эшитишга, ҳид билишга ва эшитишга, ҳид билишга ва интиуцияга тўғри келади. интиуцияга тўғри келади.  Демак, инсон Демак, инсон кўзикўзи фақат ёритилганлик фақат ёритилганлик туфайлигина кўришини ҳисобга олсак, туфайлигина кўришини ҳисобга олсак, ёритилганликнинг и/чда ва умуман ёритилганликнинг и/чда ва умуман ҳаётда жуда катта аҳамиятга эга эканлиги ҳаётда жуда катта аҳамиятга эга эканлиги тўғрисидаги тасаввурга эга бўламиз. тўғрисидаги тасаввурга эга бўламиз.

 Ёруғлик нуриЁруғлик нури ва у туфайли юзага ва у туфайли юзага келадиган келадиган ёритилганликёритилганлик инсон соғлиги ва инсон соғлиги ва унинг организмида кечаётган унинг организмида кечаётган физиологик физиологик жараёнларжараёнлар учун ҳам катта аҳамиятга эга. учун ҳам катта аҳамиятга эга.  Ишловчиларнинг Ишловчиларнинг иш унумдорлигини ва иш унумдорлигини ва иш сифатинииш сифатини кўтаришда, ҳамда меҳнат кўтаришда, ҳамда меҳнат шароитларини яхшилашда и/ч хоналарини шароитларини яхшилашда и/ч хоналарини ва иш ўринларни ва иш ўринларни ёритишёритиш муҳим роль муҳим роль ўйнайди. ўйнайди.  Ёритилганлик Ёритилганлик меъёрий талаблар меъёрий талаблар даражасида бўлган ҳолатларда даражасида бўлган ҳолатларда жароҳатланишжароҳатланиш нинг келиб чиқиш нинг келиб чиқиш потенциал хавфипотенциал хавфи анча камаяди. анча камаяди.

5Ёритиш СуниийТабиий

Ишлаб чиқаришда ёритиш Табиий Сунъий Аралаш

Ишчи ёритишдан Ишчи ёритишдан барча ҳолларда нормал ишлашни барча ҳолларда нормал ишлашни таминлаш мақсадида фойдаланилади, бундан ташқари таминлаш мақсадида фойдаланилади, бундан ташқари улар одамлар ўтиш жойини, транспорт ҳаракатини улар одамлар ўтиш жойини, транспорт ҳаракатини (табиий ёритиш етарли бўлмаганда) ёритишда (табиий ёритиш етарли бўлмаганда) ёритишда ишлатилади. ишлатилади. Авариявий ёритишдан Авариявий ёритишдан асосий ёритиш тўсатдан ўчиб асосий ёритиш тўсатдан ўчиб қолганда портлаш, ёнғин, одамлар заҳарланиши, хавфли қолганда портлаш, ёнғин, одамлар заҳарланиши, хавфли жароҳатланишлар, технологик жараёнлар узоқ вақт жароҳатланишлар, технологик жараёнлар узоқ вақт тўхтаб қолиши ва бошқа кўнгилсиз ҳодисалар содир тўхтаб қолиши ва бошқа кўнгилсиз ҳодисалар содир бўлган ҳолларда фойдаланилади. бўлган ҳолларда фойдаланилади. НавбатчиНавбатчи ёритиш 5 лк 50 кишидан ортиқ одам ёритиш 5 лк 50 кишидан ортиқ одам ишлайдиган жойларда ва ишчи ёритиш тўсатдан ўчганда ишлайдиган жойларда ва ишчи ёритиш тўсатдан ўчганда хонадан одамларни чиқариш, жароҳатланиш хавфи билан хонадан одамларни чиқариш, жароҳатланиш хавфи билан боғлиқ бўладиган ишлаб чиқариш биноларининг ўтиш боғлиқ бўладиган ишлаб чиқариш биноларининг ўтиш жойларида ўрнатилади. жойларида ўрнатилади. Махсус ёритишдан Махсус ёритишдан аниқ бир хавфли жараённи ёритиш аниқ бир хавфли жараённи ёритиш учун ёки махсус бир йўналишни ёритишда учун ёки махсус бир йўналишни ёритишда фойдаланилади.фойдаланилади.

 И/ч хоналарини ва иш ўринларини И/ч хоналарини ва иш ўринларини ёритиш ёритиш табиийтабиий ва ва сунъийсунъий бўлиши бўлиши мумкин. мумкин.  Инсон организми учун энг мақбули Инсон организми учун энг мақбули табиийтабиий ёритилганликдир. ёритилганликдир.  Ишлаб чикариш хоналарида Ишлаб чикариш хоналарида табиий табиий ёритишни лойиҳалашнингёритишни лойиҳалашнинг асосий қоида асосий қоида ва меъёрлари "Қурилиш меъёрлари ва ва меъёрлари "Қурилиш меъёрлари ва қоидалари" (ҚМҚ) ва "Санитар қоидалари" (ҚМҚ) ва "Санитар меъёрлари" (СМ) билан белгиланади.меъёрлари" (СМ) билан белгиланади.

Ёритилганликка бўлган талаблар Ишлаб чиқариш шароитида ёритилганлик ишчилар саломатлигига зарар етказмаслиги учун у кўзни зўриқтирмайдиган, иш вақтида хонанинг ҳамма қисмларида бир текис тақсимланган бўлиши талаб қилинади. Ишлаб чиқаришда ёритишга доир асосий талаблар қуйидагилардан иборат: - ёритиш қурилмаси ёруғлигининг спектрал таркиби қуёш ёруғлигиникига яқин бўлиши; - бажариладиган ишларнинг тури ва аниқлигига қараб, ёритилганлик даражаси етарлича бўлиши ҳамда гигиена талабларига мос келиши; - иш жойида тўғри тушадиган ва қайтган ёруғликлар бўлмаслиги; - меъёрларга мувофиқ, ишлаб чиқариш хоналарига авария ёритқичлари ўрнатилиши ;

- хавфли иш ўринлари юқори даражада ёритилган бўлиши; - ёритиш қурилмаси хавфли ҳамда зарарли омиллар, яъни шовқин, электр қуввати иссиқлик чиқариш ва ёнғин чиқиш манбаи бўлмаслиги; - назорат ўлчаш асбоблари, хавфсизлик сигнализацияси ишончли ва узлуксиз ёритилиши; - ёритилиш бир текис ва турғун бўлиши, соялар ҳосил қилмаслиги даркор. Акс ҳолда киши кўзини бир шароитдан иккинчи шароитга тез-тез ўзгартириб туриши натижасида кўзнинг аккоммуляция хусусияти ўзгариб, кўриш органларининг толиқиш ҳолати рўй беради.

Корхоналарини ёритиш усуллариКорхоналарини ёритиш усуллари  Табиий.Табиий. Табиий қуёш ёруғлиги ёрдамида Табиий қуёш ёруғлиги ёрдамида ёритиш (бунда қуёш тарқатаётган нурдан ёритиш (бунда қуёш тарқатаётган нурдан тўғридан-тўғри фойдаланилади ёки қуёш тўғридан-тўғри фойдаланилади ёки қуёш нурининг таъсирида ёруғлик тарқатаётган нурининг таъсирида ёруғлик тарқатаётган осмоннинг диффузия ёруғлигидан осмоннинг диффузия ёруғлигидан фойдаланилади); фойдаланилади);  Сунъий.Сунъий. Қуёш ёрдамида ёритишнинг иложи Қуёш ёрдамида ёритишнинг иложи бўлмаган саноат корхоналари хоналарини ва бўлмаган саноат корхоналари хоналарини ва қуёш ботгандан кейин умуман саноат қуёш ботгандан кейин умуман саноат корхоналарини электр нурлари ёрдамида сунъий корхоналарини электр нурлари ёрдамида сунъий ёритиш йўли билан амалга оширилади.ёритиш йўли билан амалга оширилади.  Аралаш. Аралаш. Табиий ва суъний ёритилганликнинг Табиий ва суъний ёритилганликнинг бир вактда булиши. бир вактда булиши.

Ҳозирги пайтда сунъий ёруғлик, асосан, уч хил чўғланма, люминесцент ва светадиодная лампалар орқали амалга оширилади. Чўғланма лампаларнинг фойдали иш коэффициент кичик уларга келадиган қувватнинг жуда озгина қисми ёруғликка, асосий қисми эса иссиқлик қувватига айланади. Бу лампалар спектри қуёш спектридан кескин фарқ қилувчи ёруғлик беради, шунинг учун улар ишлатиладиган ерларда кишининг идрок қилиш сусаяди.

Чўғланма лампалар  Чўғланма лампалардан фойдаланиш – энергия тежамкорлик нуқтаи- назаридан бугун самарасиз амалиёт ҳисобланади. Чунки уларнинг фойдали иш коэффициенти 5 фоиздан камроқни ташкил этади. Бу электр энергиясининг 95 фоизи иссиқликка, фақатгина 5 фоизи ёритишга сарфланишини англатади. Норматив бўйича ишлаш муддати минг соатга яқин.

Чўғланма лампа ёнганда толаси 2500—3300 К гача қизийди; нур сочиш қуввати 10—35 лм/Вт; хизмат муддати 1000 соатгача. Дастлабки Чўғланма лампани 1872 й. да А. Н. Лодигин ихтиро қилган. 1879 й. да Т. А. Эдисон уни такомиллаштирган. Чўғланма лампалар хоналар ва майдонларни ёритишда, кинопроекцион аппаратларда, конларда, автомобилларда ишлатилади.

Люминесцент лампалар табиий ёруғлик сектрига яқин спектрда ёруғлик тарқатади. Бу ишчиларни камроқ толиқтиради, идрок қилиш қобилиятлари ортади. Бу лампалар электр қувватини тежашда анча афзалдир ва чўғланма лампаларга қараганда ёруғлик чиқарувчи юзалари катта бўлганлиги учун кўзни қамаштириш хусусияти камдир.

лампалар

Люминесцент лампалар ҳам камчиликлардан ҳоли эмас: улардан ёруғлик оқими пулсацияли тарқалади. Бу биринчидан, ишчиларнинг физиологиясига салбий таъсир қилса, иккинчидан строскопик самара пайдо қилади. Строскопик самара шундай ҳодисаки, машина ва дастгоҳларнинг ҳаракатдаги қисмлари тўхтаб турган, секин айланаётган ёки нотўғри ҳаракат қилаётлаётгандек бўлиб туюлади, радиотўсиқлар пайдо қилади, яъни товушни тиниқ эшитишга ҳалал беради ва айрим пайтлари шовқин чиқариб ишлайди. Бу эса қўшимча хавф-хатар туғдиради.

19Люминесцент лампа

Қувватни тежовчи люминесцент чироқларнинг ичида симоб буғлари мавжуд. Симоб заҳарлилигини биласиз. Шу сабабли уларни уй ичида синиб кетишидан эҳтиёт бўлинг. Айнан симоб сабабли ҳам улар экологик жиҳатдан хавфли бўлиб, алоҳида утилизацияни талаб қилади. Аксарият ҳолатда атроф-муҳитнинг симоб билан ифлосланиши қувватни тежовчи чироқларнинг нотўғри утилизацияси эвазига юз бермоқда. Симобли чироқлардан кўчаларни, жамоат жойларини, уйлар ва ишлаб чиқариш корхоналари, тиббиёт ва таълим муассасаларини ёритишда фойдаланилади. Улар, нафақат, энергияни тежаши, балки оддий чироққа нисбатан кучлироқ ёритиш хусусиятига эгалиги билан ҳам машҳур. Аммо Ўзбекистонда симобли лампаларни саралаб, чиқиндихоналарга алоҳида ташлаш амалиёти мавжуд эмас. Буни кўпчилик фуқаролар билмайди. Ишлатилган лампочкалар чиқиндилар билан аралашиб, чиқинди полигонларига чиқариб ташланади ва атроф-муҳитни заҳарлайди.

Ҳар бир люминесцент лампада 3-5 мг буғ кўринишидаги симоб мавжуд. Симоб буғи тирик организмга тушган ҳолатларда, мия, буйрак, жигар ва бошқа аъзоларга дармонсизлик ҳолатларини келтириб чиқаради, ҳаттоки тирик организмнинг ўлимига ҳам сабаб бўлади. Ўзбекистонда люминесцент лампаларни утиллаштиришнинг ишончли тизими ташкил этилмоқда. Қонунчиликка мувофиқ, ўрнатилган барча ускуналарга талаб этиладиган сертификатлар, назорат қилувчи органларлардан – Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси ва Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Республика Эпидемия Назорати Марказлари томонидан тегишли ҳужжатлар расмийлаштирилиши шарт. " Modern Shine" мутахассисларининг берган маълумотига кўра, корхона томонидан йилига 1 миллиондан ортиқ люминесцент лампалар зарарсизлантирилади.

Люминесцент лампаларнинг хусусиятлари Ўзбекистоннинг бешта корхонасида ишлаб чиқарилаётган кам энергия сарфловчи лампалар сифат жиҳатдан хорижда ишлаб чиқарилаётган шу турдаги маҳсулотлардан асло қолишмайди. Ушбу лампаларнинг ўзига хос хусусияти шундаки, уларнинг хизмат қилиш муддати узоқ бўлиб, тўхтовсиз 8 минг соат ёниб туриши мумкин. Бу оддий чўғланма лампалардан 8 марта кўпдир. Айни пайтда улар оддий лампаларга нисбатан 4- 5 маротаба кам энергия сарфлайди. Бундан ташқари улар кўзни толиқтирмайди, иссиқликни кам миқдорда ажратади. 90 %гача электр энергиясини тежайди. (Лампа ярим соатдан кейин ҳам қизиб кетмайди). Уларнинг яна бир хусусияти экологик жиҳатдан зарарсизлигидир.

LED технологияси афзалликлари LED лампа – экологик тоза ёруғлик манбаларидан биридир. LED ларнинг ёритилиши принципи лампаларни ишлаб чиқаришда ва ишлатишда хавфсиз қисмлардан фойдаланишга имкон беради. LED лампаларда симобли моддалар ишлатилмайди, шунинг учун уларга шикаст етганида атроф-муҳитга хавф туғдирмайди. LED лампалар, LED панели, LED чироқлар, кўча чироқли лампалар ва индустриал LED лампалар сингари турли хил маҳсулотлар ишлаб чиқарилади. Ушбу технология маҳсулотнинг сифатига, ишончлилиги ва самарадорлигини оширишга ижобий таъсир кўрсатади. Лампочка ампуласи оддий лампалар билан таққослаганда 85% энергия тежаш имконини беради. Akfa lighting LED лампаларининг ишлаш муддати 30 000 соатни ташкил этади.

Ишлаб чиқаришда ёритишнинг турлари

Авариявий ёритишдан асосий ёритиш тусатдан ўчиб қолганда портлаш, ёнғин, одамлар заҳарланиши, хавфли жароҳатланишлар, технологик жараёнлар узоқ вақт тўхтаб қолиши ва бошқа кўнгилсиз ҳодисалар содир бўлган ҳолларда фойдаланилади. Бунда иш сиртларининг энг кам ёритилганлиги меъёрдан камида 5% ни, аммо бино ичида 2 люксни ва тақаридан 1 люксни ташкил қилиши зарур.

Эвакуацион ёритиш 0,5 лк 50 кишидан ортиқ одам ишлайдиган жойларда ва ишчи ёритиш тўсатдан ўчганда хонадан одамларни чиқариш, жароҳатланиш хавфи билан боғлиқ бўладиган ишлаб чиқариш биноларининг ўтиш жойларида ўрнатилади.

Табиий ёритишТабиий ёритиш  Табиий ёритиш дераза, фонарлар Табиий ёритиш дераза, фонарлар орқали кирган ва тарқалган ёруғлик орқали кирган ва тарқалган ёруғлик нури ёрдамида ишлаб чиқариш нури ёрдамида ишлаб чиқариш хоналарини ёритишдир.хоналарини ёритишдир.  Табиий ёритиш Табиий ёритиш 3 хил3 хил бўлиши мумкин: бўлиши мумкин: -ён томондан (бир томонлама ёки икки -ён томондан (бир томонлама ёки икки томонлама);томонлама); -юқоридан; -юқоридан; -аралаш.-аралаш.

Маълумки, табиий ёруғлик билан цехларни ёритганда улар катта чегарада ўзгаради. Бу ўзгаришлар, метеорологик шароитлар, йилнинг фасли ва бошқа бир неча омилларга боғлиқдир. Шунинг учун цехларда табиий ёритилганликни миқдорий жихатдан меъёрлаштириб бўлмайди.

Табиий ёритганликнинг Табиий ёритганликнинг нормаси нормаси ҚМҚ II-4-79ҚМҚ II-4-79 бўйича аниқланган ва у бўйича аниқланган ва у ишнинг характеристикаси, ишнинг характеристикаси, объектнинг энг кичик объектнинг энг кичик ўлчамларига ва ишнинг ўлчамларига ва ишнинг разрядига боғлиқ.разрядига боғлиқ.

 Табиий ёритишни меъёрлаш табиий ёритилганлик Табиий ёритишни меъёрлаш табиий ёритилганлик коэффициенти (т.ё.к.) орқали амалга оширилади:коэффициенти (т.ё.к.) орқали амалга оширилади:  бу ерда Е ич -хонанинг бирор ички нуқтасидаги табиий ёритилганлик, лк; Е таш - ички табиий ёритилганлик бир вақтда, ташқи горизонтал ёритилганлик, лк.  Ён томондан ёритишда е ур  80% ён ва юқори томондан ёритишда е ўр  60% е н бўлса табиий ёритилганлик яхши саналади. % , 100   Т и Е Е е

ИШЛАБ ЧИ Қ АРИШ ХОНАЛАРИ УЧУН Т.Ё.К. ( е) Қ ИЙМАТИ Кўриш иши разряди Аниқлик даражаси бўйича иш тури Детал ўлчами, мм т.ё.к. меъёрий қиймати, % Ё н томондан, е min Юқори дан, аралаш е ўр I Ўта аниқ 0,1 ва ундан кичик 3,5 10 II Юқори аниқ 0,1-0,3 2,5 7 III Аниқ 0,1-1,0 1,5 3 IV Кам аниқ 1-10 1,0 3 V Қўпол ишлар 10 дан катта 0,5 2 VI Умумий кузатиш талаб қилинадиган ишлар - 0,25 1

 Ишчи юзаларда ёруғлик оқимининг тақсимланиш Ишчи юзаларда ёруғлик оқимининг тақсимланиш характерига қараб сунъий ёритилганлик характерига қараб сунъий ёритилганлик умумий ва аралашумумий ва аралаш бўлади.бўлади.  Умумий ёритишУмумий ёритиш қуйидаги турларга бўлинади: қуйидаги турларга бўлинади: а) а) умумий бир текисда ёритишумумий бир текисда ёритиш (ёруғлик оқими хонада (ёруғлик оқими хонада жиҳозлар жойлашишини ҳисобга олмаган ҳолатда текис жиҳозлар жойлашишини ҳисобга олмаган ҳолатда текис тақсимланади);тақсимланади); б) б) умумий локаль ёритишумумий локаль ёритиш (жиҳозлар жойлашишини (жиҳозлар жойлашишини ҳисобга олиб ёруғлик оқимини тақсимлаш).ҳисобга олиб ёруғлик оқимини тақсимлаш).  Аралаш ёритишАралаш ёритиш умумий ва маҳаллий ёритишларни умумий ва маҳаллий ёритишларни биргаликда ташкил қилиш билан ҳосил қилинади.биргаликда ташкил қилиш билан ҳосил қилинади.  Биноларнинг ичкарисида фақат Биноларнинг ичкарисида фақат маҳаллий ёритишнингмаҳаллий ёритишнинг қўлланилиши мақсадга мувофиқ эмас.қўлланилиши мақсадга мувофиқ эмас.  Сунъий ёритиш Сунъий ёритиш чўғлантириш, люминицент ва Лед лампаларчўғлантириш, люминицент ва Лед лампалар ёрдамида ҳосил қилинади.ёрдамида ҳосил қилинади.  Сунъий ёритиш ёритилганликнинг абсолют қийматларида Сунъий ёритиш ёритилганликнинг абсолют қийматларида (люксларда(люксларда ) меъёрланади.) меъёрланади.

22 . СУНЪИЙ ЁРИТИШ. СУНЪИЙ ЁРИТИШ НИНИ ҲҲ ИСОБЛАШИСОБЛАШ  Сунъий ёритишни ёруғлик оқимини аниқлаш усули Сунъий ёритишни ёруғлик оқимини аниқлаш усули билан ҳисоблаймиз:билан ҳисоблаймиз: (1)(1) бу ерда:бу ерда:  FF лклк - битта чироқнинг ёруғлик оқими, лм; - битта чироқнинг ёруғлик оқими, лм;  ЕЕ minmin - норма бўйича минимал ёритилганлик, лк; - норма бўйича минимал ёритилганлик, лк;  S - хонанинг майдони, мS - хонанинг майдони, м 22 ;;  k - хонанинг турига ва ёруғлик манбаига боғлиқ k - хонанинг турига ва ёруғлик манбаига боғлиқ бўлган бўлган заҳира коэффициенти;заҳира коэффициенти;  nn чч - чироқлар сони; - чироқлар сони;  - хона кўрсаткичлари, қайтариш коэффициенти ва - хона кўрсаткичлари, қайтариш коэффициенти ва ёриткич турига боғлиқ коэффициент.ёриткич турига боғлиқ коэффициент.    ч лк n k S Е F min 

ИШЧИ СИРТЛАРНИНГ ЁРИТИЛГАНЛИК МЕЪЁР И (Е min ), лк Кўриш иши подразряд Ёруғлик манбалари Аниқлик Объектнинг энг кичик ўлчами Разряд Люминисцент чироқлари Чўғлантириш чироқлари Аралаш умумий аралаш умумий Олий 0,15 дан кам I А 5000 1500 4000 300 Б 4000 1250 3000 300 В 3000 1000 2000 300 Г 1500 400 1200 300 Жуда юқори 0,15-0,3 II А 4000 1250 3000 300 Б 3000 750 2500 300 В 2000 500 1500 300 Г 1000 300 750 200 Юқори 0,3-0,5 III А 2000 500 1500 300 Б 1000 300 750 200 В 750 300 600 200 Г 400 200 400 150 Ўрта 0,5-1,0 IV А 750 300 600 200 Б 500 200 500 150 В 400 150 400 100 Г 300 150 300 100 Кам 1-10 V А 300 200 300 150 Б 200 150 200 100 В - 100 - 50 Г - 100 - 50 Қўпол 10 дан юқори VI - - 100 - 50 Нур тарқатувчи нарсалар билан ишлаганда VII - - 200 - 150 Умумий доимий кузатишда - - - 75 - 30

Ёруғлик нури катталиклариЁруғлик нури катталиклари  Ёруғлик нуриЁруғлик нури - бу электромагнит тўлқини спектри - бу электромагнит тўлқини спектри оптик қисмининг кўзга кўринадиган қисмидир. оптик қисмининг кўзга кўринадиган қисмидир.  Электромагнит тўлқини тўлқин узунлиги ( ) ва Электромагнит тўлқини тўлқин узунлиги ( ) ва тўлқин частотаси ( тўлқин частотаси ( ) билан характерланади. ) билан характерланади.  Улар орасида қуйидагича ўзаро боғланиш мавжуд: Улар орасида қуйидагича ўзаро боғланиш мавжуд: бу ерда - ёруғликнинг вакуумдаги тезлиги, м/с.бу ерда - ёруғликнинг вакуумдаги тезлиги, м/с.  Электромагнит тўлқини спектри оптик қисмининг Электромагнит тўлқини спектри оптик қисмининг тўлқин узунлиги тўлқин узунлиги =10...340000=10...340000 нм ташкил қилади. нм ташкил қилади.  Шунинг ичидаги кўзга кўринадиган қисмнинг Шунинг ичидаги кўзга кўринадиган қисмнинг тўлқин узунлиги эса тўлқин узунлиги эса =380...760=380...760 нм тенг. нм тенг. f f c  c  

Электромагнит тўлқиниЭлектромагнит тўлқини спектрининг спектрининг кўзга кўринадиган қисмида тўлқин кўзга кўринадиган қисмида тўлқин узунлигига боғлиқ равишда кўзнинг узунлигига боғлиқ равишда кўзнинг рангларга сезгирлиги.рангларга сезгирлиги.

Ёруғликни характерловчи Ёруғликни характерловчи катталикларга катталикларга қуйидагилар киради:қуйидагилар киради:  ёруғлик оқими, ёруғлик оқими,  ёруғлик кучи,ёруғлик кучи,  ёритилганлик,ёритилганлик,  равшанлик.равшанлик.

 Ёруғлик оқимиЁруғлик оқими - бу ёруғлик - бу ёруғлик энергиясининг қувватидир, ва у энергиясининг қувватидир, ва у нормал инсон кўзининг ёруғлик нури нормал инсон кўзининг ёруғлик нури билан таъсирланиши орқали билан таъсирланиши орқали баҳоланади. баҳоланади.  Унинг ўлчов бирлиги қилиб Унинг ўлчов бирлиги қилиб люмен люмен (лм)(лм) қабул қилинган. қабул қилинган.  1 люмен1 люмен – ёруғлик кучи – ёруғлик кучи 11 кандела кандела бўлган нуқтавий изотроп манба бирлик бўлган нуқтавий изотроп манба бирлик фазовий бурчак орқали бераётган фазовий бурчак орқали бераётган ёруғлик оқимига мос келади:ёруғлик оқимига мос келади: ,,   I F

 Ёруғлик кучиЁруғлик кучи - фазовий бурчакка - фазовий бурчакка нисбатан олинган ёруғлик оқимининг нисбатан олинган ёруғлик оқимининг зичлигини характерлайди.зичлигини характерлайди.  , , кд кд  Ўлчов бирлиги сифатида Ўлчов бирлиги сифатида кандела кандела қабул қабул қилинган.қилинган.  Босим Босим 101375 Па101375 Па бўлганда температураси бўлганда температураси платинанинг қотиш температурасига тенг, платинанинг қотиш температурасига тенг, яъни яъни 2046,65 К2046,65 К бўлган абсолют бўлган абсолют қора жисмқора жисм 1/600000 м1/600000 м 22 (1,7 мм (1,7 мм 22 )) юзасидан юзасидан перпендикуляр йўналишда чиқараётган перпендикуляр йўналишда чиқараётган ёруғлик кучи ёруғлик кучи 1 канделага1 канделага тенг деб тенг деб олинган.олинган. d dF I 

 Ёритилганлик ЕЁритилганлик Е – ёруғлик оқимининг – ёруғлик оқимининг ёритилаётган юзадаги зичлиги. ёритилаётган юзадаги зичлиги.  ℓℓ - лампа ва юза орасидаги масофа.- лампа ва юза орасидаги масофа.  Ўлчов бирлиги - Ўлчов бирлиги - люкслюкс . . 1 1 лл к = 1лм/1 к = 1лм/1 мм 22 ..  Ёритилганлик ёритилаётган юзанинг Ёритилганлик ёритилаётган юзанинг хусусиятларига (ранги, шакли) боғлиқ хусусиятларига (ранги, шакли) боғлиқ эмас.эмас.  Ёритиш сифати ёритилганлик Ёритиш сифати ёритилганлик даражасига ва ёритилаётган даражасига ва ёритилаётган юзаларнинг хусусиятларига (ёруғликни юзаларнинг хусусиятларига (ёруғликни ютиш ёки қайтариш) боғлиқ бўлади ютиш ёки қайтариш) боғлиқ бўлади , dS dF E  , cos 2 l I E   

 РавшанликРавшанлик ( ( LL )) юзага тушаётган юзага тушаётган ёруғлик кучининг шу юзага нисбати ёруғлик кучининг шу юзага нисбати билан аниқланади. билан аниқланади.  У ёритилаётган юзанинг ёруУ ёритилаётган юзанинг ёру ғғ лик лик ққ айтариш хусусиятиайтариш хусусияти ни тавсифлайди. ни тавсифлайди.  Ўлчов бирлиги - кд/мЎлчов бирлиги - кд/м 2 , 2 , ёки Нит ёки Нит (H(H тт )) . .  Матовой юзаларнинг равшанлиги Матовой юзаларнинг равшанлиги берилган йўналишда қуйидаги берилган йўналишда қуйидаги формуладан аниқланади:формуладан аниқланади:, cos    S I L

Ишлаб чиқаришда ёритилганликга Ишлаб чиқаришда ёритилганликга бўлган гигиеник талаблар бўлган гигиеник талаблар қуйидагилардан иборат:қуйидагилардан иборат:  сунъий манбалар билан ҳосил килинган сунъий манбалар билан ҳосил килинган ёруғликнинг спектр таркиби қуёшникига ёруғликнинг спектр таркиби қуёшникига яқинлаштирилган бўлиши керак.яқинлаштирилган бўлиши керак.  ёритганликнинг даражаси гигиеник ёритганликнинг даражаси гигиеник талаблар нормасига мос келадиган ва талаблар нормасига мос келадиган ва етарли бўлиши керак. етарли бўлиши керак.  ёритиш иш зонасида рашанлик ёритиш иш зонасида рашанлик (ялтироқлик) ҳосил қилмаслиги керак.(ялтироқлик) ҳосил қилмаслиги керак.  биноларда ёритилганлик даражаси текис биноларда ёритилганлик даражаси текис ва турғун бўлишлиги таъминланиши керак.ва турғун бўлишлиги таъминланиши керак.

Ёритилганликни ўлчаш асбоблари

Корхоналарини шамоллатишКорхоналарини шамоллатиш Ишлаб чиқариш биноларида ажралиб Ишлаб чиқариш биноларида ажралиб чиқаётган ҳар хил зарарли моддаларни чиқаётган ҳар хил зарарли моддаларни шамол йўналиштириш воситаси билан шамол йўналиштириш воситаси билан биргаликда чиқариб юборишнинг биргаликда чиқариб юборишнинг имконияти бўлмаса, ёки ажралиб чиқаётган имконияти бўлмаса, ёки ажралиб чиқаётган моддалар технологик жараённинг ҳамма моддалар технологик жараённинг ҳамма участкаларидан ажралиб чиқаётган участкаларидан ажралиб чиқаётган бўлса,унда якка тартибдаги шамоллатиш бўлса,унда якка тартибдаги шамоллатиш воситаларини қўллаш имконияти йўқолади. воситаларини қўллаш имконияти йўқолади. Ана ундай ҳолларда умумий шамоллатиш Ана ундай ҳолларда умумий шамоллатиш усулидан фойдаланилади. усулидан фойдаланилади.

Вентиляция (лот. вентилатио — шамоллатиш) — хоналарнинг ҳавосини алмаштириб туриш ҳамда бу ишни амалга оширадигаи қурилмалар мажмуи. Шахталар, саноат корхоналари, турар жой бинолари, жамоат уйлари ҳавосини янгилаш учун қўлланилади. Биноларнинг ҳавоси вақт ўтиши билан физик ва кимёвий жиҳатдан салбий томонга ўзгаради, чунки одам териси, нафас аъзолари орқали, ускуналарнинг ишлаш жараёнлари туфайли ва б. й ў ллари билан ташқи муҳитга иссиқлик. сув буғлари, карбонат ангидрид ва қўланса ҳидли моддалар (тер, органик моддаларнинг бузилиш маҳсулотлари ва б.) ажралади.

Маълумки, катта ёшдаги одам нормал (20°) температурада ташки муҳитга 1 соатда 22—40 л карбонат ангидрид, 100—200 ккал иссиқлик ва 50 г сув буғи чиқаради. Ёпиқ хоналар ҳавоси ўзгарганда организмдаги баъзи жараёнлар бузилиб: киши димиқиб қолади. Баъзи саноат корхоналаридан чиқадиган бадбўй ҳид ва кимёвий моддалардан ифлосланган ҳаво кишиларнинг марказий нерв системаси, юрак-томир системаси, ички аъзолари ва ҳатто мушакларига таъсир этиб, кон босимини оширади, юрак урушини тезлаштиради, ички босимини кўтариб юборади ва ҳ.к.

Кишиларнинг яшаши, ишлаши ва дам олиши учун мўътадил шароит яратиш да В. муҳим омил ҳисобланади. Иссиқ минтақали жойларда, шу жумладан Ўрта Осиё ҳудудида В. нинг аҳамияти айниқса катта. Шунинг учун бўлса керак ота-боболаримиз, усталаримиз, қад. меъморларимиз унга азалдан эътибор бериб келишган. Эшик ва деразанинг юқори қисмига ишланган панжаралар, ошхона, новвойхоналар томидаги очиқ мўрилар В. вазифасини ўтаган.

Шамоллатиш турлари:Шамоллатиш турлари:  Табиий шамоллатиш;Табиий шамоллатиш;  Механик (Махаллий) шамоллатишМеханик (Махаллий) шамоллатиш

Табиий шамоллатишТабиий шамоллатиш Табий шамоллатиш ташқаридан бино Табий шамоллатиш ташқаридан бино ичига кирган совуқ ҳаво бино ичидаги ичига кирган совуқ ҳаво бино ичидаги иссиқлик ҳисобига исиб ҳажми кенгайган иссиқлик ҳисобига исиб ҳажми кенгайган ҳаво енгиллашиб бинонинг юқори ҳаво енгиллашиб бинонинг юқори томонларига қараб ҳаракатланади ва агар томонларига қараб ҳаракатланади ва агар бинонинг юқори қисмида ҳавонинг чиқиб бинонинг юқори қисмида ҳавонинг чиқиб кетиши учун труба ёки тирқишлар ҳосил кетиши учун труба ёки тирқишлар ҳосил қилсак, иссиқ ҳавони ташқарига чиқариб қилсак, иссиқ ҳавони ташқарига чиқариб юбориш имкониятига эга бўламиз. юбориш имкониятига эга бўламиз.

Механик (Маҳаллий) шамоллатишМеханик (Маҳаллий) шамоллатиш Маҳаллий шамоллатиш системалари Маҳаллий шамоллатиш системалари зарарли моддаларнинг ажралиш зарарли моддаларнинг ажралиш чиқаётган жойларнинг ўзида ишлаб чиқаётган жойларнинг ўзида ишлаб чиқариш зонасидаги ҳавога аралашиб чиқариш зонасидаги ҳавога аралашиб улгурмасдан ушлаб қолиш ва чиқариб улгурмасдан ушлаб қолиш ва чиқариб юборишни таъминлаши зарур.юборишни таъминлаши зарур.

СС ўў риш риш ққ урилмасиурилмаси (( Чапдаги -тўғри; Чапдаги -тўғри; ўў нгдаги –нотўғри)нгдаги –нотўғри)

 Ҳавони киритиш ва чиқариш механик шамоллаткичлари. 1-ҳаво қабул Ҳавони киритиш ва чиқариш механик шамоллаткичлари. 1-ҳаво қабул килгич; 2-ҳаво узаткичлар; 3-фильтр; 4-калорифер; 5-марказдан қочма килгич; 2-ҳаво узаткичлар; 3-фильтр; 4-калорифер; 5-марказдан қочма шамоллаткич; 6-ҳавони хонага киритиш тешиклари; 7-ҳавони хонадан шамоллаткич; 6-ҳавони хонага киритиш тешиклари; 7-ҳавони хонадан чиқариш тешиклари; 8-ростлаш клапани; 9-ҳавони чиқариш чиқариш тешиклари; 8-ростлаш клапани; 9-ҳавони чиқариш қурилмаси; 10-ҳаво айланишини таъминловчи узатиш қурилмаси; 11-қурилмаси; 10-ҳаво айланишини таъминловчи узатиш қурилмаси; 11- хона хона

Ҳаво зичлиги ҳар хиллиги ҳисобига амалга ошадиган Ҳаво зичлиги ҳар хиллиги ҳисобига амалга ошадиган ҳаво алмашиш схемасиҳаво алмашиш схемаси

Шамол ён томондан бШамол ён томондан б ўў лганда бино аэрациясилганда бино аэрацияси

Шамоллатиш нима?Шамоллатиш нима? Шамоллатиш Шамоллатиш (лот. Вентилатио (лот. Вентилатио - шамоллатиш) - газларнинг - шамоллатиш) - газларнинг босим фарқи таъсирида босим фарқи таъсирида ҳаракатланиши.ҳаракатланиши. Шамоллатиш – Шамоллатиш – бу инсонлар бу инсонлар учун қулай муҳит яратишда учун қулай муҳит яратишда хонадаги ҳаво алмашинуви, бухонадаги ҳаво алмашинуви, бу 55

 Шамоллатишнинг асосий мақсади хонадаги зарарли Шамоллатишнинг асосий мақсади хонадаги зарарли моддалар билан курашишдир. Зарарли моддаларга моддалар билан курашишдир. Зарарли моддаларга қуйидагилар киради:қуйидагилар киради:  ортиқча иссиқлик;ортиқча иссиқлик;  ортиқча намлик;ортиқча намлик;  зарарли моддаларнинг турли хил газлари ва буғлари;зарарли моддаларнинг турли хил газлари ва буғлари;  чанг.чанг.  Шамоллатиш тизими - Шамоллатиш тизими - ҳавони қайта тозалаш, ташиш, ҳавони қайта тозалаш, ташиш, етказиб бериш ва чиқариб ташлаш учун мўлжалланган етказиб бериш ва чиқариб ташлаш учун мўлжалланган қурилмалар тўплами. Шамоллатиш тизимлари қуйидаги қурилмалар тўплами. Шамоллатиш тизимлари қуйидаги мезонларга мувофиқ таснифланади:мезонларга мувофиқ таснифланади:  Босим ва ҳаракатланувчи ҳавони яратиш усули билан: Босим ва ҳаракатланувчи ҳавони яратиш усули билан: табиий ва сунъий (механик) туртки билантабиий ва сунъий (механик) туртки билан  Таъминоти бўйича: оддий шамоллатиш ва тортиб олиш Таъминоти бўйича: оддий шамоллатиш ва тортиб олиш (суриб олиш)(суриб олиш)  Ҳаво алмашинувини ташкил етиш йўли билан: умумий Ҳаво алмашинувини ташкил етиш йўли билан: умумий алмашинув, маҳаллий, фавқулодда, тутунга қаршиалмашинув, маҳаллий, фавқулодда, тутунга қарши 56

57Харорат Кўтарилган Совиган Намлик Мутлоқ Максимал Нисбий

58Намлик - ҳаводаги сув буғининг миқдори билан белгиланади Мутлақ намлик ( A) - ҳозирги вақтда маълум миқдордаги ҳаво таркибида бўлган сув буғининг массаси Максимал намлик (М) - маълум бир ҳароратда (тўйинганлик ҳолатида) ҳаводаги сув буғининг мумкин бўлган максимал миқдори.

60Ҳавонинг ҳаракатчанлиги - одам ҳаво ҳаракатини унинг тезлигини тахминан 0,1 м / с тезликда ҳис қила бошлайди Оптимал микроиқлим шароитлари - бу узоқ вақт ва мунтазам равишда одамга таъсир қилиш билан, терморегуляция механизмига таъсир қилмасдан, тананинг нормал функционал ва иссиқлик ҳолатини сақлашни таъминлайдиган микроиқлим параметрларининг комбинацияси. Рухсат етилган микроиқлим шароитлари - бу микроиқлим параметрларининг комбинацияси бўлиб, улар одамга узоқ вақт ва мунтазам равишда таъсир қилиш билан тананинг функционал ва иссиқлик ҳолатидаги вақтинчалик ва тез нормаллашадиган ўзгаришларга олиб келиши мумкин ва терморегуляция механизмининг интенсив иши, бу чегарадан ташқарига чиқмайди. физиологик мослашувчан қобилиятлари.

61Оптимал микроиқлим параметрлари - бу ҳарорат, нисбий намлик ва ҳаво ҳаракатланишининг қатъий аниқ комбинацияси. Микроклимат параметрларини меъёрлаш принципи - микроиқлим параметрлари ишлаб чиқариш объектининг иссиқлик хусусиятларига, йил даврига ва ишнинг оғирлик тоифасига қараб белгиланади.

63Ишлаб чиқариш биноларини вентиляция қилиш - бу доимий равишда иш жойларида ва хизмат кўрсатиладиган жойларда метеорологик шароитларни инобатга олган холда гигиеник ва техник талабларга жавоб берадиган ҳаво тозалигини таъминлаш учун мўлжалланган чора-тадбирлар ва қурилмалар тизими. Табиий шамоллатиш тизимларида ҳаво ҳаракати содир бўлади: - ташқи (атмосфера) ҳаво ва ички ҳаво ( A ЕР A ТИОН) ўртасидаги ҳарорат фарқи туфайли; - пастки даражадаги (хизмат кўрсатиладиган хона) ва юқори даражадаги "ҳаво устунининг" босим фарқи туфайли - бино томига ўрнатилган тортиш мосламаси (дефлектор); - шамол босимига таъсир қилиш натижасида.

64Ҳаво ҳаракати усули билан:

65Таъминоти бўйича:

66 Хизмат кўрсатиш худуди бўйича:

67Шамоллатиш тизимини танлаш бир кишига тўғри келадиган ҳаво ҳажми бўйича такрорланиш коэффициенти орқали Ҳаво ҳажми бўйича: 40 м3 ва ундан кўп - табиий шамоллатиш тизими. 30 м3 дан 40 м3 гача - механик тортиб олищ 20 м3 дан 30 м3 гача - аралащ шамоллатиш тизими:

68Такрорлаш коеффициенти орқали - ҳаво алмашинуви ишчи ҳудуддаги ҳаво ифлосланишининг маълум бир турини ассимиляция қилиш учун ҳисоблаб чиқилади Ишчи ҳудуддаги ҳавонинг ифлосланиш турлари: Термал (иссиқли қ ) ифлосланиш Газ билан ифлосланиш Чанглик Намликнинг ортиқча қисми

69Иш жойидаги ҳаво сифати Ҳавонинг сифати мезонлари - РЭМК - рухсат етилган максимал концентрация - зарарли моддаларнинг консентрацияси ишлаб чиқаришдаги бутун иш тажрибаси давомида инсон танаси учун хавфсиздир. БХТҚД - белгиланган хавфсиз таъсир қилиш даражаси Зарарли моддалар миқдорини ҳисоблаш усуллари Балансли Махсус кўрсаткичлар Эмпирик (тажриба)

Ҳаво таркибида юзага келадиган Ҳаво таркибида юзага келадиган зарарли омилларзарарли омиллар  Сув ва қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида жуда Сув ва қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида жуда кўп технологик жараёнлар ва ишлар инсон кўп технологик жараёнлар ва ишлар инсон соғлигига зарарли таъсир кўрсатувчи омилларнинг соғлигига зарарли таъсир кўрсатувчи омилларнинг юзага келиши билан кечади. юзага келиши билан кечади.  Бу зарарли омиллар органик ва анорганик моддалар Бу зарарли омиллар органик ва анорганик моддалар чанги, ортиқча намлик ва иссиқлик, газ, буғ, чанги, ортиқча намлик ва иссиқлик, газ, буғ, аэрозоль ва ҳ.к. кўринишида бўлиши мумкин.аэрозоль ва ҳ.к. кўринишида бўлиши мумкин.  Масалан, сув ва қишлоқ хўжалиги қурилишида, Масалан, сув ва қишлоқ хўжалиги қурилишида, тупроқ ишларида ва бошқа жуда кўп ишларни тупроқ ишларида ва бошқа жуда кўп ишларни бажариш чоғида кўп миқдорда минерал ва бажариш чоғида кўп миқдорда минерал ва органик чанг ҳосил бўлади. органик чанг ҳосил бўлади.  Газ ва буғ эса аккумуляторни таъмирлаш ва Газ ва буғ эса аккумуляторни таъмирлаш ва зарядлаш, темирчилик, электр ва газ пайвандлашда, зарядлаш, темирчилик, электр ва газ пайвандлашда, гальваник тиклаш, ювиш ва бўёқчилик хоналарида гальваник тиклаш, ювиш ва бўёқчилик хоналарида юзага келиши мумкин. юзага келиши мумкин.

Зарарли моддаларнинг ҳаво Зарарли моддаларнинг ҳаво таркибидаги миқдорини меъёрлаштаркибидаги миқдорини меъёрлаш  Зарарли моддаларнинг инсон ҳаётига ва Зарарли моддаларнинг инсон ҳаётига ва соғлигига зарарли таъсирини бартараф соғлигига зарарли таъсирини бартараф қилиш учун уларнинг ҳаводаги қилиш учун уларнинг ҳаводаги концентрацияси, яъни 1 мконцентрацияси, яъни 1 м 33 ҳаво ҳаво таркибидаги массаси (миллиграмда) таркибидаги массаси (миллиграмда) ГОСТ 12.1.005-88 ГОСТ 12.1.005-88 СН 4088-86 томонидан меъёрланади. СН 4088-86 томонидан меъёрланади.  Бу меъёрлар зарарли омилнинг ҳаводаги Бу меъёрлар зарарли омилнинг ҳаводаги энг юқори йўл қўйиладиган энг юқори йўл қўйиладиган концентрациялари (ЭЮК) деб аталади.концентрациялари (ЭЮК) деб аталади.  Ҳозирги вақтда деярли 1300 та модда Ҳозирги вақтда деярли 1300 та модда учун ЭЮК ишлаб чиқилган. учун ЭЮК ишлаб чиқилган.

Ишлаб чиқариш хоналарида ҳаво Ишлаб чиқариш хоналарида ҳаво алмаштиришалмаштириш  Ишлаб чиқариш хоналарида ҳаво алмаштириш ҳаво Ишлаб чиқариш хоналарида ҳаво алмаштириш ҳаво алмаштиришлар сони - “К” билан тавсифланади ва алмаштиришлар сони - “К” билан тавсифланади ва аниқланади:аниқланади:   бу ерда: L- ҳаво алмаштириш жадаллиги, мбу ерда: L- ҳаво алмаштириш жадаллиги, м 33 /соат:/соат:  VV хх - хонанинг ҳажми, м - хонанинг ҳажми, м 33 ..  Ҳаво алмаштиришлар сони ”К” хонадаги ҳавони бир Ҳаво алмаштиришлар сони ”К” хонадаги ҳавони бир соатда неча марта алмаштириш кераклигини кўрсатади. соатда неча марта алмаштириш кераклигини кўрсатади. Баъзибир ишлаб чиқариш хоналари учун ҳаво Баъзибир ишлаб чиқариш хоналари учун ҳаво алмаштиришлар сони меъёрланган (3-илова).алмаштиришлар сони меъёрланган (3-илова).  Юқорида келтирилган ифодани “L”га нисбатан ечсак Юқорида келтирилган ифодани “L”га нисбатан ечсак хона учун зарурий ҳаво алмаштириш жадаллигини хона учун зарурий ҳаво алмаштириш жадаллигини топамиз:топамиз:  L= К VL= К V хх , м , м 33 /соат /соат  Ҳаво алмаштириш жадаллигини коэффицент “К” орқали Ҳаво алмаштириш жадаллигини коэффицент “К” орқали аниқлашга фақат меъёрий ҳужжатларда кўрсатилган аниқлашга фақат меъёрий ҳужжатларда кўрсатилган ҳоллардагина рухсат этилади, бошқа ҳолатларда эса ҳоллардагина рухсат этилади, бошқа ҳолатларда эса махсус кўрсатмаларга амал қилиб, зарарли омилга махсус кўрсатмаларга амал қилиб, зарарли омилга формулалар ёрдамида ҳисобланади.формулалар ёрдамида ҳисобланади.K L V x 

ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ХОНАЛАРИ УЧУН ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ХОНАЛАРИ УЧУН ЗАРУРИЙ ҲАВО АЛМАШТИРИШ ЗАРУРИЙ ҲАВО АЛМАШТИРИШ ЖАДДАЛЛИГИНИ ҲИСОБЛАШ ЖАДДАЛЛИГИНИ ҲИСОБЛАШ УСЛУБЛАРИУСЛУБЛАРИ  Ишлаб чиқариш хонаси учун зарурий Ишлаб чиқариш хонаси учун зарурий ҳаво алмаштириш жадаллиги шу хонада ҳаво алмаштириш жадаллиги шу хонада юзага келадиган зарарли омилларнинг юзага келадиган зарарли омилларнинг турига ва уларнинг юзага келиш турига ва уларнинг юзага келиш жадаллигига боғлиқ ҳолда аниқланилади. жадаллигига боғлиқ ҳолда аниқланилади.  Зарарли омилларнинг хонада ёки иш Зарарли омилларнинг хонада ёки иш ўрнида юзага келиш жадалликлари ўрнида юзага келиш жадалликлари уларнинг турига боғлиқ равишда махсус уларнинг турига боғлиқ равишда махсус формулалардан аниқланиши мумкинформулалардан аниқланиши мумкин

Ишлаб чиқариш хонаси учун зарурий ҳаво Ишлаб чиқариш хонаси учун зарурий ҳаво алмаштириш жадаллигини ҳисоблаш алмаштириш жадаллигини ҳисоблаш формулалариформулалари  ) ( 0 t u t u t t c Q L    м 3 /соат . . .x t эюк г q q G L   м 3 / соат              100 100 mt t mu u t i i q q d m L    м 3 /соат   t u t i i H d d d m L      м 3 /соат

Сунъий (механик) ҳаво Сунъий (механик) ҳаво алмаштиришалмаштириш

Маҳаллий ҳаво алмаштириш қурилмалариМаҳаллий ҳаво алмаштириш қурилмалари

Ҳаво олмаштиришнинг унумли Ҳаво олмаштиришнинг унумли ишлашини текширишишлашини текшириш ..  Махсус асбоблар билан ҳаво сарфини Махсус асбоблар билан ҳаво сарфини тажрибада ўлчаш йўли билан аниқланади: тажрибада ўлчаш йўли билан аниқланади:  ; м; м 33 /соат/соат  бу ерда ҳавонинг қувур ичидаги ўртача бу ерда ҳавонинг қувур ичидаги ўртача тезлиги, м/с;тезлиги, м/с;  қувур кўндаланг кесим юзаси, мқувур кўндаланг кесим юзаси, м 22 ..  ; м/с; м/с  бу ерда динамик босим, ўлчаш билан бу ерда динамик босим, ўлчаш билан аниқланади, Па.аниқланади, Па.к cр S W  3600   ср  к S  ср Н   ср р Н 42,1 

Умумий маълумотларУмумий маълумотлар  Ҳаво алмаштиришнинг асосий мақсади – Ҳаво алмаштиришнинг асосий мақсади – ишлаб чиқариш хоналаридаги ҳаво ишлаб чиқариш хоналаридаги ҳаво таркибини, ГОСТ 12.1.005-88(2004) ва санитар таркибини, ГОСТ 12.1.005-88(2004) ва санитар меъёрлар (СМ-245-71) талаблари асосида, йўл меъёрлар (СМ-245-71) талаблари асосида, йўл қўйиладиган тозалик даражасида ушлаб қўйиладиган тозалик даражасида ушлаб туриш билан иш ўринларида қулай меҳнат туриш билан иш ўринларида қулай меҳнат шарт-шароитларини яратишдир.шарт-шароитларини яратишдир.  Ишлаб чиқариш хоналаридаги ҳаво Ишлаб чиқариш хоналаридаги ҳаво алмаштириш қурилмалари қуйидаги турларга алмаштириш қурилмалари қуйидаги турларга бўлинади:бўлинади:  ҳавони ҳаракатлантириш усулига қараб – ҳавони ҳаракатлантириш усулига қараб – табиий (аэрация) ва сунъий (механик);табиий (аэрация) ва сунъий (механик);  таъсир доирасига қараб – умумий ва таъсир доирасига қараб – умумий ва маҳаллий;маҳаллий;  ҳавонинг ҳаракат йўналишига қараб – ҳавонинг ҳаракат йўналишига қараб – ичкарига йўналган, ташқарига йўналган, ичкарига йўналган, ташқарига йўналган, ичкарига-ташқарига йўналган.ичкарига-ташқарига йўналган.

 Ҳаво алмаштириш қурилмасининг Ҳаво алмаштириш қурилмасининг турини танлаш ва унинг ҳисоб-китоби турини танлаш ва унинг ҳисоб-китоби ГОСТ 12.4.081-80 талаблари асосида ГОСТ 12.4.081-80 талаблари асосида олиб борилиши керак.олиб борилиши керак.  Ҳаво алмаштириш қурилмасининг назарий ҳисоблашлар натижасида, яъни назарий усулда, топилган унумдорлиги билан асбоблар ёрдамида синов ўтказиб топилган ҳақиқий унумдорлиги солиштирилиб, ёки топилган ҳаво алмашиш сонини меъёр талаби (10.1 – иловага қаранг) билан солиштирилиб, ускунанинг талабга жавоб бериши ёки бермаслиги аниқланади.

 10.1 – расм. Ҳаво алмаштириш қурилмаси ва унинг самарали ишлашини аниқлашда қўлланиладиган асбоблар:1-ҳаво сўриш шкафи; 2, 8, 11, 13-ўткичлар; 3, 5, 7, 14-тирсаклар; 4, 6, 12-ҳаво қувурлари; 9-вентилятор; 10-электрдвигатели; 15, 23-парракли анемометр; 16, 18, 20-пневмометрик найчалар; 17, 21- “U” шаклидаги манометрлар; 22- улаш шланглари; 19-микроманометр.

10.2 – расм. “ U ” шаклидаги манометр: 1-шиша найча, 2-штатив, 3-миллиметрли шкала. 10.3 – расм. МИСТ туридаги пневмометрик найча: 1-умумий (тўла) босимни ўлчаш найчаси, 2- статик босимни ўлчаш найчаси.

ММН туридаги микроманометр: 1-цилиндр шаклидаги идиш, 2-шиша найча, 3-асос, 4-устун, 5-нолинчи сатҳни тўғирловчи винт.

Ёритиш турлари кластерини тузингЁритиш турлари кластерини тузинг

Назорат саволлариНазорат саволлари  И/ч-да ёритилганлик қанақа аҳамиятга эга?И/ч-да ёритилганлик қанақа аҳамиятга эга?  Ёруғлик кучи нима ва у қандай аниқланади?Ёруғлик кучи нима ва у қандай аниқланади?  Ёруғлик оқими нима ва у қандай аниқланади?Ёруғлик оқими нима ва у қандай аниқланади?  Ёритилганлик нима ва у қандай аниқланади?Ёритилганлик нима ва у қандай аниқланади?  Равшанлик нима ва у қандай аниқланади?Равшанлик нима ва у қандай аниқланади?  Ёритишнинг қанақа турлари мавжуд?Ёритишнинг қанақа турлари мавжуд?  Одам кўзининг рангларга нисбатан сезгирлиги Одам кўзининг рангларга нисбатан сезгирлиги қанақа ўзгаради?қанақа ўзгаради?

Эътиборингиз учун Эътиборингиз учун раҳмат!раҳмат!

Похожие

Ишлаб чиқариш корхоналарида ёнғин хавфсизлиги

Ишлаб чиқариш жараёнларида заҳарли ва зарарли омиллар ва улардан ҳимояланиш тадбирлари

Ишлаб чикариш жараёнлари санитарияси ва гигиенаси

Ишлаб чиқаришнинг санитарияси ва гигиенаси меъёрлари, мазмуни

Меҳнатни муҳофаза қилиш тадбирлари