Faoliyat xavfsizligining ergonomik va psixologiyasi asoslari - БЖД - Презентации

Faoliyat xavfsizligining ergonomik va psixologiyasi asoslari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1000.1044921875 KB

Faoliyat xavfsizligining ergonomik va psixologiyasi asoslari Subtitle here

Reja: 1.Faoliyat xavfsizligining ergonomik asoslari. 2. Faoliyat xavfsizligining psixologiyasi asoslari

Ergonomika ilmiy fan bo’lib, u texnika, psixologiya, fiziologiya va gigiyena fanlarining birikishidan paydo bolgan. Unda anatomiya, biomexanika, toksikologiya, antropometriya va biofizika ifanlarifling ma'lumotlari qo’ llaniladi. Ergonomika mehnat jarayonlarida qulay (optimal) sharoitlarni yaratish maqsadida insonning funksional imkoniyatlarini va afzalliklarini o’rganadi.

Bunda mehnat yuqori unumli va ishonchli bo’lad hamda intellektual va flzik rivojlanishga yangi imkoniyatlar ochadi. Boshqacha qilib aytganda, inson tavsiflari bilan muhit tavsiflari o'rtasida ma'lum kelishuvchanlik haqida so'z boradi. Albatta bunda o'ziga yarasha hayot faoliyati xavfsizligining ayrim masalalari yechiladi. Lekin bu soha bilimlarini bir-biriga tenglashtirmoq to’g’ri kelmaydi. Qisman ergonomika texnikani insonlarga moslashtirishga intiladi, ammo bu masala har doim ham yechilavermaydi.

Ergonomika fanining maqsadi - mashina va ishlab chiqarish qurollarining o'lcham (parametr)larini hamda ishlab chiqarish muhitini inson ehtiyojlariga moslashtirishdir, ya'ni mehnat jarayonlarini me'yorlash (optimallashtirish) va hamma ko'ngilsiz ishlab chiqarish omillarini bartarafqilish yoki maksimal kamaytirishdan iboratdir.

Ishlab chiqarishda yechiladigan asosiy ergonomik vazifalarniquyidagi tartibda sinflashimiz va turlarga bo'lishimiz mumkin: 1. Psixologik yuklanishni kamaytirish, 2. Shinam ishchi muhitini ta' minlash 3. Ishning qulayligini ta’ minlash 4. Ishlab chiqarishni ratsional tashkil qilish 5. Kadrlar bilan ishlash 6. Fiziologik yuklanishni kamaytirish

Ma’lumotlani aks ettiruvchi vositalar (MAAV) ishlab chiqarish jarayonining, hamda alohida jism va mexanizmlar ish rejimining borishi haqida ma’lumotlar qabul qilib turish uchun xizmat qiladi. Bu vositalardan inson agar texnologik jarayonni bevosita o’zi kuzata olmaganda yoki uning sonli va sifatli holatini mustaqil baholay olmaganda foydalanadi. Operatorning sezgi a’zolariga ta’sir qilishga qarab MAAV quyidagi: vizual, akustik va taktik turlarga bo’linadi.

Ergonomika boshqaruv turadigan post (joy)ini ratsional tashkilqilishning umumiy prinsiplarini, ularda asosiy va qo’shimcha jihozlarning joylashishini belgilaydi. Bu masaladar turkumiga boshqarish joyining tashqi (masalan, alohida qism va devorlarning bo’yalishi) psixologik, fizologik - gigiyenik va estetik talablarni hisobga olgan holda bezatilishi kiradi. Avtomatlashgan boshqarish tizimlarida operator ish joyining asosiy elementiga panel kiradi. U shunday joylashishi kerakki, undagi asboblarning yuza tekisligi operatorni qarash chizig’iga perpendikulyar bo’lishi kerak.

Boshqarish pultidagi boshqarish qismlari qulay va qo’l yetadigan bo’lishi lozim. Pultning umumiy balandligi pol sathidan ko’pi bilan 120 sm balandlikda bo’lishi kerak. Unda yozuvlar uchun 10x20 sm dan 30x40 sm gacha o’lchamdagi tekislik ajratiladi. Oyoqlarning erkin joylashishi va harakatlanishiga balandligi - 63 sm, kengligi 50 sm va chuqurligi 45 sm bo'Igan bo'shliq ko'zda tutiladi. Pultda harakatning eng qulay zonasi 70 sm bilan chegaralanadi.

Qo'l bilan boshqarish qismlari shunday joylashish kerakki, bunda operator qo'llari 90- 135° burchakka bukilgan holda ularni bemalol siljita olsin. Boshqarish pedallari operator gavdasining ko'ndalang o'qiga yaqin joylashtiriladi (100 mm dan katta bo'lmagan qiyalikda). Pedallar orasidagi masofa ikkala oyoq uchun 200-400 mm bo'lishi hamda toymaydigan qilib yasalgan bo'lishi kerak. Boshqarish qismlari qo'l yoki oyoq og'irligi ostida tasodifan qo'shilib qolish ehtimolini kamaytirish uchun ular yetarli darajada qarshilikka ega bo’lishi kerak.

Ergonomika bo'yicha manbaalarda maxsus ta'kidlanadiki, konstruktor o'zining antropometrik va psixofiziologik tavsiflarini boshqa odamlar uchun ham namunaviy deb qaramasligi va shu asosda narsalarni loyihalash jarayonini tashkil qilmasligi kerak. Faqat inson tanasi o’lchamlari va a'zolari haqida, uning yoshi va jinsi o’rganilgan holda keng to'plangan tizimli tanlangan ma'lumotlarni jalb qilganda olcham standartlarini loyihalash uchun mustahkam ilmiy baza bo'lishi mumkin.

Faoliyat xavfsizligi psixologiyasi Mehnat xavfsizligi psixologiyasi - psixologik ilmning bir sohasidir. Ijtimoiy- tarixiy va aniq ishlab chiqarish sharoitiga, mehnat qurollariga ,mehnatga o'qitish usullariga va ishlovchilarning shaxsiy psixologik sifatlariga bog’liq holda har xil turdagi mehnat faoliyatining psixologik afzalliklarini o'rganadi. Shuning uchun mehnat psixologiyasining o'rganish obyekti nafaqat mehnat faoliyati va mehnat xavfsizligi bo’lmasdan, balki mehnatkashlarning shaxsiy afzalliklari, qisman uning kasbiy qobiliyatlari va mehnat faoliyati amalga munosabatlar, predmetlar, qurollar, mehnat ozuqalari ishlab chiqarishga o'qitishning usullari hisoblanadi

Mehnat psixologiyasining asosiy masalasi - mehnat faoliyatining yengil, xavfsiz bo'lishiga, uning katta xursandchilik olib kelishiga, korxonalardagi insoniy munosabatlar garmonik va aktivbolishigayordam berishdir. Mehnat xavfsizligi psixologiyasi inson faoliyati xavfsizligir ta'minlash bo'yicha tadbirlar tizimida muhim zvenoni tashkil qiladi.

Psixik kuchlanish ma'lum chegaragacha mehnat natijalariga ijobiyta'sir qiladi. Aktivlashishning kritik darajagacha ko'tarilishj, mehnat natijalarining pasayishiga, ba'zan ishchanlikning to'liq yo’qolishiga olib keladi. Psixik kuchlanishning me'yoridan oshgan shakli chegaradan chiqish deyiladi. Insonning normal yuklanishi maksimal yuklanishga nisbatan 40-60 % dan oshmasligi kerak, ya'ni yuklanish chegaradan oshganda ish qobiliyatining pasayishi kuzatiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Qudratov, T.G’aniev, O’. Yuldashev, G’.Yo. Yormatov, N. Xabibullaev, F.D Xudoev. «Hayot faoliyati xavfsizligi» maruzalar kursi. Toshkent 2005 y 2. Yuldashev O.R., Sapaev Sh.M., va boshqalar «Hayot faoliyati xavfsizligi» fanidan amaly mashg’ulotlar. O’quv qo’llanma. Toshkent 2010 y 3. Т.В. Гитун, А.Г Елисеев и др. «Экстремальная медицина» Полный справочник. Москва 2006 г. 4. О.Р Юлдашев, О.Т Хасанова и др. «Аварийно- спасательные раьоты» Учебное пособие. Ташкент 2008 г.

Похожие

Hayotiy faoliyat xavfsizligining nazariy asoslari

Hayotiy faoliyat xavfsizliging huquqiy asoslari

Kompyuter xonalariga qo’yiladigan ergonomik va sanitar-gigienik talablar

Hayotiy faoliyat xavfsizliging qonuniy negizi va uni boshqarish

Hayotiy faoliyat xavfsizligi sohasida xalqaro tajriba