Gidrаvlik mаshinаlаrning аsosiy teхnologik ko’rsаtkichlаri. Unumdorlik, zo’riqmа, quvvаt, foydаli ish koeffitsienti, suv so’rish bаlаndligi - Транспорт - Презентации

Gidrаvlik mаshinаlаrning аsosiy teхnologik ko’rsаtkichlаri. Unumdorlik, zo’riqmа, quvvаt, foydаli ish koeffitsienti, suv so’rish bаlаndligi

Загружено в:

05.02.2024

Скачано:

0

Размер:

1598.041015625 KB

Gidrаvlik mаshinаlаrning аsosiy teхnologik ko’rsаtkichlаri. Unumdorlik, zo’riqmа, quvvаt, foydаli ish koeffitsienti, suv so’rish bаlаndligi vа ishchi g’ildirаkning аylаnish tezligi

R E J A : 1. Suyuqlikni xarakatlantiruvchi gidravlik mashinalar va ularni ta’siri. 2. Suyuqlikni xarakatga keltiruvchi gidravlik mashinalarning asosiy ko‘rsatgichlar0102 15 18 15

gidravlik mashinalar Masalan daryo, yomg‘ir, qor va muzliklarni erishishi natijasida paydo bo‘ladigan suvlar har doim past tarafga qarab oqadi. Tog‘lik hududlarda joylashgan konlar gorizontal yoki qiya (shtolnya) kon lahimlari bilan ochilganda balandliklar farqi paydo bo‘ladi. Buning natijasida kon suvlari lahim bo‘ylab er sathiga oqib chiqadi. Bunday konlarda suv chiqarish qurilma o‘rnatishga extiyoj qolmaydi, aksariyat hollarda suyuqlikni balandlikka ko‘tarish, harakatga qarshi bo‘ladigan turli qarshiliklarni engib o‘tish uchun sun’iy ravishda to‘liq nisbiy energiya farqini paydo qilish talab qilinadi. Sun’iy ravishda tuliq nisbiy energiya farqi gidravlik mashinalar vositasida amalga oshiriladi. Gidravlik mashinaning ishchi organi suyuqlik oqimi bilan o‘zaro muloqotda bo‘lib unga tashqaridan sun’iy ravishda energiya uzatadi. Uzatilgan energiya miqdori suyuqlikni kerakli balandlikka ko‘tarish va qarshiliklarni engib o‘tish uchun sarflanadigan ishga etarli bulishi kerak. 01 01 01 02 06 10 09 1A 0503 2016 16 1A 08 10 01 0A 01 110A 01 25 1A 08 04 15 28

Suyuqlikni harakatlantiruvchi gidravlik mashinalar va ularni tasnifi Gidravlik mashinalar konchilik sanoatida shaxta va karerlarni shamollatish, kon suvlarini er sathiga chiqarib tashlash va siqilgan havo energiyasida ishlaydigan kon mashinalari va uskunalarini yuqori bosimli havo bilan ta’minlashda qo‘llaniladi. Ular quyidagi alomatlar buyicha tasniflanadi: a)Harakatlantiruvchi muhit turiga ko‘ra: - havo yoki gazlarni harakatlantiruvchi - suv va suvli aralashmalarni harakatlantiruvchi - gidravlik mashinalar Havo yoki gazlarni harakatlantiruvchi mashinalar guruhiga ventilyatorlar, havo purkagichlar va kompressorlar kiradi. Ventilyator va havo purkagichlar havo yoki gazlarni harakatlantiruvchi mashinalardir. Kompressorlar esa havoni siqish va uni iste’molchilarga etkazib berish uchun qo‘llaniladigan mashinadir. Suv va cuvli aralashmalarni harakatlantiruvchi mashinalar guruhiga nasoslar, loyqa so‘rgichlar (zemlesosni) va ko‘mir so‘rgichlar (uglesosi) kiradi. Nasoslar kon suvlarini, loyka so‘rgichlar suv va tog‘ jinslari aralashmasini va ko‘mir so‘rgich suv va kumir aralashmasini harakatlantiruvchi mashinalardir. 0101 01 01 01 02 0B14 0A 1C 0101 06 21 01 0B14 01 15 01 20 15 23 01 24 0C 0A 25 01 17 01 26 15 08 28 09 28

Агрегат состоит из следующих узлов и деталей: Корпус спиральной формы (1) со всасывающим и нагнетательным патрубками, через которые к устройству подключаются трубопроводы. Он соединяет все элементы насоса в единую гидравлическую машину. Рабочее колесо (2) состоящее из двух дисков со вставленными между ними лопастями. Они имеют сложную форму, изогнутую в сторону, противоположную направлению вращения колеса. Узел уплотнения вала (3). Сам вал (4 ) , на котором жестко закреплено рабочее колесо. Подшипниковая (6) и несущая (7) опоры. Уплотнение масляной камеры подшипников (5). Глазок для контроля уровня масла в камере (8)01

b) Ish organining konstruktiv tuzilishiga ko‘ra gidravlik mashinalar uch guruhga bo‘linadi. - parrakli - porshenli - rotatsion Parrakli gidravlik mashinalarning ish organi ishchi g‘ildirak hisoblanadi va u o‘qga mustahkam o‘rnatiladi. Ishchi g‘ildirak mashinalarda mashina o‘qi va diametral mashinalarda ishchi g‘ildirak diametri bo‘ylab harakatlanadi va uning oqimi tinimsiz va bir me’erda aylanma harakat bilan aylanib parraklar bilan energiyani suyuqlik oqimiga uzatadi. Ishchi g‘ildirakda suyuqlikning harakat yunalishiga qarab ular markazdan qochma o‘qchizikli va diametral mashinalarga bo‘linadi. Suyuqlik markazdan qochma mashinalarda ishchi g‘ildirak radiusi, o‘qchiziqli bo‘ladi. Porshenli gidravlik mashinalarning ish organi silindr ichida ilgarilama- qaytarma harakat bilan harakatlanadigan porshen xisoblanadi. Bu turdagi mashinalarda suyuqlik bosimini ortishi porshenni harakati natijasida silindr xajmi kamayishi bilan amalga oshiriladi. Rotatsion gidravlik mashinalar guruhiga ish organining konstruktiv tuzilishi turlicha bo‘lgan vintli, tishli, uyurma va rotatsion mashinalar kiradi.01 17 1514 21 21 21 01 2B 03 0E1A16 0403 140D 1703 0C06 0A 151A03 01 2B 03 1606 0A 1106 01 2D0E 01 10

v) Suyuqlik oqimiga energiya uzatish uslubi bo‘yicha gidravlik mashinalar uch guruhga bo‘linadi . Bular - uyurmali - hajmiy - boshqa muhit energiyasi asosida ishlaydigan. Energiyani suyuqlikga uyurma orqali uzatish parrakli gidravlik mashinalarga tegishlidir . Bunday energiya uzatish parraklarning suyuqlik oqimi bilan o‘zaro ta’siri natijasida paydo bo‘ladigan ko‘tarish kuchiga asoslangan. (Varraklarni uchish nazariyasiga o‘xshash). Energiyani suyuqlikga hajmiy ko‘rinishda uzatish ishchi bo‘shliq hajmini majburiy ravishda (porshen orqali) kamaytirishga asoslangan . Ishchi bo‘shliq hajmi kamaygan sari undagi suyuqlikning bosimi ortadi va yuqori bosimdagi suyuqlik ishchi bo‘shliqdan xaydab chiqariladi. Boshqa muhit energiyasi asosida ishlaydigan gidravlik mashinalar guruhiga tizilma (struynie nasoslar,erliftlar va boshqa mashinalar kiradi.Bu ko‘rinishdagi gidravlik mashinalarda suyuqlik tashqaridan yuqori bosim bilan beriladigan suv yoki havo energiyasi orqali harakatga keladi. Konchilik korxonalarida asosan parrakli va hajmiy gidravlik mashinalar qo‘llaniladi01 07 140F 1B 21 21 21 01 2E 10 1B 10 140F 01 2E 0A 1B 0C06 0B 01 2C0E 10 01 1503 0B 01 25 160E

Gidravlik mashinalarning asosiy elementlari va ishlash prinsipi Parrakli gidravlik mashinalar , ya’ni turbomashinalar suyuqlik oqimi, ishchi g‘ildirak o‘qiga nisbatan, yo‘nalishiga qarab uch guruhga bo‘linadi . Bular markazdan qochma, o‘qchiziqli va diametral turbomashinalar . Bu turdagi turbomashinalarning konstruktiv tuzilishi bir-biriga yaqin va ishlash prinsiplari bir hil. Markazga qochma turbomashinalarning tuzilishi (3-rasmlarda) ko‘rsatilgan. Ularning asosiy bo‘laklarini ishchi g‘ildirak 1, parraklar 2, o‘q 3, suyuqlik oqimini turbomashinaga kirititish patrubkasi 4, spiralsimon qobig‘ 5, diffuzor 6 tashkil qiladi. Ishchi g‘ildirak old, orqa disklar va ular oralig‘ida o‘rnatilgan parraklardan tashkil topgan bo‘lib o‘qga mustahkam o‘rnatilgan. Ishchi g‘ildirak harakatga keltirilganda parraklar oralig‘idagi suyuqlik markazdan qochma kuch ta’sirida spiral qobig‘ga otilib chiqadi. Buning natijasida ishchi g‘ildirakning old bo‘shlig‘idagi bosim tashqi muhit (atmosfera) bosimidan kamayib ketadi. Suyuqlik bosim kam bo‘lgan tomonga qarab harakatga keladi va u kiritish patrubkasi orqali so‘rilib, ishchi g‘ildirakcha o‘q yo‘nalishida kiradi. Ishchi g‘ildirakda suyuqlik oqimi o‘z yo‘nalishini taxminan 90 0 o‘zgartiradi va shu yo‘nalishda parraklar oralig‘idan spiralsimon qobig‘ga otilib chiqadi.0101 15 19 01 2B 1301 15 14 1B01 0A 07 04 1B01 10 0C 01 2F 10 1C 10 16 01 2A 10 01 2A 0A 03 09 09 01 2A 37 01 0B0C

3-rasm. Markazdan qochma turbomashinalar. Ularning asosiy bo‘laklarini ishchi g‘ildirak 1, parraklar 2, o‘q 3, suyuqlik oqimini turbomashinaga kirititish patrubkasi 4, spiralsimon qobig‘ 5, diffuzor 6 tashkil qiladi.29 1C 10 16

Markazdan qochma turbomashinalarning qolgan bo‘laklari spiralsimon qobig‘ va diffuzor xarakatsiz bo‘laklar bo‘lib, ular suyuqlik oqimiga yo‘nalish beradi. Bundan tashqari diffuzor turbomashinadan chiqadigan suyuqlikning kinetik energiyasini bir qismini potensial energiyaga o‘zgartirishga xizmat qiladi. Markazdan qochma turbomashinalarning ishchi g‘ildiragi bir tomonlama so‘ruvchi, ya’ni suyuqlik ishchi g‘ildirakga bir tomondan so‘riladi va ikki tomonlama so‘ruvchi. Bu ko‘rinishdagi ishchi g‘ildirakcha cuyuqlik ikki tomondan so‘riladi va ular turbomashina unumdorligini oshirish uchun qo‘llanilgan. Konchilik sanoatida markazdan qochma turbo mashinalarning nasos ventilyator va kompressor kabi turlari ishlatiladi. O‘qchiziqli turbomashinalar. Ularning tuzilishi 4-rasmda ko‘rsatilgan. O‘qchiziqli turbomashina ishchi g‘ildirak 1, parraklar 2, o‘q 3, qobig‘ 4, kollektor 5, ravonlagich 6, yo‘naltiruvchi apparat (ayrim o‘qchiziqli mashinalarda yo‘naltiruvchi apparat bo‘lmaydi. Shuning uchun u rasmda ko‘rsatilgan), to‘g‘rilovchi apparat 7 va diffuzor 8 kabi qismlardan tashkil topgan. Ishchi g‘ildirak vtulkaga, uning aylanish tekisligiga teng oraliqlarda va malum burchak bilan o‘rnatilgan bir necha parraklardan iborat. U vtulka orqali o‘qga mustahkam o‘rnatiladi.0101 01 0101 01 2F 07 2C 120D 01 2F 0B0E 100E 100E 16 01 25 07 01 381A 1C 38 09 0A 09 100E 01 2A 0A 0E

4-rasm. O‘qchiziqli turbomashina sxemasi. O‘qchiziqli turbomashina ishchi g‘ildirak 1, parraklar 2, o‘q 3, qobig‘ 4, kollektor 5, ravonlagich 6, yo‘naltiruvchi apparat (ayrim o‘qchiziqli mashinalarda yo‘naltiruvchi apparat bo‘lmaydi. Shuning uchun u rasmda ko‘rsatilgan), to‘g‘rilovchi apparat 7 va diffuzor 8 kabi qismlardan tashkil topgan2B 2C 10 0A 12 14

Ishchi g‘ildirak vtulkaga, uning aylanish tekisligiga teng oraliqlarda va malum burchak bilan o‘rnatilgan bir necha parraklardan iborat. U vtulka orqali o‘qga mustahkam o‘rnatiladi. Ishchi g‘ildirak turbomashinalarni asosiy qismi bo‘lib, faqat uning parraklari yordamida energiya suyuqlikga uzatiladi. Suyuqlik oqimining harakati ravon va uyurma harakatlarsiz bo‘lishi uchun kollektor va ravonlagich o‘rnatilgan. Yo‘naltiruvchi apparat ishchi g‘ildirakning oldida bo‘lib, u mashina qobig‘iga o‘rnatiladi. Yo‘naltiruvchi apparat bir hil oraliqda o‘rnatilgan va harbiri o‘zining o‘qiatrofida ma’lum burchakga burilishi mumkin bo‘lgan bir necha parraklardan iborat. U suyuqlik oqimini ishchi g‘ildirakga ma’lum burchak bilan uzatib berish vazifasini bajaradi. O‘qchiziqli turbomashinalarda suyuqlik oqimi kollektor 5, ravonlagich 6 orqali, mashina o‘qiga nisbatan parallel ravishda harakatlanib va yo‘naltiruvchi apparat orqali o‘tib ishchi g‘ildirak 1-ga kiradi. Suyuqlik ishchi g‘ildirakdan o‘tish jarayonidap uning to‘liq nisbiy energiyasi ortadi va shu energiya bilan to‘g‘rilovchi apparat 7 va diffuzor-7 lardan o‘tib mashinadan chiqadi. To‘g‘rilovchi apparat parraklari mashina qobig‘iga o‘rnatiladi va u ishchi g‘ildirakdan mashina o‘qiga nisbatan ma’lum burchakga burilgan holatda chiqadigan oqimni asil holatiga ya’ni parallel holatiga keltirib beradi. Hajmiy gidravlik mashinalar guruhiga porshenli, plunjerli, shishli (shesterenchatie), vintli va boshqa turdagi mashinalar kiradi. Ulardan eng ko‘p qo‘llaniladigani porshenli, plunjerli va diafragmali gidravlik mashinalardir.0101 01 0101 01 2A 17 0A 01 2A 18 0C 03 06 17 15 01 38 0A 0E 10 08 01 3C 15 0E 15 0A 15

Por she nli gidravlik ma shi na (1.5 -rasm) i shchi bo‘ shl iq (silindr) 1, por she n 2, sht ok 3, so‘rish 4 va haydash 5 qopqoqlari, krivo shi p-sha tun mexani zmi 6, suv so‘rilish 7 va suv xaydalish 8 patrubkalari va havo qalpoq cha si 9 kabi bo‘laklardan ta shk il topgan. Ishchi bo‘ shl iq ya’ni silindrga surish 4 va haydash 5 qopqoqlari o‘rnatilgan. Ishchi bo‘ shl iqda por she n 2 sht ok 3 va krivo shi p-sha tun mexanizmi 6 yor damida ilgarilama -qaytarma harakatda harakatlanadi. 5-rasm Por she nli nasoslar sxemasi ; a-bir tomonlama (sodda ), b-ikki tomonlama Suv so ‘rilish patrubkasiga suv so ‘rilish quvuri , suv haydalish patrubkasiga esasuv haydalish quvurlari ulanadi . 0101 01 0101 0101

Por she n o ‘ng tomonga qarab harakatlanganda ishchi bo ‘shl iqning por she ndan oldi qismida vakum (bosim atmosfera bosimidan ki chi k ) hosil bo ‘ladi . Buning natijasida su yuq lik suv so ‘rilish quvuri va so ‘rish qopqog ‘ining qar shi liklarini engib o ‘tib , ishchi bo ‘shl iqni to ‘ldiradi . Bu jara yon ni so ‘rish jara yon i deyiladi va u por she n ishchi bo ‘shl iqning oxirgi qismiga etgun cha davom etadi . So ‘rish jara yon ida ishchi bo ‘shl iqga uning hajmiga teng hajmdagi su yuq lik so ‘riladi , ya ’ni l F V   m 3 (9) Bu erd a : F - por she n yuz asi , m 2 l – surash jara yon ida por she n ning xarajat yul i , m keyin por she n cha p tomonga qarab xarakatlandi. Harakatninig bo shl anish darajasi so‘rish qopqog‘i yop iladi. Portila shn i cha p tomoniga qarab harakati davomida ishch i bo‘ shl ikdagi su yuk ligining bosimi ortadi va haydash qopqog‘ining qar shi ligini engib o‘tib suv xaydash quvuriga chi qadi. Por she n i shchi bo‘ shl iqda bir martda borib kelish oralig‘i xarakat davri (sikl) deyiladi. Harakat davrida por she nli gidra vlik ma shi na bilan uning i shchi bo‘ shl iq hajimiga teng bo‘lgan hajimdagi su yuq lik suvxaydash quviriga xaydab chi qariladi. Bu jara yon doimiy ravi shd i takrorlanib turadi. Shu ning u chu n por she nli gidravlik ma shi na bilan suv haydash quviriga chi qadigan su yuq lik oqimi bir m eyor da bulmaydi. 0101 01 0101 0101

КОМПРЕССОР ТУРЛАРИ01

Bir silindrli porshenli gidravlik mashina porshen suyuqlikga ikki tomonlama ta’sir ko‘rsatish usulida ham ishlashi mumkin. Boshqa muhit ta’sirida ishlaydigan gidravlik mashinalarni texnikada okimli (gidrostruynie) mashinalari deb yuritiladi . Oqimli mashinaning konstruktiv tuzilishida harakatlanuvchi qism bulmaydi. Shuning uchun energiya suyuqlikga tashqi muxit ya’ni ishchi suv yoki havo orqali uzatiladi. Yuqori bosimli ishchi suv bilan ishlaydigan oqimli mashinalarni gidroelevator va siqilgan ishchi xavo ta’sirida ishlaydigan mashinalarini esa erlift qurilmalari deyiladi. Gidroelivator (1.6-rasm) ishchi suv berish quviri 1 , suv so‘rilishi bo‘shlig‘i 2, seplo 3, aralashish bo‘shlig‘i 4 va diffuzor 5 kabi bo‘laklardan tashkil topgan. Ishchi suv berish quviri 1, suv so‘rish bo‘shlig‘i 2-ning ichiga o‘rnatilgan. Uning bir tomoniga (kesim yuzasidan katta bo‘lgan) suv quviri ulanadi. Ikkinchi tomoni (kesim yuzasi kichik bo‘lgan) konussimon shaklga ega bo‘lib uni soplo deyiladi Aralashish bo‘shlig‘i 4 bir tomoni bilan suv so‘rishi bo‘shlig‘i 2-ga, ikkinchi tomoni bilan esa diffuzor -5 ga ulangan. Diffuzorning ikkinchi tomoniga suv xaydalish quvuri ulanadi. 01 2C 100E0A0E0D08 01 2C 0E09 01 38 1714 030B 0B 01 3B 150304 12 12 0412 01 02030405 01 170E 170E 170E 1814 01 3F 030909 100E0A0E0D03

Gidroelevatorlarning i shl ash usuli Bernulli tenglamasiga asoslangan. Bu tenglamaga ko‘ra ideal su yuq lik oqimining nisbiy to‘liq energi yas i nisbiy potensial va kinetik energi yal ar yig‘indisiga teng va u oqimning har bir kesim yuz asi u chu n o‘zgar mas ya’ni; . 2 . 2 const g C g P E     (10) 6- rasm Gidroelevator qurilma sxemasi. a - po‘latdan tay yor langan, b - cho ‘yan dan tay yor langan. Konussimon sha kldagi soploning kesim yuz asi ki chi kla shi b bori shi sababli, soplodan chi qadigan i shchi suvi ham t ezligi kattala sha di. Buning natijasida uning nisbiy kinetik energi yas i ortadi. Yuq oridagi (10) tenglamaga asosan nisbiy potensial energi yas i esa kama yad i. I shchi suv zi chl igi : : const g const    Bo‘lganligi u chu n nisbiy potensial energi yan i kamayi shi bosimni kamayish hisobiga bo‘ladi. Demak konussimon sha kldagi soplodan chi qadigan i shchi suv oqimining ma’lum tezligigida suv oqimining ma’lum bir tezligida suv so‘rilish bo‘ shl ig‘idagi bosim atmosfera bosimidan kamayib ketadi va vakuum hosi l bo‘ladi. Buning natijasida suv so‘rilish quvuri orqali gidroelevatorga so‘riladi. Arala shi sh bo‘ shl ig‘ida suv, i shchi suv bilan arala sha di va ular birgalikda er sathiga chi qarib ta shl anadi. 01010101

Suyuqlikni xarakatga keltiruvchi gidravlik mashinalarning asosiy ko‘rsatkichlari Nasos, ventilyator, kompressor va vakuum nasoslarni ishlatish jarayonida foydalanadigan parametrlarni gidravlik mashinalarning asosiy ko‘rsatkichlari deb tushiniladi. Asosiy ko‘rsatkichlar qatoriga gidravlik mashinaning foydali ish koeffitsienti kiritilgan. a) Gidravlik mashina unumdorligi (sarfi ). Vaqt birligida mashina orqali oqib o‘tadigan suyuqlik xajmi, og‘irligi yoki massasi unumdorlik deb nomlanadi. Mos ravishda gidravlik mashina unumdorligi xajmiy, og‘irlik va massalik ko‘rinishiga ega bo‘ladi. Ular o‘zaro quyidagicha bog‘langan (1.1 jadval) № Unumdorlik ko‘rinishi Adabiyotlarda belgilanishi O‘lcham birliklari 1 Hajmiy Q м 3 /soat, m 3 /min, m 3 /sekunt 2 Massalik m кg /sek 3 Og‘irlik G N/sek01 07 19 01 28 2906 090E 0A 06 02 1F 0E16 0412 0E15 170E

b) Gidravlik mashina zo‘riqmasi. Gidravlik mashina ishchi organi muhit (suyuqlik yoki havo) bilan o‘zaro muloqotda bo‘lishi natijasida ishchi organning mexanik energiyasi muhitga o‘tadi. Bu mexanik energiya hisobiga muhit harakatga keladi. Shuning uchun gidravlik mashinaning zo‘riqmasi deb ishchi organ yordamida suyuqlikga uzatilgan mexanik energiya miqdoriga aytiladi. Bu energiya suyuqlik harakatlanadigan joy (suv, quvur kon lahimlar) qarshiliklari, suyuqlikni ma’lum balandlikga ko‘tarish va uni harakatga keltirish uchun sarflanadi. Mexanik energiyani muhitga uzatib beruvchi gidravlik mashinalar nasos, ventilyator va kompressor kabi mashinalarga bo‘linadi. Nasos ishchi organi orqali mexanik energiya suyuqlikga va ventilyator yoki kompressor ishchi organi orqali u havoga o‘tkazib beriladi. Natijada nasos qurilmalarida suyuqlik va ventilyator yoki kompressor qurilmalarida havo harakatga keladi. Suv va havoning zichliklari-turlicha bo‘lganligi uchun nasos va ventilyatorlarning zo‘riqmasini alohida ko‘rib chiqamiz.01 171F 02 0A 03 12 0A 0A 1422 0C06 0B 140F 01 2F 0A 170E1A08 01 28 0712 1712 090E0A 22 22

Nasos zo‘riqmasi. Bu nasos i shchi organi yor damida har bir kg su yuq lik oqimiga uzatilgan mexanik energi yad ir. U, nasosning o‘zida bo‘ladigan energiya isrofini hisobga olmaganda, nasosdan chi qadigan II -II va unga kiradigan.I -I (7 -rasm) kesimlardagi og‘irlik bo‘yi cha olinadigan nisbiy energi yal ar farqiga teng va u H -harfi bilan belgilanadi. 1 2 G G E E H   ; (11) bu erda E G1 ,E G2 - mos ravi shd a oqimning nasosga kirish va chi qish kesimlaridagi og‘irlik bo‘yi cha to‘liq nisbiy energi yal ari. Bernulli tenglamasi (1.4) ko‘ra g C z g P E G 2 2 1 1 1 1      (12) yuq oridagi (1.12) va (1.13) tengliklardan nasos zo‘riqmasi g C Z g P P E G 2 . 2 2 2 2 2    (13) g C C Z Z g H 2 ) ( . 2 1 2 2 1 2 1 2          (14) bo‘ladi va u m suv ustini (qisqa cha m) o‘l cha mga ega. 0101010101

Bu erda - g. 1 2     - su yuq lik oqimining nasosga kirish va chi qish kesimlardagi potensial energi yal ar farqi; - ) ( 1 2 Z Z  - su yuq lik oqimining nasosga kirish va chi qish kesimlardagi taqqoslash tekisligiga cha bo‘lgan balandliklar farqi, m; - g C C 2 1 2 2 2  - su yuq lik oqimining nasosga kirish va chi qish kesimlaridagi kinetik energi yal ar farqi. m; Ventil yat or va kompressorlarda zo‘riqma o‘rniga bosim tu shu n cha si i shl atiladi. Bosim har bir kub metr havo oqimiga uzatilgan mexanik energi Y. U havo oqimining ventil yat ordan chi qish va kirish kesimlardagi havo hajmi bo‘yi cha nisbiy energi yal ar farqiga teng va R harfi bilan belgilanad i. 1 2 V V E E P   (15) Bu erda: 2 ,1 v v E E - mos ravi shd a havo oqimining ventili yat orga kirish va chi qish kesimlardagi havo xajmi bo‘yi cha nisbiy energi yal ari. 0101010101

Bernulli tenglamasi (1.4) kura 1v E = ; 2 2 1 1 1 c p z g P       (16) 2v E = ; 2 2 2 2 2 c p z g P       (17) Yuq oridagi (1.16) va (1.17) tengliklarda P=(P 2-P 1) + ); ( 2 ) ( 2 1 2 2 1 2 C C z z g       (18) Bu tenglikdagi ) ( 1 2 z z g p    niho yat da ki chi k qiymatga ega bo‘l ganligi u chu n amali yot da uni hisobga olinmaydi. U holda P=(P 2-P 1) + ); ( 2 2 1 2 2 C C   (19) Bu erda: P 2-P 1 – havo oqimining potensial energi yal ar farqi, Pa; ) ( 2 2 1 2 2 C C   - havo oqimining kinetik energi yal ar farqi, Pa; Muhit ning potensial energi yal ar farqi statik zo‘riqma (bosim) deyiladi. Gidravlik ma shi nalarning statik zo‘riqmasi (bosim) (1.15) va (1.16,1.7) tengliklardan nasosning м Z Z g P P H СТ ), ( 1 2 1 2       (20) 0101010101

ventil yat orning 1 2 P P PCT   , Pa teng. Muhitning kinetik energi yal ar farqi esa dinamik zo‘riqma (bosim) deyiladi. Dinamik zo‘riqma (14) va (19) ifodalardan nasoslarda м g C C H g ; 2 2 1 2 2   (21) ventil yat orda gP = ); ( 2 2 1 2 2 C C   Pa. teng. (22) Tuliq zuriqma (bosim) statik va dinamik zuriqma (bosim)larni yig‘indisiga teng. Nasoslarda ;g СТ H H H   m (23) Ventil yat orlarda ;g СТ P P P   m (24) Gidravlik ma shi na quvvati -N deb muhit (su yuq lik va hav o)ni zuriqmasini o shi ri shg a va ma shi naning i chk i qar shi liklariga vaqt birligida sarflanadigan energiya mikdoriga aytiladi va u quyidagi ifoda bilan hisoblanadi. N N N ф    , kVt (25) bu erda: ф N - foydali kuvvat, k Vt; N  -gidravlik ma shi naning i chk i kar shi liklarga sarflanadigan kuvvat, kVt. Foydali kuvvat muhit zo‘riqmasini o shi ri shg a sarflanadigan quvvatdir. U nasos u chu n . ; 1000 кВт H Q g N ф      (26) ventil yat or u chu n . ; 1000 кВт H Q N ф   (27) ifodalar bilan topiladi. 0101010101

Su yuq lik gidravlik ma shi nasi oqib o‘tish jara yon ida gidravlik va mexanik qar shi liklar hamda hajmiy isrof paydo bo‘ladi. Qar shi liklarga sarflanadigan energiya gidravlik va mexanik energiya isrofini ta shk il qiladi. Hajmiy isrofga sarflanadigan energi yan i esa hajmiy energiya isrofidir. Demak gidravlik ma shi naning i chk i kar shi liklariga sarflanadigan quvvat .M X Г N N N N      (1.28) Gidravlik energiya isrofi gidravlik ma shi na ishchi organi orqali muhi tga o‘zatilgan energi yan ing bir qismidan iborat. U muhit harakati jara yon ida gidravlik ma shi nada sodir bo‘ladigan gidravlik qar shi liklarni hisobga olib, muhit zo‘riqmasini quyidagi cha yoz ish mumkin. nasos u chu n Г Т H H H    (29) ventil yat or u chu n Г Т P P P    (30) bu erda: H T, P T – mos ravi shd a nasosning nazariy zo‘riqmasi va ventil yat orning nazariy bosimi Г Г P H   , - mos ravi shd a nasos va ventil yat orning gidravlik qar shi liklari. Gidr avlik qar shi liklarni engi shg a sarflanadigan energiya gidravlik ma shi naning gidravlik foydali ish koeffitsientini ifodalaydi va u nasos u chu n ; 1 T Г T Г H H H H      (31) ventil yat or u chu n ; 1 T Г T Г P P P P      (32) 0101010101

Xajmiy energiya isrofi. Gidravlik harakatdagi i shchi organi va harakatlanmaydigan – qobiq oralarida ma’lum masofa bor. Bu oraliqdan yuq ori bosimdagi su yuq likning bir qismi ta shq ariga ya’ni atmosferaga chi qib ketadi. Ta shq ariga chi qib ketadigan su yuq lik miqdori gidravlik ma shi naning hajmiy isrofini Q Q q T   (33) va unga uzatlgan energiya esa xajmiy energiya isrofini ifodalaydi. Xajmiy isrofga sarflanadigan energiya ma shi nasining xajmiy foydali ish koeffitsientini tavsiflaydi va u kuyidagi ifoda bilan topiladi. ; 1 T T X Q q Q Q     (34) Mexanik energiya isrofi. Mexanik qar shi liklar; - pod shi nniklarda - o‘q va qobiq oralig‘idagi zi chl amalarda - qobiq va i shchi organ disklari oralig‘ida mexanik i shk alanish natijasida paydo buladi. Mexanik qa rshi liklarga sarflanadigan energiya mexanik energiya yo‘qoti shi deyiladi va u ma shi naning mexanik foydali ish koeffitsientini ifodalaydi. ; 1 B T B T B M N N N N N        (35) bu erda: N B - gidravlik ma shi na o‘qiga uzatilgan kuvvat, kVt. N -me xanik i shk alani shg a sarflanadigan quvvat; N N в   - ayirmani su yuq likga uzatilgan quvvat yok i gidravlik ma shi naning gidrodinamik quvvati deyiladi. Gidravlik, xajmiy va mexanik foydali ish koeffitsientlari kupaytmasi gidravlik ma shi naning foydali ish koeffitsientiga teng. M X Г        (36) Foydali ish koeffitsienti gidravlik ma shi naning iktisodiy samarador i shl ashi ni belgilov chi asosiy omillardan biri xisoblanadi. 0101010101

Эътиборингиз учун рахмат!

Похожие

Avtomobillarga sotuv oldi xizmati tashkil etish va kafolatli xizmat ko`rsatishni tashkil qilish asoslari

Transport vositalariga avtoservis va firma xizmatini tashkil etish ishlarining maqsad va vazifalari

Transport vositalarini loyihalashda konstruksiyalar bikrligi. Bikrlikni oshirish usullari

Ерларнинг техник холатини яхшилаш ва ўзлаштиришга тайёрлаш машиналари

Suyuqlik to’g’risida umumiy tushunchalar va suyuqlik energiyasi. Suyuqlikni harakatlantiruvchi gidravlik mashinalar