Yordamchi so’zlar - Лингвистика - Презентации

Yordamchi so’zlar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1183 KB

Yordamchi so’zlar

Reja: So’z turkumlari haqida ma’lumot. Ko’makchilar va ularning turlari. Ko’makchilar va qo’shimchalar ma’nodoshligi.

• So’zlar ma’lum so’roqqa javob bo’lishi yoki bo’lmasligi, atash ma’nosining mavjudligi yoki mavjud emasligiga, gapda ma’lum gap bo’lagi vazifasida kelish- kelmasligiga ko’ra mustaqil va yordamchi so’zlarga bo’linadi.

Atash ma’noli so’zlar yoki ular o’rnida qo’llanilib,ma’lum so’roqlarga javob bo’luvchi va gapda ma’lum gap bo’lagi Vazifasida keluvchi so’zlar mustaqil so’zlar sanaladi.

Atash ma’nosiga ega Bo’lmagan, ma’lum so’roqqa javob bo’lmaydigan,gap bo’lagi vazifasida Kelmydigan so’zlar yordamchi so’zlar hisoblanadi.

 Yordamchi so’zlar mustaqil so’zlarni yoki Yordamchi so’zlar mustaqil so’zlarni yoki gaplarni bir-biriga bog’lash, ularning gaplarni bir-biriga bog’lash, ularning ma’nolariga qo’shimcha ma’no yuklash ma’nolariga qo’shimcha ma’no yuklash vazifalarini bajaradi.vazifalarini bajaradi.  Yordamchi so’zlarga ko’makchi, bog’lovchi va Yordamchi so’zlarga ko’makchi, bog’lovchi va yuklamalar kiradi. yuklamalar kiradi.

 Ot, olmosh, harakat Ot, olmosh, harakat nomi va nomi va sifatdoshlardan keyin sifatdoshlardan keyin kelib, ularni hokim kelib, ularni hokim so’zga bog’lash so’zga bog’lash uchun xizmat uchun xizmat qiluvchi bilan, uchun, qiluvchi bilan, uchun, kabi, singari, orqali, kabi, singari, orqali, sayin kabi so’zlar sayin kabi so’zlar ko’makchi ko’makchi hisoblanadi. hisoblanadi.

• Sof ko’makchilar bilan bir qatorda ayrim so’zlar ko’makchi vazifasida qo’llanadi va ular vazifadosh ko’makchilar sanaladi. • Ko’makchilar sof va vazifadosh ko’makchilarga bo’linadi.

Sof ko’makchilar  Atash ma’nosini tamoman yo’qotib, faqat o’zi birikkan so’zni boshqa so’zga tobelantirib bog’lash uchun xizmat qiladigan ko’makchilar sof ko’makchilar sanaladi.  Bilan, sari, sayin, uchun, kabi, qadar, singari, uzra, tufayli, haqida kabi ko’makchilar sof ko’makchilardir.

 Sof ko’makchilar urg’u olmaydi. Urg’u ko’makchi bilan birga kelgan mustaqil so’zning oxirgi bo’g’iniga tushadi.  SHuning uchun ko’makchi ohang tomonidan o’zidan oldingi so’z bilan bir butunlikni tashkil qiladi, lekin yozuvda ko’makchi doimo ajratib yoziladi.  Ba’zan bilan, uchun ko’makchilari badiiy uslubda –la, -chun shaklida qo’llanadi va chiziqcha bilan ajratib yoziladi.

Vazifadosh ko’makchilar.  Vazifadosh ko’makchilarga ost, yon, ust, old, orqa, ro’para, oldin, avval, keyin, so’ng, tomon, qosh, bo’ylab, deb, atab singari so’zlar kiradi.  Bunday so’zlar ko’makchi vazifasida kelganda, atash ma’nosini yo’qotadi, shuning uchun ma’lum so’roqqa javob bo’lmaydi.  O’zi qo’shilgan so’z bilan birgalikda bitta so’roqqa javob bo’ladi.

 Ko’makchilar yetakchi so’zga bog’lanib, unga turli qo’shimcha ma’nolar yuklaydi.  Jumladan, sababli, tufayli, uchun maqsad ma’nosini.  Haqida, to’g’risida ko’makchilari mavzu ma’nosini.

 Tomon, qarab, sari, bo’ylab yo’nalish ma’nosini.  Kabi, singari ko’makchilari o’xshatish, qiyoslash ma’nosini.  Qadar ko’makchisi chegara ma’nosini ifodalaydi.

K o’makchilar va qo’shimchalar ma’nodoshligi.  -dek qo’shimchasi narsa-hodisa,belgi- xususiyatga o’xshatishni ifodalaydi va shu ma’noda kabi, singari, yanglig’ ko’makchilari bilan ma’nodoshlikni hosil qiladi.

Jo’nalish kelishigi qo’shimchasi yo’nalish ma’nosida tomon, bo’ylab ko’makchilari bilan ma’nodoshidir.

Bilan,kabi,singari, Uchun, sari, Sayin,bo’ylab kabi ko’makchilar, asosan, bosh kelishik shaklidagi ismlarga qo’shiladi.

 Ko’ra,qaramay,yarasha, asosan,doir,muvofiq kabi ko’makchilar jo’nalish kelishigi shaklidagi ismlarga qo’shiladi.  Tomon ko’makchisi bosh va jo’nalish kelishigi shaklidagi ismlarga qo’shiladi.

Keyin,bo’lak,boshqa,o’zga,tashqari,buyon,oldin,Keyin,bo’lak,boshqa,o’zga,tashqari,buyon,oldin, boshlab,avval kabi ko’makchilar chiqish kelishigi boshlab,avval kabi ko’makchilar chiqish kelishigi shaklidagi ismlarga qo’shiladi.shaklidagi ismlarga qo’shiladi. Old,ost,ust singari vazifadosh Old,ost,ust singari vazifadosh ko’makchilar qaratqich kelishigi ko’makchilar qaratqich kelishigi shaklidagi ismlarga qo’shiladi. Bunday shaklidagi ismlarga qo’shiladi. Bunday hollarda ba’zan kelishik qo’shimchasi hollarda ba’zan kelishik qo’shimchasi qo’llanmasligi ham mumkin.qo’llanmasligi ham mumkin.

Misollar:  Yomonlarning qoshida yalinish yaxshilar ishi emas.  Bitmas-tuganmas bilimning tagida mashaqqatli mehnat yotadi.  Donolar oldida doim eshitguvchi bo’l.

 Insonning fe’l-atvoriga qarab Insonning fe’l-atvoriga qarab unga baho berishadi.unga baho berishadi.  To’ydan keyin nog’ora chalmoq To’ydan keyin nog’ora chalmoq – nodonlar ishi.– nodonlar ishi.  Yurt farovonligi uchun Yurt farovonligi uchun qayg’uradi.qayg’uradi.  Muxbirimiz telefon orqali xabar Muxbirimiz telefon orqali xabar berdi. berdi.

Похожие

Taqlid so’zlar

Modal so’zlar

O‘zbek va rus tillarida yordamchi so‘z turkumlarining qiyosiy tahlili

Bog’lovchilar

Fe’l - so’z turkumi