Миқдор, даража ва шарт тўсиқсизлик ҳоллари ва унинг ифодаланиши - Лингвистика - Презентации

Миқдор, даража ва шарт тўсиқсизлик ҳоллари ва унинг ифодаланиши

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

6596 KB

1МиМи ққ дор,дор, даража ва шарт даража ва шарт тўсиқсизлик ҳоллари ва тўсиқсизлик ҳоллари ва унинг ифодаланишиунинг ифодаланиши www.arxiv.uz

2Режа: 1. Ҳол ҳақида умумий маълумот. 2. Ҳолнинг маъно жиҳатдан турлари. 3. Миқдор, даража ва шарт тўсиқсизлик ҳоллари ва унинг ифодаланиши. www.arxiv.uz

3• Кўпинча феъл-кесимга боғланиб, унинг белгисини билдирган бўлак ҳ о л деб аталади: Минбарга нотиқлар бирин-кетин чиқа бошладилар . • Ҳол баъзан феълдан бошқа туркум билан ифодаланган кесимга ҳам боғланади: Кўчада одам к ў п . www.arxiv.uz

4Ҳол маъносига кўра қуйидаги турларга бўлинади: Ҳол турлари Вазият ҳоли Ўрин ҳоли Миқдор ҳоли Пайт ҳолиСабаб ҳоли Тўсиқсизлик ҳолиШарт ҳолиМақсад ҳоли www.arxiv.uz

5 1) вазият (равиш, тарз) ҳоли қандай? қай ҳолда? қай тарзда? каби сўроқларга жавоб бўлади ва ҳар доим феълга боғланади. Вазият ҳоллари равиш, равишдош, от, сифат, олмош, тақлидий сўзлар, ибора билан ифодаланади: У диққат билан тинглади. Укам чиройли ёзади. У шошмасдан жўнади. Раис билан иккиси дўстларча хайрлашди. У қоровул бўлиб турди. Дарахт барглари дув тўкилди. Буни қандай бажарасиз? Бошини эгган ҳолда келарди. www.arxiv.uz

• Равишдош билан ифодаланган вазият ҳоли ўзига тобе бўлган бўлаклар билан сўз бирикмасини ҳосил қилиши мумкин: Эшикни секин очиб , ичкарига қаради . Бу ёйиқ вазият ҳоли дейилади. www.arxiv.uz 6

• 2) ўрин ҳоли қаерга? қаерда? қаёққа? қаердан? каби сўроқларга жавоб бўлади ва кўпинча ўрин равиши, от, олмошлар билан ифодаланади: Болалар кўчага чиқиб кетишди. У орқадан қочди . Бунда булбул китоб ўқийди...(Ҳ.О.) www.arxiv.uz 7

• 3) пайт ҳоли қачон? қачонгача? қачондан бери? қайвақт? каби сўроқларга жавоб бўлади ва кўпинча от, пайт равиши, олмош, пайт равишдоши, сифатдош, ҳаракат номи, сон, сифат билан ифодаланади: Имтиҳонлар ёзда бўлади. Бугун мактабим ёнидан ўтдим. Шунда мен бир сапчиб тушганман. Нафасимни ростлагач, тикилиброқ қарадим. Буни ўқиётганимда сезиб қолдим. Қайтишда сизникига кириб ўтамиз. Қўлим бўшида ўқийман. Йиғилиш учда бўлади. www.arxiv.uz 8

• 4) миқдор ҳоли қанча?, қанчалаб?, нечалаб?, неча марта? каби сўроқларга жавоб бўлади ва кўпинча миқдор-даража равишлари, сон, сифат ва миқдор-даража маъносини билдирган сўз бирикмалари билан ифодаланади: Мен жуда кўп қайғурдим. Ўн марта эшитгандан, бир марта кўрган афзал . Бир онда ўз кучининг ўлчовсиз даражада ўсга- нини сезди. Сиз қанча тердингиз? Булар қоп-қоп териб қўйишди. Мен ўйлаган даражада қилишармикан? www.arxiv.uz 9

• 5) сабаб ҳоли нима сабабдан? нима сабабли? нима учун? нимага? нега? каби сўроқларга жавоб бўлади ва қуйидагича ифодаланади: • а) сабаб равиши билан: Отаси ноилож кўнди. • б) -лик, -сиз+лик, -ган+лик қўшимчали чиқиш келишигидаги отлар, сифатдошдан кейин - дан қўшимчасини келтириш билан: Салима опа қувонганидан ҳеч гапира олмас эди. • в) -гани, -ганлиги қўшимчали сўзлардан кейин сабабли , туфайли , учун сўзларидан бирини келтириш билан: У ўқимагани учун билмади. www.arxiv.uz 10

11• 6) мақсад ҳоли 6) мақсад ҳоли нима мақсадда? нима учун? нима мақсадда? нима учун? нима қилгани? нима қилгали? нега?нима қилгани? нима қилгали? нега? сўроқларига жавоб бўлиб, қуйидагича сўроқларига жавоб бўлиб, қуйидагича ифодаланади:ифодаланади: • а) мақсад равиши билан: а) мақсад равиши билан: Мен Мен атайинатайин гапирмадим.гапирмадим. • б) жўналиш келишигидаги ҳаракат номи б) жўналиш келишигидаги ҳаракат номи ёки ҳаракат номидан кейин ёки ҳаракат номидан кейин учунучун кўмакчисини келтириш билан:кўмакчисини келтириш билан: У ўқиш учун У ўқиш учун келди.келди. • вв ) мақсад равишдоши билан: ) мақсад равишдоши билан: УУ ўқигани ўқигани келди.келди. • г) феълдан сўнг г) феълдан сўнг учунучун , , дебдеб сўзларини сўзларини келтириш билан: келтириш билан: Ўқийман деб келди. Ўқийман деб келди. • г) ҳаракат номидан кейин г) ҳаракат номидан кейин мақсадидамақсадида , , мақсаддамақсадда , , мақсадимақсади билан билан сўзларини келтириш сўзларини келтириш ёрдамида: ёрдамида: Гулнор опа бафуржа гаплашиш Гулнор опа бафуржа гаплашиш мақсадида келди.мақсадида келди. www.arxiv.uz

12• 7) шарт ҳоли нима қилса(-м , -нг, -к , -нгиз) сўроғига жавоб бўлади ва бир ҳаракатнинг бажарилиши учун шарт бўлган иш-ҳаракатни билдиради: Эксанг ўрасан. Қайтариш шарти билан олди. www.arxiv.uz

13 8) тўсиқсизлик ҳоли нима қилса ( -м, - нг, -к , -нгиз) ҳам, -да? сўроқларига жавоб бўлиб, бир иш-ҳаракатнинг бажари лиши учун тўсиқ бўла олмайдиган иш-ҳаракатни билдиради ва шарт феъли+ ҳам(-да) , равишдош, сифатдош+ билан кўмакчиси, қарамай, қарамасдан сўзлари қатнашган қурилма орқали ифодаланади: Чақирилма са ҳам қатнашди. Кичик бўл гани билан анча оғир эди. Шош ганига қарамай кутиб турди. www.arxiv.uz

14Вазият ҳоли Ўрин ҳоли Пайт ҳоли Сабаб ҳоли Мақсад ҳолиМиқдор ҳолиШарт ҳоли Тўсиқсизли к ҳоли Ҳолнинг турлари www.arxiv.uz

15ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАРА ҲМАТҲМАТ !! www.arxiv.uz

Похожие

Тўлдирувчи ва унинг ифодаланиши

Гап бўлаклари. бош бўлаклар. Эга ва унинг ифодаланиши

Эга ва кесимнинг шахс ва сонда ифодаланиши

Гапнинг уюшиқ бўлаклари

“Вов” ҳарфи ва унинг хусусиятлари ҳақида (форс тили)