Virus infeksiyalari va OIV infeksiyasi ta\\'rixi - Медицина - Презентации

Virus infeksiyalari va OIV infeksiyasi ta\\'rixi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

296.009765625 KB

Virus infeksiyalari va OIV infeksiyasi ta'rixi 1. Virus infeksiyalari haqida tushuncha. 2. Immuntanqislik holati va uning guruxlari. 3. Odam immuntanqislik virusining dunyo bo'yicha tarqa-lishi. 4. Orttirilgan immuntanqislik sindromi va uning o'ziga xos xususiyatlari. 5. OIV | OITS-tarixi. E’tiboringiz uchun rahmat!01 02 010203 010203 16 05020303 1C130F17 06 1C071414 07 1C160504 2425

Virus infeksiyalari haqida tushincha Viruslar (lotincha virus-zaxar) - odamlar, hayvonlar, o'sim-liklar va bakteriyalarda yuqumli kasalliklarni qo'zg'atuvchi juda mayda mikroorganizmlardir. Ular faqat tirik hujayralarda yashashga moslashgan. Qutirish, chechak, poliomiyelit, gripp kasalliklari qadimdan ma'lum. Lekin ancha keyin, ya'ni 1892 yilda rus olimi Ivanovskiy D. I. boshqa mayda mikroorganizmlar o'tolmaydigan filtrdan ham o'tib ketadigan juda mayda mikroorganizmlar-viruslar borligini aniqladi. Uzoq vaqtlargacha viruslar gigant molekulalarning kombi-nasiyasimi yoki tirik organizmi ekanligi munozara bo'lib kelgan edi. Virus oddiy jonivor bo'lib, tirik organizmlarga xos hamma xususiyatlarga ega ekanligi aniqlandi. U ko'payib avlod qoldiradi. Virus hujayradan tashqarida-virion holatida hech qanday hayotsiz va o'ziga kerakli hujayra ichiga kirib olgach, ko'payib yashaydi. Hujayra bilan virusning murakkab o'zaro ta'siri nati-jasida atrof muhitga o'rtacha virionlar tarqaladi. Uni asosan elektron mikroskopda ko'rish mumkin. Eng katta virus-chechak virusi bo'lib, uning kattaligi 400-700nm (nm-millimetrning milliondan bir ulushi)ni, eng maydasi-poliomiyelit, ensefalit kasalliklarini qo'zg'atuvchilari, kattaligi atiga bir necha nmni tashkil etadi.08

Virus infeksiyalari haqida tushincha Tashqi ko'rinishdan u kub, tayoqcha, shar, ipsimon shaklda bo'ladi. Eng oddiy virus oqsil va nuklein kislotadan tashkil topgan. Murakkabroq tuzilgan virus tarkibida esa uglevodlar, ёg'lar, lipidlar va fermentlar ham bo'lishi mumkin. Virion tirik hujayra bilan o'zaro ta'sirga kirishar ekan, dastlab hujayraga yopishib oladi va asta-sekin uning ichiga kira boshlaydi. Hujayra ichida virionning oqsil pardasi parchalanib, ichidagi nuklein kislota ajraladi. Shu davrdan virusli infeksiyaning yashirin davri boshlanadi. Bu davrda zararlangan hujayradagi virusni xech qanday usul bilan aniqlab bo'lmaydi. Virusli nuklein kislota hujayradagi fermentlardan foydalanib o'zining kelgusi avlodini shakllantiradi va ko'paya boshlaydi. Virus infeksiyasining formasi murakkab va xilma-xildir. Ba'zi hollarda hujayrada kasallik tez avj olib, hujayrani nobud qiladi. Boshqa hollarda esa u hujayra ichida go'yo yo'qolib ketgandek uzoq yillar harakatsiz yotadi. Virus bilan hujayra o'rtasidagi ta'sirning birinchi tipi tez keluvchi, litik infeksiya deb atalsa, ikkinchisi- latent, surinkali yoki niqoblangan infeksiya deb ataladi. Surinkali shaklda yashab, hujayra ichida uzoq muddat hara-katsiz yotadigan ba'zi viruslar organizm darmonsizlanganda, kishi sovqatganda va boshqa hollarda kasallik keltirib chiqa-rishi mumkin.08

Immuntanqislik holati va uning guruxlari Immun sistemaning bir yoki bir necha omillarini yo'qolishi yoki kamayishi ko'rinishda yuzaga keladigan holatlar immuntan-qislik deb yuritiladi. Kelib chiqish sabablariga ko'ra birlamchi, ya'ni tug'ma va ikkilamchi, ya'ni orttirilgan immuntanqislik ho-latlari (ITH) ajratiladi. Birlamchi ITH , bu immun sistemaning tug'ma etishmovchiligi yoki defektidir. Orttirilgan (ikkilamchi) ITHni rivojlanishida esa xhar xil infeksion kassalliklar, gormonal omillarning tasiri, asosan radiasiya nurlari, immun tizim faoliyati buzi-lishlarini chaqiruvchi dori-darmonlarni qo'llanilishi turtki bo'ladi. Orttirilgan ITHning asosida T-limfositlar subpopulya-siyasi boshqariluvining buzilishi yotadi, V-limfositlar faoligining yuqoriligi, va disgammoglobulinemiya harakterlidir. Bun-da fogositar tizim juda ham kam zararlanadi, shuningdek har doim ham emas, lekin komplement ayrim komponentlarining miqdorida o'zgarishlar bo'lish mumkin.191A1A0B0D17120D15 03

Odam immuntanqislik virusining dunyo bo'yicha tarqa-lishi Odam immuntanqislik virusining dunyo bo'yicha tarqalishiOdam immuntanqislik virusining dunyo bo'yicha tarqalishi Odam immuntanqislik virusi (OIV), ikkilamchi immun-tanqislik guruxiga kiritiladi. Bundan 30 yillar muqaddam insoniyat yer yuzida infeksion kasalliklar havfi tugatildi degan xulosaga kelib, shifoxonalardagi o'rinlarni qisqartirish masalasi o'rtaga tashlangan edi. Hayot 80 yillarda OIVning paydo bo'lishi bilan bunday xulosalar noto'g'ri ekanligini ko'rsatdi. OIV yong'in kabi hozir barcha qit'alarni egalladi. Shuning uchun ham orttirilgan inmuntanqislik sindromi(OITS)ni «XX» asr vabosi deb ataldi. Qisqa vaqt ichida butun dunyo sog'liqni saqlash tashkiloti uchun birlamchi muammoga aylanib, rak va yurak- qon tomir kasalliklarini ikkilamchi o'ringa chiqarib qo'ydi. Xanuz-gacha bunday qisqa vaqt ichida har qanday kasallik olimlarga OIV singari og'ir muammo tug'dirgan emas. OIVga qarshi kurash dunyo bo'yicha kundan-kunga o'sib boruvchi harakat bilan ishlashni talab qiladi. Dunyo matbuotida har oyda yoritilayotgan OIV haqidagi malumotlarga nazar tashlar ekanmiz, bu kasallik patologiyasiga bo'lgan nuqtai nazarni o'zgartirishimizga majbur qiladi. Ho-zircha muammolar juda ham ko'p, lekin asosiy muammo OIVning birdan paydo bo'lishi va tarqalish tezligining yuqoriligidir. Oxirgi ikki 10 yillikda barcha ikkilamchi immuntanqisliklar-ning sababi OIV bo'lib, pandemiya ko'payib bormoqda. 1C

Orttirilgan immuntanqislik sindromi va uning o'ziga xos xususiyatlari. Shunday qilib, 1989 yil oxirida dunyo bo'yicha 34,3 mln. OITSga chalingan bemorlar aniqlandi. Ulardan 1,5 mln. 15 yosh-gacha bo'lgan bolalar va 15,7 mln. ayollarni tashkil etadi. AQShda 0,9 mln. , markaziy yevropa mamlakatlarida-0,5 mln., ulardan 130 ming fransuzlar, 120 ming ispanlar, 95 ming italyanlardir. Osiyo mamlakatlarida 6 mlndan ko'proq bemor aniqlandi, ulardan 3,7 mln. Xindistonda. Lotin Amerikasida- 1,7 mln. bemor, OITSning eng ko'pi Gaitida, yani barcha aholisining 5,1% bemor hisoblanadi. Afrika mamlakatlarida holat juda ham og'ir. Markaziy va janubiy Afrikada 24,5 mln. OITSga uchragan bemorlar aniqlangan. Umuman dunyo bo'yicha OITS dan o'lganlarning soni 18,8 mln. kishini tashkil etdi. Ulardan 3,8 mln. bolalar, va 7,7 mln. ayollardir. Afrikada har yiliga 4 mln kishi ushbu kasallikni yuqtirmoqda. Markaziy va janubiy Afrika mamlakatlarida OITS-sosial muammo bo'lib, jamiyatni yashab qolish havfini tug'dirmoqda. Botsvanada har uch kishidan biri, yani katta yoshdagi aholisining 35, 8% OITS bilan kasallangan, Svazilendada-25, 3%, Zimbambeda-25, 1%, Lesotoda-23,6%, Zambiyada-20%, JARda-20%. Markaziy Afrika respublikasida xatto juda ko'p maktablar berkitilgan, o'qituvchilarning OITSdan o'lganligi sababli.1C0714

Rossiyada ham OIVga chalingan bemorlar soni 1998 yilga nisbatan 1999 yilda 3,5 barobarga ko'paygan. 1999 yilda birinchi marotaba OIV topilganlar ichida 90% ni narkomanlar tashkil etgan, shuningdek ulardan 75 % 15 yoshdan 29 yoshgacha bo'lgan kishilardir. O'zbekistonda 1987 yildan 2003 yilning 1 iyul holatiga 2534 kishi OIV bilan ro'yhatga olingan, ulardan 58 kishi chet el fuqarolari, qolgan 2476 kishi O'zbekiston Respublikasining fuqarolari. O'lganlar-98 kishini tashkil etdi. Ro'yxatga olinganlardan-2524 (99,6%) kishi katta yoshdagilar, 10(0,4%) kishi 15 yoshgacha bo'lgan bolalardir. Ulardan 2097 (82,8%) tasi erkaklar, 437(17,2%) tasi ayollarni tashkil etadi. Orttirilgan immuntanqislik sindromi va uning o'ziga xos xususiyatlari.1C0714

OIV | OITS-tarixi 1980-81 yillar qish mavsumida N'yu-york universiteti gospitaliga Sarkomi Kaposhi kasalligining notanish formasi bilan bir necha kishi yotqiziladi. Bu kasallik 1872 yilda Mori-tes Kaposhi tomonidan kashf etilgan. Kasallik kishi terisining pastki qismlarida jigarrang-qizil yoki ko'kimtir-qizil rangli tugunchalar paydo bo'lishi bilan harakterlanadi. Bu tugunchalar ba'zan yaraga aylanib, teri jonsizlanadi (o'sha yara paydo bo'lgan joyning to'qimalari o'ladi) AQSH va G'arbiy Yevropa davlatlarida Sarkoma Kaposhi juda ham kam uchraydi: har 10 mln. aholiga 1-2 bemor to'g'ri keladi, hamda asosan faqat 60 yoshdan katta erkaklar unga chalinadi. N'yu-york gospitaliga tushgan bemorlar esa 30 yosh atrofidagi kishilar bo'lib, ularning barchasi gomoseksualistlar edi. Ushbu bemorlarda Sarkoma Kaposhi o'sma kasalligi sifatida kechib, ko'pchiligi 20 oy mobaynida vafot etdilar.1C

OIV | OITS-tarixi 1981 yilning bahorida Los-Anjeles vrachlari yana bir turdagi, ya'ni pnevmosistik pnevmoniyaning maxsus formasi ko'rinishidagi kasallarni aniqladilar. Bu kasallikni oddiy Pneumocystis carini bakteriyalari chaqirib, immun tizimni zararlanishi bilan harakterlanadi va asosan a'zolarni ko'chirib o'tqazil-gandan keyingi intensiv davolash jarayonidagi kishilarda, ya'ni juda ham kam uchrar ekan. Pnevmosistik pnevmoniya ham yosh odamlarda ro'yxatga olinib, ular ham gomoseksualistlar edi. 1981 yilning yoz mavsumida AQShda 116 kishida ushbu kasallik ro'yxatga olindi. Bu vaqtda kasallikni klinik ko'rinishi bo'yicha immuntizim tanqisligi ma'lum bo'lib kasallikni kelib chiqishi muammo bo'lib turdi. Kasallikni kutilmaganda paydo bo'lishi, chaqmoq singari tez tarqalishi, yomon sifatli o'smalar bilan, tushinib bo'lmaydigan darajada bog'liqligi pnevmosistik pnevmoniya, gemofiliya, teri-tanosil kasalliklari bilan kechishi, hamda yashirin davrining uzoq muddat davom etishi va davolash vositalarini ta'sir etmasligi olimlar va mutaxasis vrachlarni juda ham qiyin ahvolga solib qo'ydi.1C

OIV | OITS-tarixi OITS virusi 1983 yilga kelib aniqlandi va uni har xil nomlar bilan atala boshlandi. AQShning rak kasalligiga qarshi milliy institutining Robert Gallo rahbarligidagi immunologiya va virusologiya bo'yicha bir gurux olimlari T-hujayrali leykozning qo'zg'atuvchisini aniqlashdi. T-hujayrali leykoz Karib havzasi davlatlari va janubiy Yaponiyada 1970 yillar oxirida ro'yxatga olingan bo'lib, bemorlarda kasallik juda ham og'ir kechgan va ular 3-4 oy mobaynida vafot etishgan. Robert Galloning yutug'i shunda ediki, 1970 yillar o'rtalarida T-hujayralarning o'sish omilini aniqlashga erishdi. Uni hozirda Interleykin-2 deb nomlanadi. U probirkada T-limfo-sitlarni o'stirish uchun sharoit yaratib, virusni ajratib olishga erishdi. Shunday qilib, T-hujayrali leykozning o'tkir qo'zg'atuv-chisi odamda retro- virus bo'lib chiqdi. Gallo bu virusni odam-ning T-hujayrali leykemiyasining agent virusi HTLV-1 deb atadi. U ushbu virus Afrikadagi maymunlarning bir turida, hamda odamlarda ham paydo bo'lib, savdo-sotiq rivojlanishi natijasida Amerikaga va Karib xavzasi davlatlariga kelib qolgan-ligini ta'kidladi. Keyinchalik u juda kam uchraydigan qon kasal-ligini chaqiruvchi yana bir virusni ajratib olishga erishdi va uni HTLV-2 deb nomladi. Shunisi qiziqki, ikkala virus ham qon quyish vaqtida odamlarning bir-biriga o'tar ekan. Shu vaqtda AQShda OITS epidemiyasi boshlangan bo'lib, kasallikning tarqalish yo'li bo'lib, qon quyish asos bo'lgan edi. Shunga asosan Gallo HTLV-1 OITS qo'zg'atuvchisi deb fikr bildirdi.1C

Shunday qilib, 1986 yilda viruslarni nomlash qo'mitasi OITS qo'zg'atuvchisiga yangi nom, ya'ni OIV (VICH)|HIV-(odam im-muntanqislik virusi) deb nom berish to'g'risida taklif kiritdi va shu kundan boshlab u OIV deb nomlanadigan bo'lindi. Shunday qilib, yangi kasallik, ya'ni OITS paydo bo'lganligi to'g'risidagi maqolalar chop etilgandan so'ng 2 yil o'tgach kasallik qo'zg'atuvchisi aniqlandi, shuningdek 2,5 yil o'tgach esa uning tashxislash uslubi ishlab chiqildi. Bu ishlar 1985 yil Atlantadagi OITS bo'yicha halqaro konferensiyani olamshumul yangilik rukunida o'tishiga sabab bo'ldi. Endi kasallik qo'zg'atuvchisining turli xususiyatlarini o'rganish bilan birga yangi muammolar paydo bo'la boshladi. OIV | OITS-tarixi1C

E’tiboringiz uchun rahmat!01

Похожие

OIV va OITS haqida umumiy ma`lumot

OITS kasalligi va uning oldini olish chora tadbirlari

OITS va uning tarqalishi

Orttirilgan Immunitet Tanqisligi Sindromi

OITS Orttirilgan Immunitet Tanqisligi Sindromi