Тўқима гормонлари - Медицина - Презентации

Тўқима гормонлари

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

890 KB

Тўқима гормонлари

Ички секреция безлари ва унинг функциялари • Қалқонсимон без юксак гормонал активликка эга бўлган ярим суюқ коллоид билан тўла без фолликулларидан иборат. Фолликуллар девори без эпителийсидан тузилган. • Без қон ва лимфа томирларига жуда бой. Одамдаги қалқонсимон без вазни ўрта ҳисобда 25—30 г ёки гавда вазнининг 0,05 процентини ташкил этади, шунга қарамай бу бездан соатига 5—6 литр қон ўтади, бу — организмдаги қоннинг ҳаммаси демакдир.

Қалқонсимон без гормонлари ва уларнинг физиологик аҳамияти • Қалқонсимон без тўқимасида йод бор, у мазкур без гормонларининг таркибига киради. Хай в он организмига радиоактив йод ( J 131) юборилса, бунинг бир қисми буйраклар орқали сийдик билан чиқиб кетади, бир қисми сўлакка, меъда ширасига ва ўтга ўтади, организмга юборилган йоднинг кўпроқ қисми эса қалқонсимон безга келади. Қалконсимон без ҳужайраларининг йод йиғиши уларнинг характерли хусусиятидир, бу бездаги йод концентрацияси қ о ндагига нисбатан 300 баравар ортиқ. Қалқонсимон без гормонларининг синтези учун зарур йод етишмаганда без тўқимаси катталашиб кетади — буқоқ вужудга келади.

• Қалқонсимон без ҳужайраларида тўпланадиган йод бир қанча йодли бирикмалар: монойодтирозин, дийодтирозин, трийодтиронин ва тетрайодтиронин (тироксин) синтезига сарф бўлади. Бу йодли бирикмалар калқонсимон без фолликулларининг ҳужайраларида оқсил била н комплекс бирикма — тиреоглобулин ҳосил қилади. Тиреоглобулин фо л ликулларда бир неча ой сакланиши мумкин. Без ҳужайраларидан ишланиб чиқадиган фермент — протеиназа таъсирида тиреоглобулин синтезланиб, актив гормонлар — трийодтиронин ва тетрайодтиронин , ёк и тироксин ҳосил бўлади.

• Бу гормонлар қонга ўтиб, қон плазмасининг α - глобулинлари билан бирикади, булар эса мазкур гормонларни ташувчи моддалар ҳисобланади. Қонда тироксин ёки трийодиронин кўлайиб кетганда улар плазма альбуминлари билан ҳам бирикиши мумкин. Тўқималарда бу комплекслар парчаланиб, тироксин ва трийодтиронин ажралиб чиқади

ПАРАТИРЕОИД (ҚАЛҚОНСИМОН БЕЗ ЁНИДАГИ) БЕЗЛАРНИНГ ИЧКИ СЕКРЕЦИЯСИ • Одамда тўртта паратиреоид без бор, булардан иккитаси қалқонсимон безнинг орқасида, қолган иккитаси эса қалқонсимон безнинг пастки қутбида, баъзан эса без тўқимасида бўлади. Улар япалоқ овал тузилмалар бўлиб, буйи 6—7 мм , эни 3—4 мм ва қалинлиги 1,5—2 мм . Без тўқимаси қон ва лимфа томирларига бой. Паратиреоид безлар ҳиқилдоқнинг юқори нерви ( n . laryngeus superior )дан иннервация олади.

Паратиреоид безлар кам ёки ортиқча ишлаганда организмда рўй берувчи ўзгаришлар • Паратиреоид безларнинг ишламай қўйиш оқибатлари итларцинг шу безларини олиб ташлаш тажрибаларида ўрганилган. Безлар о либ ташлангандан бир неча кун кейин скелетнинг ҳамма мускуллар и дап қ ир- дапқир тиришиб қисқаради, яъни титрайди ( паратиреоприв-тетания ), бу ҳолат секин-аста кучайиб ва тез-тез такрорланиб туради. Паратиреоид безлар йўқлиги бора-бора ўлимга олиб келади, бунинг бевосита сабаби шуки, нафас мускулларининг тиришиши натижасида нафас бузилади. Паратиреоид безлар олиб ташлангач титрашга мускулларнинг ўзгариши эмас, балки марказий нерв системаси ҳолатининг ўзгариши сабаб бўлади.

Паратиреоид (қалқонсимон без ёнидаги) безлар гормонининг физиологик аҳамияти • Паратиреоид безлар функцияси бузилганда организмда вужудга келувчи ўзгаришлар қ онда кальций миқдорининг ўзгаришига борлиқ. Бу безларнинг паратгормон деган гормони етишмаганда қонда кальций камаяди, ортганда эса кўпаяди. Паратгормон оқсил ёки йирик полипептид бўлиб, трипсин таъсирида, шунингдек кислота ёки ишқорда қайнатилганда парчаланади. Бу гормон препаратлари овқат билан истеъмол қилинса ҳазм йўлида емирилади, шунинг учун уларни тери остига юбориш керак. Паратгор-моннинг аниқ таркиби ва химиявий тузилиши номаълум. Суяк тўқимасини емирадига н остеокластлар функциясини паратгормон активлайди.

Буйрак усти безлари хромаффин тўқимаси ички секреция функциясининг нерв системаси томонидан бошқарилиши (нерв регуляцияси) • Буйрак усти безларига иннервация берадиган қорин нерви та ъ сирланса — адреналин секрецияси кучайишини, бу нерв қирқиб кўйилганда эса адреналин секрецияси камайишини 1910 йилда М. Н. Чебонсаров кўрсатиб берган. Бундан англашиладики, буйрак усти безларининг хромаффин тўқимасидан гормон чиқишини нерв системаси қорин яерви таркибидаги симпатик нерв толалари орқали бошқаради. Буйрак усти безлари хромаффин тўқимасининг ички секреция функциясйни бошқарувчи марказ олий вегетатив марказлар жойлашган гипоталамусдадир. Тажрибада гипоталамусга таъсир этилганда қондаги катехоламинлар миқдори ортиб кетади. Буйрак усти безларининг секретор нервлари таъсирланганда адреналин чиқиши ҳам, норадреналин чиқиши ҳам кучаяди. Адреналии дастлаб норадреналинга нисбатан бир мунча ортиқ чиқади, лекин таъсирот давом этаверса, бора-бора адреналин чиқиши камайиб, норадреналин кўпроқ чиқади. Буйрак усти безларининг иши узоқ вақт кучайтирилса, улар гормонни адреналинга қадар тобора кам синтез қилиб, оралиқ модда — норадреналинни тобора кўп чиқаради.

Хромаффин тўқиманинг ички секреция функцияси бузилганда организмда рўй берувчи ўзгаришлар . • Иккала буйрак усти безининг хромаффин тўқимаси олиб ташланган (безларнинг пўстлоқ қаватини қолдириш зарур) ҳайвонлар оғир ҳаёт шароитига чидамсиз бўлиб қолади: масалан, улар шикастланса, буйрак усти безлари зарарланмаган ҳайвонларга нисбатан травматик шокдан кўпроқ нобуд бўлади. Одамнинг турли э ндокрин касалликлари орасида буйрак усти безлари мағиз қаватидаги хромаффин тўқима функциясининг етишмаслиги натижасида келиб чиқадиган касалликлар қайд қилинмаган. Бунинг сабаби, эҳтимол, шуки, хромаффин тўқима буйрак усти безларидан ташқари, организмнинг бошқа қисмларида ҳам бор; буйрак усти безларининг мағиз қаватидан чиқадиган моддалар симпатик нерв тола-ларининг охиридан ҳам ажралади.

Одамда буйрак усти безлари хромаффин тўқимасининг ўсмалари (хромаффин ўсмалар, параганглиомалар) бўлганда шу тўқима гиперфункцияси қайд қилинган.

Похожие

Бириктирувчи тўқима

Тўқима ўсишининг патофизиологияси

Ички секреция безларининг физиологияси

Неоплазия, умумий тушунчалар. Эпителий ўсмалари, Мезенхимал ўсмалар, Меланинли ва нерв тўқима ўсмалари

Этиопатогенез