Ўрта Осиё халқлари ҳаётида IX-XII асрларда юз берган (ренессанс) уйғониш даври - История - Презентации

Ўрта Осиё халқлари ҳаётида IX-XII асрларда юз берган (ренессанс) уйғониш даври

Загружено в:

02.05.2025

Скачано:

0

Размер:

6138.7119140625 KB

Асосий саволлар: • IX-XII асрларда маданий юксалишнинг шарт-шароитлари • IX-XII асрларда илм-фан ривожига аждодларимизнинг қўшган ҳиссаси • Ислом дини ва сўфийлик тариқатининг кенг ёйилиши ва ривожлантирилиши

Араб халифалигининг Аббосийлар даврида парчаланиб кетиши

Қадимдан шакилланиб келган илмий билимлар Қадимги давлатчилик асосларининг мавжудлиги, араб маданияти орқали кўҳна юнон –рим билимларини кириб келиш, илм-фан интеграцияси Буюк ипак йўли ва халқаро алоқалар Марказлашган давлатларнинг тараққий этиши ва уларда илм-фан равнақига имкон яратилиши Ички ва ташқи савдо, хунармандчилик равнакиМарифатпарвар шоҳларнинг олимларга ғамхўрлигиАниқ ва ижтимоий фан соҳаларининг уйғунлашуви, илмий ижодий сафарлар Ўрта Осиёда биринчи Уйғониш даврининг келиб чиқиш омиллари IХ-ХII асрлар01 09 01 02 02 09 0B 04 21 23 2402 030210 26 0F0210 18 27 23 24020F04 08 28 29 13141B02 16 04 2A 0B 2D 03 1204 07072E

IX-XII асрларда Ўрта Осиёда илм- фан тараққиётининг ўзига хос хусусиятлари Сомонийлар, Ғазнавийлар, Қорахонийлар, Хоразмшоҳлар каби йирик салтанатларнинг юзага келиши билан илм-фаннинг равнақига мустаҳкам пойдевор яратилишиКўплаб олимларнинг араб тилида ижод этиши уларнинг дунё миқёсида билимларни эгаллашига муҳим таъсир кўрсатган Араб халифалигида дунё илмларининг интеграциялашуви. Араб тилининг маданиятлараро кўприк вазифасини бажариши Ягона алоқа воситаси саналган Буюк ипак йўли орқали 12000 чақирим ҳудудлардан янги илмий билимларнинг Мовароуннаҳрга оқиб кириши Ўрта Осиёда Урганч, Бухоро, Самарқанд, Термиз шаҳарларининг илм-фан марказларига айланиши ва уларнинг дунё миқёсида етакчи мавқени эгаллаши Хоразм Маъмун Академиясининг юзага келиши-янги илмий кашфиётлар замини

Муҳаммад ибн Мусо ал-Хоразмий (783-850) • «Ал Жабр вал муқобала» («Тенгламалар ва қаршилантириш- лар») • «Китоб сурат-ал Арз» («Ер сурати ҳақида китоб») • «Ҳисоб ал-ҳинд» («Ҳинд ҳисоби») • «Китобат-Тарих («Тарих китоби»)» • «Китоб ал-Амал Бил Устурлаб» («Устурлоб билан ишлаш ҳақида китоб») . Хоразмий номи эса математикада «алгоритм» атамаси шаклида ўз ифодасини топди. Унинг «Ал-жабр» асари асрлар давомида авлодлар қўлида ер ўлчаш, ариқ чиқариш, бино қуриш, меросни тақсимлаш ва бошқа турли ҳисоб ва ўлчов ишларида датуриламал бўлиб хизмат қилди. У алгебрани мустақил фан даражасига кўтарди24 24 3B 01 41 05 3B 19 0A 01 41 29 1B 01 41 3B 01 41 3B 09 01 41 21 3B 04 09 01 2F 05 41 0802 04 2D 02 0302 19 02 19 11 11 04 0302 23 02 1F 09

“ Арифметика” нинг лотин тилидаги саҳифаси. (Кембриж, Англия)

“ Алгебра” қўлёзмасининг биринчи саҳифаси (Оксфорд, Буюк Британия)

Ал-Хоразмий

Абу Наср Муҳаммад ибн Муҳаммад Форобий 873-951 йиллар • «Аристотелнинг «Метафизика» асари мақсадлари ҳақида» • «Тирик мавжудот аъзолари ҳақида» • «Мусиқа китоби» • «Бахт-саодатга эришув ҳақида» • «Сиёсат ал- Маданият», («Шаҳарлар устида сиёсат юргизиш») • «Фозил одамлар шаҳри» • «Масалалар моҳияти» • «Қонунлар ҳақида китоб» • «Тафаккур юргизиш мазмуни ҳақида» • «Мантиққа кириш ҳақида китоб» • «Фалсафанинг моҳияти ҳақида китоб» Форобий донишмандлиги, Аристотелни яхши билганлиги, қомусий ақли ва илм -фан тараққиётига қўшган катта ҳиссаси учун «Ал-муаллим ас-Соний –Иккинчи муаллим», «Шарқ Аристотели» деган мўътабар унвон олди. Форобийнинг риёзиёт, фалакиёт, табобат, мусиқа, фалсафа, тилшунослик ва адабиётга оид асарлари бутун оламга машҳур бўлди. У уд мусиқа асбобини ихтиро қилган. У ўз даврида 72 тилни билган.29 24 24 47140F 0E 01 41290F 4124 0213 1B0219 01 413A 023425 01 4124 01 41210223 260F04 01 413104 24 3B4149 13 01 4147 08 01 4124 05 01 4101 09 01 413A 1C 1B0219 01 4124 1B0219 01 4147 05 09 47 031406 29 0B04 0219 11 09 4129 1D 4149 030C0D 14 47 1F 05 11 0203020B04 0B 0B1A0A0304 02 19 11

Абул Аббос Аҳмад ибн Мухаммад ибн Носир ал-Фарғоний 797-865 • «Китод фи-усули илм ан- Нужум» («Фалакиёт илмининг усуллари ҳақида китоб») • «Фалакиёт усуллари» • «Ал-Мажистий» • «Илм хайя» • «Фалак асарлари сабабиятлари» • «Ал-Фарғоний жадваллари» • «Устурлоб билан амал қилиш ҳақида» • «Ой ернинг устида ва остида бўлганида вақтни аниқлаш рисоласи» • «Етти иқлим ҳисоби» • «Устурлоб ясаш ҳақида китоб» У араб атамашунослиги- нинг пайдо бўлиши ва илмий тараққиётига катта ҳисса қўшган. Бағдод ва Дамашқда расадхоналар қурилишида шахсан қатнашди. Аҳмад Фарғонийнинг китоблари дунёга маълум ва машҳурдир. γ = 1/2 / x - y/, ρ = 1/2 ( x + y), бунда, x = (φ - h)/2, y = (φ + h)/2 h = 0°, 1°, ... 90°, φ = 15°, 16°, ... 50° X = (4R / cos φ) * ((1 - sin A)/cos A) бунда h = о°, 5°, 10°, ... 90°, φ = 15°, 16°, ... 50°. 29 04 46 3C 01 41 46 04 1B 01 41 01 41 01 41 01 41 13 01 41 15 01 41 19 01 41 14 02 01 41 01 41 09 2D 02 06 10 11 1B04 21 0F0213 19 19 47 09 05 05 07

Маъмун академияси

Астролябия (устурлоб)

ХОРАЗМ МАЪМУН АКАДЕМИЯСИ УМУМ- БАШАРИЙ ЦИВИЛИЗАЦИЯ РИВОЖИДАГИ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ ЖИҲАТИДАН ҚАДИМИЙ АФИНАДАГИ ПЛАТОН АКАДЕМИЯСИ, МИСРДАГИ АЛЕКСАНДРИЯ КУТУБХОНАСИ, ШАРҚ ОЛАМИДА "БАЙТУЛ-ҲИКМА" НОМИ БИЛАН ШУҲРАТ ҚОЗОНГАН БАҒДОД АКАДЕМИЯСИ КАБИ МАШҲУР ИЛМИЙ МАРКАЗЛАР БИЛАН БИР ҚАТОРДА ТУРИБ, ШАРҚ МУСУЛМОН РЕНЕССАНСИ – УЙҒОНИШ ДАВРИНИНГ ЁРҚИН НАМОЁНИ СИФАТИДА ТАРИХИМИЗНИНГ ЗАРҲАЛ САҲИФАЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТАДИ. И. А. Каримов

Хоразмшоҳ Маъмун ибн Маъмун академияси («Мажлиси уламо») да фаолият юритган олимлар: Абу Райҳон Беруний, Абу Али ибн Сино, Абу Сахл Масихий, Абу Наср ибн Ироқ, Абу Саид ибн Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Мискавайх, Абу Мансур ас-Саолибий, Аҳмад Муҳаммад ас-Сахрий, Зайнуддин Журжоний, Абулкарим Зирғалий, Абу Абдуллоҳ ал-Вазир, Абул Хасан Маъмун, Абу Муҳаммад Хоразмий, Абдуаввал ибн Абдусамадий, Абу Азоқ ибн Бахном, ал-Косий, Абу Абдуллоҳ Илоқий, Абу Абдулла ан-Найсабурий ал-Хоразмий, ал-Хамдакий, Ихмад Масъурий, Абу Муҳаммад Раккоший, Абу Абдуллоҳ Хоразмий, Абубакр Муҳаммад Хоразмий, Аҳмад ибн Муҳаммад ас-Сухайл ал-Хоразмий ва бошқа олимлар математика, астрономия, астрология, руҳиёт, мантиқ, тиббиёт, фалсафа, тарих, тилшунослик, таълим-тарбия, кимё, адабиёт, мусиқа, география, геодезия, топография, механика сингари турли фан соҳалари билан шуғулланиб, бу илмларнинг келажакдаги тараққиётига замин ҳозирладилар.

 “ МИЛЛИЙ ТАРИХИМИЗНИНГ ЁРҚИН ЮЛДУЗИ БЎЛГАН АБУ РАЙҲОН БЕРУНИЙГА ТАЪРИФ БЕРАР ЭКАН, АМЕРИКАЛИК ФАН ТАРИХЧИСИ Ж. САРТОН «XI АСР – ФАН ТАРИХИДА БЕРУНИЙ АСРИДИР» ДЕГАН ЭДИ. БУНДАЙ ЮКСАКЛИК ВА ҲАҚЛИ БАҲО АВВАЛО ҚОМУСИЙ ТАФАККУР СОҲИБИ БЎЛМИШ БУЮК ВАТАНДОШИМИЗНИНГ ИЛМ – ФАН ТАРАҚҚИЁТИГА ҚЎШГАН БЕҚИЁС ҲИССАСИ БИЛАН ИЗОҲЛАНАДИ”  И.А.КАРИМОВ. “ЮКСАК МАЪНАВИЯТ ЕНГИЛМАС КУЧ”

Абу Райҳон Беруний 973-1048 Геометрия, арифметика, астрономия, география, астрологик астрономия, хронология, устурлоблар, астрология, табобат, кимё соҳаларида катта илмий янгиликлар яратган. “Солиштирма оғирликлар” асарида ўзи ясаган махсус асбоб ёрдамида 50 та модда, жумладан: 9 та металл, 18 суюқлик, 3 та маьдан ва бошқаларнинг солиштирма оғирлигини аниқлик билан ўлчаган. “ Минералогия” асарида Ўрта Осиёдаги конлар ва маьданларни ажратиб олиш, улардан фойдаланиш, хусусиятлари ҳақида маьлумотлар келтирган. “ Сайдана”да 1116 хил дорини 30 хил тилдаги номларда келтирган ва уларнинг доривор хусусиятларини таҳлил этган. Биринчи глобусни яратган. “ Ат-Таҳфим” асарида Ўрта денгиз, Болтиқ денгизи, Каспий денгизи, Қизил денгиз, Форс қўлтиғи, Арабистон, Ҳиндистон, Ҳиндихитой, ярим ороллари, Миср, Шом, Макка, Ироқ, Форс, Хуросон, Ҳиндистон, Хитой каби жойларнинг географик ўрнини аниқлик билан белгилаган. “Америка” қитьасининг мавжудлиги тўғрисидаги фаразни “Ҳиндистон” асарида келтириб ўтган. 29 48 53 021311 02 18 0213 15 0B 1A 59 2404 05 23 59 31 09 26 21 59 29 33 29 2404 2F 0B 11 1A11 07

“ Осор ал-боқия ан ал-қурун ал- холия” “Қадимги халқлардан қолган ёдгорликлар” “ Минералогия” (“Қимматбаҳо тошларни билиб олиш бўйича маълумотлар тўплами” “ Сайдана” “(Фарма- когнозия)” “ Исталган хил устурлобни тайёрлашнинг турли усуллари ҳақида” “ Ат-Тафҳим” “ Астрономия” “ Геодезия” “ Турар жойлар орасидаги масофани текшириш учун жойларнинг охирги чегараларини аниқлаш” “ Ал-Қонун ал- Маъсудий” БЕРУНИЙНИНГ ИЛМИЙ МЕРОСИ “ Хоразмнинг машҳур кишилари” “ Ҳиндистон” “ Ҳиндларнинг ақлга сиғадиган ва сиғмайдиган таълимотларини аниқлаш” “ Эътиборли кишилар шеърларидаги фикрларни тушунтириш китоби” 01 0203 07 10 06 0F 140D 19 01 120C0E13 02 08 091115 12 01 15 01 1B 01 1E 0F 1F 0F 01 23 0F 24 01 26 02 0F 27 12 2818 21 06 01 23 1207 21 27 2444 01 29 1A 1B0C21 01 2A 0F 2B 25112C 1C 0D 02 01 2B 1B 21 25 1F 1B 02

Беруний Ер радиусини ўлчашда қуйидаги усулдан фойдаланган

Форс тилидаги Беруний китобидаги иллюстрация. Ойнинг турли фазалари кўрсатилган

ХОРАЗМ МАЪМУН АКАДЕМИЯСИНИНГ ТАЯНЧ УСТУНЛАРИДАН БЎЛМИШ, ШАРҚ ОЛАМИДА “ШАЙХУР-РАИС”, ЯЪНИ АЛЛОМАЛАРНИНГ АЛЛОМАСИ ДЕБ ЭЪТИРОФ ЭТИЛГАН АБУ АЛИ ИБН СИНОНИНГ ҲАЁТИ ВА ИЛМИЙ ФАОЛИЯТИ ҲАҚИДА ҲАМ ҲАР ҚАНЧА ФАХРЛАНИБ ГАПИРСАК АРЗИЙДИ. УЛУҒ БОБОМИЗНИНГ БОЙ МЕРОСИ, УНИНГ 400 ДАН ОРТИҚ ИЛМИЙ КАШФИЁТЛАРИ, АЙНИҚСА, МАШҲУР “ТИБ ҚОНУНЛАРИ” АСАРИ 500 ЙИЛ ДАВОМИДА ЕВРОПА УНИВЕРСИТЕТЛАРИДА АСОСИЙ ДАРСЛИК СИФАТИДА ҚЎЛЛАНГАНИНИНГ ЎЗИ КЎП НАРСАНИ АНГЛАТАДИ. БУ ФУНДАМЕНТАЛ АСАР БУГУНГИ КУНДА ҲАМ ДУНЁ ТАБОБАТ ИЛМИДА ЎЗИГА ХОС ҚОМУС БЎЛИБ ХИЗМАТ ҚИЛМОҚДА. БУНДАЙ МУМТОЗ ЗОТЛАР РЎЙХАТИНИ ЯНА УЗОҚ ДАВОМ ЭТТИРИШ МУМКИН. И. А. Каримов

Абу Али ибн Сино Авиценна (980-1037) “ Тиб қонунлари”, Нажот китоби”, “Донишнома”, “Геометрия ҳақида рисола”, Арифметикадан қиқартма”, “Самовий жисмлар ҳақида рисола”, “ Юрак дорилар”, “Тиббий уржуза”, “Зарарларни йўқотиш”, “Саломон ва Ибсол”, “Мусиқа илми”, “Намознинг моҳияти ҳақида” ва бошқалар. XVI асрдан бошлаб “нонинус” деб аталган астрономик асбобни ихтиро қилди, зилзила, вулқон, тоғларнинг пайдо бўлиши, моддалар-нинг таснифи, илмлар таснифини ишлаб чиқди. Диагностика, терапия, ва жарроҳликда янги ташхис ва даъво усулларини яратди. Перкуссия, трахеотомия, чиққан елка суягини тўғрилаш, қанд касал- лиги ташхиси, мижозлар таснифи ва бошқа янгиликларни кашф этган.29 29 3B483D391E37 59 3A 46 59 59 1B 29 19 59 1504 0F 59 5A0F 59 59 0E 5931 27 04 59 05 1002 305F 5906 0213 04 10 22 05 11 11 12 11 15 11 16 540C 11 0C0A09 11 0A 05 0B 09

Асарлари:“Тиб қонунлари”, “Юрак дорилари”, “Тиббий уржуза” ва бошқалар. “ Тиб қонунлари”нинг биринчи жилди анатомия, диагностика, физиология, ўткир ва сурункали касалликлар ва уларнинг даьволаш ҳақидадир. Иккинчи жилдда 800 га яқин оддий дорилар , илдизлар, барглар ва уларнинг шифо хусусиятлари ёзилган. 3 ва 4-жилдларда инсон аьзолари касалликлари, синган бош суяк, бурун ва бошқа аьзоларни даьволаш усусллари баён этилган. 5-жилдда энг мураккаб дориларнинг 37 тагача таркиби, юнон ва бошқа халқлар дорилари тасниф этилади ва кўпи унинг томонидан яратилади. У табиатда учрайдиган вируслар мавжудлигини, менингит, ўлат, вабо, ошқозон касалликлари ва б. кашф этган.Пульсларнинг тўлқинсимон, спиралсимон, икки зарбли, узун, қалтироқ, қисқа, кичик,секин, чумолисимон, юмшоқ, асабий, тўлиқ, паст, юқори, бўш, аррасимон турлари борлигини илк бор кашф этган. “ Шайхур-раис” лақабига эга бўлган қомусий олим Ибн Синонинг медицинага оид кашфиётлари.Мусулмон тақвимига кўра 1954 йилда Хамадонда жахон миқёсида унинг 1000 йиллиги нишонланган.29 59 160F15 59 3A 0B 03 1A 09 03 07 27 14 0B02 23 3E 02 1304 0B 16 07 3F 03 11 23 26 11 2D 10 05 1408 09 54 13 19 12 11 020F 04 59 49 0A 19 31 1404 09 11 0E 05 0E

Жаҳон фани ва цивилизациясига ҳисса қўшган буюк алломаларимиз Муҳаммад ибн Мусо ал-Хоразмий (783-850) Аҳмад ал-Марвозий (780-880) Аҳмад ал-Фарғоний (797-865) Абу Наср Фаробий (873-950) Абу Бакр Муҳаммад Наршахий (899-959) Абу Абдуллоҳ Хоразмий (вафоти 997 й.) Абу Райхон Беруний (973 -1048) Абу Бакр ал-Хоразмий (935 -993) Абу Али Ибн Сино (980-1037) Исмоил Журжоний (1042-1136) Маҳмуд аз-Замаҳшарий (1075-1149) Маҳмуд Чағминий (XII –XIII аср бошлари)24 29 29 29 29 29 29 29 29 27 24 24

Имом ал - Бухорий Имом Бухорий ислом дини масалаларига бағишланган йигирмага яқин асар ёзди. Бухорийнинг бутун дунёга машҳур қилган асари «Ал-Жоме ас- Саҳиҳ» («Ишончли тўплам»)дир. Бу асар 160 қисмдан иборат бўлиб, 3450 бобни ўз ичига олади. Бухорий ҳадисларни тўплаш ва баён этишда унинг ҳақиқийлига асосий эътибор берган, унинг ҳақиқатга яқинлигини исботловчи далилларни келтирган ва шу асосда ҳадисларни классификация қилган олимдир. Унинг диққат марказида фаннинг инсон учун тарбиявий аҳамияти, унинг маънавий юксалиши, фозиллига, донолиги, яхши ва ёмонни ажрата олиши туради. Унинг томонидан тўпланган ҳадислар Қуръони Каримдан кейинги асосий манба ҳисобланади.27 27 04 05 0B 0E 18 21 0316 19 41 31 3B 11 21 19 0B 0B 14 21 11 1606 2634 1B 04 09 1B020304 09 14 05 16 021B0205 05 1F 18 14 11 1B020304 33 05

Имом ал-Бухорий. “Ал-Жомеъ ас- саҳиҳ”

Имом ат- Термизий (824-892йй.) Ат-Термизий ҳадислардан ташқари филология, тарихга оид асарлар ҳам ёзди. Унинг ўндан ортиқ ёзган асарлари орасида номини бутун мусулмон оламига машҳур қилган асари «Жоми ат- Термизий» ёки «Сунан ат- Термизий»дир. Бу асар исломда уламолар томонидан ҳақиқат деб тан олинган машҳур ҳадислар тўпламидан биридир. Термизийнинг илмий мероси диний аҳамиятга эга бўлиши билан бирга, ахлоқий, дидактика тарихида ҳам жуда катта ўрин эгаллайди.27 3A 3B 29 1B 11 1F 11 02 2C 2D 140F 02 14 0B 14 05 02 02 2C 3A 21 16 1B 14 1B 0B 3A 05 02 0B 0304 1B 26

Ислом ҳуқуқшунослигининг улкан намояндаси, шайхулислом Бурҳониддин Марғинонийнинг номи Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Мотуридий, Маҳмуд Замахшарий, Нажмиддин Кубро, Баҳоуддин Нақшбанд, Хожа Аҳрори валий сингари улуғ сиймолар қаторида туради. Аллома нафақат уламолар, балки оддий халқ орасида ҳам “Ҳидоят йўлининг сарбони” дея катта ҳурмат-эътибор топган. И. А. Каримов

Юртимизда етишиб чиққан ислом оламининг буюк сиймолари Исмоил ал Бухорий – (810-870). Хадис илмининг асосчиси; Абу Исо ат-Термизий (824-892). Хадис илми пешволаридан; Абу Мансур Мотуридий (вафоти 945 й.). Мотуридия тариқати асосчиси; Абу ал-Муъийн ан-Насафий (1027-1114). Калом илми йирик намояндаси; Хўжа Аҳмад Яссавий (1041-1167). Яссавия тариқати асосчиси; Нажмиддин Кубро (1145-1221). Кубровия тариқати асосчиси; Абдуллоҳ Ғиждувоний (1103-XII аср иккинчи ярми). Тасаввуф илми асосчиларидан; Баҳоуддин Нақшбанд (1318-1389). Нақшбандия тариқати асосчиси; Хўжа Аҳрор Валий (1404-1490). Нақшбандия тариқатининг йирик намояндаси. 2713 29 29 02131413 29 06 2F1A15 460215 29 04 21021B14 02131413 2F 07 46 0E 07

Самонийлар мақбараси

Жарқўрғон минораси. Сурхондарё вилояти Баландлиги - 21,6 м., диаметри – 5,4 м.

Минораи Калон

IX-XII сарларда яшаган Ўрта Осиёнинг буюк олимлари (исми, асарлари, муҳим кашфиётлари ҳақида ёзинг). шшшш ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ шшшш ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________шшшш ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ шшшш ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ шшшш ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ шшшш ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ «Кластер» технологияси

1. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг 16 йиллик мустақил тараққиёт йўли. “Ўзбекистон овози” 2007 йил. 31 август 2. Каримов И.А. Истиқлол ва маънавият. Т. “Ўзбекистон ”, 1994. 3. Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ. Т. “Шарқ”, 1998. 4. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. Т. “Ўзбекистон”, 1992. 5. Аҳмедов А. Аҳмад Фарғоний. “Мулоқот” 1997 йил, 6-сон, 49-51- бетлар. 6. Қаюмов А.П. Аҳмад Фарғоний. Т. “Ўқитувчи”, 1998. 7. Маънавият асослари Т. 1998. 8. Мозийдан таралган зиё. Имом ал-Бухорий Т. “Шарқ” 1998 9. Наршахий. Бухоро тарихи. Т. “Фан” 1966. 10. Норқулов Н. Беруний ва Хоразм. Т. “Фан” 1973. 11. Ўзбекистон тарихи. Олий ўқув юртларининг номутахассис факультетлари талабалари учун дарслик. Р. Муртазаева таҳрири остида. Тошкент, 2003. 12. Ўзбекистон тарихи. Т 2003.

Похожие

IX-XI асрларда шарқ олимларининг дунё илмий тараққиётига қўшган хиссаси

IX- XII asrlar manbalari

Уйғониш даври. XIV-XVI асрлар Европада илмий билимлар ривожида янги давр

Ўрта Осиё халқлари этногенези ва этник тарихнинг назарий ва илмий-методологик асослари

IX-XII asrlarda O’rta Osiyo sivilizatsiyasi