Qadimgi Bobil kalendari - История - Презентации

Qadimgi Bobil kalendari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

12902.5 KB

Qadimgi Bobil kalendari Reja: 1. Bobil kalendari 2. Qadimgi Bobil davlatining vujudga kelishi 3. Podsho Xamurape qonunlari www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Yer yuzida yaratilgan birinchi qamariy Kalendarning vatani deb Bobil hisoblanadi. Bobil kalendari yaratilishi eramizdan avvalgi uch minginchi yillarning о ‘rtalariga t о ‘gri keladi. Mesopatamiya – Dajla va Frot oraligining janubiga joylashgan Shumer mamlakatidagi shahar о ‘z kalendariga ega edi. Bobil podshosi Hammurapi (er.av. 1792-1750 yillar) ikki daryo oraligidagi Uruk, Kish, Ur, Lagosh va boshqa shahar-davlatlarni о ‘z k о ‘l ostiga olib, yirik Bobil davlatini tuzdi. Bobil о ‘sha vaqtda dunyodagi eng kuchli va boy mamlakatlardan biriga, ilm-fan, madaniyat, san’at hamda dengizchilikning markaziga aylangan edi. Bu yerda astronomiya fani ham keng rivoj topdi. Hammurapi podsholigi vaqtida Ur shaxrining kalendari Bobilning rasmiy kalendariga aylanadi. Aslida bu yerning ob-xavosi kuruk va jazirama issik b о ‘lib, axolining xayoti bevosita baxorda t о ‘lib okuvchi ikki daryo bilan bog’langan. Kishlok x о ‘jaligi suv okimiga alokador edi. Buning uchun oldindan kakrab yotgan yerlarga suv chikarish kabi ogir ishlarni bajarishda kalendar kerak b о ‘ldi. www.arxiv.uz

Kunduz kunlari jazirama Quyosh nurlari ostida ishlab b о ‘lmas, buning uchun kechkurun ishlab, oy chikishi, oy fazalari va qamariy oyni о ‘rganib boriladi. Avvaliga bu kalendar qamariy kalendar edi: u 29 va 30 kunlik 12 ta iborat b о ‘lib, har oyning boshlanishi yangi oyning k о ‘rinishiga t о ‘gri kelardi. Yilning birinchi oyi Hozirgi kalendar b о ‘yicha taxminan 22 mart – 22 aprelga t о ‘gri kelgan. Yil esa yetti kunlik haftalarga b о ‘lingan edi. Yil shunday b о ‘lib davomiyligi 354 kunni tashkil qilgan. Koxinlar bu vaqt hisobini 4 ming yil mukaddam tuzganlar. Biroq ular amalda yilning necha kundan iboratligini aniq bilmaganlar. Tezda aniq b о ‘ldiki, yangi yil 354 kundan keyin kelmadi. Chunki kalendar yilning boshlanishi daryo suvlarining toshishiga ham, yangi Oyning k о ‘rinishiga ham t о ‘gri kelmaydigan b о ‘lib qoldi. Koxinlar bu noaniqlikni t о ‘grilash uchun vaqti- vaqti bilan kalendarga 13-oyni kiritishdi. Har sakkizta yilning 2, 5, 7-yili 13-oydan, qolgan beshta yil esa 12 oylik yilligicha qoldi. Shunday qilib x о ‘jalik xayot extiyojlari, turmush tarzidan kelib chiqib qamariy – shamsiy kalendar yuzaga keldi. Bu kalendarda vaqtni Oyga asoslanib hisoblash asosiy о ‘rin egallasa ham, lekin bu hisob tabiatdagi о ‘zgarishlarga, Quyoshning tabiatdagi harakatiga bog’langan edi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Bobil astronomlari eramizdan avvalgi 380 yillarda 19 yillik siklni kashf etdilar. Shundan s о ‘ng eramizdan avvalgi IV asr oxirlaridan boshlab bu yerdagi qamariy kalendar – shamsiy kalendarga aylanadi. Qadimgi bobilliklar aniqrok kalendar yaratdilar, ammo, qamariy oyning davomiyligini 29,5 sutka hisoblab, aslida 29,5306 sutkaga teng ekanligini bilmadilar. Bu farq yil davomida 3 sutkaga oshib borgan. Ularning kalendari taxminiy edi. Chunki ular tropik yilning uzunligini (esda tuting: 365 kun 5 soat 48 daqiqa 46 soniya) aniq belgilay olmagan edilar. Ammo bobilliklar kalendari boshqa Xalqlarning Oyga qarab vaqtni hisoblashlari uchun asos qilib olingan.Qadimgi Bobilda 1 sutka 24 soatga b о ‘linib, har soat kandaydir sayyora ta’sirida b о ‘lgan. (bu xakda vuqorida t о ‘xtalib о ‘tgan edik). Shunday qilib bobilliklar uzok о ‘tmishda xatto Oy va Quyosh tutilishlarini ham oldindan aytib berishgan. Bir oyni har biri 7 kundan iborat 4 qismga b о ‘lishgan. Shu tarika hafta yuzaga keldi. Sutkani soatlar va daqiqalarga bо‘lishgan. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Gerodot taxminan er.avv. 485-yilda Kichik Osiyodagi Galikarnas shahrida tug`iladi. Uning otasi anchagina badavlat odam bo`lgan. Gerodot o`z vatanining siyosiy hayotida faol qatnashadi, keyinchalik qanday sabab bilandir, ona yurtini umrbod tark etib, hayotining ko`p qismini sayohatda o`tkazadi: Misrni, Eronni, Bobilni, Finikiyani, Qora dengizning shimoliy qirg`og`idagi Yunon koloniyalarini, Skifiyani, Yunon tuprog`idagi boshqa shaharlarni kezadi. Perikl hamda Sofokl bilan yaqin munosabatda bo`ladi. Er. avv. 444 – yili Italiyaning janubidagi Yunon kolniyasi Furiyada ko`chib ketadi va 425 – yilda shu yerda vafot etadi. www.arxiv.uz

Gerodot o`z asarini “Tarix” ya`ni “tadqiqot” deb atagan. Keyinchalik, Iskandariya olimlari bu asarni to`qqiz bobga bo`lib, har birini yunon mifologiyasidagi to`qqizta muzaning nomi bilan ataganlar. Uning kitobida Mesopotamiya to`g`risida boy ma`lumotlar mavjud. Er. avv. XIX asrda Bobil [7] shahri kuchayib ketdi. U savdo yo`llari kesishgan Frot daryosini chap qirg`og`ida joylashgan. Bobil podsholari qulay geografik o`rindan foydalanib, Mesopotamiyani Amoriylar podsho xonadoni hokimiyati ostida birlashtirdilar. Mesopotamiyani birlashtirish er. avv. XVIII asr o`rtalarida podsho Hammurapi davrida tugallandi. Amoriy sulolasining oltinchi podshosi Hammurapi mohir diplomat, kuchli siyosatchi bo`lib qo`shni shahar davlatlarning o`zaro to`qnashuv va kelishmovchiliklaridan foydalanib ularni bo`ysundirdi. www.arxiv.uz

195 … Bobilliklarda kiyim mana bunday, (badaniga) bobillik oyog`igacha kanop xiton (ko`ylak) kiyadi. Keyin uning ustiga yana yupqa oq xilamida. Ularda poyafzal (bu mamlakatda) umum qabul qilgan Beotiya etigiga o`xshash. Bobillliklar uzun soqol qo`yib, boshlariga salla o`raydilar va butun badaniga mirra (xushbo`y moy) surtadilar. Har qanday bobilliklarda muhrli uzuk va mohirona ishlangan hassa bor. Har bir hassada olma, atirgul, nilufar, burgut yoki shunga o`xshash biror nima bor. www.arxiv.uz

197 … Bobilliklarda yana bir juda aqlli odat bor. Qandaydir bir kasallikdan azob chekadiganni ular bozorga ko`tarib chiqadilar, (chunki ularda tabib yo`q). o`tkinchilar kasalga uning kasalligi to`g`risida maslahat beradilar (agar ulardan kimdir yoki o`zi shunday dard bilan og`rigan bo`lsa, yoki uni boshqada ko`rgan bo`lsa) kasal odamni oldidan jim o`tish ularda taqiqlangan: uning kasali nima deb har kim so`rashi lozim. 200 … Bobilliklarda shundat odat bor. Ularning ichida yemishi faqat baliq bo`lgan uch qabila bor. Tutilgan baliqni ular quyoshda qoqlaydilar va keyin shunday qiladilar: baliqni hovonchaga tashlaydilar va og`ir dasta bilan maydalaydilar, keyin esa dokadan qilingan g`alvirdan o`tkazadilar. Keyin bu xamirdan istasalar ho`l xamir qoradilar yoki non yopadilar. Gerodot Bobil to`g`risida www.arxiv.uz

194 … Pastdan daryo bo`yicha Bobilga suzadigan kemalar mutlaqo dumaloq va to`laligicha teridan qilingan. Osuriyadan yuqorida yetgan Armanistonda bobilliklar kemani osti uchun toldan xivich kesadilar, [polni] tashqi tomoni kemani [aylana] tagiga o`xshatib qalin terilar bilan tortadilar. www.arxiv.uz

Podsho Xammurapi qonunlari Xammurapi (er. avv. 1792 – 1750 yillar) amoriylar sulolasining oltinchi podshosi. Uning qonunlari 1901- yilda fransuz arxeologlari tomonidan Elamning poytaxti Suzada topilgan. Parijdagi Luvr muzeyida saqlanadi. Qonunlar qora ba`zalt toshiga o`yib yozilgan va Bobildan elamlilar tomonidan o`lja qilib, er. avv. XII asrda Suzaga olib ketilgan. Qonunlar to`plami 287 moddadan iborat, lekin ustunda 247 modda saqlanib qolgan, 35 modda ko`rinishidan Elam podshosi buyrug`i bilan yo`q qilingan. Keyinchalik yetishmaydigan moddalar Suzada topilgan parcha dublikatlar asosida Nineviyada Osuriya podshosi Ashshurbanipal kutubxonasida topilgan, Mixxat matn uch qism: kirish, qonunlarni o`zi va xulosadan iborat. Birinchi va oxirgi qismlarda Hammurapi o`zini va o`z boshqaruvini tavsiflaydi, “kuchli zaifni ezmasligi, yetim va bevaga adolat qilish uchun” qonunlar to`plamini tuzilishi maqsadini ko`rsatadi. Us tuning yuqori qismida Xammurapi quyosh va adolat xudosi Shamash oldida unga duo qilib tiz cho`kkan holda turgani va xudo qonunlarni berayotgani tasvirlangan. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Авдиев В.И. История Древнего Востока. М. -1948, 1953, 1976. 2. И стория Древнего Востока. Под ред. Кузыщина А . Е . М. Высшая школа.1979. 3. История Древнего Востока. Под ред. Кузищна В.И. М., 2002. 4. История Древнего Востока. Под ред. Г.М.Бонгард- Левина. М. Высшая школа. Т.I 1984, Т.II. 1984, Т III 2003. 5. Д.Г.Редер, Е.А.Черкосова. Қадимги дунё тарихи. I - II қисм. Тошкент 1974 1975. 6. Қ адимги дунё тарихи.–Ю.С.Крушкол тахрири остида 2 ж. Т. 1975. www.arxiv.uz

Похожие

Bobil madaniyati

Mayalar va rus kalendari tarixi

Musulmonlar kalendari. Hijriy yil hisobi

Yil taqvimlari va ular bilan bog`liq e`tiqodiy qarashlar

Qadimgi vaqt o’lchovining dastlabki shakllari