Mustaqillikka erishish arafasida O’zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar - История - Презентации

Mustaqillikka erishish arafasida O’zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar

Загружено в:

24.07.2024

Скачано:

0

Размер:

3085.4931640625 KB

MAVZU: MUSTAQILLIKKA ERISHISH ARAFASIDA O’ZBEKISTONDAGI IJTIMOIY-SIYOSIY JARAYONLARO`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

Reja: 1. XX asr 80-yillari o`rtalarida respublikaning jamiyatlik-siyosiy, iqtisodiy va ma`naviy turmishidagi inqirozli vaziyat. 2. Markazning O`zbekistonda amalga oshirilgan qatag`onlik siyosati. “Paxta ishi” “O`zbek ishi” atamasidagi kampaniyalar. Xalqning turmish tarzinig og`irlashishi. 3. 1989 yil o`rtalarida respublikaning jamiyatlik- siyosiy turmishidagi o`zgarishlar. I.Karimov – O`zbekistonnig Birinchi Prezidenti. Mustaqillik deklaratsiyasi va o`ning tarixiy ahamiyati.

• «Kadrlar desanti» O’zbekistonliklar jamiyatni qayta qurish, islohotlar yo’lini katta umid bilan kutib oldilar. Jamiyatni yangilashdan najot kutayotgan edilar. Biroq tez orada aholining hafsalasi «pir» bo’ldi. O’zbekistonda ijtimoiy-siyosiy hayot yanada murakkablashib bordi. Bu o’z xalqining or-nomusi va qadrqimmatini himoya qilishga qodir bo’lmagan, siyosiy irodasi bo’sh kishilarning respublika rahbariyatiga kelib qolishi bilan bog’liq edi. Ularning ojizligi natijasida Respublika partiya va davlat rahbarlik lavozimlariga Markaz tomonidan ko’plab kadrlar yuborildi. «Kadrlar to’dasi» deb nom olgan 400 ga yaqin kelgindilar O’zbekistonni o’z bilganlaricha boshqara boshladilar. O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

• O’zbekiston Kompartiyasi va Respublika Ministrlar Soveti amalda ular tomonidan boshqarildi. Birinchi lavozimda o’tirgan mahalliy kadrlar ularning qo’lida qo’g’irchoq bo’lib qoldi. O’zbekiston Kompartiyasi Markazqo’mida Moskva vakillari -Mogilnichenko, Bessarabov, Ponomaryov uya qurib olgan edi. O’sha yillarda tez-tez bo’lib turadigan plenumlar va yig’ilishlarda qilingan barcha ma’ruzalarni Ponomaryov va O’zbekistonda doimiy ishlash uchun yuborilgan «kadrlar desanti»ning boshliqlari bo’lgan/O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

O’zbekiston Kompartiyasi Markazqo’mida Moskva vakillari: 1. Mogilnichenko, 2. Bessarabov 3. Ponomaryov O’zbekistonda doimiy ishlash uchun yuborilgan «kadrlar desanti»ning boshliqlari 1. Anishev 2. Ogarek 3. Satin

• O’zbekiston Kompartiyasi MQning birinchi kotibi I.Usmonxo’jaev esa minbarga chiqib tayyor narsalarni o’qir edi. Minbardan bilib-bilmay aytilgan gaplar qanchadan-qancha kommunistlar va rahbarlarning sha’ni, qadr-qiymatini oyoq osti qilardi, hayotini buzardi. O’zKP Markaziy Qo’mitasida «pinxona kabinet» tashkil topdi. Ushbu «kabinet» kuch ishlatish, tuhmatlar uyushtirish yo’li bilan xodimlarni badnom qilish, Respublikaga mutlaqo aloqasi bo’lmagan avantyuristik qarorlarni tiqishtirish bilan shug’ullandi. O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

O’zbekistonda faoliyat ko’rsatayotgan «pinxona kabinet» va «kadrlar desanti»ning tashkilotchisi KPSS MQning kotibi E.K.Ligachyov edi. Qo’g’irchoqqa aylantirilgan mahalliy rahbarlar «kadrlar to’dasi» tomonidan tayyorlangan qarorlarga imzo chekishardi, xolos. Ularning sovet hokimiyatining ko’zbo’yamachilik, «ulug’» millatchilik, shovinistik siyosati va uni amalga oshiruvchilar oldidagi ojizligi, itoatkorligi xalqqa qimmatga tushdi.

• «Paxta ishi» O’zbekistonda «o’zbeklar ishi», «paxta ishi» deb atalgan jinoiy ishlar to’qib chiqarildi. Moskvadan yuborilgan Gdlyan va Ivanov guruhi O’zbekistonning boshiga tushgan kulfat bo’ldi. Guruh a’zolari hech kim bilan hisoblashib o’tirmay odamlarni qamash bilan shug’ullandi. Oddiy dehqondan tortib O’zbekiston Kompartiyasi MQ sekretarlari va hukumat a’zolarigacha bo’lgan xodimlarni qamash uchun birovlarni zo’rlab yozdirib olgan bir parcha qog’oz kifoya edi. O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

• O’zbekistonda qonunchilik buzildi, o’zboshimchalik va qatag’onchilikning yangi davri avj oldi. Ming-minglab iqtidorli, rahbarlik mahoratini puxta egallagan rahbar kadrlar, paxtakorlar, ter to’kib mehnat qilgan halol kishilar qamoqqa olindi. Hibsga olingan Respublika partiya va davlat organlarining rahbarlari esa Moskva qamoqxonalariga tashlandi. Tergov xodimlari 30-yillarda ishlatilgan yaramas usullardan foydalanib, hibsga olinganlarni qiynab, boshqalar ustidan to’qilgan aybnomalarni ularning qo’li bilan qaytadan yozdirib olardi va bu «aybnoma» tobora ko’p begunoh odamlarni qamashga asos bo’lib qolardi. O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi2 5 m in g g a y a q in k ish i q iy n o q o stig a o lin ib , so ’ro q q ilin d i. 4 ,5 m in g d a n ko ’p ro q k ish i su d q ilin ib , tu rli m u d d a tla rg a o zo d lik d a n m a h ru m e tild i. O ’sh a y illa rd a O ’zb e k isto n K o m p a rtiy a si M Q n in g b irin ch i ko tib i b o ’lib u zo q y illa r ish la g a n , o ’zb e k x a lq in in g b a x t-sa o d a ti y o ’ld a sa m a ra li fa o liy a t ko ’rsa tg a n S h . R . R a sh id o v n in g n o m i h a m b a d n o m q ilin d i. V a fo t e tib ke tg a n p a rtiy a v a d a v la t a rb o b in in g ru h in i b e zo v ta q ilish n im a u ch u n ke ra k b o ’lib q o ld i? O ’zb e k isto n n in g , o ’zb e k x a lq in in g sh a ’n i-sh a v ka ti v a q a d r-q iy m a tin i o y o q o sti q ilish u ch u n ke ra k b o ’lg a n e d i. B u n i a n g la m a g a n , a y rim m a h a lliy ra h b a r xo d im la r o ’zb o sh im ch a q o n u n b u za rla rg a y o rd a m la sh d ila r. O m m a v iy a x b o ro t v o sita la ri x a lq n i d a lil-isb o tsiz ta h q ir q ilish , h a lo l m e h n a tka sh la rn i m a ’n a v iy e zish g a y o ’n a ltirilg a n ko ’p la b x a b a rla r, m a q o la la r b e ra r e d ila r.

• Natijada butun bir mamlakat va millat badnom qilindi, poraxo’r, olib-sotar sifatida «sharmanda» qilindi. Butun SSSRda bo’lganidek, O’zbekistonda ham kamchiliklar, qo’shib yozishlar, poraxo’rlik illatlari va boshqa jinoyatchiliklar bor edi, albatta. Lekin bu illatlarni o’zbek xalqi emas, balki sovet hokimiyatining ijtimoiy-siyosiy tuzumi keltirib chiqargan edi. O’zbekiston fuqarolari o’z xaq-huquqlarini himoya qilishlarini so’rab tuman, viloyat va respublika partiya va sovet organlariga murojaat qildilar. Davlat arbobi - I.A.Karimov O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

• 1986-87 yillarda faqat O’zbekiston Kompartiyasi MQga fuqarolardan 50 mingdan ortiq xat va shikoyatlar tushdi. 20 mingdan ortiq kishi Markazqo’m kotiblari va bo’lim boshliqlari qabulida bo’lib, o’zlarining arz-dodlarini bildirdilar. Poytaxtga etolmagan 100 minglab fuqarolar mahalliy hokimiyat organlariga o’z xaqhuquqlari, qonuniy manfaatlarining buzilganligidan shikoyat qilib koridormakoridor, eshikma-eshik turtinib yurdilar. Norozilik ayniqsa xotin- qizlar orasida ko’paydi. 1986-87 yillarda respublikada 270 ayol o’zini-o’zi yondirib yubordi.O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

Bu holat ularning sha’ni, qadr-qiymatining toptalashi, haq-huquqlarining buzilishiga nisbatan ko’rsatilgan norozilik edi. Haqiqat, adolat keyinroq Islov Karimov O’zbekiston rahbari bo’lgach ro’yobga chiqdi. Islom Karimov tashabbusi bilan «Paxta ishi»ni ko’rib chiqish uchun maxsus komissiya tuzildi. Pirovardida 3,5 mingdan ko’proq kishi oqlandi, qolganlari avf etildi. Ijtimoiy-siyosiy hayot Xalqning juda boy tarixi va madaniyatini, o’lkaning o’ziga xos noyob xususiyatlarini bilmagan va bilishni istamagan kelgindilar mahalliy xalqning urf- odatlari, an’analarini oyoq-osti qildilar. Xalqimizning boy madaniyati va ma’naviy qadriyatlari kamsitildi. Ona tilining qo’llanilishi yanada cheklab qo’yildi. Hatto milliy libos kiyib yurish ham qoralandi.

• Milliy an’analar bo’yicha to’y qilgan, qarindosh-urug’larini milliy, diniy qadriyatlar asosida dafn qilganlar tanqid ostiga olindi, shafqatsiz jazolandi. Bunday vaziyat xalqni ranjitdi, hafsalasini pir qildi, siyosiy loqaydlikni kuchaytirdi. Ko’plab olimlar, yozuvchilar va boshqa ijodiy xodimlar aziyat chekdi.Ularning ko’pchiligi mahalliychilikda, milliy cheklanganlikda, xurofot-bid’atga berilganlikda, sinfiy va partiyaviy tamoyillardan og’ishlikda,o’tmishni, xonlar va amirlar hayotini bo’rttirib ko’rsatishda ayblandilar. O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

1989 yilda tashkil topgan «Birlik» xalq harakati (rahbari Abdurahim Po’latov) respublikadagi dastlabki «norasmiy» harakat edi. Shuningdek, «O’zbekiston erkin yoshlar itifoqi», xotin-qizlarning «To’maris» nomli tashkiloti, rusiyzabon ziyolilarning «Intersoyuz» deb atalgan harakati tuziladi . Bu harakatlar dastlabki paytlarda xalqning ma’naviy qadriyatlarini tiklash, Orol fojiasini oldini olish, o’zbek tiliga davlat tili maqomini berish, boshqaruvning ma’muriy buyruqbozlik usulidan voz kechish kabi dolzarb masalalarni ko’tardilar. «Birlik» xalq harakati rahbarlari mamlakat manfaatlaridan kelib chiqadigan dasturlar ishlab chiqish va aniq maqsadlarni amalga oshirish yo’lida siyosiy kurash olib borish o’rniga, namoyishlar va mitinglar uyushtirish, ko’cha va maydonlarda to’plangan olomonda ehtiroslarni avj oldirish bilan shug’ullandi, hokimiyatni egallashga intildilar. Oqibatda «Birlik» bo’linib ketdi.

• 1990 yil boshlarida «Birlik» harakati faollarining Muhammad Solih boshliq bir guruhi siyosiy partiya tuzishga kirishdilar. 1990 yil 30 aprelda «Erk» demokratik partiyasining ta’sis qurultoyi bo’ldi. Qurultoy «Erk» partiyasi tuzilganligi haqida qaror qabul qildi, partiyaning dastur va nizomi qabul qilindi. Biroq «Erk» partiyasi rahbarlari jamiyatni yangilash uchun bir tuzumdan ikkinchi tuzumga o’tish zaruriyatini, qanday islohotlar o’tkazish kerakligini va uning mazmun- mohiyatini, odamlar ongi va ruhiyatini o’zgartirish lozimligini, buning uchun mashaqqatli o’tish davrini bosib o’tish zaruriyatini anglab,tushunib etolmadilar.O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

• 1990 yil boshlarida «Birlik» harakati faollarining Muhammad Solih boshliq bir guruhi siyosiy partiya tuzishga kirishdilar. 1990 yil 30 aprelda «Erk» demokratik partiyasining ta’sis qurultoyi bo’ldi. Qurultoy «Erk» partiyasi tuzilganligi haqida qaror qabul qildi, partiyaning dastur va nizomi qabul qilindi. Biroq «Erk» partiyasi rahbarlari jamiyatni yangilash uchun bir tuzumdan ikkinchi tuzumga o’tish zaruriyatini, qanday islohotlar o’tkazish kerakligini va uning mazmun- mohiyatini, odamlar ongi va ruhiyatini o’zgartirish lozimligini, buning uchun mashaqqatli o’tish davrini bosib o’tish zaruriyatini anglab,tushunib etolmadilar.O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

• . Iqtisodiyot tobora tanglik holatiga tushib bordi. 1985 yilda iqtisodiy rivojlanishning negizi sifatida qabul qilingan jadallashtirish kontseptsiyasining asossizligi ma’lum bo’lib qoldi. Respublikada sanoat korxonalari, qurilish va transport sohalarini, ko’pgina kolxoz va sovxozlarni xo’jalik hisobiga yoki brigada (jamoa) pudratiga o’tkazish samara bermadi. 1987 yilda iqtisodiy tuzilmalarni qayta quris h, xo’jalikni boshqarish va xo’jalik mexanizmini isloh qilish, ma’muriy rahbarlikdan iqtisodiy rahbarlikka o’tish tadbirlari ham natija bermadi. O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

• O’zbekistonda aholi jon boshiga daromad 75 so’mdan oshmaydigan 8 million 800 mingga yaqin kishi yashardi, bular aholining 45 foizini tashkil etardi. Qishloq aholisining atigi 50 foizi toza ichimlik suvi bilan ta’minlangan edi, xolos. Qishloqlarda yashovchi 240 ming oilaning tomorqa eri yo’q, har besh xonadonning birida birorta ham chorva mol, 37 foiz xonadonlarda sigir, yarmisida qo’y boqilmas edi. Maktab va maorif ishlarini isloh qilish va o’rta maxsus ta’limni qayta qurish borasidagi sa’y-harakatlar ham behuda ketdi. O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

Respublikadagi 9000 ga yaqin maktablarning atigi 40 foizi maktab uchun mo’ljallab qurilgan binolarda, qolganlari esa moslashtirilgan binolarda ishlardi, ko’plari avariya holatda edi, o’quvchilarning katta qismi ikkinchi yoki uchinchi smenada o’qir edi. O’quvchilarning yiliga 2-3 oylab qishloq xo’jalik ishlariga jalb etilishi o’quv ishlarini izdan chiqargan edi. Oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlarida ham mutaxassislar tayyorlash sifati pasayib ketgan edi. Kadrlar tayyorlashda son ketidan quvishga yo’l qo’yildi. Ijtimoiy hayotning barcha sohalarida muammolar to’planib bordi, ularni ma’muriy-buyruqbozlik usullari bilan hal qilishga urunishlar hech qanday natija bermadi. Xalq orasida pinhona o’sib borayotgan ishonchsizlik, loyqadlik kayfiyatlari asta- sekin yuzaga chiqa boshladi. Ruxsat etilmagan mitinglar, namoyishlar o’tkazish, hatto noxush voqealar ham sodir bo’la bordi. Farg’ona fojiasi 1989 yilning may-iyun oylarida Farg’onada fojiali voqealar sodir bo’ldi. 45 yil muqqadam Stalin bedodligi natijasida o’z eridan badarg’a qilingan mesxeti turklarini o’zbek xalqi o’z bag’riga olgan, ularga mehribonlik qilgan edi.. O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

Mustaqillik davri • 4 iyundan boshlab komendantlik soati joriy etildi. Farg’onaga shoshilinch ravishda SSSR ichki ishlar vazirligi ichki qo’shinlarining 13 ming kishilik bo’linmasi keltirildi. Ur-yiqit 7 iyun kuni yana takrorlandi va tez orada Qo’qon shahriga, Rishton, O’zbekiston va Kirov (hozirgi Beshariq) tumanlariga tarqaldi. 8 iyunda Qo’qonda aholining tinch namoyishi SSSR ichki ishlar vazirligi qo’shinlari tomonidan o’qqa tutildi, 50 dan ortiq kishi halok bo’ldi, 200 dan ortig’i yarador qilindi. Ommaviy tus olgan tartibsizlik, ur-yiqitlar natijasida jami 103 kishi xalok bo’ldi.O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

Farg’ona fojiasining sabablari, uni harakatga keltirgan kuchlar kimlar edi? • O’zbekiston Kompartiyasi MQning 1989 yil 23 iyunda bo’lgan XIV Plenumida Farg’ona fojiasi bilan bog’liq masalalarni o’rganish uchun maxsus komissiyasi tuzildi. Komissiyaning O’zbekiston kompartiyasi MQning 1989 yil 29 iyulda bo’lgan XV Plenumi tomonidan ma’qullangan axborotida fojiani keltirib chiqargan sabablar ochib berildi. • 1. Farg’ona viloyati, shahar, tuman partiya va sovet tashkilotlarining, huquqni himoya qilish organlarining tashkilotchilik, siyosiy ishidagi jiddiy xatolar fojiali voqealarga sabab bo’ldi. Ular viloyatdagi keskin ijtimoiy, siyosiy vaziyatni kuchayishi xavfini o’z vaqtida anglab etmadilar, millatlararo adovatni keltirib chiqarishga uringan ekstrimistlarga, poraga sotilganlarga o’z vaqtida zarba berolmadilar.O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

• 3. Kadrlarni tanlash, joy-joyiga qo’yish ishlari buzilgan, poraxo’rlik, xizmat mavqeini suiste’mol qilish avj olgan edi. 3 2. Farg’ona viloyatida o’n yillar davomida ijtimoiy-iqtisodiy keskinlik ortib bordi. Xo’jalik strukturasi buzilgan, tarmoqlar xomashyo etishtirish, yarim fabrikatlar ishlab chiqarishga moslashib qolgan edi, ishsizlar soni tobora oshib borar, odamlarni, yoshlarni ish bilan ta’minlash tadbirlari ko’rilmasdi. • 4. Ana shunday keskinlikdan, respublikada ijtimoiy-siyosiy beqarorlikni keltirib chiqarishdan manfaatdor siyosiy kuchlar allaqachon ishlab chiqilgan, puxta tayyorgarlik ko’rgan reja asosida ig’vogarona harakat qildilar, olomonga oldindan tayyorlangan varaqalar tarqatdilar. O`zbekistonning eng yangi tarixi darsi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR • Adabiyotlar • 1. Levitin L. O`zbekiston tub burilish pallasida. - Toshkent: O`zbekiston, 2005. • 2. Mustaqil O`zbekiston tarixi. Mas`ul muharrir A.Sabirov. - Toshkent: Akademiya, 2013. • 3. Noveyshaya istoriya Uzbekistana. Rukovoditel` proekta i redaktor: M.A.Raximov. - Toshkent: Adabiyot uchqunlari, 2018. • 4. Erkaev A. O`zbekiston. - Toshkent: Ma`naviyat, 2011.

Похожие

Mustaqillikka erishish arafasida O’zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar 2

Mustaqillikka erishish arafasida O`zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar

Mustaqillikka erishish arafasida O'zbekistondagi iqtisodiy jarayonlar

I.A. Karimovning “ O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida” asari O’zbekistonning eng yangi tarixini o’rganishdagi ahamiyati

Aristotelning ijtimoiy-siyosiy qarashlari