Eng qadimgi Mesopotamiya - История - Презентации

Eng qadimgi Mesopotamiya

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1797 KB

Eng qadimgi MesopotamiyaEng qadimgi Mesopotamiya RejaReja 11 .. Ikki daryo oralig’ining tabiiy sharoiti va qadimgi Ikki daryo oralig’ining tabiiy sharoiti va qadimgi aholisiaholisi 2.2. MesopotamiyaMesopotamiya tarixiga oid tarixiga oid manbalar va manbalar va tarixshunosligitarixshunosligi 3.Ilk 3.Ilk sulolalar davrida Mesopotamiya. Shumer va Akkadsulolalar davrida Mesopotamiya. Shumer va Akkad

Old Osiyodagi mamlakatlar orasida deh-Old Osiyodagi mamlakatlar orasida deh- qonchilikni keng rivojlantirish uchun eng qulay qonchilikni keng rivojlantirish uchun eng qulay bo’lgan mamlakat Dajla bilan Frot daryolari bo’lgan mamlakat Dajla bilan Frot daryolari o’rtasida joylashgan bo’lib, uni qadimgi o’rtasida joylashgan bo’lib, uni qadimgi yunonlar Mesopotamiya (Ikkidaryo oralig’i) deb yunonlar Mesopotamiya (Ikkidaryo oralig’i) deb ataganlar. Bu mamlakat shimolda Armaniston ataganlar. Bu mamlakat shimolda Armaniston tog’laridan boshlanib, janubda to Fors tog’laridan boshlanib, janubda to Fors qo’ltig’igacha cho’zilgan. qo’ltig’igacha cho’zilgan. Ikki daryo oralig’ining tabiiy sharoiti va qadimgi aholisi Mesopotamiyaning o’rta va janubiy qismi tekislik bo’lib, u vaqt-vaqti bilan toshib yerlarni o’g’itlovchi va sug’oruvchi Dajla va Frot daryolari keltirgan yotqiziq (allyuviy) lardan iborat. Dajla daryosi Van ko’lining janubi va Armaniston tog’laridan boshlanadi. Frot esa Arzirumning sharqidan, dengiz yuzidan 2 ming metr balandlikdan boshlanadi. Dajla juda tez oqar daryo.

Shuning uchun Frot suvi toshganda Dajlaga nisbatan ancha katta Shuning uchun Frot suvi toshganda Dajlaga nisbatan ancha katta hududni suv bosib ketadi va toshqin davri uzoqroqqa cho’ziladi. Toshqin hududni suv bosib ketadi va toshqin davri uzoqroqqa cho’ziladi. Toshqin mart oyining o’rtalaridan boshlanib sentyabrgacha davom etadi. Har mart oyining o’rtalaridan boshlanib sentyabrgacha davom etadi. Har ikkala daryoning o’zani besh ming yil ichida o’zgarib ketgan. Saqlanib ikkala daryoning o’zani besh ming yil ichida o’zgarib ketgan. Saqlanib qolgan yozuvlardan ma’lum bo’lishicha, Shumer va Akkadning qadimgi qolgan yozuvlardan ma’lum bo’lishicha, Shumer va Akkadning qadimgi shaharlari, masalan, Sippar, Kish, Nippur, Shuruppak, Uruk va Larsa shaharlari, masalan, Sippar, Kish, Nippur, Shuruppak, Uruk va Larsa Frot daryosi bo’yida bo’lgan. Hozirgi vaqtda esa shu shaharlarning Frot daryosi bo’yida bo’lgan. Hozirgi vaqtda esa shu shaharlarning vayronalari Frot daryosi o’zanidan sharq tomondadir. Dajla ham vayronalari Frot daryosi o’zanidan sharq tomondadir. Dajla ham o’zanini o’zgartgan. Uning oqimi shimoli-sharq tomonga burilib borgan. o’zanini o’zgartgan. Uning oqimi shimoli-sharq tomonga burilib borgan. Shunday qilib, bu ikkala daryo ilgari hozirgiga qaraganda bir-biriga Shunday qilib, bu ikkala daryo ilgari hozirgiga qaraganda bir-biriga yaqinroq edi. Sug’orish mumkin bo’lgan tekislik territoriyasi ham bir yaqinroq edi. Sug’orish mumkin bo’lgan tekislik territoriyasi ham bir qadar kichik bo’lgan. qadar kichik bo’lgan.

Janubiy va O’rta Mesopotamiyaning tabiiy Janubiy va O’rta Mesopotamiyaning tabiiy boyliklari uncha ko’p emas. Allyuvial tuproqdan boyliklari uncha ko’p emas. Allyuvial tuproqdan bo’lgan bo’rsildoq va yopishqoq loy ibtidoiy bo’lgan bo’rsildoq va yopishqoq loy ibtidoiy kulolchilik uchun ajoyib xom ashyo bo’lgan. kulolchilik uchun ajoyib xom ashyo bo’lgan. Qadimgi Mesopotamiya aholisi loyni asfalt bilan Qadimgi Mesopotamiya aholisi loyni asfalt bilan aralashtirib, juda qattiq material yasagan. Bu aralashtirib, juda qattiq material yasagan. Bu material Ikkidaryo oralig’ining janubiy qismida material Ikkidaryo oralig’ining janubiy qismida kamdam-kam uchraydigan tosh o’rnida kamdam-kam uchraydigan tosh o’rnida ishlatilgan. Mesopotamiyada metall bo’lmasligi ishlatilgan. Mesopotamiyada metall bo’lmasligi ham xarakterlidir, bu hol mahalliy aholini ham xarakterlidir, bu hol mahalliy aholini shimoliy va sharqiy metallurgiya rayonlariga shimoliy va sharqiy metallurgiya rayonlariga qaram qilib qo’yganqaram qilib qo’ygan Armaniston tog’laridagi qorlar erishi natijasida Dajla va Frot daryolarida vaqt-vaqti bilan bo’lib turadigan toshqinlar sun’iy sug’orishga asoslangan dehqonchilik xo’jaligini rivojlantirishda ma’lum ahamiyatga ega bo’lgan. Ikkidaryo oralig’ining janubidagi Shumer va mamlakatning o’rta qismini egallagan Akkad iqlim jihatidan bir-biridan birmuncha farq qilgan.

Ikkidaryo oralig’i o’simliklarga ham boy emas. Bu mamlakatning eng Ikkidaryo oralig’i o’simliklarga ham boy emas. Bu mamlakatning eng qadimgi aholisi donli o’simliklarni, ya’ni arpa va bug’doyni qadimgi aholisi donli o’simliklarni, ya’ni arpa va bug’doyni mamlakat iqlimiga moslashtirib olgan. Ikkidaryo oralig’ining janubiy mamlakat iqlimiga moslashtirib olgan. Ikkidaryo oralig’ining janubiy qismida yovvoyi holda o’sadigan xurmo daraxti va shakar qamishi qismida yovvoyi holda o’sadigan xurmo daraxti va shakar qamishi mamlakatning xo’jalik hayotida katta ahamiyatga ega bo’lgan. Hatto mamlakatning xo’jalik hayotida katta ahamiyatga ega bo’lgan. Hatto xurmoni “Hayot daraxti” deb ulug’lashgan. Taxminlarga ko’ra, yog’ xurmoni “Hayot daraxti” deb ulug’lashgan. Taxminlarga ko’ra, yog’ chiqarish uchun ishlatiladigan sezam (kunjut), shuningdek shirin chiqarish uchun ishlatiladigan sezam (kunjut), shuningdek shirin smola chiqadigan yulg’un (tamarisk) mahalliy o’simliklardan bo’lsa smola chiqadigan yulg’un (tamarisk) mahalliy o’simliklardan bo’lsa kerak. kerak.

Olimlarning olib borgan izlanishlari Olimlarning olib borgan izlanishlari shuni ko’rsatdiki, Ikki daryo shuni ko’rsatdiki, Ikki daryo oralig’ida odamlar bundan 70-80 oralig’ida odamlar bundan 70-80 ming yildan buyon yashab kelmoqda. ming yildan buyon yashab kelmoqda. Mesopotamiya hududida o’tkazilgan Mesopotamiya hududida o’tkazilgan qazishlar natijasiga ko’ra, qazishlar natijasiga ko’ra, Mesopotamiyaning eng qadimgi Mesopotamiyaning eng qadimgi aholisi qaysi qabilalarga mansub aholisi qaysi qabilalarga mansub bo’lgan, shuningdek, shumeriylar va bo’lgan, shuningdek, shumeriylar va Akkadliklarning eng qadimgi Akkadliklarning eng qadimgi ajdodlari qayerdan, qachon ajdodlari qayerdan, qachon kelganligini aniqlash uchun imkon kelganligini aniqlash uchun imkon tug’ildi. tug’ildi. Akkad semitlari va Janubiy Mesopotamiya shumerlari tashqi qiyofalari, tillari jihatidan bir-biridan keskin farq qilganliklarini aytish zarur. Shumerlar kulcha yuzli, past bo’yli, kamsoqol bo’lsa, semit qabilalariga mansub akadliklar kelishgan jussali, norg’il, qirra burun, cho’ziq yuzli, katta-katta ko’zli va sersoqol bo’lishgan.

Mil. avv. IV-III ming yilliklarda gutey, kassit, ossur, lulubey, xaldey, aramey, amoriy, elamliklar; I mingyillikda esa forslar, rimliklar va yunon kabi xalqlarning kirib kelishi va mahalliy aholi bilan aralashuvi natijasida yaxlit Mesopotamiya aholisi shakllandi. O’sha davrda yerli aholining madaniy jihatdan ustunligi sababli bu hududga ko’chib kelgan barcha xalqlar o’z tili va boshqa barcha xususiyatlarini unutib, tub joyli aholi tarkibiga singib ketdi. Lekin ularning kirib kelishi Sennar aholisi turmushi, madaniyati va xo’jaligida turli o’zgarishlarni, rivojlanish va ko’pqirralikni keltirib chiqardi.

Qadimgi Mesopotamiya tarixiga oid manbalarni quyidagi guruhlarga bo’lish mumkin: 1) Qadimgi Sharq yozma yodgorliklari; 2) Yunon-Rim mualliflarining asarlari; 3) Moddiy-madaniyat yodgorliklari. Mesopotamiya tarixiga oid manbalar va tarixshunosligi Qadimgi Sharqda yaratilgan hujjatlar Ikki daryo oralig’i tarixining birinchi darajali va asosiy manbasi hisoblanadi. Chunki ularda Mesopotamiyaning o’sha davr siyosiy-iqtsodiy va ijtimoiy-madaniy hayoti aks etgan. Arxeologik qazish ishlarining boshlanishi bilan tarixchilar uchun Qadimgi Mesopotamiyada yaratilgan yodgorliklarni o’rganish imkoniyati paydo bo’ldi. Arxeolog olimlar Botta, Leyyard, Rassam, Smit, Koldevey va boshqalarning sa’y harakatlari bilan mil. avv. IX-X asrlarda yashagan va hukmronlik qilgan podsholar saroylari qoldiqlari, ko’plab haykallar va devoriy rasmlar ochib o’rganildi.

Mesopotamiya tarixini o’zida aks ettirgan manbalarning ikkinchi turkumi Mesopotamiya tarixini o’zida aks ettirgan manbalarning ikkinchi turkumi bu - Yunon-Rim muarrixlari qalamiga mansub asarlardir. Qadimgi yunon bu - Yunon-Rim muarrixlari qalamiga mansub asarlardir. Qadimgi yunon mualliflari nafaqat ona yurtlari tarixini, balki o’zlariga qo’shni bo’lgan mualliflari nafaqat ona yurtlari tarixini, balki o’zlariga qo’shni bo’lgan mamlakatlar tarixini yoritishni ham an’anaga aylantirishgan. mamlakatlar tarixini yoritishni ham an’anaga aylantirishgan. Mesopotamiya haqida yozgan ilk muarrix Gerodot (mil. avv. 484/80-424 Mesopotamiya haqida yozgan ilk muarrix Gerodot (mil. avv. 484/80-424 yy.) dir. U o’z asarida yunon-eron urushlari bilan bog’liq voqealarni yy.) dir. U o’z asarida yunon-eron urushlari bilan bog’liq voqealarni yoritar ekan, o’sha paytda Eronning qo’l ostiga kiruvchi bir qancha yoritar ekan, o’sha paytda Eronning qo’l ostiga kiruvchi bir qancha yurtlar tarixi bilan bog’liq bo’lgan qiziqarli ma’lumotlarni keltirib o’tadi. yurtlar tarixi bilan bog’liq bo’lgan qiziqarli ma’lumotlarni keltirib o’tadi.

Podsho Artakserksning tabibi bo’lgan Ktesiy uchun bosib olingan hududlar podsholarining arxivlari bilan yaqindan tanishish imkoniyati yetarli edi. Qadimgi Mesopotamiya tarixiga oid Ktesiy qoldirgan ma’lumotlar ham xuddi Gerodotniki singari afsonalar, xalq ertaklari va kohinlarning hikoyalariga asoslanganligi bilan xarakterlidir. Diodor (mil. avv. I asr) va Strabon (mil. avv. I asr oxiri milodiy I asr boshlari) lar ham Gerodotning izidan borib Ikki daryo oralig’ining tabiati, aholisining turmush-tarzi, urf-odatlari, nikoh hamda dafn marosimlari haqidagi ma’lumotlarni yozib qoldirganlar. Strabon yana Mesopotamiyaning qishloq xo’jaligi haqida batafsil to’xtalib o’tgan. Yunon-rim mualliflarining ishini mil. avv. IV-III asrlarda yashagan Beros davom ettirgan.

Mesopotpamiya tarixiga oid uchinchi guruh manbalar moddiy-madaniyat yodgorliklari bo’lib, ularning eng yorqin namunasi mixsimon yozuvlardir. Mixxat yozuvlari bilan yevropaliklarni birinchi bo’lib italiyalik savdogar Petro della Velle tanishtirgan. U Doro I ning Persepoldagi saroyi devorlariga yozilgan mixxat yozuvlaridan ko’chirma olib ketadi. Mix shaklidagi naqshga o’xshovchi bu yozuvni o’qishga kirishgan shaxs Karsten bo’lsada, uning alifbo ekanligini isbotlash Nibburga nasib etadi. U mixxatlarning uch sistemasini hamda 42 belgidan iborat ekanligini aniqlaydi.

U Larsen va Byurnufdan bexabar holda mixsimon yozuvning 18 harfini o’qiydi. Roulinson Norris bilan mixxat alifbosining ikkinchi, Opper hamda Xinks bilan birgalikda uchinchi sistemasini o’qib chiqishga erishadi. Yuqoridagi olimlarning sa’y harakatlari oqibatida mixxat yozuvlari ilmiy muomalaga kiritildi. Mixxat yozuvlarining o’qilishi bilan Mesopotamiya tarixining yangi sahifalari ochildi, desak xato qilmaymiz. Chunki, mixxatlarda Mesopotamiyaning qadimgi aholisi, xo’jaligi, ijtimoiy tuzumi, siyosiy tarixi va madaniyati o’z aksini topgan. Topilgan hujjatlar asosan Shemur shahar davlatlarining hayotidan darak beradi.

Mеsоpоtаmiyaning qаdimgi tаriхini o’rgаnish XIX аsrdаn bоshlаngаn. Dаstlаb bu bоrаdа tаdqiqоt оlib bоrgаn tаriхshunоslаr аntik muаlliflаr yozib qоldirgаn vа Mеsоpоtаmiyagа оid bo’lgаn mа’lumotlаrni to’plаsh bilаn chеklаnishgаn. Bu manbalardagi ma’lumotlarning aksariyati Ossuriya haqida bo’lgani uchun dastlab bu fan Assirologiya, ya’ni Ossurshunoslik deb nomlangan. Kеyinchаlik bu hudduddа o’tkаzilgаn аrхеоlоgik qаzishlаr nаtijаsidа tоpilgаn mоddiy yodgоrliklаr vа miххаtlаrning o’qilishi Mеsоpоtаmiyaning qаdim tаriхini hаqiqiy mа’nоdа o’rgаnish imkоnini bеrdi.

Qаdimgi Mеsоpоtаmiya hududidаgi аrхеоlоgik izlаnishlаr shumеr vа аkkаdlаr o’rtаsidаgi o’zаrо mаdаniy tа’sir muаmmоsini o’rgаnish zаrurligini hаm ko’rsаtdi. Bu bоrаdаgi ilk fikrni King bеrdi. U Bоbil mаdаniyatining аsоschilаri, shubhаsiz, shumеrlаr ekаnligini tа’kidlаdi. Gаlеvi uning fikrlаrini rаd qildi vа shumеr хаlqi, tili, mаdаniyatining bo’lmаgаnligini qаyd etdi. Qаdimgi Mеsоpоtаmiya tаriхshunоsligigа rus оlimlаri hаm sеzilаrli hissа qo’shdilаr. Rus оlimlаri M. Nikоlskiy vа А. Ivаnоvlаr Vаn ko’li аtrоflаridа qаzish ishlаrini оlib bоrib, Urаrtu tаriхigа оid mаtеriаllаrni, хususаn, yozuvlаrni to’plаsh vа o’rgаnish bоrаsidа kаttа muvаffаqiyatgа erishdilаr .

Mesopotamiyaning qadimgi davriga oid manzilgohlar neolit davrida vujudga kelgan. Bu davrda Mesopotamiya qabilalari botqoqliklar orasidagi tepaliklarda, orollarda yashagan. Ular atrofdagi botqoqliklarni quritib, sun’iy sug’orish sistemasini vujudga keltirganlar. Ular Neolit davrining klassik qurollari bo’lgan mikrolitlardan foydalanganlar.Ilk sulolalar davrida Mesopotamiya. Shumer va Akkad

Foydalanilgan a dabiyotlar : 1. Arxeologlar hikoya qiladi. To’plam. Toshkent, 1974. 2. Arsixovskiy A. Arxeologiya asoslari. Toshkent, 1970. 3. Askarov A, Alьbaum L.Poseleniye Kuchuktepa. Tashkent, 1970. 4. Borisovskiy A.I. Drevneysheye proshloye chelovechestva. Moskva. Nauka, 1980. 5. Kabirov J, Sagdullayev A.O’rta Osiyo arxeologiyasi. Toshkent, 1990.

Похожие

Qadimgi Mesopotamiya. Qadimgi Ossuriya. Qadimgi Xett

O`zbekiston tarixi eng qadimgi yozma manbalarda

O`rta osiyo tarixiga oid eng qadimgi manbalar

Qadimgi Eron. Qadimgi Hindiston

O'zbekistonning eng yangi tarixi